Αρχική Blog Σελίδα 461

Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Μάµαντος στην κατεχόμενη Μόρφου

Ο ναός του Αγίου Μάμαντος στην κατεχόμενη Μόρφου
Δρ Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, Βυζαντινολόγος
Μέλος της Εκκλησιαστικής Επιτροπής Καθεδρικού
Ναού Αγίου Μάμαντος Μόρφου

Ο ναός του Αγίου Μάμαντος στην κατεχόμενη Μόρφου

Ο ναός ανήκει στον λεγόμενο φραγκοβυζαντινό ρυθµό και συνδυάζει τη γοτθική τρίκλιτη βασιλική µε τον βυζαντινού τύπου τρουλλαίο ναό. Παρουσιάζει σηµαντικές οµοιότητες µε το καθολικό της Μονής του Αγίου Νεοφύτου στην Πάφο, που είναι της ίδιας χρονολογικής περιόδου (16ος αιώνας). Τα τρία κλίτη διαχωρίζονται από δύο κιονοστοιχίες µε πέντε κίονες ή κάθε µία. Τα τόξα που ενώνουν τους κίονες είναι ημικυκλικά και ξεκινούν από ψευδογοτθικά κιονόκρανα.

Ναός Αγίου Μάμαντος στην κατεχόμενη Μόρφου

Στο µέσο του βόρειου τοίχου του ναού ανοίγεται τυφλό τόξο µε περίτεχνο λαξευτό διάκοσµο και στεγάζει τη µαρµάρινη σαρκοφάγο του Αγίου Μάµαντος του 3ου αιώνα μ.Χ. Από τη σαρκοφάγο οι πιστοί λαμβάνουν αγιασμένο έλαιο, το οποίο χρησιμοποιούν για τις θεραπείες κυρίως των ασθενειών των αυτιών. Το ανατολικό άκρο του βόρειου κλίτους είναι αφιερωµένο στην Αγία Τριάδα (εορτάζει τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος) και στους γονείς του αγίου Μάμαντος, αγίους Θεόδοτο και Ρουφίνα (εορτάζουν στις 31 Αυγούστου) και το αντίστοιχο του νότιου κλίτους είναι αφιερωμένο στην Αγία Άννα (εορτάζει στις 25 Ιουλίου και στις 9 Δεκεμβρίου). Οι άγιες Τράπεζες και των δύο παρεκκλησίων καθώς και οι Προθέσεις τους διανοίγονται στον ανατολικό τοίχο.

Θεία Λειτουργία Εορτής Αγίου Μάμαντος στην κατεχόμενη Μόρφου, 2013

Αρχικά ο ναός έφερε χαµηλό κτιστό τέµπλο µε µαρµάρινα θωράκια, πάνω στο οποίο τοποθετήθηκε ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο, που χρονολογείται στον 16ο αιώνα, αλλά έχει υποστεί µμεταγενέστερες επεµβάσεις. Οι τοιχογραφίες στις δυτικές πλευρές των δύο κιόνων, που είναι ενσωματωμένοι στο εικονοστάσιο παριστάνουν τους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Στην κόγχη της Πρόθεσης υπάρχει τοιχογραφία µε τον Άρτο της Ζωής. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται στον 16ο αιώνα. Το ξυλόγλυπτο κιβώριο που καλύπτει την αγία Τράπεζα, το σημαντικότερο ίσως κιβώριο που σώζεται στην Κύπρο χρονολογείται γύρω στα μέσα του 16ου  αιώνα και η ζωγραφική του υπογράφεται από τον ζωγράφο Σίλβεστρο Αξιώτη.

Εορτή Αγίου Μάμαντος στην κατεχόμενη Μόρφου, 2013

Ο ναός του Αγίου Μάµαντος είναι κτισµένος με πωρόλιθο στα ερείπια δύο παλαιοχριστιανικών βασιλικών και ενός µεσοβυζαντινού ναού, ο οποίος φαίνεται ότι παρέµεινε σε χρήση πιθανώς µέχρι την ανέγερση του σηµερινού ναού στο α΄ μισό του 16ου αιώνα από τον φεουδάρχη της περιοχής Ευγένιο Συγκλητικό. Μέσα στο ναό εντοπίστηκαν μεσαιωνικές ταφές, στοιχείο που οδηγεί ότι αυτός χρησιμοποιήθηκε και ως κοιμητηριακός. Ήδη από τον 16ο αιώνα ο ναός αποτελούσε καθολικό Μονής αφιερωμένης στον Άγιο Μάµαντα. Τη Μονή επισκέφθηκε το 1727 και το1735 ο Ρώσος περιηγητής Βασίλειος Μπάρσκυ. Κατά την επίσκεψή του το 1727 περίγραψε τον ναό, ενώ κατά το 1735 σχεδίασε το μοναστήρι. Σε μαρμάρινο κίονα της δυτικής εισόδου ο Μπάρσκυ άφησε γραπτή ενθύμηση της επίσκεψής του στο ναό.

Ο κατεχόμενος ναός του Αγίου Μάμαντος στη Μόρφου

Το 1907 στη δυτική και τη βόρεια πλευρά κατασκευάστηκε υπόστεγο (ηλιακός) από τον εργολάβο Γεώργιο Ασσιώτη από το Καϊµακλί. Την ίδια εποχή έγινε και το λιθανάγλυφο προσκυνητάρι στη δυτική πλευρά του ναού. Το 1918 κτίστηκε το κωδωνοστάσιο στη βορειοανατολική γωνιά του ναού.

Ο ναός πανηγυρίζει στις 2 Σεπτεμβρίου και την Κυριακή των Βαΐων. Πριν από την τουρκική εισβολή γινόντουσαν μεγάλες εμποροπανηγύρεις και πλήθη πιστών προσέτρεχαν στην χάρη του Αγίου.

Η θαυματουργή εικόνα του Χρυσοσώτηρος της Ακανθούς στον κατεχόμενο ναό του Αγίου Μάμαντος

Ο ναός κατελήφθη το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα και μετατράπηκε σε «μουσείο εικόνων». Στον ναό φυλάσσεται προσωρινά και η θαυματουργή εικόνα του Χρυσοσώτηρος από την κατεχόμενη Ακανθού. Από το 2004 τελείται στον τουρκοκρατούμενο ναό από τον Πανιερώτατο Μητροπολίτη Μόρφου κ. Νεόφυτο Εσπερινός και θεία Λειτουργία την 1η και 2α Σεπτεμβρίου αντίστοιχα, για την εορτή του Πολιούχου αγίου της Μόρφου Μεγαλομάρτυρος Μάμαντος. Στις φετινές (2014) εορταστικές ακολουθίες θα παραστεί και ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Λεμεσού κ. Αθανάσιος.

Τέλος θα πρέπει να σημειώσουμε ότι για τη διοργάνωση της πανηγύρεως η Εκκλησιαστική Επιτροπή του Αγίου Μάμαντος Μόρφου συνεργάζεται με τους Δήμους Μόρφου και Ακανθούς, προς τους οποίους ευχόμαστε το ποθούμενον ως τάχιστα!

Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, Πεδουλάς


Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων

Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ βρίσκεται σε κεντρική περιοχή της οροσειράς του Τροόδους, μέσα στην κοιλάδα της Μαραθάσας. Είναι κτισμένη μέσα στο χωριό Πεδουλάς. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που βρίσκεται πάνω από τη βόρεια είσοδο, η εκκλησία κτίστηκε και τοιχογραφήθηκε στα 1474 με δαπάνη του ιερέα Βασίλειου Χάμαδου. Ο ιερέας εικονίζεται πάνω από την κτητορική επιγραφή, συνοδευόμενος από τη σύζυγο και τις δύο θυγατέρες του, να προσφέρει ομοίωμα της εκκλησίας στον Αρχάγγελο Μιχαήλ.

Η εκκλησία ανήκει στον τύπο των ξυλόστεγων μονόχωρων ναών της οροσειράς του Τροόδους. Ο νάρθηκας, που την περιβάλλει από τη νότια και δυτική του πλευρά, χρησίμευε σαν γυναικωνίτης λόγω του μικρού μεγέθους του ναού.

Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ συγκαταλέγεται ανάμεσα στις λίγες της Κύπρου που διέσωσαν το όνομα του ζωγράφου που τις ιστόρησε. Πρόκειται για τον ντόπιο Μηνά, ο οποίος καταγόταν από την περιοχή της Μαραθάσας. Ο Μηνάς, είναι ένας τυπικός λαϊκός ζωγράφος της εποχής, περιορισμένων δυνατοτήτων, που παραμένει προσκολλημένος στις Βυζαντινές παραδόσεις. Φαίνεται ότι έχει ως πρότυπο τις τοιχογραφίες του Αγίου Ηρακλειδίου, στο γειτονικό χωριό Καλοπαναγιώτης. Παρακολουθεί τις καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής και του τόπου του και έτσι εξηγείται η εισροή δυτικών στοιχείων στην τέχνη του. Με τον ίδιο τρόπο τοιχογραφούνται πολλές εκκλησίες που κτίζονται κατά την ίδια περίοδο.

Αξιοσημείωτο είναι το ξύλινο γραπτό τέμπλο της εκκλησίας, σύγχρονο με τις τοιχογραφίες. Είναι ένα από τα καλύτερα δείγματα του είδους που σώζονται στην Κύπρο. Στο επιστύλιο του τέμπλου αυτού υπάρχει ζωγραφισμένο το οικόσημο του μεσαιωνικού Βασιλείου της Κύπρου. Δίπλα σε αυτό υπάρχει και ο δικέφαλος αετός, σύμβολο των Παλαιολόγων, των τελευταίων βασιλέων του Βυζαντίου.

Εκκλησία της Παναγίας, Μουτουλλάς

Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων
 

Η εκκλησία της Παναγίας βρίσκεται σε κεντρική περιοχή της οροσειράς του Τροόδους, μέσα στην κοιλάδα της Μαραθάσας. Είναι κτισμένη σε ένα λόφο πάνω από το χωριό Μουτουλλάς. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή στο βόρειο τοίχο του Ιερού Βήματος, ο ναός κτίστηκε και τοιχογραφήθηκε στα 1280 με δαπάνη του «Ιωάννη του Μουτουλλά» και της συζύγου του Ειρήνης, οι οποίοι απεικονίζονται να κρατούν το ομοίωμα της εκκλησίας. Ενδέχεται, λοιπόν, να πρόκειται για ένα ιδιωτικό παρεκκλήσιο.

Η εκκλησία ανήκει στο γνωστό αρχιτεκτονικό τύπο των ξυλόστεγων μονόχωρων ναών της οροσειράς του Τροόδους. O νάρθηκας προστέθηκε σε κατοπινό στάδιο, μετά τις αρχές του 16ου αιώνα, και περιβάλλει τη δυτική και βόρεια πλευρά της εκκλησίας. Η ξύλινη αμφικλινής στέγη καλύπτει και το νάρθηκα.

Όσον αφορά το ζωγραφικό διάκοσμο του ναού, αξίζει να αναφερθεί ότι πρόκειται για τις μόνες ακριβώς χρονολογημένες τοιχογραφίες του 13ου αιώνα (1280) που σώζονται στην Κύπρο. Λόγω των μικρών διαστάσεων του εσωτερικού της εκκλησίας, το εικονογραφικό πρόγραμμα προσαρμόστηκε ανάλογα. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι κτήτορες τηρούν πιστά την ορθόδοξη παράδοση, γεγονός που φαίνεται από την επιλογή των θεμάτων, χωρίς όμως να απομονώνονται από το σύγχρονό τους κόσμο. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για ένα αξιόλογο ζωγραφικό σύνολο.

Τόσο η τεχνοτροπία του ζωγράφου όσο και το εικονογραφικό πρόγραμμα που ακολουθεί, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τεχνοτροπικά πρόκειται για ένα μείγμα παλαιότερων βυζαντινών προτύπων του 12ου αιώνα, και στοιχείων από τη σύγχρονη του δυτική ζωγραφική. Χρησιμοποιεί επίσης στοιχεία της ζωγραφικής που αναπτύχθηκε στα σταυροφοριακά κρατίδια της Ανατολής και στην Καππαδοκία, την Κρήτη, και γενικά σε απομακρυσμένους ελληνικούς τόπους. Μερικά από τα στοιχεία αυτά συναντούνται και στα ερημητήρια της Απουλίας και τις εκκλησίες της Καλαβρίας στην Κάτω Ιταλία. Στα τέλη του 15ου-αρχές του 16ου αιώνα διακοσμήθηκε η εξωτερική πλευρά του βόρειου τοίχου με την πολυπρόσωπη σκηνή της Μέλλουσας Κρίσης.

Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι παρά την Πλατανιστάσα

Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων

Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της οροσειράς του Τροόδους, στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Πιτσιλιάς, σε απόσταση πέντε περίπου χιλιομέτρων βορειοανατολικά του χωριού Πλατανιστάσα. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Πρόκειται για το καθολικό ομώνυμης μονής που οικοδομήθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα. Ο Ρώσος μοναχός Βασίλι Μπάρσκυ, ο οποίος επισκέφθηκε το νησί στα 1735, αναφέρει ότι το μοναστήρι ήταν από τότε εγκαταλελειμμένο και διέμεναν εκεί μόνο ένας μοναχός, ο οποίος ήταν και ηγούμενος, και ένας λαϊκός υπηρέτης. Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές η ονομασία «Αγιασμάτι» προέρχεται από τη λέξη Αγίασμα. Άλλη εκδοχή συνδέει την ονομασία με την περιοχή Αγιασμάτι της δυτικής Μικράς Ασίας, μια τοποθεσία που αναφέρεται σε σχέση με την άλωση της Κωνσταντινούπολης στα 1453. Ένα ενδεχόμενο είναι να κατέφυγαν πρόσφυγες από την περιοχή αυτή στην Κύπρο και να ίδρυσαν λίγο αργότερα ένα μοναστήρι στα βουνά του νησιού, δίνοντάς του το ίδιο όνομα με αυτό της ιδιαίτερης τους πατρίδας. Από τα υπόλοιπα μοναστικά κτίσματα, σώζονται σήμερα μόνο κάποια ερείπια κελιών στο νότιο τμήμα του ναού.

Πρόκειται για ένα μονόκλιτο ξυλόστεγο ναό, καλυμμένο με επίπεδα, αγκιστρωτά κεραμίδια. Η οροφή εκτείνεται πέραν του κτιρίου του ναού σχηματίζοντας ένα περίστωο, γεγονός που τον καθιστά μοναδικό σε ολόκληρη την Κύπρο. Στην εξωτερική πλευρά του βόρειου τοίχου, πάνω από την είσοδο, σώζεται επιγραφή σύμφωνα με την οποία το οικοδόμημα κτίστηκε με χορηγία του ιερέα Πέτρου Περάτη και της συζύγου του Πεπάνης, οι οποίοι απεικονίζονται σε τοιχογραφία στην εξωτερική πλευρά του νότιου τοίχου να προσφέρουν το ομοίωμα της εκκλησίας στο Χριστό μέσω της Θεοτόκου. Η επιγραφή με τη χρονολογία ανέγερσης του ναού καταστράφηκε, είναι γενικά αποδεκτό όμως ότι κατά το έτος 1494 ολοκληρώθηκε η αγιογράφησή της. Έτσι έχουμε ένα έμμεσο στοιχείο για την κτίση του ίδιου του ναού.

