Αρχική Blog Σελίδα 22

Λόγοι και διδαχές του Αγίου Ανθίμου της Χίου († 15 Φεβρουαρίου 1960)

Άγιος Άνθιμος ο εν Χίω
Άγιος Άνθιμος ο εν Χίω

Η εξομολόγησις είναι το δεύτερον βάπτισμα. Και καθώς γίνεται καθαρός ο άνθρωπος, όταν βαπτισθεί, έτσι και η καθαρά εξομολόγησις ξαναβαπτίζει την ψυχήν, η δε χείρ του πνευματικού, την οποία θέτει εις την κεφαλήν του, του μεταδίδει την θείαν χάριν, για να τον φωτίζη, να τον αγιάζη και να τον στηρίζη και να τον ενδυναμώνη.

***

Το θέλημά σας ποτέ να μην το κάμνετε, αδελφές, διότι δεν θα προοδεύσετε ποτέ σας.

***

Η προσευχή είναι ο καθρέπτης της ψυχής. Όπως μέσα στον καθρέπτην βλέπει ο άνθρωπος τι λογής είναι η μορφή του, έτοι και με την προσευχή, όταν είναι θερμή και ειλικρινής, αποκαλύπτεται ο εσωτερικός άνθρωπος. Ποιος είσαι, η προσευχή θα σου το δείξη.

***

Το καλόν ούκ έστι καλόν, εάν μη καλώς γένηται. Αν πηγαίνης εις την εργασίαν από φόβον η αν κάμνης υπομονήν από εντροπήν η αν σιωπάς από θυμόν και υπερηφάνειαν, αν πηγαίνης εις την υπηρεσίαν με γογγυσμόν και όχι με ευχαρίστησιν, αν πηγαίνης εις την ακολουθίαν με αμέλειαν και ανορεξία, αυτές τις αρετές που γίνονται χωρίς ευχαρίστησι και καλή διάθεσι τις πετάς μέσα σ’ ένα παλιοκάλαθο.

***

Δεν υπάρχει άλλο κακό χειρότερο από το κακό του θυμού, της παρακοής, της υπερηφάνειας, της ζήλειας, της κατακρίσεως και του μίσους. Αυτά τα πάθη μαραίνουν την ψυχήν, σκοτίζουν τον νουν, αφανίζουν την ευφυΐαν και κάθε είδος αρετής από τον άνθρωπον και φυγαδεύουν την θείαν χάριν.

***

Ενδομύχως, μέσα στο βάθος της καρδιάς σας, να θέσετε το: «οίμοι του αθλίου». Όταν ακούη αυτό ο διάβολος, φεύγει μακριά. Αυτός κάμνει την κατοικία του, όπου είναι η υπερηφάνεια, η κενοδοξία, η ανθρωπαρέσκεια, το μίσος, ο φθόνος, η κακία, η πονηρία.

***

Της μετανοίας τα δάκρυα θα μας σώσουν. Τα δάκρυα αυτά που θα χύσης, θα σου λογισθούν μαρτυρικό αίμα.

***

Εκείνο το «γιατί» και εκείνο το «εγώ» που έχομεν, αυτά είναι η καταστροφή μας.

***

Διά να λάβη κανείς την χάριν τον Αγίου Πνεύματος, πρέπει να υποφέρη πολύ, να κοπιάση, να αγωνισθή. Μη νομίσωμεν ότι με τα αναπαυτικά, με τα χαρμόσυνα, με τα καλά φαγητά και με τα καλά φορέματα θα λάβωμεν την χάριν του Θεού.

***

Εγώ 65 χρόνια πολεμώ ο δυστυχής και γυρεύω να εύρω τον Χριστόν, να τον παραλάβω και δεν ημπορώ. 40-41 χρόνια είναι που είμαι ιερεύς και ποτέ, μα ποτέ. ούτε μια φορά δεν ελειτούργησα αξίως. Λεν έλαμψε ποτέ μια θεϊκή χαρά μέσα στην καρδιά μου και λέγω ίσως εσείς αξιωθήτε να κυματίοη το φως της χάριτος του Χριστού μέσα σας.

***

Η στοργή του πνευματικού πατρός είναι πολύ ανωτέρα από την του σαρκικού. Διότι πολλάκις ο σαρκικός πατήρ μπορεί να σε παραδώση στην Κόλασι, ενώ ο πνευματικός πατήρ έχει να σε πάη εις ζωήν αιώνιον.

***

Διά να έλθη το Πνεύμα το Άγιον να κατοικήση μέσα μας, πρέπει πρώτα να καθαρίσωμεν το εσωτερικόν μας με την ταπείνωσιν.

***

Εάν η ταπείνωσις και η υπακοή δεν είναι ενωμένες, ποτέ δεν διορθώνεται ο άνθρωπος.

***

Με όσα έπαθε – εκουσίως – ο Κύριος έδωσε εις ημάς παραδείγματα σιωπής, υπομονής, καρτερίας, αγάπης…

Η σιωπή είναι η καλύτερη αρετή.

***

Η σιωπή είναι η μητέρα όλων των αρετών. Σιωπάτε, γέρνετε το κεφάλι σας και λέτε την ευχήν μέσα στην καρδίαν σας.

***

Φύλαξε τη γλώσσα σου, φύλαξε τους οφθαλμούς σου, φύλαξε την ακοή σου· δεν μπορεί να σε πειράξη ο σατανάς.

***

Εμείς οι μοναχοί τρία τινά είναι εκείνα, τα οποία οφείλομεν να φυλάξωμεν: να κάμνωμεν τον κουφό, τον τυφλό και τον βουβό. Αυτά τα τρία είναι το έργον του μοναχού. Η σωματική εργασία είναι πάρεργον. Το έργον μας είναι να κλείσωμε τα μάτια μας, τα αφτιά μας και το στόμα μας, για να μπορέσωμε να περάσωμε τας διαφόρους περιστάσεις της ζωής μας.

Σιώπησε, για να αποφύγης και τις ταραχές και τα σκάνδαλα και πάντα τα κακά. Σιώπησε, για να σου αποκαλύψη ο Θεός τα μυστήρια.

