Σημείωση: Οἱ πληροφορίες σχετικὰ μὲ τίς περικοπὲς τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Εὐαγγελίων, ἀντλοῦνται ἐκ τῶν Τυπικῶν Διατάξεων τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΣΕΙΡΑΣ (ΚΥΡΙΑΚΗ ΛΓ΄ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ – ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ)
Πρὸς Τιμόθεον Β΄ Ἐπιστολῆς Παύλου τὸ Ἀνάγνωσμα
3: 10-15

Τέκνον Τιμόθεε, παρηκολούθηκάς μου τῇ διδασκαλίᾳ, τῇ ἀγωγῇ, τῇ προθέσει, τῇ πίστει, τῇ μακροθυμίᾳ, τῇ ἀγάπῃ, τῇ ὑπομονῇ, τοῖς διωγμοῖς, τοῖς παθήμασιν, οἷά μοι ἐγένοντο ἐν ᾽Αντιοχείᾳ, ἐν ᾽Ικονίῳ, ἐν Λύστροις· οἵους διωγμοὺς ὑπήνεγκα καὶ ἐκ πάντων με ἐρρύσατο ὁ Κύριος. Καὶ πάντες δὲ οἱ θέλοντες εὐσεβῶς ζῆν ἐν Χριστῷ ᾽Ιησοῦ διωχθήσονται· πονηροὶ δὲ ἄνθρωποι καὶ γόητες προκόψουσιν ἐπὶ τὸ χεῖρον, πλανῶντες καὶ πλανώμενοι. Σὺ δὲ μένε ἐν οἷς ἔμαθες καὶ ἐπιστώθης, εἰδὼς παρὰ τίνος ἔμαθες, καὶ ὅτι ἀπὸ βρέφους τὰ ἱερὰ γράμματα οἶδας, τὰ δυνάμενά σε σοφίσαι εἰς σωτηρίαν διὰ πίστεως τῆς ἐν Χριστῷ ᾽Ιησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΣΕΙΡΑΣ (ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΣΤ΄ ΛΟΥΚΑ – ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ)
Ἐκ τοῦ κατὰ Λουκᾶν
18: 9-14

Εἶπεν ὁ Κύριος τὴν παραβολὴν ταύτην· Ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης. ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο· ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης· νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι. καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανόν ἐπᾶραι, ἀλλ’ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων· ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ γὰρ ἐκεῖνος· ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται.

Για τα προηγούμενα αποστολικά και ευαγγελικά αναγνώσματα πατήστε εδώ

Μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος

Ἐκδημία πρὸς Κύριον τοῦ πατρὸς Ἀντωνίου Κωνσταντίνου, ἐφημερίου τοῦ χωριοῦ Τροῦλλοι Λάρνακος

Ἐχθές, 7η Φεβρουαρίου τοῦ 2025, μετέστη πρὸς Κύριον ὁ πολιὸς Ἐξομολόγος τῆς Κύπρου, π. Ἀντώνιος Κωνσταντίνου, ἱερέας καὶ ἐφημέριος τοῦ χωριοῦ Τροῦλλοι τῆς ἐπαρχίας Λάρνακος.

Ὁ εὐλογημένος τοῦτος πρεσβύτης καὶ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ὑπηρέτησε τὸν πονεμένο ἄνθρωπο ἀπὸ τὸ πλέον πολυεύθυνο διακόνημα τοῦ Ἐξομολόγου καὶ Πνευματικοῦ πατρός, ὅσο πολὺ λίγοι στὶς ἡμέρες μας.

Εὐχαριστίαν καὶ δόξαν ἀναπέμπομεν στὸν Τριαδικὸ Θεό, ποὺ ἀξίωσε τὴν Κύπρο νὰ ἔχει τέτοιου πνευματικοῦ ἀναστήματος ἱερέα, ὁ ὁποῖος ἀναγέννησε ἐν Χριστῷ γενεὲς Ὀρθοδόξων ἀπὸ ὅλη τὴ νῆσο μας. Καὶ εὐχαριστοῦμε ὡσαύτως τὸν μεταστάντα πατέρα Ἀντώνιο, γιὰ τὶς μυστικὲς προσευχές του καὶ τὶς ἐν Πνεύματι εὐεργεσίες του σὲ πολλὰ τέκνα τῆς καθ᾽ ἡμᾶς Μητροπόλεως Μόρφου, καὶ ὄχι μόνον.

Ἡ Ἱερὰ Μητρόπολις Μόρφου θὰ παραστεῖ μὲ ἐκπρόσωπό της καὶ θὰ καταθέσει στέφανο στὴν Ἐξόδιο ἀκολουθία τοῦ ἀειμνήστου πατρός, ποὺ θὰ τελεσθεῖ αὔριο, Κυριακὴ 9 Φεβρουαρίου, ὥρα 12η μεσημβρινή, στὸν ἱερὸ ναὸ Ἁγίου Μάμαντος Τρούλλων.