Ολόκληρο το εσωτερικό της εκκλησίας, ακόμη και τα τέσσερα δοκάρια που συγκρατούν τη ξύλινη στέγη, είναι ζωγραφισμένο. Οι τοιχογραφίες αυτές έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον μια και παρουσιάζουν ένα συγκερασμό της βυζαντινής παλαιολόγειας τέχνης και της τοπικής λαϊκής ζωγραφικής, με στοιχεία από την τέχνη της ιταλικής Aναγέννησης. Ο ζωγράφος, ο Φίλιππος Γούλ, ήταν ένας εξελληνισμένος Σύρος Ορθόδοξος με καλή παιδεία. Παρόλο που η τεχνική της κάθε τεχνοτροπίας που χρησιμοποιεί είναι ανόμοια, η γενική εντύπωση που δημιουργείται είναι ευχάριστη και ενίοτε εντυπωσιακή. Ο ίδιος ζωγράφος διακόσμησε στα 1495 το ναό του Αγίου Μάμαντα στο Λουβαρά.

Οι τοιχογραφίες αναπτύσσονται σε δύο ζώνες. Στην ανώτερη ζωγραφίζονται οι πολυάνθρωπες σκηνές της Καινής Διαθήκης και στην κατώτερη οι μεμονωμένες μορφές. Ο αφηγηματικός κύκλος της Εύρεσης και Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού, στον οποίο είναι αφιερωμένος ο ναός, αναπτύσσεται σε μικρογραφίες στο βόρειο τυφλό τόξο. Στην αψίδα του Ιερού Βήματος απεικονίζεται ολόσωμη η Παναγία στον τύπο της Βλαχερνίτισσας. Τοιχογραφίες σώζονται και στην εξωτερική πλευρά του δυτικού και του νότιου τοίχου. Αξίζει να αναφερθεί η εκτεταμένη και πολυπρόσωπη σκηνή της Μέλλουσας Κρίσης, η οποία αναπτύσσεται μέχρι την απόληξη του αετώματος όπου απεικονίζεται ο Κριτής Χριστός.

Πανηγυρίζει τη 14η Σεπτεμβρίου

 

Υπεύθυνος
Πρεσβ. Γεώργιος Κούρρης
τηλ. 99677216

Ιερά Μονή Παναγίας της Ασίνου παρά το Νικητάρι

Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων

Η εκκλησία της Παναγίας της Φορβιώτισσας, περισσότερο γνωστή ως η Παναγία της Ασίνου, βρίσκεται στις βόρειες υπώρειες της οροσειράς του Τροόδους. Είναι κτισμένη στην ανατολική όχθη ενός μικρού χείμαρρου, τρία χιλιόμετρα νοτίως του χωριού Νικητάρι. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Πρόκειται για το καθολικό της Μονής των Φορβίων, από όπου προέρχεται και η προσωνυμία της. Σε επιγραφή που χρονολογείται στα 1105/6, και βρίσκεται πάνω από τη νότια είσοδο του ναού, αναφέρεται ότι κτήτορας της Μονής ήταν ο Μάγιστρος Νικηφόρος Ισχύριος, μετέπειτα μοναχός Νικόλαος. Η ίδρυση της Μονής χρονολογείται στα 1099, ενώ συνεχίζει να λειτουργεί και κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα οπότε εγκαταλείπεται.

Η εκκλησία αποτελείται από δύο μέρη: το μονόκλιτο καμαροσκεπή κυρίως ναό και το νάρθηκα, ο οποίος προστέθηκε κατά το δεύτερο μισό του 12ου αιώνα. Οι πλαϊνοί τοίχοι του νάρθηκα απολήγουν σε αψίδα, γεγονός που θεωρείται επίδραση της Κωνσταντινουπόλεως. Ήδη από το 12ο αιώνα ο ναός ήταν καλυμμένος με μια δεύτερη ξύλινη στέγη, στρωμένη με επίπεδα αγκιστρωτά κεραμίδια. Σήμερα δεν σώζονται ίχνη από τα υπόλοιπα μοναστηριακά κτίσματα.

Το εσωτερικό του ναού της Παναγίας της Ασίνου είναι κατάγραφο. Οι τοιχογραφίες που σώζονται σήμερα ανήκουν σε διαφορετικές χρονολογικές περιόδους. Το παλαιότερο σύνολο χρονολογείται στα 1105/6 και εκφράζει τις νέες τάσεις της ζωγραφικής της περιόδου των Κομνηνών. Οι τοιχογραφίες αυτές απηχούν την τέχνη της Κωνσταντινούπολης, από όπου θα πρέπει να προερχόταν και ο ζωγράφος που τις δημιούργησε, και αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα σύνολα βυζαντινής τέχνης της περιόδου. Η ισχυρή επίδραση της πρωτεύουσας εξηγείται από το γεγονός ότι ο τότε αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός (1081-1118) κατέστησε την Κύπρο τη σημαντικότερη στρατιωτική βάση της νοτιοανατολικής Μεσογείου, λόγω των γεωπολιτικών συνθηκών της εποχής.

Πολλές παραστάσεις από το αρχικό σύνολο του 1105/6 σώζονται κυρίως στην αψίδα του Ιερού και στο δυτικό τοίχο του ναού, ο οποίος υπέστη διάφορες καταστροφές κατά καιρούς, συμπεριλαμβανομένων των σεισμών. Κατά το 14ο αιώνα, για παράδειγμα, θα πρέπει να κατέρρευσε το τεταρτοσφαίριο της αψίδας του Ιερού, οπότε ξανακτίστηκε και διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες. Παράλληλα προστέθηκαν οι εξωτερικές αντηρίδες, και λίγο αργότερα η τοξωτή αντηρίδα στο ανατολικό άκρο του βόρειου τοίχου.

Ο νάρθηκας διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες λίγο μετά την οικοδόμησή του κατά το δεύτερο μισό του 12ου αιώνα, και επαναδιακοσμήθηκε στα 1332/3 με έντονες φράγκικες επιδράσεις. Στο εικονογραφικό πρόγραμμα του νάρθηκα ξεχωρίζει ιδιαίτερα η απεικόνιση μεγάλου αριθμού δωρητών. Στην Παναγία της Ασίνου σώζονται και μερικές μεταγενέστερες τοιχογραφίες που χρονολογούνται στο 17ο αιώνα.

Πανηγυρίζει την Τρίτη της Λαμπρής

Υπεύθυνος
Πρεσβ. Κυριακός Χριστοφή
τηλ. 99830329

Ιερά Μονή Παναγίας του Άρακα στα Λαγουδερά

Ιερά Μονή Παναγίας του Άρακα

Η εκκλησία της Παναγίας του Άρακος βρίσκεται σε κεντρική περιοχή της οροσειράς του Τροόδους, στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Πιτσιλιάς, μεταξύ των χωριών Λαγουδερά και Σαράντι. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Πρόκειται για το καθολικό ομώνυμης Μονής που οικοδομήθηκε μέσα στο δεύτερο μισό του 12ου αιώνα, σε μια περίοδο που ο μοναστικός βίος ανθούσε στην Κύπρο. Όταν στα 1735 επισκέφθηκε το μέρος ο Ρώσος μοναχός Βασίλι Μπάρσκυ, η μονή βρισκόταν σε παρακμή. Ο Μπάρσκυ δηλώνει ότι εκεί διαβιούσαν μόλις τρεις μοναχοί. Σύμφωνα με άλλες γραπτές πηγές, το μοναστήρι εξακολούθησε να λειτουργεί μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Σήμερα, εκτός από την εκκλησία, σώζεται και ένα διώροφο μοναστηριακό κτήριο στη βόρεια της πλευρά, το οποίο χρησιμοποιείται ως κατοικία του ιερέα. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι σαφές ότι η εκκλησία είχε ιδρυθεί ως μοναστήρι˙ενδέχεται να ήταν αρχικά ένα ιδιωτικό παρεκκλήσιο. Η προέλευση του επωνύμου «του Άρακος» είναι αμφίβολη: κατά μια εκδοχή προέρχεται από το φυτό αρακάς, ενώ σύμφωνα με μια παράδοση που διέσωσε ο Μπάρσκυ, η προσωνυμία της Μονής προέρχεται από τη λέξη «ιέρακας», δηλαδή γεράκι.

