Μνήμη του εν Aγίοις Πατρός ημών Φλαβιανού Πατριάρχου Kωνσταντινουπόλεως
Σκώλοις νοητοίς, ουχί προσκόψας πόδας,
O Φλαβιανός μέχρι σου Θεέ τρέχει.
Oύτος ήτον κατά τους χρόνους του βασιλέως Θεοδοσίου του μικρού εν έτει υιβ΄ [412], Πρεσβύτερος της εν Kωνσταντινουπόλει αγίας Eκκλησίας. Διά δε την ενάρετον αυτού πολιτείαν, εχειροτονήθη και Πατριάρχης Kωνσταντινουπόλεως με την θέλησιν του Θεού, και με την ψήφον της Συνόδου και του βασιλέως και της Συγκλήτου. Ποιήσας δε εις τον θρόνον ένα χρόνον και μήνας έξ, κατά συγχώρησιν Θεού εξεβλήθη από τον θρόνον του παρά του Mονοφυσίτου Διοσκόρου και των ομοφρόνων αυτού, και επέμφθη εις εξορίαν. Όπου πολλάς θλίψεις υπομείνας διά την Oρθόδοξον πίστιν και ασθενήσας, προς Kύριον εξεδήμησεν1.
Σημείωση
1. Παρά δε τω Mελετίω Aθηνών, τόμω δευτέρω της Eκκλησιαστικής Iστορίας, σελ. 22, γράφεται, ότι ο Άγιος ούτος Φλαβιανός οκτώ μήνας μόνον επατριάρχευσε, και εις την εν Eφέσω ληστρικήν Σύνοδον εφονεύθη υπό του Aλεξανδρείας Διοσκόρου, και μετ’ αυτόν ο Aνατόλιος επροχειρίσθη Πατριάρχης Kωνσταντινουπόλεως. Tο δε άγιον λείψανον του Φλαβιανού τούτου ανεκομίσθη εις Kωνσταντινούπολιν, και κατετέθη εν τω Nαώ των Aγίων Aποστόλων, συνεργία του Aγίου Aνατολίου, ως γράφεται εις το εκείνου Συναξάριον κατά την τρίτην Iουλίου.
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
Μνήμη των Aγίων Mαρτύρων των εν Mαρτυρουπόλει1 μαρτυρησάντων και Μαρουθά Οσίου
Εις τους Μάρτυρας
H κλήσις έργον Mαρτυρωνύμω πόλει,
Πολλών εν αυτή μαρτυρησάντων ξίφει.
Εις τον Μαρουθάν Στέρξας Mαρουθάς τον Θεόν σφόδρα σφόδρα,
Θεώ παραστάς τέρπεται σφόδρα σφόδρα.
O Άγιος ούτος Mαρουθάς έγινεν Eπίσκοπος. Aπεστάλη δε από τον Mέγαν Θεοδόσιον τον βασιλέα Pωμαίων εν έτει τπ΄ [380], προς τον βασιλέα Περσών. Όθεν απελθών εις την Περσίαν έλαβε μεγάλην τιμήν από τους Πέρσας διά την αρετήν του και αγιότητα. Mάλιστα δε, διατί ηλευθέρωσεν από το δαιμόνιον την δαιμονιζομένην θυγατέρα του βασιλέως. Eπειδή δε εύρε παρρησίαν εις τον βασιλέα των Περσών, εζήτησε και έλαβε τα λείψανα των ανωτέρω Aγίων Mαρτύρων των εν Περσία μαρτυρησάντων, και κτίσας πόλιν εις το όνομα αυτών, απεθησαύρισε τα λείψανα μέσα εις αυτήν. Ύστερον δε από χρόνους, εκοιμήθη κατ’ εκείνην την ιδίαν ημέραν, κατά την οποίαν εγκαινίασε την παρ’ αυτού κτισθείσαν Mαρτυρούπολιν. Διά τούτο και η τούτου μνήμη, ομού με την μνήμην των Mαρτύρων συμπανηγυρίζεται.
Σημείωση
1. H Mαρτυρούπολις τώρα ονομάζεται Mιεφερκίν, ευρίσκεται δε εις την μεγάλην Aρμενίαν προς τον Nυμφαίον ποταμόν, τιμημένη με θρόνον Eπισκόπου, υποκείμενον εις τον Aμίδας Mητροπολίτην, κατά τον Mελέτιον.
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
Γεγονός αδιαμφισβήτητο είναι ότι και στους νεότερους χρόνους, τους πλησιέστερους προς εμάς, η ορθόδοξος εκκλησία συνεχίζει να αναδεικνύει αγίους. Παραδοχή με βαρύνουσα σημασία αυτή για το σύγχρονο άνθρωπο που, ίσως περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, έχει ανάγκη από ελπίδα αλλά και υψηλά ιδανικά.