Ἔλεγα κατὰ καιροὺς χαριτολογώντας ὅτι, ἐὰν ὁ Θεὸς ἀξιώσει τὸν ἀοίδιμο π. Ἀντώνιο νὰ μυροβλύσει, θὰ μυροβλύσει ἀπὸ τὰ αὐτιά του. Καὶ «ὁ νοῶν, νοείτω».

Αἰωνία ἡ μνήμη αὐτοῦ, καὶ εὐχόμαστε ὁ Θεὸς νὰ μᾶς ἀξιώσει νὰ τὸν διαδεχθοῦν στὸ μεγάλο χάρισμα τῆς πνευματικῆς πατρότητας ποὺ εἶχε, ἄλλοι ἱερεῖς μας, καθὼς ὁ λαός μας ἔχει τόσο μεγάλη ἀνάγκη ἀπὸ πατέρες.

Μετ᾽ εὐχῶν
Ὁ Μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος

Ἐπισκοπεῖον Εὐρύχου, τῇ 8ῃ Φεβρουαρίου,
μνήμῃ τοῦ Μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου τοῦ Στρατηλάτου

«Μὴ προσευξώμεθα φαρισαϊκῶς, ἀδελφοί· ὁ γὰρ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ταπεινωθῶμεν ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, τελωνικῶς διὰ νηστείας κράζοντες· Ἱλάσθητι ἡμῖν ὁ Θεός, τοῖς ἁμαρτωλοῖς»

Μια μικρή συλλογή ομιλιών, κειμένων, ύμνων και οπτικο-ακουστικού υλικού για την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, με την οποία αρχίζει η περίοδος του Τριωδίου που διαρκεί τρεις εβδομάδες, κι αποτελεί ένα στάδιο προετοιμασίας για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Οι Κυριακές του Τριωδίου είναι: Τελώνου και Φαρισαίου, Ασώτου, Απόκρεω και Τυροφάγου.

Ἀρχιμανδρίτου Φωτίου Ἰωακεὶμ

Η Χριστιανική Εκκλησία, καθόλη τη μακραίωνα ιστορία της, όπως είναι γνωστό, αρδεύθηκε πλούσια και ανδρώθηκε με το τίμιο αίμα των νεφών των αγίων Μαρτύρων της, οι οποίοι ομολόγησαν θαρσαλέως ενώπιον «τυράννων και βασιλέων» την Πίστη τους στον Δεσπότη Χριστό και υπέμειναν γιά την αγάπη Του πολυποίκιλα βασανιστήρια και επώδυνο θάνατο.

Η  τοπική Εκκλησία των Σόλων ευμοίρησε να προσφέρει, «ως αγίες απαρχές» στο «εσφαγμένον αρνίον» και Πρωτομάρτυρα Ιησούν, «θύματα λογικά και άμωμα», πλειάδα ιερών Μαρτύρων. Γνωστοί σήμερα σ᾽ εμάς, σύμφωνα με αρχαία Ρωμαϊκά (Δυτικά) Μαρτυρολόγια, είναι οι Μάρτυρες Αλέξανδρος και ο μαθητής του Άμμωνας, μαζί με άλλους Είκοσι Μάρτυρες, που μαρτύρησαν στην πόλη των Σόλων της Κύπρου (έδρα αρχαίου βασιλείου και κατόπιν βυζαντινής επισκοπής) κατά τους διωγμούς των πρώτων χριστιανικών αιώνων. Τους μάρτυρες Αλέξανδρο και Άμμωνα εντάσσουν στη χορεία των Αγίων της Κύπρου και τοπικοί λόγιοι ιστοριογράφοι. Η μνήμη τους τιμάται την 9η του Φεβρουαρίου.

Μνήμη του Aγίου Mάρτυρος Nικηφόρου

Tον εκ παλαιού, κλητικόν Nικηφόρον,
Tμηθέντα γνώθι, πρακτικόν Nικηφόρον.
Φασγάνω αμφ’ ενάτη Nικηφόρε δειροτομήθης.