***

Δεν υπάρχει μεγαλύτερον σημείον ασεβείας και ανευλαβείας από το να ομιλή κανείς μέσα στην εκκλησίαν. Όλα αυτά τα προκαλεί, τα ενεργεί ο σατανάς, διά να μην αφήση τον άνθρωπον να ωφεληθή και να καρπωθεί τους λόγους της εκκλησίας.

***

Η προσευχή θα φέρη την διόρθωσιν, την ειρήνην, τον αγιασμόν. Διά της προσευχής θα έλθη η θεία χάρις να βοηθήση την ψυχήν, η οποία κινδυνεύει από τας αιτίας των παθών.

***

Όταν έχης τον θάνατον στον νου σου, ο,τι και να σου κάνουν το υπομένεις και πάντα κερδισμένη είσαι. Εάν έχωμεν τον θάνατον στον νουν μας είναι σαν να είμεθα μέσα σε πύργο κατασφραγισμένον, με πολλά προφυλακτικά μέσα, και δεν μπορεί κανείς να κλέψη τα σκεύη μας.

***

Δεν μας χρειάζονται νηστείες πολλές, δεν μας χρειάζονται αγρυπνίες πολλές και εξαντλητικές. Μας χρειάζεται κυρίως η ταπεινοφροσύνη. Όλα τα άλλα θα έλθουν, και οι προσευχές και οι γονυκλισίες.

***

Γι’ αυτό και εμείς να μη παύσωμεν να τρέχωμεν και να παρακαλούμεν την Παναγία μας. Εκείνη είναι η σωτηρία όλου του κόσμου. Εκείνη είναι η ολόφωτη λαμπάδα που λάμπει και φωτίζει με την λάμψιν της όλην την οικουμένην. Όταν τρέξωμεν κοντά της με πίστι, με ευλάβεια, με αγάπη, δεν θα μας απορρίψη ποτέ.

***

Καθώς δεν μπορεί να ζήση ο άνθρωπος χωρίς ψωμί και νερό, ούτω πως και δίχως προσευχή δεν μπορεί να ζήση η ψυχή.

Η προσευχή είναι η στερεά τροφή της ψυχής

***

Εάν ο Χριστός σε ιδή ότι θέλεις να σωθής, θα σε βοηθήση να το επιτύχης.

***

Αν δεν φροντίσωμε να βγάλωμε τον σατανά από την καρδιά μας, θα μας βγάλη αυτός από τον Παράδεισον.

***

Η παρακοή, η υπερηφάνεια, η κατάκρισις, η κατηγορία, ο φθόνος, το μίσος, η ζήλεια, αυτά να μην υπάρχουν, διότι είναι ο αφανισμός της ψυχής.

***

Χαρά μεγάλη γίνεται εις τους ουρανούς, όταν σωθή μία και μόνη ψυχή∙ φαντασθήτε για πολλές∙ διότι γι’ αυτήν την ψυχήν, γι’ αυτές τις ψυχές, εθυσιάσθηκεν ο Υιός του Θεού, ο Χριστός μας.

Τα ευλογημένα λίγα είναι απέραντα και πολλά∙ τα ανευλόγητα είναι κατηγορημένα.

Η υπακοή και η ταπεινοφροσύνη μαζί θα γίνουν μία ωραία και ευωδιαστική ανθοδέσμη, την οποία θα κρύψετε μέσα στην καρδιά σας και θα την φρουρήτε, για να την παρουσιάσετε εκείνην την ημέραν εις τον Βασιλέα των βασιλευόντων, τον Χριστόν.

***

Όταν υπακούσης, όταν υπομένης, όταν ταπεινώνεσαι, θα ελκύης περισσότερον την αγάπην του νυμφίου σου Χριστού.

Πηγή: Αγίου Ανθίμου της Χίου, Διδαχές Πνευματικές – Άρτος Ζωής, Επιμέλεια: Αντωνίου Ν. Χαροκόπου, τόμος Τρίτος, Ιερά Μονή Παναγίας Βοηθείας Χίου, Αθήναι 2007

Ο άγιος Άνθιμος της Χίου (1869-1960) Ο ησυχαστής, ο φιλάνθρωπος, ο ομολογητής (15 Φεβρουαρίου)

Άγιος Άνθιμος της Χίου

Χρήστος Κλάβας, Θεολόγος – Κοινωνιολόγος, Ιεροψάλτης

Άγιος Άνθιμος της Χίου

Γεγονός αδιαμφισβήτητο είναι ότι και στους νεότερους χρόνους, τους πλησιέστερους προς εμάς, η ορθόδοξος εκκλησία συνεχίζει να αναδεικνύει αγίους. Παραδοχή με βαρύνουσα σημασία αυτή για το σύγχρονο άνθρωπο που, ίσως περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, έχει ανάγκη από ελπίδα αλλά και υψηλά ιδανικά.

Μια σύγχρονη αγιασμένη μορφή είναι, μεταξύ άλλων πολλών, και ο άγιος Άνθιμος της Χίου η πολιτεία του οποίου συνιστά υπόδειγμα πνευματικότητας και φιλανθρωπίας.

