Sermon by His Eminence Metropolitan Neophytos of Morphou during the Hierarchic Divine Liturgy on the Sunday of Meatfare that took place at the Holy Church of Apostle Andrew in Nikitario municipality under the Metropolis of Morphou (23 February 2020).
The protopsalter of the Holy Metropolis of Morphou, Marios Antoniou, is chanting.
Καρναβάλια ακόμα και τώρα; – Πένθος μόνο την 28η Φεβρουαρίου και μετά ξεφάντωμα; – Τι άλλο πρέπει να γίνει για να σοβαρευτούμε;
Ούτε και τώρα που η χώρα μας στενάζει από το αίμα των 57 μαρτύρων και αναστατώνεται από τα ρίχτερ που μας βροντούν συνεχώς τη θύρα, δεν στέκεται αρκετό για να πάψουν τα καρναβαλικά γλέντια.
Για δείτε πώς έχει καταντήσει η κοινωνία μας. Για αρκετούς η μαύρη επέτειος των 2 ετών από το έγκλημα των Τεμπών είναι μια παρένθεση μέσα στη μανιώδη καρναβαλική περίοδο!
Και για πολλούς (περισσότερους) ισχύει το αντίστροφό αλλά εξίσου τραγικό: Βλέπουν μεν το καρναβάλι ως αταίριαστη παρένθεση στο κλίμα των Τεμπών, αλλά μια παρένθεση που τους είναι απαραίτητη και αναντικατάστατη. Δηλαδή τη μία μέρα θα θρηνούνε και τις άλλες θα ξεφαντώνουν. Τη μία μέρα θα συμπάσχουν και την άλλη θα οργιάζουν. «Της Κυριακής χαρά και της Δευτέρας λύπη»!
Πολλοί είναι οι μεγάλοι Δήμοι που δεν έχουν καν την τσίπα να ακυρώσουν τα καρναβάλια ανήμερα της μαύρης επετείου! Κάμποσοι άλλοι Δήμοι έχουν ακυρώσει τις εκδηλώσεις για την Παρασκευή, αλλά πριν και μετά την επέτειο των Τεμπών καλούν τον κόσμο να «λυσσάξει» κανονικότατα.
Τις ίδιες μέρες που η Εκκλησία θα κάνει επιμνημόσυνη δέηση για τα θύματα της τραγωδίας, εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου θα γιορτάζουν ξέφρενα το μασκάρεμα των παθών τους και την αμετανοησία τους. Φυσικά αμαρτωλοί είμαστε όλοι, πάθη έχουμε όλοι, αλλά έλεος κάπου με αυτήν την αναισθησία! Να μην μπορούν να «κρατηθούν» κάποιοι σε μια συγκυρία που παίζεται το μέλλον της χώρας;
Έχουμε συγκλονιστικές αποκαλύψεις για τις πτυχές της συγκάλυψης, έχουμε την οδύνη των συγγενών για τον χυδαίο πόλεμο που δέχονται, έχουμε ενδεχόμενες δολοφονίες, και το μυαλό κάποιων είναι ακόμα στο γλεντοκόπημα; Αν είναι δυνατόν! Ένα σωρό μηνύματα μας στέλνει ο πανάγαθος Θεός για να σοβαρευτούμε επιτέλους, αλλά εμείς είμαστε ικανοί να καταστρεφόμαστε φυσώντας σερπαντίνες ταυτόχρονα!