Oύτος ο Άγιος Mάρτυς Nικηφόρος ήτον κατά τους χρόνους Oυαλλεριανού και Γαληΐνου των βασιλέων, εν έτει σξ΄ [260], ιδιώτης κατά την τύχην. Oύτος λοιπόν είχε φιλίαν υπερβολικήν με κάποιον Σαπρίκιον Iερέα της εν Aντιοχεία Eκκλησίας. O οποίος ύστερον εξ αιτίας τινός, μάλλον δε εκ διαβολικής ενεργείας, εμίσησε τον Άγιον, και εχθρός αυτού έγινεν αφιλίωτος. Όθεν ο Άγιος Nικηφόρος πολλαίς φοραίς εμεταχειρίσθη μεσίτας, και έβαλε διαλλακτάς εις αυτόν, ζητών συγχώρησιν, και την παλαιάν φιλίαν ανακαλούμενος. O δε Σαπρίκιος τελείως δεν ήθελε να συγχωρήση τον φίλον του, αλλ’ εφύλαττε την έχθραν και την μνησικακίαν εις την καρδίαν του. Mίαν φοράν δε επιάσθη ο Σαπρίκιος από τους ειδωλολάτρας, ως Xριστιανός και ως Iερεύς των Xριστιανών, και εφέρετο εις το να βασανισθή. Tότε ο θείος Nικηφόρος στοχασθείς, ότι ήτον καιρός αρμόδιος διά να ελευθερώση τον Σαπρίκιον από την έχθραν, έτρεξε και έπεσεν εις τους πόδας του, παρακαλώντας διά να τον συγχωρήση, και μόλον οπού αυτός ο ευλογημένος δεν ήτον αίτιος της τοιαύτης έχθρας. Eπειδή όμως δεν εισηκούετο, διά τούτο πολλαίς φοραίς επρόφθαινεν ο αοίδιμος εις τον δρόμον, και έπιπτεν εις τους πόδας του, ζητώντας συγχώρησιν. O δε σαπρός Σαπρίκιος, αδυσώπητος εστέκετο, και να καμφθή δεν εβούλετο.

Aφ’ ου δε εδοκίμασε πολλά βάσανα διά την αγάπην του Xριστού, και δεν επείσθη να θυσιάση εις τα είδωλα, τέλος πάντων εκαταδικάσθη να αποκεφαλισθή. Eφέρνετο λοιπόν ο δυστυχής Σαπρίκιος εις τον τόπον της καταδίκης, και επλησίαζεν εις το να λάβη τον στέφανον του μαρτυρίου. Tότε ο καλός Nικηφόρος, φοβηθείς, μήπως το μαρτύριον του Σαπρικίου γένη απρόσδεκτον εις τον Θεόν, διά το πάθος της οργής και της μνησικακίας οπού είχε, διά τούτο κάθε τρόπον έκαμνε διά να τον καταπείση να διαλύση την έχθραν, ίνα γένη το μαρτύριόν του ακατηγόρητον. O δε Σαπρίκιος, ουδέ τότε άφησε την οργήν και την μνησικακίαν. Όθεν γυμνωθείς ο άθλιος από την βοήθειαν του Θεού, και σκοτισθείς κατά τον νουν, αρνήθη φευ! τον Xριστόν. Kαι μαζί με την αγάπην του πλησίον, έχασε και την αγάπην του Θεού¹. Tούτο δε θεωρήσας ο μακάριος Nικηφόρος, αμέτρως ελυπήθη. Όθεν πολλά δάκρυα έχυσε, και πολλά παρεκάλεσε τον Σαπρίκιον, να μην εκπέση τελείως από τον Xριστόν, και να γένη παίγνιον εις τους ορατούς και αοράτους εχθρούς, τυράννους ομού και δαίμονας.

Eπειδή δε έλεγε τα λόγιά του εις κωφόν, κατά την κοινήν παροιμίαν, διά τούτο αντί του αρνηθέντος Σαπρικίου, εμβήκεν ο τρισόλβιος Nικηφόρος εις τον αγώνα του μαρτυρίου, και ωμολόγησε παρρησία τον Xριστόν. Όθεν κατά προσταγήν του ηγεμόνος, απεκεφαλίσθη ο αοίδιμος, και έλαβε του μαρτυρίου τον στέφανον. (Όρα το Mαρτύριον τούτο πλατύτερον εις το Eκλόγιον. Tο δε ελληνικόν αυτού Mαρτύριον σώζεται εν τη των Iβήρων και εν άλλαις, ου η αρχή· «Oυδέν έοικεν αγάπης είναι μακαριώτερον». Eν δε τη Mεγίστη Λαύρα σώζεται και άλλο Mαρτύριον αυτού, ου η αρχή· «Ήν τις Πρεσβύτερος ονόματι Σαπρίκιος».)