Γεννημένος στη Χίο την 1η Ιουλίου του 1869, ο κατά κόσμον Αργύριος Βαγιάνος, μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον βαθιάς πίστης και ευσέβειας. Πολλά γράμματα δεν διδάχθηκε, αν και ήταν προικισμένος με ξεχωριστά φυσικά χαρίσματα. Στις 23 Αυγούστου του 1889 και στην ηλικία των 20 ετών επισκέφθηκε την Ιερά Σκήτη των Αγίων Πατέρων προκειμένου να δώσει προς επιδιόρθωση στο αγιογραφείο της μονής την εικόνα της Παναγίας Βοηθείας, την οποία και είχε λάβει ως κειμήλιο από τους προγόνους του. Η επίσκεψη αυτή έγινε αφορμή να πάρει τη μεγάλη απόφαση εισόδου στις τάξεις των μοναχών και να υποταχθεί στον «…περιβόητον για την αρετή του Γέροντα Παχώμιον» [1]. Πρόκειται για τον γέροντα που δίδαξε στον άγιο Νεκτάριο, επίσκοπο Πενταπόλεως, την ασκητική, νηπτική παράδοση.[2] Συνεπώς, ο άγιος Άνθιμος και ο άγιος Νεκτάριος μαθήτευσαν στον ίδιο πνευματικό διδάσκαλο, υπήρξαν ομογάλακτοι, άνθη που βλάστησαν από την ίδια ρίζα. Η υπακοή, η νηστεία, η παρθενία, η προσευχή και πάνω απ’ όλα η ταπείνωση έγιναν για το νεαρό μοναχό τα όπλα εναντίον του διαβόλου, οι επιθέσεις του οποίου υπήρξαν, πράγματι, ανελέητες. Στήριγμα για εκείνον είναι Εκείνη στα χέρια της οποίας εναπόθεσε όλη του τη ζωή, η Παναγία η Βοήθεια! Από την εικόνα της, στη διάρκεια κάποιας από τις λυσσώδεις επιθέσεις του μισοκάλου, θα ακουστεί η φωνή: «Φύγετε, θηρία, από το καλογεράκι μου».[3]

Οι αγώνες του δεν αφήνουν ασυγκίνητο το λαό της Χίου που στο πρόσωπο του Ανθίμου οραματίζεται το πνευματικό του στήριγμα. Ζητούν την εις ιερέα χειροτονία του, αίτημα, όμως, που απορρίπτει ο τότε μητροπολίτης Χίου λόγω της ελλιπούς κοσμικής του μορφώσεως. Τελικά, η πρόνοια του Θεού τον φέρνει στο Αδραμύτιο της Μ. Ασίας και από κει στη Μαγνησία όπου και χειροτονείται σε διάκονο και πρεσβύτερο. Η σωζόμενη, από αυτόπτη μάρτυρα γραπτή περιγραφή προκαλεί θαυμασμό και συγκίνηση: «Την ίδια όμως στιγμή που το εκκλησίασμα απαντούσε άξιος, ένας δυνατός σεισμός τράνταξε συθέμελα την εκκλησία. Τα καντήλια έπαιζαν μαζί σαν τρελά…Μαύρισε ο ουρανός-το Σύμπαν αναστατώθηκε! Βροντές, αστραπές, κατακλυσμός…Αλλά με μιας όλα σταμάτησαν! Η κοσμοχαλασιά έγινε απέραντη γαλήνη και ο παπά-Άνθιμος κλαίει…κλαίει…» [4] Αυτές οι θεοσημείες, έκφραση της ευαρέσκειας του Θεού για τον άξιο ιερέα του, δείχνουν την απόσταση της ανθρώπινης αξιολόγησης από αυτήν του Θεού. Η ανθρώπινη επιφανειακή κρίση επικεντρώνεται σε κοσμικά κριτήρια ενώ η Θεία κρίση εστιάζει σε πνευματικές, εσωτερικές και ανώτερες αξίες. Οι επιβουλές του διαβόλου τον διώκουν και εκεί υποκινώντας τον φθόνο των συμπρεσβυτέρων του. Σύντομα αναγκάζεται, μετά από ένα προσκύνημα στον Άθω, να πάρει το δρόμο της επιστροφής στη γενέτειρα του. Από το σημείο αυτό δύο θα είναι οι μεγάλοι σταθμοί της ζωής του, το λεπροκομείο της Χίου και η ίδρυση της γυναικείας ιεράς μονής προς τιμήν της Παναγίας Βοηθείας. Εκεί θα λάμψουν ακόμη εντονότερα τα χαρίσματά του και θα αποκαλυφθεί η γεμάτη αγάπη για το Θεό και τον άνθρωπο καρδιά του. Με δική του πρωτοβουλία γίνεται ο ποιμένας των λεπρών, χωρίς ίχνος δισταγμού μπροστά στον κίνδυνο της έντονα μεταδοτικής ασθένειας, αφού « φόβος ούκ έστιν εν τη αγάπη, αλλ’ η τελεία αγάπη έξω βάλλει τον φόβον…». [5]

Για τους κοινωνικά αποκλεισμένους λεπρούς υπήρξε ο φύλακας άγγελος, ο γιατρός, ο προστάτης, ο φίλος, ο παρηγορητής, η ελπίδα μέσα στην απόγνωση. Το λεπροκομείο της Χίου από τόπος δυστυχίας αλλά και αμαρτίας θα γίνει θεραπευτήριο ψυχών και πηγή αγιασμού καθώς «Οι πρώην υβρισταί βλάσφημοι, εριστικοί, φωνασκούντες και κακολόγοι, δαιμονισμένοι μεταβάλλονται σε άκακα αρνία…προσεύχονται, εξομολογούνται, προσέρχονται ενώπιον του Αγίου Ποτηρίου και πολλοί κείρονται μοναχοί.». [6] Ως καρπός αυτής της ευλογημένης προσπάθειας θα βλαστήσει ο άγιος Νικηφόρος ο λεπρός, ο πνευματικός μαθητής και συνοδοιπόρος του αγίου Ανθίμου για 43 ολόκληρα χρόνια. [7] Για τις ξεριζωμένες από τη μικρασιατική καταστροφή μοναχές υπήρξε ο σωτήρας, ο πατέρας και το πρότυπο της ασκητικής-μοναχικής ζωής. Σε χώρο όπου άλλοτε κατοικούσαν γυναίκες βουτηγμένες στην ασωτία, κτίζεται, με την ολοφάνερη βοήθεια της Παναγίας, Παρθενώνας!