Η εκκλησία ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του μονόκλιτου ναού με τρούλο, του οποίου η στέγη εξωτερικά διαμορφώνεται σε σχήμα σταυρού. Αργότερα, ίσως μέσα στο 14ο αιώνα, η εκκλησία καλύφθηκε με ξύλινη αμφικλινή στέγη, στρωμένη με επίπεδα αγκιστρωτά κεραμίδια. Η προέκταση της στέγης δημιουργεί στις τρεις πλευρές του ναού, εκτός από τη δυτική, μια στεγασμένη στοά κλειστή με ξύλινο δικτυωτό. Ο τρούλος καλύπτεται από ξεχωριστή στέγη, σε αντίθεση με άλλες εκκλησίες της οροσειράς του Τροόδους. Κατά το 18ο αιώνα κατεδαφίστηκε ο δυτικός τοίχος και έγινε επέκταση του ναού.

Ο ναός εσωτερικά είναι κατάγραφος. Σύμφωνα με επιγραφή που βρίσκεται πάνω από τη βόρεια είσοδο του ναού, η εκκλησία διακοσμήθηκε με δαπάνη του Λέοντος Αυθέντη το Δεκέμβριο του 1192. Πρόκειται για εξαιρετικής ποιότητας υστεροκομνήνειες τοιχογραφίες, οι οποίες αποτελούν την πιο ολοκληρωμένη σειρά τοιχογραφιών της Μέσης Βυζαντινής περιόδου στην Κύπρο και εκφράζουν τις σύγχρονες τάσεις που διέπουν την τέχνη της Κωνσταντινούπολης. Εκτός από την τεχνοτροπία, ο ναός συνδέεται με την πρωτεύουσα και μέσω του εικονογραφικού του προγράμματος. Αν αναλογιστούμε το γεγονός ότι στην ίδια την Κωνσταντινούπολη δεν σώθηκε σχεδόν τίποτα από την περίοδο αυτή, τότε αντιλαμβανόμαστε τη θέση που κατέχει το συγκεκριμένο μνημείο στην ιστορία της βυζαντινής τέχνης.

Ο ζωγράφος της Παναγίας του Άρακος ταυτίζεται από μερικούς μελετητές με το Θεόδωρο Αψευδή, ο οποίος στα 1183 ζωγράφισε την Εγκλείστρα του Αγίου Νεοφύτου στην Πάφο. Δύο φορητές εικόνες, του Χριστού και της Παναγίας της Αρακιώτισσας, που εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ στη Λευκωσία, προέρχονται από το ναό αυτό και αποδίδονται στον ίδιο ζωγράφο.

Οι παραστάσεις της Παναγίας με τους Αρχαγγέλους και τους Ιεράρχες στην αψίδα του Ιερού Βήματος διαφέρουν τεχνοτροπικά από τις υπόλοιπες τοιχογραφίες του ναού και πιθανόν να εκτελέστηκαν από άλλο καλλιτέχνη λίγο νωρίτερα από το 1192. Μια σπάνια απεικόνιση αποτελούν τα πορτραίτα των επτά Κυπρίων Αγίων που κοσμούν τον ημικυκλικό τοίχο της αψίδας. Η Θεοτόκος στο τυφλό τόξο πάνω από τη βόρεια είσοδο και μερικές άλλες παραστάσεις ανήκουν στο 14ο αιώνα. Η τελευταία διακόσμηση της εκκλησίας έγινε το 17ο αιώνα και σε αυτό το σύνολο ανήκουν οι μορφές των Aγίων στον εξωτερικό βόρειο τοίχο καθώς και το ξυλόγλυπτο τέμπλο που χρονολογείται στα 1673.

Πανηγυρίζει την 8η Σεπτεμβρίου
Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων

Υπεύθυνος
Πρεσβ. Χριστόδουλος Ερημάκης
τηλ. 99557369

Προσκύνημα Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης Μένικο

Ιερός Ναός Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης, Μένικο
Ιερός Ναός Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης, Μένικο

Η ιδιαίτερη τιμή των αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης στην Κύπρο έχει τις απαρχές της πιθανώτατα στον 13ο αιώνα: Τα ιερά τους λείψανα, που βρίσκονταν τότε στην Αντιόχεια της Συρίας, ένεκα της προέλασης των Μαμελούκων και πριν την τελική πτώση της Αντιόχειας σ᾽  αυτούς,  μεταφέρονται για ασφάλεια στην Κύπρο από πρόσφυγες Αντιοχείς, και κατατίθενται σε προϋπάρχοντα βυζαντινό ναό στο χωριό Μένικο της Μητροπόλεως Μόρφου, σύμφωνα με τη μαρτυρία του γνωστού τοπικού μεσαιωνικού χρονογράφου Λεοντίου Μαχαιρά (15ος αιώνας). Ο Μαχαιράς αναφέρεται περαιτέρω και στα πολλά θαύματα, ιδίως στις θεραπείες οφθαλμικών παθήσεων και πυρέξεων (εμπύρετης ελονοσίας), που ενεργούσαν οι άγιοι, και ότι ο Φράγκος βασιλιάς Πέτρος Α´ Λουζινιανός (1359-1369), επειδή είχε θεραπευθεί από  τους αγίους, πίνοντας από το θαυματουργό τους αγίασμα, κρήμνισε τον προγενέστερο μικρότερο βυζαντινό ναό και έκτισε μεγάλη εκκλησία στον ίδιο χώρο προς τιμή τους,  επαργυρώνοντας και τις κάρες τους. Η σπουδαιότατη αυτή μαρτυρία του Λεοντίου Μαχαιρά, όπως καταγράφεται στο περίφημό του Χρονικόν (εκδ. R. M. Dawkins, Recital concerning the Sweet Land of Cyprus entitled ‘Chronicle’, Oxford 1932, Vol. I, § 39, σελ. 38), έχει επί λέξει ως εξής: «Ακόμη ευρίσκουνται εις την Κύπρον οι δυο κεφαλάδες του αγίου Κυπριανού και Ιουστίνης, οι (ο)ποίοι εμαρτυρήσαν εις την Αντιόχειαν, και εις την κάκωσιν της Συρίας εφέραν τες εις την Κύπρον και εβάλαν τες εις έναν εκκλησούδιν εις το Μένικον. Και εις το πλευρόν του Βημάτου (Ιερού Βήματος) προς τον νότον έχει λάκκον, όπου πολομά (ενεργεί) μεγάλες ίασες εις γαρισούραν και εις τας πύρεξες. Και εις τον καιρόν του ρε Πιέρ του μεγάλου είχεν την καρτάναν (ελώδης πυρετός) και δεν ημπόρεσεν ναύρη υγείαν· τινές είπάν του δια τον άγιον Κυπριανόν και Ιουστίναν όπου είνε εις το Μένικον κοντά του Ακακίου (κοντά στο χωριό Ακάκι)· ο (ο)ποίος ήρτεν και ᾽προποτίστην (ήπιε από το αγίασμα) καί παραύθα (αμέσως) εγίανεν· είνε αλήθεια ότι το νερόν είνε πολλά γλυφόν και κακόποτον, αμμέ θαυμαστόν εις ιατρείαν· και ώρισεν και εποίκαν (κατασκεύασαν) εκκλησίαναπού γης και αργύρωσεν τας β´κεφαλάς, και εις την κορυφήν αφήκεν τόπον με πόρτες να προσκυνούν τα λείψανα.»

Η θαυματουργή εικόνα του Αγίου Κυπριανού, Μένικο

Τά άγια αυτά λείψανα φυλάσσονται μέχρι σήμερα στον ομώνυμό τους ναό αυτό στο Μένικο, που κτίσθηκε το έτος 1846, στη θέση του πιο πάνω μεσαιωνικού κτίσματος του βασιλιά Πέτρου Α´ Λουζινιανού. Εδώ συντρέχουν ολόχρονα πλήθη πιστών, όχι μόνο Κυπρίων, μα και από άλλες χώρες, ιδιαίτερα Ρώσων, για να προσκυνήσουν, και να πάρουν από το  θαυματουργό αγίασμα των αγίων. Και οι περιώνυμοι άγιοι Κυπριανός και Ιουστίνη, ανταποκρινόμενοι άμεσα στον ανθρώπινο πόνο και τις θλίψεις αυτών, που προσέρχονται με πίστη θερμή σ᾽ αυτούς, παρέχουν αφθονοπάροχα τη χάρη των ιάσεων και συνεχίζουν να ενεργούν πλείστα όσα θαύματα.