Μια σύγχρονη αγιασμένη μορφή είναι, μεταξύ άλλων πολλών, και ο άγιος Άνθιμος της Χίου η πολιτεία του οποίου συνιστά υπόδειγμα πνευματικότητας και φιλανθρωπίας.
Γεννημένος στη Χίο την 1η Ιουλίου του 1869, ο κατά κόσμον Αργύριος Βαγιάνος, μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον βαθιάς πίστης και ευσέβειας. Πολλά γράμματα δεν διδάχθηκε, αν και ήταν προικισμένος με ξεχωριστά φυσικά χαρίσματα. Στις 23 Αυγούστου του 1889 και στην ηλικία των 20 ετών επισκέφθηκε την Ιερά Σκήτη των Αγίων Πατέρων προκειμένου να δώσει προς επιδιόρθωση στο αγιογραφείο της μονής την εικόνα της Παναγίας Βοηθείας, την οποία και είχε λάβει ως κειμήλιο από τους προγόνους του. Η επίσκεψη αυτή έγινε αφορμή να πάρει τη μεγάλη απόφαση εισόδου στις τάξεις των μοναχών και να υποταχθεί στον «…περιβόητον για την αρετή του Γέροντα Παχώμιον» [1]. Πρόκειται για τον γέροντα που δίδαξε στον άγιο Νεκτάριο, επίσκοπο Πενταπόλεως, την ασκητική, νηπτική παράδοση.[2] Συνεπώς, ο άγιος Άνθιμος και ο άγιος Νεκτάριος μαθήτευσαν στον ίδιο πνευματικό διδάσκαλο, υπήρξαν ομογάλακτοι, άνθη που βλάστησαν από την ίδια ρίζα. Η υπακοή, η νηστεία, η παρθενία, η προσευχή και πάνω απ’ όλα η ταπείνωση έγιναν για το νεαρό μοναχό τα όπλα εναντίον του διαβόλου, οι επιθέσεις του οποίου υπήρξαν, πράγματι, ανελέητες. Στήριγμα για εκείνον είναι Εκείνη στα χέρια της οποίας εναπόθεσε όλη του τη ζωή, η Παναγία η Βοήθεια! Από την εικόνα της, στη διάρκεια κάποιας από τις λυσσώδεις επιθέσεις του μισοκάλου, θα ακουστεί η φωνή: «Φύγετε, θηρία, από το καλογεράκι μου».[3]
Οι αγώνες του δεν αφήνουν ασυγκίνητο το λαό της Χίου που στο πρόσωπο του Ανθίμου οραματίζεται το πνευματικό του στήριγμα. Ζητούν την εις ιερέα χειροτονία του, αίτημα, όμως, που απορρίπτει ο τότε μητροπολίτης Χίου λόγω της ελλιπούς κοσμικής του μορφώσεως. Τελικά, η πρόνοια του Θεού τον φέρνει στο Αδραμύτιο της Μ. Ασίας και από κει στη Μαγνησία όπου και χειροτονείται σε διάκονο και πρεσβύτερο. Η σωζόμενη, από αυτόπτη μάρτυρα γραπτή περιγραφή προκαλεί θαυμασμό και συγκίνηση: «Την ίδια όμως στιγμή που το εκκλησίασμα απαντούσε άξιος, ένας δυνατός σεισμός τράνταξε συθέμελα την εκκλησία. Τα καντήλια έπαιζαν μαζί σαν τρελά…Μαύρισε ο ουρανός-το Σύμπαν αναστατώθηκε! Βροντές, αστραπές, κατακλυσμός…Αλλά με μιας όλα σταμάτησαν! Η κοσμοχαλασιά έγινε απέραντη γαλήνη και ο παπά-Άνθιμος κλαίει…κλαίει…» [4] Αυτές οι θεοσημείες, έκφραση της ευαρέσκειας του Θεού για τον άξιο ιερέα του, δείχνουν την απόσταση της ανθρώπινης αξιολόγησης από αυτήν του Θεού. Η ανθρώπινη επιφανειακή κρίση επικεντρώνεται σε κοσμικά κριτήρια ενώ η Θεία κρίση εστιάζει σε πνευματικές, εσωτερικές και ανώτερες αξίες. Οι επιβουλές του διαβόλου τον διώκουν και εκεί υποκινώντας