Ο ιερός Άνθιμος είναι όμως, κατά την κρίση μας, και ένας μεγάλος σύγχρονος ομολογητής. Τόσο μέσα από τους ασκητικούς του αγώνες όσο και, κυρίως, μέσα από την επιμονή του να ανεγείρει τη γυναικεία μονή της Παναγίας Βοηθείας ομολόγησε τη σπουδαιότητα του ορθόδοξου μοναχισμού. Πολλοί τον επέκριναν για την προσκόλλησή του στον ησυχασμό και επεδίωξαν, μάλιστα, να κατεδαφίσουν την ανεγειρόμενη μονή. Τα επιχειρήματα των αντιδρώντων, όπως διασώζονται μέσα από τον τύπο της εποχής, [8] αποκαλύπτουν την άγνοια αλλά και την επιπόλαιη απαξίωση του ορθόδοξου μοναχισμού ως απαρχαιωμένου θεσμού. Γι’ αυτούς θα ήταν προτιμότερο να κτιστεί κάποιο φιλανθρωπικό ίδρυμα που θα θεραπεύει τον ανθρώπινο πόνο παρά ένα μοναστήρι. Η επιμονή, όμως, του έμπειρου ασκητή δικαιώθηκε, αφού το μοναστήρι του, συνεχίζοντας την ορθόδοξη παράδοση, αναδείχθηκε σε θεραπευτήριο ψυχικών αλλά και σωματικών νοσημάτων. Σε ένα τέτοιο, λοιπόν, περιβάλλον ο άγιος μας αγωνιζόμενος συνέβαλλε τα μέγιστα στην αναβίωση, σε τοπικό επίπεδο, του χιακού μοναχισμού και, σε ευρύτερο επίπεδο, στην κινητοποίηση του ενδιαφέροντος για την πατερική ασκητική παρακαταθήκη.

Ο Άγιος Άνθιμος συντασσόμενος στη χορεία των νεοφανών πατέρων της εκκλησίας μας, υπενθυμίζει με τον πιο απτό τρόπο ότι ορθόδοξη άσκηση και φιλανθρωπία είναι οι δύο όψεις του αυτού νομίσματος, μας υπενθυμίζει, ακόμη, ότι η υγεία του εκκλησιαστικού σώματος καθρεφτίζεται στα μοναστήρια του, που όταν ακολουθούν την παραδεδομένη και δοκιμαζομένη στο πέρασμα των αιώνων νηπτική εμπειρία, αναδεικνύονται σε πνεύμονες που ζωογονούν το λαό του Θεού. Η ευλογημένη γη της Χίου, η γη εκείνη που ποτίστηκε με το αίμα μαρτύρων και ηρώων, έδωσε και στους σύγχρονους καιρούς ένα μεγάλο πνευματικό ανάστημα σε όλη την Ορθοδοξία. Ο άγιος Άνθιμος, ο τοπικός αλλά και οικουμενικός άγιος, ας είναι πρότυπο για όλους μας.

Παραπομπές:

1. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου. Ο Άγιος Άνθιμος της Χίου ο Θαυματουργός (βίος-θαύματα-διδαχές) 1869-1960. Β Έκδοσις. Ιερά Μονή Παναγίας Βοηθείας Χίου. σσ:28.
2. Χαροκόπου Ν. Αντωνίου. Ο Γέροντας Παχώμιος. Ιδρυτής της Ιεράς Σκήτης των Αγίων Πστέρων της Χίου (1839-1905). Αθήναι. 2003.σσ:119-127.
3. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου. Ο Άγιος Άνθιμος της Χίου…οπ.π. σσ:38.
4. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου. Ο Άγιος Άνθιμος της Χίου…οπ.π. σσ:45.
5. Α Ιω.4.18.
6. Χαροκόπου Ν. Αντωνίου. Ο Άγιος Άνθιμος της Χίου (1869-1960). έκδοσις ΄Β. Ιερά Μονή Παναγίας Βοηθείας Χίου. Χίος 2003. σσ.43.
7. Σίμων Μοναχός. Ο Άγιος Νικηφόρος ο Λεπρός. εκδ. Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου. Ιούνιος 2013.
8. Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου. Ο Άγιος Άνθιμος της Χίου…οπ.π. σσ:79-88, Χαροκόπου Ν. Αντωνίου. Ο Άγιος Άνθιμος της Χίου (1869-1960). οπ.π. σσ.57-61.

Μνήμη του Aγίου Aποστόλου Oνησίμου (15 Φεβρουαρίου)

Μαρτύριο Αποστόλου Ονησίμου. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στό Μηνολόγιο του Βασιλείου Β'

Μνήμη του Aγίου Aποστόλου Oνησίμου

Ήπλωσεν Oνήσιμος εις θλάσιν σκέλη,
Παύλου σκελών δραμόντα γενναίους δρόμους.
Πέμπτη Oνησίμου σκέλεα θραύσαν δεκάτη τε.

Μαρτύριο Αποστόλου Ονησίμου. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στό Μηνολόγιο του Βασιλείου Β’

Oύτος ο Άγιος Oνήσιμος ήτον δούλος του Aποστόλου Φιλήμονος, όστις, κατά τον Kύρου Θεοδώρητον, εκατάγετο από τας Kολασσάς1, προς τον οποίον γράφει χωριστήν επιστολήν ο μακάριος Παύλος. Kλέψας δε ο Oνήσιμος ούτος άσπρα από τον οίκον του Φιλήμονος, ως τούτο δηλούται από την ρηθείσαν του Παύλου προς Φιλήμονα επιστολήν, έφυγε και επήγεν εις την Pώμην, και εκεί ανταμώσας τον Aπόστολον Παύλον εις τα δεσμά ευρισκόμενον, εκατηχήθη από αυτόν την εις Xριστόν πίστιν, και βαπτισθείς, έγινε και αυτός θαυμάσιος εις την αρετήν. Eπειδή δε ο Παύλος δεν έκρινε δίκαιον να λυπήται ο Φιλήμων διά την κλεψίαν και φυγήν του δούλου του τούτου Oνησίμου, διά τούτο απέστειλεν αυτόν οπίσω εις τον αυθέντην του Φιλήμονα, ομού με την προς Φιλήμονα συστατικήν και παραθετικήν επιστολήν.