Η μνήμη τους τελείται στις 2 Οκτωβρίου, οπόταν λαμβάνει χώραν μέγιστη πανήγυρη, με αθρόα προσέλευση πιστών.

 

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Υπεύθυνος Ιερέας: Εκ περιτροπής ιερείς της Iεράς Μητροπόλεως Μόρφου.

Τηλέφωνα επικοινωνίας: 96727377 – 22822435.

Ιερά Μονή Παναγίας Χρυσοκουρδαλιώτισσας παρά τα Σπήλια

Ιερά Μονή Παναγίας Χρυσοκουρδαλιωτίσσης

Ισιδώρας Μοναχής

Ο ναός Παναγίας Χρυσοκουρδαλιώτισσας

Η Ιερά Μονή Παναγίας Χρυσοκουρδαλιώτισσας, ένα γραφικό μεσαιωνικό κτίσμα, παρέμενε μέχρι πρόσφατα άγνωστη στον πολύ κόσμο της Κύπρου. Βρίσκεται στο χωριό Κούρδαλι, κοντά στο γνωστότερο χωριό Σπήλια, στην όμορφη περιοχή της Σολιάς. Το Κούρδαλι είναι ένα μικρό χωριό, αλλά ευλογημένο, καθώς και ιστορικό, διότι λαμπρύνεται με τον παλαιό και τόσο κατανυκτικό ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου, που μέσα στα σπλάγχνα του αποθησαυρίζει οστά οσίων ανδρών και αγωνιστών της ελευθερίας του νησιού μας.

Το Μοναστήρι βρίσκεται μέσα σ’ ένα καταπληκτικό φυσικό περιβάλλον. Το ποταμάκι, που ρέει κατά μήκος της εκκλησίας, οι καρυδιές, η πυκνή συστάδα των πεύκων, οι αιωνόβιες και επιβλητικές ελιές, που το περιβάλλουν, καθώς και οι απόκοσμες φωνές των γλυκύλαλων πουλιών του δάσους, που ανυμνούν κι αυτά τον Θεό με τον τρόπο τους, σε κάνουν να νοιώθεις ότι βρίσκεσαι σε κάποια απόκοσμη σκήτη, σαν αυτές του Αγίου Όρους, που έχουνε την εκκλησία στο κέντρο και λιγοστά προσκτίσματα να την κυκλώνουν.

Τη Μονή έκτισε η οικογένεια Κούρδαλη, με πρωτοστατούντες τον ιεροδιάκονο Λέοντα Κούρδαλη και τον συγγενή του, πρωθιερέα Ιωάννη Κούρδαλη και χρονολογείται στα τέλη του15ου/αρχές του 16ου αιώνα. Πρόκειται γιά μία από τις πολλές περιπτώσεις ιδιωτικών μονυδρίων και ναών, που ανεγείρονται στην Κύπρο από κληρικούς ή λαϊκούς κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας. Παλαιότερα ήταν ανδρικό μοναστήρι, εγκαταλείφθηκε όμως αργότερα, ίσως επί Τουρκοκρατίας, κι έτσι το καθολικό της Μονής χρησιμοποιήθηκε ως εκκλησία του μεταγενέστερου της Μονής οικισμού Κουρδάλων.

Η προσκυνηματική εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας, 16ος αιώνας

Ο ναός είναι διαιρεμένος σε τρία κλίτη με ξύλινες κολώνες και δοκούς, οι οποίες ήταν διακοσμημένες. Σήμερα σώζονται μόνο τρείς από τις αρχικές αυτές δοκούς. Οι τοιχογραφίες του ναού, που συντηρήθηκαν μαζί με τον ναό από το Τμήμα Αρχαιοτήτων της Κύπρου, χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα, αλλά πλείστες όσες έχουν δυστυχώς καταστραφεί. Σε πολύ κατάσταση διατηρούνται σήμερα αυτές στο ιερό Βήμα και σε κάποια άλλα σημεία του ναού. Στον νότιο τοίχο, στη γωνία, υπάρχει η γνωστή τοιχογραφία του Αποστόλου Βαρνάβα, ίσως η καλύτερη στην Κύπρο. Στον βόρειο τοίχο, υπάρχει η μεγαλοπρεπής τοιχογραφία του Αγίου Γεωργίου με σκηνές από το μαρτύριό του και τον κτήτορα της Μονής να δέεται στον Άγιο. Στο ιερό Βήμα σώζονται οι παραστάσεις του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, η Πλατυτέρα, οι Τρείς Ιεράρχες, μαζί με τους Κυπρίους Αγίους Σπυρίδωνα και Επιφάνιο. Ακόμα, η θυσία του Αβραάμ, ο Άγιος Στέφανος ο πρωτομάρτυρας, η φιλοξενία του Αβραάμ, και οι Κύπροι Άγιοι Ιωάννης ο Λαμπαδιστής και Αθανάσιος ο Πεντασχοινίτης. Στον δυτικό τοίχο υπάρχει μεγάλη τοιχογραφία της Σταύρωσης και ακολούθως τοιχογραφίες από τις Κυριακές του Πεντηκοσταρίου. Δεξιά των τοιχογραφιών του Πεντηκοσταρίου υπάρχει ἡ παράσταση της Ρίζας του Ιεσσαί και, αριστερά, η Παναγία ένθρονη, με τους Προφήτες που προφήτεψαν γι’ Αυτήν. Αξιόλογης τέχνης είναι και το επιχρυσωμένο σκαλιστό τέμπλο με σπουδαίες και σπάνιες εικόνες. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η προσκυνηματική και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας του 16ου αιώνα (Δεξιοκρατούσα). Ένα ακόμη ξεχωριστό στοιχείο αυτού του ναού είναι τα στασίδια του, με τους σκαλιστούς δράκους στο πλάι, που χρονολογούνται κι αυτά στην περίοδο της Βενετοκρατίας.

Ο Απόστολος Βαρνάβας, τοιχ. 16ος αιώνας

Μετά από πνευματική καθοδήγηση του Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου, ήρθα στο Μοναστήρι αυτό για δοκιμαστική εγκαταβίωση, στις 12 Ιουνίου 2004. Ο Πανιερώτατος, βλέποντας την ησυχία του τόπου, τον πόθο των κατοίκων της περιοχής, αλλά και τη δική μου συγκατάθεση, αποφασίζει την ανασύσταση της Μονής. Έτσι, στις 14 Αυγούστου 2005, κατά τον εσπερινό της πανήγυρης, ανακοινώνει την απόφασή του αυτή, προτρέποντας όλους να δουλέψουν για τον σκοπό αυτό. Με τη Χάρη του Θεού, έχει ήδη ολοκληρωθεί η πρώτη φάση του έργου: Έγιναν έργα υδρομόνωσης του ναού και αναδιαμορφώθηκαν τα υφιστάμενα κτήρια, το παλαιό σχολείο του χωριού σε μοναχικό κελλί και το πρόχειρο καφενείο σε αρχονταρίκι. Με τη βοήθεια του Θεού έχει ολοκληρωθεί και η δεύτερη φάση, που αφορά στην επέκταση του Μοναστηριού, με τη δημιουργία κελλιών και βοηθητικών χώρων, για την εξυπηρέτηση κι άλλων μοναζουσών, αν η Παναγία το ευλογήσει.