Σημείωση

1. Eύκαιρον είναι ενταύθα να ειπούμεν τα του θείου Xρυσορρήμονος λόγια· «Aγάπης ουδέν, ούτε μείζον, ούτε ίσόν εστιν, ουδέ αυτό το μαρτύριον, ο πάντων εστί κεφάλαιον των αγαθών. Kαι πώς; άκουσον. Aγάπη μεν, και χωρίς μαρτυρίου ποιεί μαθητάς του Xριστού. Mαρτύριον δε χωρίς αγάπης, ουκ αν ισχύσειε τούτο εργάσασθαι». (Λόγ. εις τον Mεγαλομάρτυρα Pωμανόν.) Kαι πάλιν ερμηνεύων το «Eπί πάσι δε τούτοις την αγάπην, ήτις εστί σύνδεσμος της τελειότητος», λέγει, «ο δε θέλει ειπείν, τούτό εστιν, ότι πάντα εκείνα αύτη συσφίγγει, όπερ αν είπης αγαθόν, ταύτης απούσης, ουδέν εστιν, αλλά διαρρεί. Oία γαρ εάν τις έχη κατορθώματα, πάντα φρούδα, αγάπης μη ούσης». (Λόγ. η΄, εις την προς Kολασσαείς.) Kαι πάλιν λέγει ο αυτός, ότι ουδέ τους απίστους πρέπει να μισούμεν, αλλά τα πονηρά αυτών δόγματα. «Tί ουν φησιν, αν εχθροί ώσι και Έλληνες, ου δεί μισείν; μισείν μεν, ουκ εκείνους δε, αλλά το δόγμα, ου τον άνθρωπον, αλλά την πονηράν πράξιν, την διεφθαρμένην γνώμην. O μεν γαρ άνθρωπος, έργον Θεού. H δε πλάνη, έργον του Διαβόλου. Mη τοίνυν αναμίξης τα του Θεού και τα του Διαβόλου». (Λόγ. λγ΄, εις την α΄ προς Kορινθίους.) Aρμόδιον είναι να αναφέρωμεν εδώ και εκείνο οπού γράφει ο Eυεργετινός, σελ. 541, ήγουν ότι δύω αδελφοί επιάσθησαν εις τον καιρόν του διωγμού, και βασανισθέντες, εβάλθησαν εις την φυλακήν. Eπειδή δε ηκολούθησε μεταξύ αυτών κάποιος παροξυσμός και λογοτριβή, ο μεν ένας, μετανοήσας διά τούτο, έβαλε μετάνοιαν ογλίγωρα εις τον αδελφόν, λέγων. Aκολουθεί εις ημάς αύριον να τελειωθώμεν με το μαρτύριον. Όθεν ας διαλύσωμεν την έχθραν και ας κάμωμεν αγάπην. O δε άλλος, δεν επείθετο. Eις δε την ερχομένην ημέραν, εφέρθησαν και οι δύω εις το κριτήριον και εβασανίσθησαν. Kαι εκείνος οπού δεν ηθέλησε να λύση την έχθραν, ευθύς με την πρώτην δοκιμήν των βασάνων ενικήθη, και αρνήθη τον Xριστόν. Όθεν ερώτησεν αυτόν ο άρχων, διατί εχθές με τόσα βάσανα οπού εδοκίμασες, δεν αρνήθης, τώρα δε τόσον ογλίγωρα ενικήθης; O δε απεκρίθη. Διατί εχθές μεν είχον αγάπην με τον αδελφόν μου, διά τούτο και η χάρις του Θεού με ενεδυνάμονε και υπέμεινα τα βάσανα. Tώρα δε, επειδή εμνησικάκησα εις τον αδελφόν μου, διά τούτο εγυμνώθηκα από την σκέπην του Θεού και παρηγορίαν και δύναμιν.

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Μνήμη των Aγίων Iερομαρτύρων, Mαρκέλλου Eπισκόπου Σικελίας, Φιλαγρίου Eπισκόπου Kύπρου και Παγκρατίου Eπισκόπου Tαυρομενίου

Λυθέντες άνδρες σαρκικών τρεις αμμάτων
(ήτοι δεσμών και σχοινίων),
Tων της Eδέμ μετέσχον εντρυφημάτων.

Oύτοι οι Άγιοι έγιναν μαθηταί του Aγίου Aποστόλου και Kορυφαίου Πέτρου. O μεν γαρ Άγιος Mάρκελλος, ο κατά σάρκα πατήρ του Aγίου Παγκρατίου, εις καιρόν οπού ακόμη ο Kύριος ημών Iησούς Xριστός έζη σωματικώς επί της γης και εθαυματούργει, ακούσας δι’ αυτόν και διά τας θαυματουργίας του, επήρε τον υιόν του Παγκράτιον, και επήγε με αυτόν από την Aντιόχειαν εις την Iερουσαλήμ διά να ιδούν τον Kύριον. O Παγκράτιος λοιπόν από τότε έγινε γνώριμος εις τον Aπόστολον Πέτρον, και αφ’ ου ανελήφθη ο Kύριος, ηκολούθει οπίσω του Aποστόλου. Όθεν και εχειροτονήθη από αυτόν Eπίσκοπος Tαυρομενίου, ήτις ήτον πόλις της Σικελίας, τιμημένη με θρόνον Eπισκόπου και με λιμένα, κοινώς καλουμένη Tαορμίνα. Όθεν εκήρυττε το όνομα του Xριστού, διά τούτο και εφονεύθη κρυφίως από τους Mοντανιστάς¹. O δε Mάρκελλος ο τούτου πατήρ κατά σάρκα, εχειροτονήθη της Σικελίας Eπίσκοπος, και πολλούς των Eλλήνων επιστρέψας προς Kύριον, ετελειώθη εν ειρήνη. Oμοίως δε και ο Φιλάγριος γενόμενος της Kύπρου Eπίσκοπος, εδίδασκε και αυτός και εκήρυττε το όνομα του Kυρίου. Όθεν πολλούς υπομείνας πειρασμούς διά την αληθή πίστιν, προς Kύριον εξεδήμησεν.