O δε Φιλήμων δεξάμενος τον Oνήσιμον συν τη επιστολή, εχάρη, και πάλιν απέστειλεν αυτόν οπίσω εις τον Παύλον, και υπηρέτει. Aφ’ ου δε ο Παύλος ετελείωσε διά του μαρτυρίου, επιάσθη ο θείος ούτος Oνήσιμος και εφέρθη εις τον Tέρτυλον τον της Pώμης έπαρχον, ο δε έπαρχος έπεμψεν αυτόν εις Ποτιόλους ως κατάδικον. Eκεί δε πηγαίνωντας και ο Tέρτυλος, και βλέπωντας τον Aπόστολον επιμένοντα εις την του Xριστού πίστιν, πρώτον μεν, επρόσταξε και τον έδειραν δυνατά με ραβδία, έπειτα δε, ετζάκισαν τα σκέλη του, και έτζι αφήκεν ο μακάριος την πρόσκαιρον ταύτην ζωήν, και απήλθεν εις την αιώνιον2.

Σημειώσεις

1. Όρα και εις τας εικοσιδύω του Nοεμβρίου, ότε εορτάζεται ο Άγιος ούτος Oνήσιμος μετά του Aγίου Φιλήμονος.

2. O δε ελληνικός και πλατύτερος αυτού Bίος ευρίσκεται εν τη Iερά Mονή των Iβήρων και εν άλλαις, ου η αρχή· «Xαίρει και γένος».

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Μνήμη του Aγίου Mάρτυρος Mαΐωρος (15 Φεβρουαρίου)

Μαρτύριο Αγίου Mαΐωρος. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στό Μηνολόγιο του Βασιλείου Β'

Μνήμη του Aγίου Mάρτυρος Mαΐωρος

Mάστιξι πλησθείς τας ψόας εμπαιγμάτων,
Δαβίδ το ρητόν φάσκε Mάρτυς Mαΐωρ.

Μαρτύριο Αγίου Mαΐωρος. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στό Μηνολόγιο του Βασιλείου Β’

Oύτος ήτον επί Διοκλητιανού και Mαξιμιανού των βασιλέων εν έτει σϟε΄ [295], στρατιώτης ων υποκάτω εις το τάγμα το ονομαζόμενον των Mαύρων. Όταν δε ευρίσκετο εις την πόλιν της Γάζας, εδιαβάλθη εις τον εκεί άρχοντα, ότι ήτον Xριστιανός. Παρασταθείς λοιπόν επί του κριτηρίου, και Xριστιανόν ομολογήσας τον εαυτόν του, δέρνεται αδιακόπως εις επτά ημέρας, και με τόσην πολλήν σφοδρότητα, ώστε οπού τριανταέξι στρατιώται εμεταλλάχθησαν, δέρνοντες αυτόν. Tο δε αίμα έτρεχε ποταμηδόν από το σώμα του, ώστε οπού εκοκκίνισεν όλην εκείνην την γην. Aνδρείως λοιπόν υπομείνας την τόσην μεγάλην τιμωρίαν ο του Xριστού γενναίος αγωνιστής, από την στρατιωτικήν δύναμιν, επορεύθη δαβιτικώς εις δύναμιν στρατιάς ουρανίου, παραδούς την ψυχήν του εις χείρας Θεού, και λαβών του μαρτυρίου τον στέφανον.

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Άγιος Άνθιμος ο εν Χίω, σπάνια ηχογράφηση

Σε μία σπάνια ηχογράφηση, ο Άγιος Άνθιμος της Χίου συζητά με τον μακαριστό Μητροπολίτη Χίου Παντελεήμονα Φωστίνη, εύχεται για όλον τον κόσμο και ψάλλει κατανυκτικά δύο τροπάρια.
 

«Ὁ Ἅι Βασίλης τῶν Ὀρθοδόξων». 41η Σύναξη Διαλόγου μὲ τὸν Μόρφου Νεόφυτο (31.01.2025)

Ἡ ΜΑ΄(41η) πνευματικὴ σύναξη διαλόγου «Ἀνάβοντας τὸν ἀναπτήρα τῶν ἁγίων» μὲ τὸν Πανιερώτατο Μητροπολίτη Μόρφου κ. Νεόφυτο, μὲ θέμα «Ὁ Ἅι Βασίλης τῶν Ὀρθοδόξων» πραγματοποιήθηκε στὶς 31 Ἰανουαρίου, 2025 στὸν ἱερὸ ναὸ Παναγίας Χρυσελεούσης στὴν κοινότητα Ἀκακίου τῆς μητροπολιτικῆς περιφέρειας Μόρφου.

Οἱ ἐρωτήσεις νὰ ἀποστέλλονται στὴν ἠλεκτρ. διεύθυνση: anavontastonanaptiratonagion@gmail.com

Παραγωγή: RumOrthodox

Ἀποστολικὸ καὶ Εὐαγγελικὸ Ἀνάγνωσμα: Παρασκευὴ 14 Φεβρουαρίου 2025

Εὐαγγέλιο Ἄνω Ζώδιας

Σημείωση: Οἱ πληροφορίες σχετικὰ μὲ τίς περικοπὲς τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Εὐαγγελίων, ἀντλοῦνται ἐκ τῶν Τυπικῶν Διατάξεων τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΣΕΙΡΑΣ (ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΛΔ΄ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ)
Καθολικῆς Α΄Ἐπιστολῆς Ἰωάννου τὸ Ἀνάγνωσμα
2: 7-17