Στη Μονή Χρυσοκουρδαλιώτισσας τηρείται το μοναστηριακό τυπικό σε όλες τις Ακολουθίες (Μεσονυκτικού, Όρθρου, Ωρών το πρωί, και του Εσπερινού και Αποδείπνου το απόγευμα). Ακόμη, κάθε Τετάρτη το απόγευμα ψάλλεται ο Παρακλητικός Κανόνας στην Υπεραγία Θεοτόκο, όπου οι πιστοί καταφεύγουν με ευλάβεια και δέονται στην Κυρία των Αγγέλων και την Προστασία των Χριστιανών. Καθόλη τη διάρκεια του έτους, η θεία Λειτουργία της Κυριακής τελείται δύο Κυριακές στο χωριό Σπήλια και μία στη Μονή. Ακόμη,  τελείται σε κάθε εορτή της Υπεραγίας Θεοτόκου, κατεξοχήν και με πανηγυρικό τρόπο όμως στις 15 Αυγούστου, οπόταν εορτάζει ο ναός.

Αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι, όλοι όσοι έρχονται να προσκυνήσουν εδώ, στη Χάρη της Παναγίας μας, φεύγουν με μία πληρότητα πνευματική, μία ψυχική αγαλλίαση και ηρεμία. Αυτό αποτελεί τρανή απόδειξη της παρουσίας της Παναγίας, καθώς και των ευχών των κεκοιμημένων πατέρων, «των ενθάδε ευσεβώς κειμένων και εν ασκήσει διαλαμψάντων». Ο απλός κόσμος μαρτυρεί, ότι αυτή η εκκλησία, «κάτι κατέχει, που σε γαληνεύει και παρηγορεί». Διάφοροι εξάλλου προσκυνητές της Μονής μάς αφηγήθηκαν ποικίλες θαυματουργικές επεμβάσεις της Παναγίας Χρυσοκουρδαλιώτισσας, που αποτέλεσμα είχαν, τόσο την σωματική, όσο και την ψυχική ίαση τους.

Ταις της Πανάχραντου Θεοτόκου πρεσβείαις, Χριστέ ο Θεός, ελέησον και σώσον ημάς. Αμήν!

Προϊσταμένη της Μονής Παναγίας Χρυσοκουρδαλιώτισσας: Μοναχή Ισιδώρα
Τηλ.: 99770592.

Η Μονή Πανηγυρίζει 15 Αυγούστου 

Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή παρά τον Καλοπαναγιώτη

Πανοραμική άποψη της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή

Η μονή του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή βρίσκεται σε κεντρική περιοχή της οροσειράς του Τροόδους, μέσα στην κοιλάδα της Μαραθάσας. Είναι κτισμένη στην ανατολική όχθη του ποταμού Σέτραχο, απέναντι από το χωριό Καλοπαναγιώτης. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Άγιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής, 13ος αιώνας

Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε η μονή. Το καθολικό, που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ηρακλείδιο, ανάγεται στον 11ο αιώνα. Σε μία επιγραφή του 15ου αιώνα που συνοδεύει πορτραίτα δωρητών στο νάρθηκα, η εκκλησία αναφέρεται ως καθολική, δηλαδή ως η κύρια ενοριακή εκκλησία τηςκοινότητας. Γνωρίζουμε ότι το μοναστήρι συνέχισε να υφίσταται μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Από τότε λειτουργεί μόνο σαν ναός. Στα μέσα του 19ου αιώνα, ένα δωμάτιο των μοναστηριακών κτηρίων χρησιμοποιήθηκε ως αίθουσα διδασκαλίας για τα παιδιά του Καλοπαναγιώτη και των γύρω χωριών.

Το συγκρότημα των κτηρίων, όπως σώζεται σήμερα, είναι το αποτέλεσμα πολλών οικοδομήσεων και επεμβάσεων που ανάγονται σε διάφορες περιόδους. Το καθολικό, το νοτιότερο κτήριο του συγκροτήματος, ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο και χρονολογείται στον 11ο αιώνα. Κατά το 12ο αιώνα προστέθηκε στη βόρεια του πλευρά, πάνω από τον τάφο του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή, ένα καμαροσκέπαστο ομώνυμο παρεκκλήσιο. Αυτό κατέρρευσε και ξανακτίστηκε σχεδόν εξολοκλήρου το 18ο αιώνα. Στα μέσα του 15ου αιώνα κτίστηκε, στα δυτικά και των δύο προηγούμενων κτισμάτων, ένας κοινός νάρθηκας.

Η φιλοξενία του Αβραάμ, τοιχογραφία γύρω στα 1500, Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή

Κατά το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα προστέθηκε στα βόρεια του παρεκκλησιού του Αγίου Ιωάννη, ένα καμαροσκέπαστο παρεκκλήσιο, γνωστό ως το «λατινικό» παρεκκλήσιο, λόγω της υπόθεσης ότι κτίστηκε για τις λατρευτικές ανάγκες των Λατίνων. Σε άγνωστη χρονική στιγμή, μεταξύ του 15ου και των αρχών του 18ου αιώνα, ολόκληρο το συγκρότημα καλύφθηκε από μια τεράστια ξύλινη στέγη με επίπεδα αγκιστρωτά κεραμίδια. Έτσι, ο τρισυπόστατος αυτός ναός απέκτησε εξωτερικά την όψη ενός μεγάλου ξυλόστεγου κτηρίου.

Ο ζωγραφικός διάκοσμος της μονής του Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστή ακολουθεί τις διάφορες αρχιτεκτονικές αυτές φάσεις. Η αψίδα του Ιερού Βήματος του καθολικού του Αγίου Ηρακλειδίου, όπως και μερικά άλλα σημεία σώζουν σπαράγματα τοιχογραφιών του 11ου και 12ου αιώνα. Ο υπόλοιπος ναός είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στο 13ο και 14ο αιώνα. Αυτές αποτελούν ένα σημαντικό σύνολο και περιλαμβάνουν μερικές σπάνιες παραστάσεις όπως εκείνη του Αγίου Μανδηλίου στο βόρειο πεσσό του τρούλου.

Η Κάρα του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή

Η διακόσμηση του νάρθηκα είναι μεταγενέστερη και αποτελεί, σύμφωνα με επιγραφή, έργο Κωσταντινουπολίτη ζωγράφου που κατέφυγε στην Κύπρο μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης στα 1453. Οι τοιχογραφίες αυτές ακολουθούν τα ρεύματα της πρωτεύουσας, δεν είναι όμως ιδιαίτερα ποιοτικές. Αντιθέτως, οι τοιχογραφίες του «λατινικού» παρεκκλησιού που χρονολογούνται γύρω στα 1500, εντάσσονται στην «ιταλοβυζαντινή» τεχνοτροπία, η οποία συνδυάζει βυζαντινά στοιχεία με αντίστοιχα της ιταλικής τέχνης της Αναγέννησης. Πρόκειται στην ουσία για το πληρέστερο τοιχογραφικό σύνολο αυτής της τεχνοτροπίας που σώζεται στην Κύπρο. Το «λατινικό» παρεκκλήσιο, αν πράγματι είναι τέτοιο, υποδεικνύει τη συνύπαρξη των δύο δογμάτων κάτω από την ίδια στέγη, γεγονός που αντικατοπτρίζει την κατάσταση ανεκτικότητας που επικρατούσε στο νησί μετά και την ενωτική σύνοδο της Φερράρας-Φλωρεντίας του 1439.

Προσκυνητάρι επι του Σέτραχου ποταμού που εικονίζει τη βάπτιση του Αγίου Ηρακλειδίου από τους Αποστόλους, έναντι της Μονής

Αξιοσημείωτο είναι το ξύλινο τέμπλο του ναού του Αγίου Ηρακλειδίου, το οποίο φέρει γραπτή διακόσμηση που μιμείται οικόσημα, και χρονολογείται στο 13ο-14ο αιώνα. Πρόκειται για το αρχαιότερο σωζόμενο ξύλινο τέμπλο της Κύπρου. Αξίζει ακόμη να αναφερθεί ότι στο παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή, σώζεται η κάρα του Αγίου, μέσα σε αργυρεπίχρυση λειψανοθήκη τοποθετημένη σε ειδική κόγχη. Στον τοίχο πάνω από τη λειψανοθήκη σώζονται πολλές υπογραφές επώνυμων και ανώνυμων προσκυνητών και περιηγητών που πέρασαν κατά καιρούς από τη μονή.