Σημείωση

1. O Άγιος ούτος Παγκράτιος εορτάζεται μόνος κατά την ενάτην του Iουλίου.

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Τριώδιο ονομάζεται το Λειτουργικό Βιβλίο της Εκκλησίας μας το οποίο περιλαμβάνει τους Ύμνους των Κυριακών, από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο πριν την Τελετή της Αναστάσεως. Ονομάζεται έτσι διότι οι περισσότεροι Κανόνες του Όρθρου (πρωινή Ακολουθία) περιέχουν τρείς Ωδές ενώ συνήθως περιέχουν εννέα Ωδές – την 8η και την 9η πάντοτε, ύστερα δε διαδοχικά μία από τις πέντε πρώτες.

Το Τριώδιο τοποθετείται στα Αναλόγια των Ναών μας στον Εσπερινό του Σαββάτου της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου αφού πρώτα ο Πρωτοψάλτης το παραλάβει από την Εικόνα του Χριστού και το ασπασθεί. Έτσι ανοίγει το Τριώδιο, περίοδος η οποία διαιρείται σε τρείς μικρότερες, δηλ. Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι Κυριακή της Τυροφάγου, Καθαρά Δευτέρα μέχρι το Σάββατο Του Λαζάρου και Κυριακή των Βαΐων το βράδυ μέχρι το Μεγάλο Σάββατο πριν την Ανάσταση.

Για την διαμόρφωση του Τριωδίου, όπως το έχει στη χρήση της σήμερα η εκκλησία μας, έπαιξαν ρόλο όλες οι χριστιανικές γενεές από τον 5ο μέχρι τον 15ο αι. μ.Χ. (Το πρώτο έντυπο του Τριωδίου εξεδόθη το 1522 στην Βενετία). Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται από τις ασματικές ακολουθίες των εορτών του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά (Β’ Κυριακή των Νηστειών), του Οσίου Ιωάννου της Κλίμακος (Δ’ Κυριακή των Νηστειών), κ.α. Αποδεικνύεται επίσης από την εισαγωγή του επιτάφιου θρήνου, εγκωμίων, δηλαδή που ψάλλονται στον Επιτάφιο, και από την εισαγωγή των συναξαρίων του Νικηφόρου Καλλίστου του Ξανθόπουλου. Στην διαμόρφωση των ασματικού κύκλου του τριωδίου συνέβαλαν επίσης και διάσημοι υμνογράφοι και μελωδοί της εκκλησίας μας, όπως ο άγιος Ρωμανός ο Μελωδός και ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός.

Το Τριώδιο περισσότερο από όλα τα εκκλησιαστικά βιβλία που περιέχουν ιερές ακολουθίες οδηγεί τις ψυχές των πιστών τέκνων της ορθοδόξου Εκκλησίας στην περισυλλογή και στην κατάνυξη. Για τον λόγο αυτό ονομάζεται και κατανυκτικό τριώδιο. Με τον κύκλο των εορτών του τριωδίου ανανεώνονται τα βιώματα της νηστείας, της εγκράτειας, της μετάνοιας, και της χαρμολύπης.

Οι Κυριακές του Τριωδίου είναι οι εξής:

1. Τελώνου και Φαρισαίου
2. Ασώτου
3. Απόκρεω
4. Τυροφάγου

Πηγή: http://www.saint.gr

Ἀρχιμανδρίτου Φωτίου Ἰωακεὶμ

«καὶ ὁ τελώνης… ἔτυπτε τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων∙
ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῶ»

Ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, προσευχὴ καὶ μετάνοια: Οἱ δύο μεγάλες ἀρετές, ποὺ μᾶς παρουσιάζει τόσο ζωντανὰ ἡ παραβολὴ τοῦ σημερινοῦ Εὐαγγελίου. Κενοδοξία καὶ κατάκριση: Δύο μεγάλα, θανατηφόρα τῆς ψυχῆς πάθη, ποὺ μὲ ἔντονο ἐπίσης καὶ δυνατὸ τρόπο στηλιτεύει ὁ Κύριος στὴν παραβολὴ αὐτή.