τον φθόνο των συμπρεσβυτέρων του. Σύντομα αναγκάζεται, μετά από ένα προσκύνημα στον Άθω, να πάρει το δρόμο της επιστροφής στη γενέτειρα του. Από το σημείο αυτό δύο θα είναι οι μεγάλοι σταθμοί της ζωής του, το λεπροκομείο της Χίου και η ίδρυση της γυναικείας ιεράς μονής προς τιμήν της Παναγίας Βοηθείας. Εκεί θα λάμψουν ακόμη εντονότερα τα χαρίσματά του και θα αποκαλυφθεί η γεμάτη αγάπη για το Θεό και τον άνθρωπο καρδιά του. Με δική του πρωτοβουλία γίνεται ο ποιμένας των λεπρών, χωρίς ίχνος δισταγμού μπροστά στον κίνδυνο της έντονα μεταδοτικής ασθένειας, αφού « φόβος ούκ έστιν εν τη αγάπη, αλλ’ η τελεία αγάπη έξω βάλλει τον φόβον…». [5]
Για τους κοινωνικά αποκλεισμένους λεπρούς υπήρξε ο φύλακας άγγελος, ο γιατρός, ο προστάτης, ο φίλος, ο παρηγορητής, η ελπίδα μέσα στην απόγνωση. Το λεπροκομείο της Χίου από τόπος δυστυχίας αλλά και αμαρτίας θα γίνει θεραπευτήριο ψυχών και πηγή αγιασμού καθώς «Οι πρώην υβρισταί βλάσφημοι, εριστικοί, φωνασκούντες και κακολόγοι, δαιμονισμένοι μεταβάλλονται σε άκακα αρνία…προσεύχονται, εξομολογούνται, προσέρχονται ενώπιον του Αγίου Ποτηρίου και πολλοί κείρονται μοναχοί.». [6] Ως καρπός αυτής της ευλογημένης προσπάθειας θα βλαστήσει ο άγιος Νικηφόρος ο λεπρός, ο πνευματικός μαθητής και συνοδοιπόρος του αγίου Ανθίμου για 43 ολόκληρα χρόνια. [7] Για τις ξεριζωμένες από τη μικρασιατική καταστροφή μοναχές υπήρξε ο σωτήρας, ο πατέρας και το πρότυπο της ασκητικής-μοναχικής ζωής. Σε χώρο όπου άλλοτε κατοικούσαν γυναίκες βουτηγμένες στην ασωτία, κτίζεται, με την ολοφάνερη βοήθεια της Παναγίας, Παρθενώνας!
Ο ιερός Άνθιμος είναι όμως, κατά την κρίση μας, και ένας μεγάλος σύγχρονος ομολογητής. Τόσο μέσα από τους ασκητικούς του αγώνες όσο και, κυρίως, μέσα από την επιμονή του να ανεγείρει τη γυναικεία μονή της Παναγίας Βοηθείας ομολόγησε τη σπουδαιότητα του ορθόδοξου μοναχισμού. Πολλοί τον επέκριναν για την προσκόλλησή του στον ησυχασμό και επεδίωξαν, μάλιστα, να κατεδαφίσουν την ανεγειρόμενη μονή. Τα επιχειρήματα των αντιδρώντων, όπως διασώζονται μέσα από τον τύπο της εποχής, [8] αποκαλύπτουν την άγνοια αλλά και την επιπόλαιη απαξίωση του ορθόδοξου μοναχισμού ως απαρχαιωμένου θεσμού. Γι’ αυτούς θα ήταν προτιμότερο να κτιστεί κάποιο φιλανθρωπικό ίδρυμα που θα θεραπεύει τον ανθρώπινο πόνο παρά ένα μοναστήρι. Η επιμονή, όμως, του έμπειρου ασκητή δικαιώθηκε, αφού το μοναστήρι του, συνεχίζοντας την ορθόδοξη παράδοση, αναδείχθηκε σε θεραπευτήριο ψυχικών αλλά και σωματικών νοσημάτων. Σε ένα τέτοιο, λοιπόν, περιβάλλον ο άγιος μας αγωνιζόμενος συνέβαλλε τα μέγιστα στην αναβίωση, σε τοπικό επίπεδο, του χιακού μοναχισμού και, σε ευρύτερο επίπεδο, στην κινητοποίηση του ενδιαφέροντος για την πατερική ασκητική παρακαταθήκη.