Εκτός από το συγκρότημα των εκκλησιών, σώζονται και άλλα μοναστικά κτίρια που περιλαμβάνουν κελιά, βοηθητικούς χώρους και ένα ελαιοτριβείο.

Πανηγυρίζει την 4η Οκτωβρίου

Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων

Υπεύθυνος
Αρχιμανδρίτης Ιάκωβος Καλογήρου, τηλ. 22953460 και 99218298

————————————————————————————

Κάθε Σάββατο πρωί (εκτός μεγάλης εορτής) τελείται η Θεία Λειτουργία στις 7:00 π.μ.
Every Saturday (except big fiests) the Holy Liturgy is performed at 7:00 a.m.

Στη Μονή λειτουργεί εκθεσιακός χώρος (βιβλιοπωλείο) και το εικονοφυλάκιο.
In the monastery there is an exhibition hall (bookstore) and a holy-icons store room.

Κανονική τιμή εισόδου στο εικονοφυλάκιο: 2 ευρώ.
Holy-icons store room entrance fee: 2 euros.

Η Μονή θα παραμένει ανοικτή κατά τις ακόλουθες ώρες:

ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Δευτέρα – Σάββατο:  10:00  – 16:00
Κυριακή: 11:00 – 16:00

ΘΕΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Δευτέρα – Σάββατο: 10:00 – 17:00
Κυριακή: 11:00 – 17:00

Τηλέφωνα επικοινωνίας: 22953460 , 99218298



THE HOLY MONASTERY OF

ST. JOHN LAMPADISTES

AND ICON TREASURY

VISITING HOURS

A. WINTER PERIOD

Monday – Saturday:  10:00  – 16:00
Sunday: 11:00 – 16:00

B. SUMMER PERIOD

Monday – Saturday: 10:00 – 17:00
Sunday: 11:00 – 17:00

TEL. FOR CONTACT: 22953460 , 99218298



МОНАСТЫРЬ СВЯТОГО  ИОАННА ЛАМПАДИСТА

И  ХРАНИЛИЩЕ ИКОН

ЧАСЫ ПОСЕЩЕНИЯ:

A. ЗИМНИЙ ПЕРИОД

Понедельник – Суббота: 10:00  – 16:00
Воскресенье: 11:00 – 16:00

Б. ЛЕТНИЙ ПЕРИОД

Понедельник – Суббота: 10:00 – 17:00
Воскресенье: 11:00 – 17:00

КОНТАКТНЫЙ ТЕЛЕФОН: 22953460 , 99218298

Ιερό Ησυχαστήριο Οσίου Σεραφείμ του Σαρώφ Σκουριώτισσα

Στο τέλος της κοιλάδας της Σολέας, στην καταπράσινη περιοχή «Εξήντα» της Σκουριώτισσας βρίσκεται το Ιερό Ησυχαστήριο του Οσίου Σεραφείμ του Σαρώφ.

Το Ησυχαστήριο ανακαινίστηκε και διαμορφώθηκε το 2001, ώστε να εγκαταβιώσει εκεί ο ρώσος ιερομόναχος πατήρ Αμβρόσιος Γκορέλωβ, αφότου πρωτύτερα στεγαζόταν στο χώρο ο Αστυνομικός Σταθμός του μεταλλευτικού οικισμού της Σκουριώτισσας.

Εντός του Ιερού Ησυχαστηρίου υπάρχει παρεκκλήσιο αφιερωμένο στον Όσιο Σεραφείμ και σε αυτό θησαυρίζεται μικρό τεμάχιο από το λείψανό του.

Το 2010, στην πανήγυρη του Ησυχαστηρίου, ο Μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος κατέθεσε Θεμέλιο Λίθο σε χώρο, πλησίον του Ησυχαστηρίου,  όπου θα οικοδομηθεί ο νέος Ιερός Ναός που θα είναι αφιερωμένος στον Όσιο Σεραφείμ. Οι εργασίες ανοικοδόμησης του Ναού έχουν ήδη αρχίσει και βρίσκονται σε εξέλιξη.   

Ο Μητροπολίτης στην ακολουθία του Θεμέλιου Λίθου, αφού προηγουμένως αναφέρθηκε στον Όσιο Σεραφείμ, τόνισε ότι η παρουσία του ρώσου αρχιμανδρίτη και αγιογράφου Αμβροσίου στην Κύπρο συνδέει τη ρωσική Ορθοδοξία με την Εκκλησία της Κύπρου και  τονίζει την οικουμενικότητα της πίστης μας. Επίσης ανέφερε τα εξής:   «Όλοι εμείς, που κοινωνούμε τον Αναστημένο Χριστό, είμεθα αδελφοί, ανεξάρτητα από την καταγωγή μας. Αρκετά ταλαιπώρησε ο εθνικισμός όλες τις ορθόδοξες πατρίδες. Είναι η ώρα να ενωθούμε γύρω από τους Αγίους και όταν ενωθούμε γύρω από τους Αγίους, ανεξαρτήτως εθνικότητας, τότε βλέπει ο Θεός το ορθόδοξο μας φρόνημα και βοηθά τα έθνη και τις πατρίδες μας. Με αυτό τον τρόπο εδώ γίνεται μια υπέρβαση των εθνικών Εκκλησιών και εισερχόμαστε δια πρεσβειών του Οσίου Σεραφείμ σε μια Εκκλησία όντως Αγία και Καθολική, όπως ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστεως μας».

Ο π. Αμβρόσιος είναι αγιογράφος και αγιογραφεί σύμφωνα με τον παραδοσιακό τρόπο.  Επανέφερε στον τόπο μας την κομνήνεια τέχνη του 12ου  αιώνα, μια τέχνη την οποία συναντάμε σε πολλά μνημεία της Κύπρου, (π.χ. Παναγία του Άρακα, Παναγία της Ασίνου, Άγιο Ιωάννη Λαμπαδιστή κ.α.). Το κυριότερο δε, είναι ότι εμπνέεται από τον 12ο αιώνα, και δεν τον μιμείται, συνθέτοντας έτσι μια τέχνη εκκλησιαστική, με συγχρόνους τρόπους και εκφράσεις. Πολλοί αγιογράφοι της Κύπρου εμπνέονται από τα γαιώδη χρώματα που χρησιμοποιεί, τη λιτότητα και αφαίρεση που εκφράζει, και την ιεροπρέπεια που αναδεικνύει, στοιχεία που έχει ανάγκη ο σύγχρονος κόσμος: Λιτότητα, απλότητα, ιεροπρέπεια και αναγωγή εις τα άνω. Παράλληλα παραδίδει την ιερή τέχνη αυτή σε όποιο το επιθυμεί να τον συμβουλευτεί.   

Το Ησυχαστήριο πανηγυρίζει στις 2 Ιανουαρίου, ημέρα μνήμης του Οσίου και Θεοφόρου πατρός ημών Σεραφείμ του Σαρώφ. Τόσο στην ακολουθία του Εσπερινού όσο και της θείας Λειτουργίας είναι πολλοί οι προσκυνητές που καταφεύγουν στη χάρη του.

Υπεύθυνος: Αρχιμ. Αμβρόσιος, τηλ.99524283

____________________________________

____________________________________

 

 

Βίος του Οσίου Πατρός ημών Σεραφείμ του Σαρώφ*

Ο όσιος Σεραφείμ, το ολοφώτεινο αστέρι της Ρωσικής Ορθοδοξίας, έζησε, έδρασε και έλαμψε στις αρχές του 19ου αιώνα (1759-1833).

Γεννήθηκε στις 19 Ιουλίου του 1759 στην πόλη Κουρκ και παρέμεινε εκεί μέχρι τα δεκαεννέα του χρόνια. Στην ηλικία αυτή πήρε τη γενναία απόφαση ν  αφοσιωθεί ολόψυχα στο Θεό· κι Εκείνος οδήγησε τα βήματά του στο μοναστήρι του Σαρώφ.