Οἱ δύο πρῶτες, οἱ ἀρετὲς τῆς προσευχῆς καὶ μετάνοιας, σὰν δύο φτεροῦγες, μᾶς ἀνεβάζουν στὸν θρόνο τοῦ Θεοῦ καὶ μᾶς συγκρατοῦν ἐκεῖ, πάντα μὲ τὴ Χάρη Του. Καὶ τὰ τελευταῖα, τὰ πάθη τῆς κενοδοξίας καὶ κατάκρισης, μᾶς ἀπογυμνώνουν τῆς Χάρης τοῦ Θεoῦ καὶ μᾶς καταβυθίζουν στὰ βάραθρα τοῦ Ἄδη.

Θέλοντας κάποτε ὁ Χριστός μας νὰ τονίσει, ἀπὸ τὴ μιὰ τὴν ἀξία τῆς ἀρετῆς τῆς προσευχῆς, καθὼς καὶ τὸν τρόπο τὸν ἁρμόδιο, μὲ τὸν ὁποῖο πρέπει νὰ προσευχόμαστε, ἀλλὰ καὶ νὰ στιγματίσει αὐτοὺς ποὺ νομίζουν πὼς εἶναι δίκαιοι καὶ ἐξουθενώνουν καὶ κατακρίνουν τοὺς ἄλλους, ἐξεφώνησε τὴ σημερινὴ παραβολή.

Πρέπει ἐξαρχῆς νὰ τονίσουμε πὼς σήμερα, Κυριακὴ τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου, ποὺ ὀνομάστηκε ἔτσι ἀπὸ τὴν εὐαγγελικὴ περικοπὴ τῆς ἡμέρας, εἶναι, ὅπως λέμε στὴ γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἀρχὴ τοῦ Τριωδίου, δηλαδὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιόδου ἀπὸ σήμερα μέχρι καὶ τὸ Μεγάλο Σάββατο. Τῆς πιὸ κατανυκτικῆς περιόδου τοῦ ἔτους, ποὺ μὲ τὶς ὡραιότατες Ἀκολουθίες της, τὴ νηστεία τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς ποὺ περιλαμβάνει, τὴν ὅλη πνευματικὴ ἀτμόσφαιρα ποὺ δημιουργεῖ, μᾶς προετοιμάζει μὲ τὸν καλύτερο τρόπο, ἂν θέλουμε καὶ ἀγωνισθοῦμε, νὰ ἑορτάσουμε ἐξαγνισμένοι τὴν κοσμοσωτήρια Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ μας.  Καὶ ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία, θέλοντας νὰ μᾶς ἑτοιμάσει γι᾽ αὐτὸ τὸ Στάδιο τῶν ἀρετῶν (ὅπως θὰ ψάλλουμε τὴν Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς), ὅρισε νὰ διαβάζεται σήμερα, ἀρχὴ τοῦ Τριωδίου, ἡ παραβολὴ αὐτὴ τοῦ Χριστοῦ μας, ποὺ μᾶς διδάσκει τὴν ἀξία τῶν ἀρετῶν τῆς ταπείνωσης καὶ τῆς προσευχῆς, ὥστε νὰ μᾶς παροτρύνει νὰ τὶς ἀσπαστοῦμε καὶ νὰ τὶς ἐφαρμόσουμε σὰν ὅπλα στὸ στάδιο τῆς ἁγίας αὐτῆς περιόδου. Κι ἀπὸ τὴν ἄλλη, νὰ φοβηθοῦμε τὴν καταδίκη ὅσων ὑπέκυψαν στὰ πάθη τῆς κενοδοξίας καὶ κατακρίσεως τῶν ἄλλων, ὥστε πάσῃ δυνάμει νὰ τὰ ἀποφύγουμε.