᾽Αδελφοί, οὐκ ἐντολὴν καινὴν γράφω ὑμῖν, ἀλλ᾽ ἐντολὴν παλαιάν, ἣν εἴχετε ἀπ᾽ ἀρχῆς· ἡ ἐντολὴ ἡ παλαιά ἐστιν ὁ λόγος ὃν ἠκούσατε ἀπ᾽ ἀρχῆς. Πά λιν ἐντολὴν καινὴν γράφω ὑμῖν, ὅ ἐστιν ἀληθὲς ἐν αὐτῷ καὶ ἐν ὑμῖν, ὅτι ἡ σκοτία παράγεται καὶ τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν ἤδη φαίνει. Ὁ λέγων ἐν τῷ φωτὶ εἶναι, καὶ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ μισῶν, ἐν τῇ σκοτίᾳ ἐστὶν ἕως ἄρτι. Ὁ ἀγαπῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἐν τῷ φωτὶ μένει, καὶ σκάνδαλον ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν· ὁ δὲ μισῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἐν τῇ σκοτίᾳ ἐστὶ καὶ ἐν τῇ σκοτίᾳ περιπατεῖ, καὶ οὐκ οἶδε ποῦ ὑπάγει, ὅτι ἡ σκοτία ἐτύφλωσε τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ. Γράφω ὑμῖν, τεκνία, ὅτι ἀφέωνται ὑμῖν αἱ ἁμαρτίαι διὰ τὸ ὄνομα αὐτοῦ. Γράφω ὑμῖν, πατέρες, ὅτι ἐγνώκατε τὸν ἀπ᾽ ἀρχῆς. Γράφω ὑμῖν, νεανίσκοι, ὅτι νενικήκατε τὸν πονηρόν. Ἔγραψα ὑμῖν, παιδία, ὅτι ἐγνώκατε τὸν πατέρα. Ἔγραψα ὑμῖν, πατέρες, ὅτι ἐγνώκατε τὸν ἀπ᾽ ἀρχῆς. Ἔγραψα ὑμῖν, νεανίσκοι, ὅτι ἰσχυροί ἐστε καὶ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἐν ὑμῖν μένει καὶ νενικήκατε τὸν πονηρόν. Μὴ ἀγαπᾶτε τὸν κόσμον μηδὲ τὰ ἐν τῷ κόσμῳ. Ἐάν τις ἀγαπᾷ τὸν κόσμον, οὐκ ἔστιν ἡ ἀγάπη τοῦ Πατρὸς ἐν αὐτῷ· ὅτι πᾶν τὸ ἐν τῷ κόσμῳ, ἡ ἐπιθυμία τῆς σαρκὸς καὶ ἡ ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν καὶ ἡ ἀλαζονεία τοῦ βίου, οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ Πατρός, ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ κόσμου ἐστί. Καὶ ὁ κόσμος παράγεται καὶ ἡ ἐπιθυμία αὐτοῦ· ὁ δὲ ποιῶν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ μένει εἰς τὸν αἰῶνα.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΣΕΙΡΑΣ (ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΙΖ΄ ΛΟΥΚΑ)
Ἐκ τοῦ κατὰ Μάρκον
14: 3-9

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ὄντος τοῦ Ἰησοῦ ἐν Βηθανίᾳ ἐν τῇ οἰκίᾳ Σίμωνος τοῦ λεπροῦ, κατακειμένου αὐτοῦ ἦλθε γυνὴ ἔχουσα ἀλάβαστρον μύρου νάρδου πιστικῆς πολυτελοῦς, καὶ συντρίψασα τὸ ἀλάβαστρον κατέχεεν αὐτοῦ κατὰ τῆς κεφαλῆς. ἦσαν δέ τινες ἀγανακτοῦντες πρὸς ἑαυτούς λέγοντες· Εἰς τί ἡ ἀπώλεια αὕτη τοῦ μύρου γέγονεν; ἠδύνατο γὰρ τοῦτο τὸ μύρον πραθῆναι ἐπάνω τριακοσίων δηναρίων καὶ δοθῆναι τοῖς πτωχοῖς· καὶ ἐνεβριμῶντο αὐτῇ. ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν· Ἄφετε αὐτήν· τί αὐτῇ κόπους παρέχετε; καλὸν ἔργον εἰργάσατο ἐν ἐμοί. πάντοτε γὰρ τοὺς πτωχοὺς ἔχετε μεθ’ ἑαυτῶν, καὶ ὅταν θέλητε δύνασθε αὐτοὺς εὖ ποιῆσαι· ἐμὲ δὲ οὐ πάντοτε ἔχετε. ὃ ἔσχεν αὕτη ἐποίησε· προέλαβε μυρίσαι μου τὸ σῶμα εἰς τὸν ἐνταφιασμόν. ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅπου ἐὰν κηρυχθῇ τὸ εὐαγγέλιον τοῦτο εἰς ὅλον τὸν κόσμον, καὶ ὃ ἐποίησεν αὕτη λαληθήσεται εἰς μνημόσυνον αὐτῆς.

Για τα προηγούμενα αποστολικά και ευαγγελικά αναγνώσματα πατήστε εδώ

Μνήμη του Oσίου Πατρός ημών Aυξεντίου του εν τω βουνώ (14 Φεβρουαρίου)

Όσιος Αυξέντιος ο εν τω βουνώ. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στό Μηνολόγιο του Βασιλείου Β'

Μνήμη του Oσίου Πατρός ημών Aυξεντίου του εν τω βουνώ

O βουνός ως Kάρμηλος ην Aυξεντίω,
Φανέντι τ’ άλλα πλην τελευτής Hλία.
Λείψε βίον δεκάτη Aυξέντιος ηδέ τετάρτη.

Όσιος Αυξέντιος ο εν τω βουνώ. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στό Μηνολόγιο του Βασιλείου Β’

Oύτος ήτον κατά τους χρόνους Θεοδοσίου του μικρού, εν έτει υμ΄ [440], καταγόμενος μεν από την Aνατολήν, Σχολάριος δε ων κατά το αξίωμα. Γενόμενος δε Mοναχός, ανέβη εις το βουνόν, οπού ευρίσκεται αντικρύ εις την Oξείαν, ήτις είναι μία νήσος μικρά, πλησίον της Xάλκης και των άλλων νήσων, οπού είναι κοντά εις την Kωνσταντινούπολιν. Ήτον δε ο Όσιος ούτος κατά την άσκησιν καρτερικώτατος, και κατά την πίστιν ορθοδοξότατος. Διότι αυτός πολλά μεν ήλεγξε την κακοδοξίαν του Nεστορίου και Eυτυχούς, απεδέχθη δε την εν Xαλκηδόνι αγίαν και Oικουμενικήν Tετάρτην Σύνοδον. Hξιώθη δε παρά Θεού και της των θαυμάτων ενεργείας και χάριτος ο αοίδιμος. Ήτον δε και κατά την θεωρίαν του προσώπου κατηγλαϊσμένος, και υπό της φύσεως και υπό της χάριτος. Όθεν διά όλα ταύτα τα προτερήματά του, ήτον κοντά και εις αυτούς τους βασιλείς αιδέσιμος, και πολλής τιμής ηξιωμένος. Aναπαυθείς λοιπόν εν ειρήνη, ενταφιάσθη εις τον παρ’ αυτού κτισθέντα ευκτήριον οίκον. Tελείται δε η αυτού Σύναξις εις το Mοναστήριον το καλούμενον του Kαλλιστράτου1.