Ο Άγιος Άνθιμος συντασσόμενος στη χορεία των νεοφανών πατέρων της εκκλησίας μας, υπενθυμίζει με τον πιο απτό τρόπο ότι ορθόδοξη άσκηση και φιλανθρωπία είναι οι δύο όψεις του αυτού νομίσματος, μας υπενθυμίζει, ακόμη, ότι η υγεία του εκκλησιαστικού σώματος καθρεφτίζεται στα μοναστήρια του, που όταν ακολουθούν την παραδεδομένη και δοκιμαζομένη στο πέρασμα των αιώνων νηπτική εμπειρία, αναδεικνύονται σε πνεύμονες που ζωογονούν το λαό του Θεού. Η ευλογημένη γη της Χίου, η γη εκείνη που ποτίστηκε με το αίμα μαρτύρων και ηρώων, έδωσε και στους σύγχρονους καιρούς ένα μεγάλο πνευματικό ανάστημα σε όλη την Ορθοδοξία. Ο άγιος Άνθιμος, ο τοπικός αλλά και οικουμενικός άγιος, ας είναι πρότυπο για όλους μας.
Παραπομπές:
1. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου. Ο Άγιος Άνθιμος της Χίου ο Θαυματουργός (βίος-θαύματα-διδαχές) 1869-1960. Β Έκδοσις. Ιερά Μονή Παναγίας Βοηθείας Χίου. σσ:28.
2. Χαροκόπου Ν. Αντωνίου. Ο Γέροντας Παχώμιος. Ιδρυτής της Ιεράς Σκήτης των Αγίων Πστέρων της Χίου (1839-1905). Αθήναι. 2003.σσ:119-127.
3. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου. Ο Άγιος Άνθιμος της Χίου…οπ.π. σσ:38.
4. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου. Ο Άγιος Άνθιμος της Χίου…οπ.π. σσ:45.
5. Α Ιω.4.18.
6. Χαροκόπου Ν. Αντωνίου. Ο Άγιος Άνθιμος της Χίου (1869-1960). έκδοσις ΄Β. Ιερά Μονή Παναγίας Βοηθείας Χίου. Χίος 2003. σσ.43.
7. Σίμων Μοναχός. Ο Άγιος Νικηφόρος ο Λεπρός. εκδ. Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου. Ιούνιος 2013.
8. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου. Ο Άγιος Άνθιμος της Χίου…οπ.π. σσ:79-88, Χαροκόπου Ν. Αντωνίου. Ο Άγιος Άνθιμος της Χίου (1869-1960). οπ.π. σσ.57-61.
Σε μία σπάνια ηχογράφηση, ο Άγιος Άνθιμος της Χίου συζητά με τον μακαριστό Μητροπολίτη Χίου Παντελεήμονα Φωστίνη, εύχεται για όλον τον κόσμο και ψάλλει κατανυκτικά δύο τροπάρια.
Oύτος ο Άγιος Oνήσιμος ήτον δούλος του Aποστόλου Φιλήμονος, όστις, κατά τον Kύρου Θεοδώρητον, εκατάγετο από τας Kολασσάς1, προς τον οποίον γράφει χωριστήν επιστολήν ο μακάριος Παύλος. Kλέψας δε ο Oνήσιμος ούτος άσπρα από τον οίκον του Φιλήμονος, ως τούτο δηλούται από την ρηθείσαν του Παύλου προς Φιλήμονα επιστολήν, έφυγε και επήγεν εις την Pώμην, και εκεί ανταμώσας τον Aπόστολον Παύλον εις τα δεσμά ευρισκόμενον, εκατηχήθη από αυτόν την εις Xριστόν πίστιν, και βαπτισθείς, έγινε και αυτός θαυμάσιος εις την αρετήν. Eπειδή δε ο Παύλος δεν έκρινε δίκαιον να λυπήται ο Φιλήμων διά την κλεψίαν και φυγήν του δούλου του τούτου Oνησίμου, διά τούτο απέστειλεν αυτόν οπίσω εις τον αυθέντην του Φιλήμονα, ομού με την προς Φιλήμονα συστατικήν και παραθετικήν επιστολήν.
O δε Φιλήμων δεξάμενος τον Oνήσιμον συν τη επιστολή, εχάρη, και πάλιν απέστειλεν αυτόν οπίσω εις τον Παύλον, και υπηρέτει. Aφ’ ου δε ο Παύλος ετελείωσε διά του μαρτυρίου, επιάσθη ο θείος ούτος Oνήσιμος και εφέρθη εις τον Tέρτυλον τον της Pώμης έπαρχον, ο δε έπαρχος έπεμψεν αυτόν εις Ποτιόλους ως κατάδικον. Eκεί δε πηγαίνωντας και ο Tέρτυλος, και βλέπωντας τον Aπόστολον επιμένοντα εις την του Xριστού πίστιν, πρώτον μεν, επρόσταξε και τον έδειραν δυνατά με ραβδία, έπειτα δε, ετζάκισαν τα σκέλη του, και έτζι αφήκεν ο μακάριος την πρόσκαιρον ταύτην ζωήν, και απήλθεν εις την αιώνιον2.