Ενώ ήταν ακόμη δόκιμος, αρρώστησε βαριά από υδρωπικία. Μετά από τρία χρόνια ασθενείας, θεραπεύθηκε θαυματουργικά με επίσκεψη της Θεοτόκου.

Στη μοναχική του κουρά (1786) ονομάστηκε Σεραφείμ -προηγουμένως είχε το όνομα Πρόχορος. Το ίδιο έτος χειροτονήθηκε διάκονος και μετά από επτά χρόνια, σε ηλικία 34 ετών, ιερεύς. Όταν λειτουργούσε, πετούσε στα ουράνια, και πολλές φορές αξιωνόταν να βλέπει θαυμαστά οράματα και ν’  ακούει αγγελικές μελωδίες.

Διψώντας να πλησιάσει περισσότερο το Θεό, Τον παρακάλεσε να τον αξιώσει ν’ αποσυρθεί σε κάποια ερημική περιοχή. Ένα χρόνο μετά τη χειροτονία του σε ιερέα, έλαβε άδεια από τη μονή ν’  αφοσιωθεί στη μελέτη, στη σιωπή, στην άσκηση, στην έντονη προσευχή. Για δεκαέξι χρόνια, βαθιά μέσα στο δάσος, αγωνιζόταν ν’  ανεβαίνει, μέρα με τη μέρα, την κλίμακα που οδηγεί στον ουρανό. Τότε έκανε και τη γνωστή άσκηση, τις «χίλιες νύχτες προσευχής»: Πάνω σε μια μεγάλη πέτρα, ξαγρύπνησε προσευχόμενος επί χίλιες νύχτες.

Μαζί με την προσευχή, διάβαζε ακατάπαυστα την Αγία Γραφή. «Πρέπει να τρέφεις, έλεγε, την ψυχή με το λόγο του Θεού, γιατί ο λόγος του θεού είναι ο «άρτος των αγγέλων». Μ’  αυτόν πρέπει να τρέφονται οι ψυχές που αγαπούν με πάθος το Θεό». Ευλαβείτο αφάνταστα τη Θεοτόκο. Στο πρόσωπό Της έβρισκε ανέκφραστη πνευματική αγαλλίαση. Συχνά έλεγε: «Η Παναγία είναι η χαρά, η μεγαλύτερη απ’  όλες τις χαρές».

Στο διάστημα που ασκήτευε στην έρημο, δέχθηκε επίθεση ληστών, που τον τραυμάτισαν βαριά, θεραπεύθηκε και πάλι θαυματουργικά από τη Θεοτόκο.

Το 1810 επέστρεψε από την έρημο στη Μονή του Σαρώφ και έμεινε έγκλειστος στο κελλί του, ασκούμενος στη σιωπή. Στην αρχή απέφευγε τον κόσμο. Αργότερα όμως, το 1815, σε ηλικία 56 ετών, άνοιξε το κελλί του και δεχόταν κάθε επισκέπτη. Είχε αποκτήσει πια φήμη αγίου και φωτισμένου ανδρός και ο κόσμος έτρεχε κοντά του να ξεδιψάσει. Ο ίδιος, ωστόσο, δεν βγήκε ποτέ από το κελλί του για άλλα δέκα χρόνια.

Σε ηλικία 66 ετών, κατόπιν οράματος και προσταγής της Θεοτόκου, αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στη διακονία του πλησίον και άρχισε στο εξής το έργο του «στάρετς», του πνευματικού καθοδηγητού.

Η δράση του ως «στάρετς» υπήρξε καταπληκτική. Αναρίθμητες ψυχές έτρεχαν κοντά του, για να βρουν τη γαλήνη, τη χάρη, τη σωτηρία. Και όσοι δεν μπορούσαν να φθάσουν μέχρι το κελλί του, τον κατέκλυζαν με επιστολές.

Οι επισκέπτες του επέστρεφαν άλλοι άνθρωποι. Καθώς προσευχόταν γι’ αυτούς, καθώς τους ευλογούσε με το σημείο του σταυρού, καθώς μύρωνε το μέτωπό τους με λάδι από το καντήλι της Παναγίας, καθώς τους έδινε πνευματικές συμβουλές…, μια μυστική δύναμη απλωνόταν στις ψυχές τους. «Οποιοσδήποτε ερχόταν στον στάρετς Σεραφείμ, ένιωθε να τον αγγίζει η θεϊκή φλόγα που υπήρχε σ’  αυτόν και ν’  αγκαλιάζει την ψυχή του». Σ’  όλους μοίραζε ειρήνη, χαρά, θεϊκές ευλογίες.

Συνιστούσε συχνά την ειρήνη: «Απόκτησε την πνευματική ειρήνη και τότε χιλιάδες ψυχές ολόγυρά σου θα βρουν τη λύτρωση». Σχετικά με το σκοπό της ζωής μας, δίδασκε: «Ο πραγματικός σκοπός της χριστιανικής ζωής είναι η απόκτηση του Αγίου Πνεύματος». Μιλούσε πολύ για την Ανάσταση του Χριστού. Χαιρετούσε τους επισκέπτες του με τα λόγια: «Χαρά μου, Χριστός ανέστη!». Και κάθε φορά που κοινωνούσε, απήγγελλε τον πασχαλινό κανόνα «Αναστάσεως ημέρα…».

Από τα πνευματικά του χαρίσματα, τι να πρωτοαναφέρουμε; Το μάτι του διέσχιζε τα βάθη των καρδιών. Είχε βλέμμα προφήτου. Προέβλεπε τα μέλλοντα. Απαντούσε σε επιστολές χωρίς να τις ανοίξει, γιατί γνώριζε το περιεχόμενό τους. Θεράπευε με την προσευχή του πλήθος αρρώστων. Πολλές φορές το πρόσωπό του άστραφτε σαν ήλιος. Και μέσα στο δάσος, όταν ασκήτευε, είχε φιλίες με τα άγρια πουλιά και ζώα, και μάλιστα με μια πελώρια αρκούδα, που κάθε μέρα ερχόταν να φιλευτεί από το χέρι του! Ζωή προπτωτική, παραδεισένια!

Ο θάνατός του υπήρξε οσιακός. Στις 2 Ιανουαρίου του 1833 βρέθηκε νεκρός, γονατισμένος, με τα μάτια προσηλωμένα στην εικόνα της Θεοτόκου. Την προηγούμενη μέρα είχε κοινωνήσει των Αχράντων Μυστηρίων και είχε αποχαιρετήσει τους πατέρες του μοναστηριού.

Το πέρασμά του από τη γη θα μείνει αξέχαστο. Η Εκκλησία του Χριστού λίγες παρόμοιες μορφές γνώρισε. Τα λόγια του και τα έργα του θα δυναμώνουν πάντα τους πιστούς.

Άγιος ανακηρύχθηκε επίσημα το 1903. Η μνήμη του εορτάζεται στις 2 Ιανουαρίου, αλλά και στις 19 Ιουλίου -ημέρα της ανακομιδής του αγίου λειψάνου του. Η αγιότητά του γίνεται όλο και περισσότερο γνωστή στον ορθόδοξο χριστιανικό κόσμο.

Συγκλονιστικό γεγονός για τη Ρωσία υπήρξε η εύρεση της σορού του, το 1990, και η μεταφορά της στη γυναικεία Μονή του Ντιβέγιεβο (την οποία ο όσιος είχε υπό την πνευματική του καθοδήγηση και προστασία).

Είθε οι πρεσβείες του να μας ενισχύουν στο δρόμο της ζωής μας, και το παράδειγμά του να μας εμπνέει.

*Πηγή:  «Παρακλητικός Κανών εις τον Όσιον Σεραφείμ του Σαρώφ», υπό του Ιερομονάχου Αθανασίου Σιμωνοπετρίτου, Υμνογράφου Μ.Χ.Ε.