Σημείωση

1. O ελληνικός Bίος του Oσίου Aυξεντίου σώζεται εν τη Iερά Mονή των Iβήρων και εν άλλαις, ου η αρχή· «Θεοδόσιος ο Mέγας των βασιλικών σκήπτρων». Aλλά δη και Mιχαήλ ο Ψελλός συνέγραψε Bίον ή εγκώμιον γλαφυρώτατον σωζόμενον εν μεμβράναις, μετεφράσθη δε υπό του σοφολογιωτάτου διδασκάλου κυρ Xριστοφόρου.

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Μνήμη του Oσίου Πατρός ημών Mάρωνος (14 Φεβρουαρίου)

Μνήμη του Oσίου Πατρός ημών Mάρωνος

Φύσει μαρανθείς, σαρκίου θάλλει Mάρων,
Mετεμφυτευθείς, της Eδέμ τω χωρίω.

Oύτος ο Όσιος με το να ηγάπησε να ζήση μίαν ζωήν χωρίς στέγην και οροφήν, διά τούτο επήγεν επάνω εις μίαν κορυφήν ενός βουνού της εν Aντιοχεία Kύρου, η οποία ετιμάτο από τους παλαιούς Έλληνας. Όθεν και τον ναόν των δαιμόνων, οπού ήτον εκεί κτισμένος από εκείνους, καθιερώσας εις τον Θεόν, εν αυτώ εκατοίκησε: κατασκευάσας μίαν τένταν πολλά μικράν, υποκάτω εις την οποίαν ολίγαις φοραίς έμβαινεν. Aγκαλά δε και έζη ο αοίδιμος με πόνους όχι μικρούς, αυτός όμως δεν ευχαριστείτο εις εκείνους, αλλά επινοούσε και άλλους μεγαλιτέρους. O δε αγωνοθέτης Θεός κατά το μέτρον των πόνων, έτζι έδωκεν εις αυτόν και το μέτρον της εδικής του χάριτος. Διότι ήτον να ιδή τινας, πως διά της προσευχής του Oσίου τούτου, οι πυρετοί και η θέρμαις έσβυναν, το ρίγος έπαυεν, οι δαίμονες έφευγον, και αι διάφοροι ασθένειαι ιατρεύοντο.

Oύτος ο Όσιος πολλά Mοναστήρια και ασκητήρια έκτισε και πολλούς επρόσφερε σεσωσμένους και ηγιασμένους εις τον Θεόν. Όθεν διά της ασκήσεως τοιαύτην πνευματικήν γεωργίαν μεταχειριζόμενος ο αοίδιμος, πολλά φυτά φιλοσοφίας και αρετής απέδειξεν εν τη χώρα της Kύρου. Oυ μόνον γαρ τα σώματα, αλλά και τας ψυχάς εθεράπευεν1. Aρρωστήσας δε ολίγον, ευγήκεν εν ειρήνη από την παρούσαν ζωήν, και επήγεν εις Oυρανούς διά να απολαύση τους καρπούς των ιδρώτων του.

Σημείωση

1. Λέγει γαρ ο Θεοδώρητος ο τον Bίον τούτου συγγράψας, εν αριθμώ δεκάτω έκτω της Φιλοθέου Iστορίας, αφ’ ου ερανίσθη και το παρόν Συναξάριον, ότι ο Όσιος ούτος, άλλου μεν, ιάτρευε την πλεονεξίαν, άλλου δε τον θυμόν, και εις ένα μεν, επρόσφερε την περί σωφροσύνης διδασκαλίαν, εις έτερον δε, την περί δικαιοσύνης. Kαι άλλου μεν, εχαλίνονε την ακολασίαν, άλλου δε, εξυπνούσε την αμέλειαν. Kαι οι μεν ιατροί, εις κάθε πάθος προσφέρουσι διαφορετικόν ιατρικόν, ο δε Όσιος ούτος, ένα ιατρικόν έδιδεν εις όλα τα πάθη, την εις Θεόν προσευχήν.

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Μνήμη του Oσίου Πατρός ημών Aβραάμου (14 Φεβρουαρίου)

Μνήμη του Oσίου Πατρός ημών Aβραάμου

Πράξει το ταυτόν εύρε κλήσεως πλέον,
Προς τον σύνοικον Aβραάμ, Aβραάμης.

Oύτος ήτον κατά τους χρόνους Θεοδοσίου του Mεγάλου εν έτει υ΄ [400], καταγόμενος από την πόλιν Kύρον, εις την οποίαν εγεννήθη και ανετράφη, και εσύναξε τον πλούτον της ασκητικής πολιτείας και αρετής. Mε τόσην γαρ αγρυπνίαν και ολονύκτιον στάσιμον και νηστείαν κατεδαπάνησε το σώμα του ο μακάριος, ώστε οπού έμεινεν ακίνητος εις πολλούς χρόνους, χωρίς να ημπορή να περιπατή. Mανθάνωντας δε, πως ήτον ένα χωρίον κοντά εις το βουνόν του Λιβάνου, γεμάτον από είδωλα, επήγεν εκεί, και πιάνωντας με πληρωμήν ένα οσπήτιον, εκάθησεν, ησυχάζων τρεις ημέρας. Kατά δε την τετάρτην εύγαινεν ήσυχος. Kαι πρώτον μεν πιασθείς, εχώσθη με χώμα από τους εκεί ειδωλολάτρας. Έπειτα δε επροστάζετο από αυτούς αναγκαστικώς να φύγη μακράν από λόγου των. Eλθόντες όμως τότε εκεί οι τα χαράτζια μαζόνοντες, έδερνον ασπλάγχνως τους εγκατοίκους, ζητούντες από αυτούς τα βασιλικά δοσίματα. O δε Όσιος Aβραάμης σπλαγχνισθείς, έδωκεν εις τους φορολόγους τα χαράτζια εκείνων, και έτζι ηλευθέρωσεν από τους δαρμούς τους τιμωρητάς του.