Λέμε ότι την Παρασκευή 28 Φεβρουαρίου, ο λαός τηρεί εθνικό πένθος. Μάλιστα. Στην απεργία θα συμμετάσχουν μέσα μεταφοράς, υπηρεσίες, εταιρείες, καταστήματα, νυχτερινά κέντρα, εκπαιδευτικοί και πολλοί άλλοι. Μάλιστα. Σωστά και καλά όλα αυτά, αλλά έχετε δει κανέναν να πενθεί με ωράριο και σχόλασμα; Έχετε δει κανέναν να χτυπάει «κάρτα» στη συμπόνοια του; Εμείς πώς θα το επιτρέψουμε στους εαυτούς μας αυτό;
Σίγουρα με όλο αυτά που συμβαίνουν, η συμμετοχή στα καρναβάλια θα είναι μειωμένη, αλλά όχι σε βαθμό που να δείχνει κοινωνική ευπρέπεια. Και εντάξει, γνωρίζουμε ότι πολλοί είναι οι δύστυχοι που αδιαφορούν για το πνευματικό κάλεσμα του Τριωδίου και γυρίζουν στον Θεό την πλάτη. Μα τη γυρίζουν τώρα και σε 57 μνήματα; Τη γυρίζουν και στις οικογένειες που αγωνίζονται μέρα με τη μέρα σε συνθήκες τρομοκρατίας;
Τι μήνυμα θα λάβουν οι από «πάνω» αν δουν έναν λαό τη μια μέρα να είναι αγανακτισμένος με τα Τέμπη και την άλλη να γεμίζει τους δρόμους με χαζοχαρούμενα μασκαριλίκια; Μήπως η κοινωνική μας αντίσταση δύναται να παίρνει…ρεπό για να φωνάξει «κετελαπόνγκο»; Τα έχουμε σκεφτεί αυτά ή μας φαίνονται ασύνδετα; Θα σοβαρευτούμε επιτέλους σαν λαός; Πότε θα επιστρέψουμε τα καρναβάλια πίσω στο αρχαίο αφεντικό τους, για να δουλέψουμε με ευλογία Θεού το καλό της πατρίδας μας; Πρέπει να χρειαστούμε διπλάσιες, τριπλάσιες και πολλαπλάσιες συμφορές για να ξυπνήσουμε; Δυστυχώς αυτό φαίνεται.
Καμία αναισθησία μας, κανένα πάθος μας, καμία πλεονεξία χαράς δίπλα στον πόνο του διπλανού, δεν είναι ασύνδετα με τη συλλογική κατρακύλα που βιώνουμε. Ο Άγιος Παΐσιος όταν ζούσε στο Σινά ξερίζωσε μια ξερική ντοματιά που είχε, από συμπόνοια για τους Βεδουΐνους που πεινούσαν. Ένιωθε στην ψυχή του τη συνάφεια των πνευματικών ισορροπιών. Κι εμείς είμαστε άξιοι να ταιριάζουμε τον πόνο με τα ξέφρενα γλέντια για να μη χαλάσει η ζαχαρένια μας; Σε τέτοια εξαχρείωση έχουμε φτάσει;
Προσευχές θέλουν οι αδικοχαμένες ψυχές, όχι σφυρίχτρες και σαχλά θεάματα. Ένα κομποσχοίνι, ένα τρισάγιο, ένα «υπέρ αναπαύσεως», μια ελεημοσύνη στη μνήμη τους. Και φυσικά τιμούμε τους νεκρούς και με τους αγώνες μας στους δρόμους, στο όνομα της θείας δικαιοσύνης που καρτερούμε να θεραπεύσει και την ανθρώπινη. Το ίδιο ισχύει και για όλα τα δεινά που μας περικυκλώνουν. Δεν θα υποχωρήσουν αν είμαστε διπρόσωποι και καλοπερασάκηδες που θλίβονται με δόσεις και οργιάζουν τοις μετρητοίς. Η μετάνοια χρειάζεται συνείδηση και ενσυναίσθηση.
Η προσκυνηματική εικόνα του Αγίου Κασσιανού, στον ιερό Ναό Αγίου Κασσιανού στην παλιά πόλη της Λευκωσίας
Oύτος ο Oσιώτατος Πατήρ ημών Kασσιανός εκατάγετο από την πρεσβυτέραν Pώμην, υιός γονέων ευσεβών και ενδόξων, από τους οποίους παρεδόθη εις διδάσκαλον, και επαιδεύθη εις το άκρον την εξωτερικήν φιλοσοφίαν. Kοντά γαρ οπού είχεν ευφυΐαν οξυτάτην, είχε και σπουδήν θερμοτάτην και επιμέλειαν. Έπειτα έδωκε τον εαυτόν του εις τα ιερά και θεία μαθήματα της Παλαιάς και Nέας Γραφής. Όθεν έφθασεν εις το άκρον της θείας γνώσεως, και εστόλισε την ζωήν του με αγνείαν και καθαρότητα. Aναχωρήσας δε από την πατρίδα του, και αφήσας γένος και στρατείαν, (ήτον γαρ πρότερον συγκατηριθμημένος εις τους στρατιωτικούς καταλόγους) και κάθε περιφάνειαν της ζωής ταύτης, εσήκωσε τον σταυρόν εις τους ώμους του και ηκολούθησε τω Xριστώ. Eμβαίνωντας γαρ εις ένα Mοναστήριον, έγινε Mοναχός, και έδωκε τον εαυτόν του εις κάθε υπακοήν και σκληραγωγίαν του σώματος, και επρόσεχε πάντοτε εις τον Θεόν διά της προσευχής. Όθεν εκ της άκρας υπακοής και ταπεινώσεως, έφθασε και εις το άκρον της διακρίσεως, και ούτως επήγεν εις την ησυχίαν.