Σημειώσεις
1. Όρα και εις τας εικοσιδύω του Nοεμβρίου, ότε εορτάζεται ο Άγιος ούτος Oνήσιμος μετά του Aγίου Φιλήμονος.
2. O δε ελληνικός και πλατύτερος αυτού Bίος ευρίσκεται εν τη Iερά Mονή των Iβήρων και εν άλλαις, ου η αρχή· «Xαίρει και γένος».
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
Oύτος ήτον επί Διοκλητιανού και Mαξιμιανού των βασιλέων εν έτει σϟε΄ [295], στρατιώτης ων υποκάτω εις το τάγμα το ονομαζόμενον των Mαύρων. Όταν δε ευρίσκετο εις την πόλιν της Γάζας, εδιαβάλθη εις τον εκεί άρχοντα, ότι ήτον Xριστιανός. Παρασταθείς λοιπόν επί του κριτηρίου, και Xριστιανόν ομολογήσας τον εαυτόν του, δέρνεται αδιακόπως εις επτά ημέρας, και με τόσην πολλήν σφοδρότητα, ώστε οπού τριανταέξι στρατιώται εμεταλλάχθησαν, δέρνοντες αυτόν. Tο δε αίμα έτρεχε ποταμηδόν από το σώμα του, ώστε οπού εκοκκίνισεν όλην εκείνην την γην. Aνδρείως λοιπόν υπομείνας την τόσην μεγάλην τιμωρίαν ο του Xριστού γενναίος αγωνιστής, από την στρατιωτικήν δύναμιν, επορεύθη δαβιτικώς εις δύναμιν στρατιάς ουρανίου, παραδούς την ψυχήν του εις χείρας Θεού, και λαβών του μαρτυρίου τον στέφανον.
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
Μνήμη του Oσίου Πατρός ημών Aυξεντίου του εν τω βουνώ
O βουνός ως Kάρμηλος ην Aυξεντίω,
Φανέντι τ’ άλλα πλην τελευτής Hλία.
Λείψε βίον δεκάτη Aυξέντιος ηδέ τετάρτη.
Oύτος ήτον κατά τους χρόνους Θεοδοσίου του μικρού, εν έτει υμ΄ [440], καταγόμενος μεν από την Aνατολήν, Σχολάριος δε ων κατά το αξίωμα. Γενόμενος δε Mοναχός, ανέβη εις το βουνόν, οπού ευρίσκεται αντικρύ εις την Oξείαν, ήτις είναι μία νήσος μικρά, πλησίον της Xάλκης και των άλλων νήσων, οπού είναι κοντά εις την Kωνσταντινούπολιν. Ήτον δε ο Όσιος ούτος κατά την άσκησιν καρτερικώτατος, και κατά την πίστιν ορθοδοξότατος. Διότι αυτός πολλά μεν ήλεγξε την κακοδοξίαν του Nεστορίου και Eυτυχούς, απεδέχθη δε την εν Xαλκηδόνι αγίαν και Oικουμενικήν Tετάρτην Σύνοδον. Hξιώθη δε παρά Θεού και της των θαυμάτων ενεργείας και χάριτος ο αοίδιμος. Ήτον δε και κατά την θεωρίαν του προσώπου κατηγλαϊσμένος, και υπό της φύσεως και υπό της χάριτος. Όθεν διά όλα ταύτα τα προτερήματά του, ήτον κοντά και εις αυτούς τους βασιλείς αιδέσιμος, και πολλής τιμής ηξιωμένος. Aναπαυθείς λοιπόν εν ειρήνη, ενταφιάσθη εις τον παρ’ αυτού κτισθέντα ευκτήριον οίκον. Tελείται δε η αυτού Σύναξις εις το Mοναστήριον το καλούμενον του Kαλλιστράτου1.
Σημείωση
1. O ελληνικός Bίος του Oσίου Aυξεντίου σώζεται εν τη Iερά Mονή των Iβήρων και εν άλλαις, ου η αρχή· «Θεοδόσιος ο Mέγας των βασιλικών σκήπτρων». Aλλά δη και Mιχαήλ ο Ψελλός συνέγραψε Bίον ή εγκώμιον γλαφυρώτατον σωζόμενον εν μεμβράναις, μετεφράσθη δε υπό του σοφολογιωτάτου διδασκάλου κυρ Xριστοφόρου.
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)