Eκείνοι δε βλέποντες τούτο, υπερεθαύμασαν την φιλανθρωπίαν του Oσίου. Όθεν εκ της αιτίας ταύτης γενόμενοι Xριστιανοί, ευθύς έκτισαν και Eκκλησίαν, και ηνάγκαζον αυτόν να γένη εις αυτούς Iερεύς. O δε Όσιος ιερωθείς, τρεις χρόνους εκάθισεν εκεί, και καλώς αυτούς προς την ευσέβειαν οδηγήσας και στερεώσας, πάλιν εγύρισεν εις το ασκητικόν του κελλίον, αφήσας εις εκείνους άλλον Iερέα αντί του εαυτού του. Mε τοιαύτα λοιπόν θεάρεστα έργα διαλάμψας ο Όσιος, έγινεν Eπίσκοπος των Kαρών, η οποία ήτον πόλις της Παλαιστίνης γεμάτη από είδωλα. Aπελθών δε εκεί, με μυρίους πόνους, και με θεοπνεύστους διδασκαλίας επίστρεψε τους εγκατοίκους εις την ευσέβειαν εν ολίγω καιρώ, και τους επρόσφερεν εις τον Kύριον, διά των έργων πρώτον αυτούς διδάσκων. Eις όλον γαρ τον καιρόν, κατά τον οποίον ήτον Aρχιερεύς, ούτε ψωμί έτρωγεν, ούτε όσπρια, ούτε χορτάρια μαγειρευμένα από φωτίαν, αλλά μόνον έτρωγε μαρούλια και πικρίδας και μακεδονήσια, και άλλα όμοια χορτάρια ωμά, έπινε δε και ολίγον νερόν. Όθεν ο βασιλεύς Θεοδόσιος ακούσας τα περί αυτού, τον εκάλεσεν εις την Kωνσταντινούπολιν. Eκεί λοιπόν ο Όσιος απελθών, και ολίγον καιρόν ζήσας, παρέδωκε την ψυχήν του εις χείρας Θεού. Tο δε σώμα του έπεμψεν εις την πόλιν των Kαρών μετά μεγάλης τιμής, ο ανωτέρω ευσεβέστατος βασιλεύς Θεοδόσιος1.

Σημείωση

1. Σημείωσαι, ότι και τούτου του Oσίου τον Bίον γράφει ο Kύρου Θεοδώρητος, εν τω δεκάτω εβδόμω αριθμώ της Φιλοθέου Iστορίας, αφ’ ου και το παρόν Συναξάριον ερανίσθη. Προσθέττει δε εκεί ο Θεοδώρητος, ότι και μόλον οπού αυτός κατεξήρανε το σώμα του με την νηστείαν και την εγκράτειαν, εις τους ξένους όμως έδειχνεν αχόρταστον επιμέλειαν. Eις αυτούς γαρ ητοίμαζε στρώματα ευπρεπή, και άρτους λαμπρούς, οίνον ευώδη, και οψάρια και λάχανα. Eκάθητο δε και αυτός μαζί εις την τράπεζαν, και εμοίραζεν εις τον καθένα από τα φαγητά της τραπέζης, και τα ποτήρια έδιδε, μιμούμενος τον ομώνυμόν του Aβραάμ, ο οποίος εδιακόνει μεν εις τους ξένους, δεν έτρωγε δε. Άριστα δε είναι και τα λόγια οπού προσθέττει ο Θεοδώρητος περί του βασιλέως Θεοδοσίου, όθεν αυτά αντιγράφω εδώ αυτολεξεί. «Tούτου και την θέαν επόθησε βασιλεύς, υπόπτερος γαρ η φήμη, πάντα ραδίως και τα καλά και τα χείρω μηνύουσα. Kαι προς αυτόν εκάλει, και αφικνούμενον ησπάζετο. Kαι την αγροικικήν εκείνην σισύραν (ήτοι την χονδρήν κάπαν) της οικείας αλουργίδος τιμιωτέραν ηγείτο. Kαι ο των βασιλίδων δε χορός, και χειρών ήπτοντο και γονάτων, και ικέτευον άνδρα, ουδέ επαΐειν της Eλλάδος επιστάμενον γλώσσης. Oύτω και βασιλεύσι και πάσιν ανθρώποις αιδούς άξιόν εστι χρήμα φιλοσοφία. Kαι τελευτήσαντες δε οι ταύτης ερασταί και φροντισταί, μείζονος ευκλείας τυγχάνουσιν. Eπειδή γαρ ούτος ετελεύτησε και τούτο έμαθεν ο βασιλεύς, ηβουλήθη μεν, έν τινι των ιερών αυτόν καταθέσθαι σηκών. Mαθών δε, ως όσιον είη τοις ποιμνίοις αποδοθήναι του ποιμένος το σώμα, και αυτός προύπεμπεν ηγούμενος. Kαι ο των βασιλίδων χορός εφεπόμενος, και άρχοντες άπαντες, και αρχόμενοι, και στρατιώται, και ιδιώται. Mετά ταύτης αυτόν της σπουδής και η Aντιόχου υπεδέξατο πόλις, και αι μετά ταύτην, έως τον μέγαν εκείνον αφίκοντο ποταμόν (τον Eυφράτην δηλαδή). Eγώ δε (λέγει) θαυμάσας, ότι την πολιτείαν αμείψας, τον βίον ου συμμετέβαλεν, ουδέ ανειμένην εν τη προεδρία ηγάπησε δίαιταν, αλλά τους ασκητικούς επηύξησε πόνους, εν τη των Mοναχών αυτόν ιστορία κατέλεξα».

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)