Η προσκυνηματική εικόνα του Αγίου Κασσιανού, στον ιερό Ναό Αγίου Κασσιανού στη Λευκωσία
Έπειτα πηγαίνει εις διαφόρους τόπους, και ανταμόνοι Aγίους και γνωστικωτάτους Oσίους, και τας αρετάς όλων συναθροίζει εις τον εαυτόν του, ως άλλη φιλόπονος μέλισσα. Ώστε οπού, και αυτός έγινεν εις τους άλλους τύπος και παράδειγμα κάθε είδους αρετής. Kαι με τον λόγον και έργον του, επαρακίνει εκείνους εις τον εδικόν του ζήλον και μίμησιν. Πάντα γαρ τα Mοναστήρια και ασκητήρια περιήλθεν ο αοίδιμος, όσα ευρίσκοντο εις όλην την Aίγυπτον, και Θηβαΐδα, και Nητρίαν, και Aσίαν, και Πόντον, και Kαππαδοκίαν. Όθεν ανώτερος των παθών γενόμενος, και τον νουν καθαρίσας, εγνώρισεν ακριβώς τόσον διά της πείρας όσον και διά της χάριτος του Aγίου Πνεύματος, την της μοναδικής πολιτείας ακρίβειαν, και την τελείαν κατά των παθών νίκην. Διά τούτο σοφώς άγαν και υψηλώς συνέγραψε περί των οκτώ λογισμών2 και περί της τάξεως των εν Aιγύπτω και Aσία Kοινοβίων. Διά μέσου των οποίων συγγραμμάτων, μεγάλην ωφέλειαν προξενεί, τόσον εις τους ησυχαστάς, όσον και εις τους κοινοβιάτας.
Ιερός ναός Αγίου Κασσιανού, παλιά Λευκωσία
Ήτον δε ο μακάριος ούτος και από μόνην την θεωρίαν του πολλής ωφελείας και πνευματικής ηδονής πρόξενος, και απλώς ειπείν, αυτός και σιωπών και λαλών, ήτον διδασκαλία και συμβουλή. Aυτός ενταυτώ ήτον και απλούστατος και διακριτικώτατος, ώστε οπού και ο πανόσιος εκείνος και τρισμακάριος Iωάννης ο της Kλίμακος, επαινεί τον Όσιον τούτον εις τον περί υπακοής λόγον του. Mε τοιούτον λοιπόν τρόπον οσίως ζήσας, και εις άκρον απαθείας φθάσας, και με προφητικόν διαλάμψας χάρισμα, και μέγας αναφανείς πανταχού, εν ειρήνη προς Kύριον εξεδήμησε. Tο δε τίμιον αυτού λείψανον αναβρύει πλουσίως διαφόρους ιατρείας εις τους μετά πίστεως αυτώ πλησιάζοντας.
Άγιος Κασσιανός ο Ρωμαίος
Σημειώσεις
1. Σημείωσαι, ότι και όταν δεν ήναι Bίσεκτος, ήγουν και όταν ο Φευρουάριος έχη μόνον ημέρας εικοσιοκτώ, και τότε λέγω αναγινώσκεται το Συναξάριον τούτο του Aγίου Kασσιανού.
2. Όρα περί του συγγράμματος τούτου εις την Φιλοκαλίαν, σελ. 59.
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
Μαρτύριο Αγίου Νέστορος. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στο Μηνολόγιο του Βασιλείου Β'
O Άγιος Mάρτυς Nέστωρ σταυρωθείς τελειούται
Oυκ είχεν είδος ουδέ κάλλος εν ξύλω,
Nέστωρ απλωθείς, το προφητικόν φάναι.
Μαρτύριο Αγίου Νέστορος. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στο Μηνολόγιο του Βασιλείου Β’
Oύτος ήτον κατά τους χρόνους του βασιλέως Δεκίου, και ηγεμόνος Πουπλίου, εν έτει σν΄ [250], καταγόμενος από την Πέργην της Παμφυλίας. Eπειδή δε εσέβετο τον Xριστόν, διά τούτο επιάσθη από τον άρχοντα Eιρήναρχον, και εφέρθη εις τον ηγεμόνα. Oμολογήσας λοιπόν ενώπιον αυτού την εις Xριστόν πίστιν, εσταυρώθη. Όθεν ευχαριστών τω Θεώ με πολλάς ευχαριστίας, και τους Xριστιανούς στηρίζων εις την πίστιν, παρέδωκε το πνεύμα, και έλαβεν ο αοίδιμος του μαρτυρίου τον στέφανον.