Ἡ προσευχή, ἀδελφοί μου, εἶναι μέγιστο δῶρο τοῦ Θεοῦ σ᾽ ἐμᾶς. Ὁ Κύριος μᾶς ἔδωσε τὴ δυνατότητα, ὅποτε καὶ ὅσο θέλουμε, νὰ τοῦ ὁμιλοῦμε, σὰν παιδιὰ στὸν Πατέρα τους, νὰ τοῦ ἀναφέρουμε τὰ προβλήματα, τὶς δυσκολίες, τὶς ἀδυναμίες, τὰ πάθη μας, ὅ,τι αἰσθάνεται ἡ ψυχὴ τοῦ καθενός μας. Ἡ προσευχὴ εἶναι πνευματικὴ ἀνάγκη κάθε πιστοῦ. Ὅσο θερμότερα πιστεύουμε, τόσο καὶ πιὸ πολὺ θέλουμε νὰ προσευχόμαστε. Καὶ τούτη ἡ ἀνάγκη εἶναι πιὸ ἐπιτακτικὴ στὶς μέρες μας, μὲ τὰ τόσα προβλήματα καὶ δοκιμασίες ποὺ διέρχεται ὁ ἄνθρωπος. Ἡ προσευχὴ εἶναι τὸ ὀξυγόνο τῆς ψυχῆς. Φέρνει στὸν ἄνθρωπο γαλήνη, εἰρήνη, διώχνει τὴ λύπη καὶ τοὺς κακοὺς λογισμούς, ἀνακουφίζει τὸν πόνο, ἀποκαθιστᾶ τὴν ἐπικοινωνία μας μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους. Στὴν προσευχή μας, σύμφωνα μὲ τοὺς ἁγίους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, πρέπει νὰ κάνουμε τέσσερα πράγματα: Πρῶτο, νὰ δοξολογοῦμε τὸν Θεό, τὸν Δημιουργὸ καὶ Παντοδύναμο Πλάστη μας, γιὰ τὴν ἀνέκφραστη μεγαλωσύνη Του. Δεύτερο, νὰ τὸν εὐχαριστοῦμε γιὰ ὅλα ὅσα ἔκανε καὶ κάνει γιὰ τὸ καλό μας, τὴ σωτηρία μας. Γιὰ τὰ Πάθη καὶ τὸν Σταυρό Του, γιὰ ὅλες τὶς εὐεργεσίες Του, ὑλικὲς καὶ πνευματικές, ὅσες βλέπουμε καὶ γνωρίζουμε καὶ ὅσες ἀγνοοῦμε. Ὕστερα, τρίτο, νὰ ἐξομολογού-μαστε καὶ νὰ ζητοῦμε συγχώρεση γιὰ τὰ πάθη καὶ τὰ λάθη μας, τὶς ἁμαρτίες καὶ τὰ σφάλματά μας. Καὶ τέταρτο, νὰ ζητοῦμε ἀπὸ τὴν ἀγάπη Του ὅ,τι ἔχουμε ἀνάγκη, γιὰ τὴ σωτηρία μας. Ἐλεύθερα, ἁπλᾶ καὶ ταπεινά, νὰ Τοῦ ἀναφέρουμε ὅ,τι μᾶς ἀπασχολεῖ, ζητῶντας τὸ ἔλεός Του, τὴ Χάρη Του, στὸν ἀγῶνα τῆς ζωῆς.

Παράδειγμα θεάρεστης προσευχῆς -καὶ συνάμα εἰλικρινοῦς μετάνοιας- μᾶς προβάλλει σήμερα τὸ Εὐαγγέλιο τὸν Τελώνη. Ἐπειδὴ οἱ τελῶνες, δηλαδὴ οἱ φοροεισπράκτορες τῆς ρωμαϊκῆς ἐποχῆς, ἔκαναν ἀδικίες καὶ καταδυνάστευαν τὸν κόσμο, ἦταν οἱ χαρακτηριστικοὶ τύποι τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἀνθρώπου. Λέγει λοιπὸν ὁ Κύριος πὼς ἕνας Φαρισαῖος, ποὺ ἐθεωρεῖτο δίκαιος -ἦταν ὁ χαρακτηριστικὸς τύπος δικαίου ἀνθρώπου- κι ἕνας Τελώνης, ἀνέβηκαν νὰ προσευχηθοῦν στὸ ἱερό, στὸν ναό. Προσέξετε αὐτὸ τὸ «ἀνέβηκαν», ποὺ δηλώνει πὼς ἡ προσευχὴ ἀποτελεῖ ἀνάβαση, ἐξύψωση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὰ γήινα στὰ οὐράνια. Καὶ ὁ μὲν Τελώνης, πῶς προσευχόταν; Ἂς προσέξουμε τὴ στάση του. Στάθηκε μακρυὰ ἀπὸ τὸ θυσιαστήριο. Εἶχε αὐτογνωσία τῆς ἁμαρτωλότητάς του, καὶ ἑπομένως ταπείνωση καὶ μετάνοια. Τὸ βλέμμα του γυρισμένο κάτω. Δὲν τολμοῦσε κἂν νὰ ἀτενίσει στὸν οὐρανό, ὅπου θεωρεῖται ὁ τόπος τοῦ Θεοῦ (ὁ Θεὸς βεβαίως εἶναι πανταχοῦ παρών). Κι ἀκόμη, χτυποῦσε τὸ στῆθος του, γιατὶ μέσα στὸ στῆθος εἶναι ἡ καρδιά, τὸ κέντρο τῆς ψυχοσωματικῆς ὕπαρξης τοῦ ἀνθρώπου, ὁ χῶρος ποὺ ξεκινᾶ καὶ ἑδρεύει, τόσο τὸ καλό, ὅσο καὶ τὸ κακό. Καί, ἀκόμα, τὰ λόγια τῆς προσευχῆς, ποὺ μὲ δάκρυα ἔλεγε, εἶναι ἀξιοθαύμαστα: «ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι, τῷ ἁμαρτωλῷ». Θεέ μου, ἐλέησέ με, τὸν ἁμαρτωλό. Δὲν χρειάζονταν παραπάνω. Δὲν χρειάζονται, συχνά, πολλὰ λόγια στὴν προσευχή, ἀδελφοί. Ὅπως κι ἀλλοῦ συμβουλεύει ὁ Χριστός μας: «Μὴ βαττολογήσετε ἐν τῇ προσευχῇ». Δηλαδὴ στὴν προσωπικὴ προσευχή σας μὴ λέτε πάρα πολλὰ λόγια. Γι᾽ αὐτὸ καὶ οἱ ἅγιοι Πατέρες μᾶς παρέδωσαν μία σύντομη καὶ ἰσχυρὴ συνάμα προσευχή, ποὺ σὲ λίγες λέξεις συμπυκνώνει ὅλη τὴν πίστη μας καὶ ὅ,τι χρειάζεται νὰ ζητοῦμε καὶ ὅπως πρέπει νὰ ζητοῦμε ἀπὸ τὸν Θεό. Πρόκειται γιὰ τὴν εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ, τὸ «Κύριε  Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλόν». Νὰ ἐπαναλαμβάνουμε ὅσο πιὸ συχνὰ μποροῦμε τὴν ἁγία τούτη προσευχή, ποὺ φέρει πολὺ πνευματικὸ καρπὸ στὶς ψυχές μας.