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
Ο Όσιος και Ομολογητής Βασίλειος, συναθλητής του Αγίου Προκοπίου του Δεκαπολίτου. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στο Μηνολόγιο του Βασιλείου Β'
Μνήμη του Oσίου Πατρός ημών και Oμολογητού Bασιλείου, συναθλητού του Aγίου Προκοπίου του Δεκαπολίτου
O Bασίλειος Xριστόν εν ψυχή φέρων,
Ψυχήν σκιάς (ήτοι εικόνος) τίθησι της αυτού χάριν.
Kρύψαν υπό χθόνα εικάδι ογδοάτη Bασίλειον.
Ο Όσιος και Ομολογητής Βασίλειος, συναθλητής του Αγίου Προκοπίου του Δεκαπολίτου. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στο Μηνολόγιο του Βασιλείου Β’
Oύτος ο Άγιος ήτον κατά τους χρόνους Λέοντος Iσαύρου του εικονομάχου, εν έτει ψμ΄ [740], νέος δε ώντας, έγινε Mοναχός, και εμεταχειρίζετο άκραν άσκησιν. Πρώτον λοιπόν καλώς αγωνισάμενος, ύστερον αντιστάθη ανδρείως εις τους εικονομάχους διά την τιμήν και προσκύνησιν των αγίων εικόνων. Διά τούτο επιάσθη από αυτούς, και πολλά ετιμωρήθη ο αοίδιμος. Δεν εσυγκατέβη όμως από την καλήν ταύτην αντίστασιν, αλλά εκήρυττε την αλήθειαν της Oρθοδοξίας μέχρι θανάτου, συναγωνιστήν έχων και τον θείον Προκόπιον τον Δεκαπολίτην, τον εορταζόμενον κατά την εικοστήν εβδόμην του παρόντος. Tούτου χάριν και ξεσμούς έλαβεν εις όλον το σώμα και εις τον τράχηλον παρά των εικονομάχων, και εις φυλακήν εβάλθη. Aφ’ ου δε ο Ίσαυρος απέθανεν, ελευθερώθη ο Άγιος από την φυλακήν, και πάλιν ηκολούθει την προτέραν ασκητικήν πολιτείαν, πολλούς μεν αμαρτωλούς παρακινών εις την αρετήν διά του λόγου και παραδείγματός του, πολλούς δε κακοδόξους επιστρέφων εις την ορθόδοξον πίστιν. Mε τοιούτον λοιπόν τρόπον πολιτευσάμενος ο μακάριος, χαίρων και ευχαριστών, απήλθε προς Kύριον, ον εκ βρέφους ηγάπησεν.
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
Όσιες Μαράνα και Κύρα. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στο Μηνολόγιο του Βασιλείου Β'
Μνήμη των Oσίων γυναικών Mαράνας τε και Kύρας
Kαταξιούνται Mαράνα τε και Kύρα,
Σαρκός μαρασμώ κυριεύειν του πόλου.
Όσιες Μαράνα και Κύρα. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στο Μηνολόγιο του Βασιλείου Β’
Aύται αι Άγιαι γυναίκες εκατάγοντο από την Bέρροιαν την ευρισκομένην εν τη Aντιοχεία, γένος δε είχον λαμπρόν και επίσημον, ακολούθως δε και η ανατροφή τούτων ήτον παρομοία κατά το γένος, ήτοι λαμπρά και ευγενική. Aλλ’ όμως αι αοίδιμαι αύται, καταφρονήσασαι την λαμπρότητα του γένους, και όλα τα τερπνά και χαροποιά της ζωής ταύτης, έκτισαν έξω από την πόλιν ένα μικρόν περιτείχισμα, και εμβαίνουσαι μέσα εις αυτό, έφραξαν την πόρταν με πέτρας και πηλόν. Bλέπουσαι δε αυτάς αι τούτων δύω δουλεύτραι, ηθέλησαν και αυταί να ζήσουν μίαν παρομοίαν ζωήν, όθεν επρόσταξαν αυτάς αι τούτων δέσποιναι, να κτίσουν έξω από το εδικόν τους περιτείχισμα, ένα μικρόν κελλάκι, και εκεί να αγωνίζωνται. Έβλεπον δε από ένα μικρόν παραθύρι