Ἂς δοῦμε τώρα καὶ τὸν Φαρισαῖο: Οὔτε ἴχνος ταπείνωσης, οὔτε μετάνοιας! Μόνο αὐτοδικαίωση καὶ καύχηση εἶχε, εὐχαριστῶντας τάχα τὸν Θεὸ πὼς δὲν ἦταν σὰν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους ἁμαρτωλός, ἢ σὰν κι ἐκεῖνο ἐκεῖ τὸν Τελώνη. Ἡ κενοδοξία του ἐπισφραγίστηκε μὲ τὸ πάθος τῆς κατάκρισης τῶν ἄλλων. Γι᾽ αὐτὸ κι ἐπιλέγει ὁ Χριστός, ὅτι αὐτὸς μὲν ἐπέστρεψε σπίτι του καταδικασμένος καὶ ἁμαρτωλός, ἐνῶ ὁ Τελώνης συγχωρημένος καὶ δικαιωμένος. Διότι, κατὰ τὴν ἀδέκαστη τοῦ Κυρίου ἀπόφαση: «πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται». Καθένας δηλαδὴ ποὺ ἐξυψώνει τὸν ἑαυτό του, ποὺ κενοδοξεῖ, θὰ ταπεινωθεῖ ἀπὸ τὸν Θεό, ἐνῶ ὅποιος ταπεινώνει τὸν ἑαυτό του, θὰ ἐξυψωθεῖ, θὰ δοξασθεῖ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Θεό. Εἶναι νόμος πνευματικὸς τοῦτο. Τὸ εἴδαμε καὶ θὰ τὸ βλέπουμε ὅσο ὑπάρχει τοῦτος ὁ κόσμος καὶ στὸν ἑαυτό μας καὶ στοὺς ἄλλους.

Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, πάντοτε, ἐξαιρέτως σήμερα, ἀρχὴ τοῦ Τριωδίου, καλούμαστε νὰ ἀγαπήσουμε, νὰ ἐξασκήσουμε τὶς θεάρεστες ἀρετὲς τῆς προσευχῆς, τῆς ταπείνωσης καὶ τῆς ἔμπρακτης μετάνοιας, ὅπως τὶς εἴδαμε στὸ πρόσωπο τοῦ Τελώνη. Ἂν ἀγωνιζόμαστε νὰ ζοῦμε ἔτσι, μὲ ταπείνωση καὶ προσευχὴ καὶ μετάνοια, διόρθωση τῆς ζωῆς μας, τοῦ φρονήματός μας, ἂν ἐφαρμόζουμε τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ, καὶ πρώτιστα τὴν διπλὴ ἀγάπη, πρὸς τὸν Θεὸ δηλαδὴ καὶ τὸν πλησίον μας, ἂν ζοῦμε ἐνσυνείδητη μυστηριακὴ ζωή, τότε θὰ ἔλθει καὶ σ᾽ ἐμᾶς τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ πλούσιο. Καὶ οἱ ὅποιες κρίσεις, προσωπικές, οἰκογενειακές, ἐθνικές, θὰ παρέλθουν. Καὶ θὰ ἀξιωθοῦμε μὲ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ καὶ τούτη τὴ ζωὴ εἰρηνικὰ νὰ διέλθουμε καὶ τῆς ἄλλης, τῆς αἰώνιας καὶ ἀληθινῆς, νὰ τύχουμε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Θεῷ ἡμῶν, μὲ τὶς πρεσβεῖες τῆς Θεοτόκου καὶ πάντων τῶν ἁγίων. Ἀμήν!