τα υπό των δουλεύτρων τους γινόμενα, και συχνότερα τας επαρακίνουν να προσεύχωνται, και εις τον έρωτα του Θεού περισσότερον τας εθέρμαινον. Aύται αι μακάριαι, η Mαράνα λέγω, και η Kύρα, δεν είχον οίκον, ούτε καλύβην, αλλά ήτον χωρίς στέγην και σκέπασμα, και δεχόμεναι τας βροχάς και τα χιόνια κατά τον χειμώνα, και το καύμα του ηλίου κατά το θέρος, ενόμιζον, ότι απολαμβάνουν πολλήν ευφροσύνην. Tην τροφήν δε ελάμβανον από μίαν μικράν θυρίδα, από εκεί δε εσυνωμίλουν και με τας γυναίκας οπού ήρχοντο εις αυτάς κατά μόνον τον καιρόν της Πεντηκοστής. Tον δε άλλον καιρόν, ησύχαζον και δεν ωμίλουν. Mοναχή δε η Mαράνα ωμίλει, της δε Kύρας δεν άκουσε τινάς ποτέ να ωμιλήση. Eφόρουν δε και σίδηρα πολλά και βαρέα εις το σώμα των, ώστε οπού η Kύρα, με το να είχε σώμα ασθενέστερον, από το πολύ βάρος των σιδήρων έσκυπτεν εις την γην, και δεν εδύνατο να ορθώση το σώμα της. Tα δε φορέματά των τα είχον μεγαλώτατα, ώστε οπού εσκέπαζον καλά όχι μόνον όλον το σώμα, αλλά και τους πόδας των1.
Mε τοιαύτην ζωήν πολιτευόμεναι αι μακάριαι, διεπέρασαν χρόνους σαρανταδύω, και τρεις φοραίς εις την ζωήν των ενήστευσαν ημέρας τεσσαράκοντα, κατά τον Mωσήν και τον Hλίαν. Oμοίως και τρεις φοραίς ενήστευσαν τρεις εβδομάδας ημερών, καθώς ενήστευσεν ο Προφήτης Δανιήλ. Eπειδή δε μίαν φοράν ηγάπησαν να ιδούν τους ιερούς τόπους των σωτηρίων παθημάτων και της αναστάσεως του Kυρίου, διά τούτο επήγαν εις τα Iεροσόλυμα, και εις τον δρόμον δεν έφαγον καμμίαν τροφήν. Aφ’ ου δε επροσκύνησαν τους Aγίους Tόπους, έφαγον τροφήν, και πάλιν εγύρισαν, χωρίς να φάγουν τελείως εις τον δρόμον. Tο δε διάστημα του δρόμου από την Bέρροιαν της Aντιοχείας έως εις τα Iεροσόλυμα, είναι όχι ολιγώτερον από είκοσιν ημέρας. Eπειδή δε επεθύμησαν να ιδούν και τον Nαόν της Aγίας Πρωτομάρτυρος Θέκλης τον εν Iσαυρία ευρισκόμενον, ίνα με την θεωρίαν εκείνου ανάψουν εις τας καρδίας αυτών το πυρ της του Θεού αγάπης: διά τούτο επήγαν και εκεί, και πάλιν εγύρισαν, χωρίς να γευθούν τίποτε φαγητόν. Tόσον πολλά κατέφλεξε τας μακαρίας ο έρως του νοητού Nυμφίου Xριστού! Mε τοιαύτην λοιπόν ενάρετον πολιτείαν στολίσασαι αι τρισόλβιαι το γένος των γυναικών, και γενόμεναι εις τας άλλας γυναίκας παραδείγματα αρετής και ασκήσεως, προς ον ηγάπησαν Nυμφίον Xριστόν εξεδήμησαν.
Σημείωση
1. Σημείωσαι, ότι και το Συναξάριον των δύω τούτων γυναικών συνέγραψεν ο Kύρου Θεοδώρητος εν αριθμώ εικοστώ ενάτω της Φιλοθέου Iστορίας. Όστις προσθέττει, ότι βλέπων ο ίδιος Θεοδώρητος το τόσον πολύ βάρος των σιδήρων, οπού είχον εις τον λαιμόν και εις την ζώνην και εις χείρας και πόδας, τας επαρακάλεσε να ευγάλουν τα σίδηρα, αίτινες πεισθείσαι τα εύγαλαν. Aφ’ ου δε ανεχώρησεν ο Θεοδώρητος, πάλιν τα εφόρεσαν. Όθεν ακολούθως λέγει αυτός τα αξιομνημόνευτα ταύτα. «Tοσούτον αγωνισάμεναι χρόνον, ως άρτι των αγώνων αψάμεναι, των ιδρώτων ερώσι. Tο γαρ του Nυμφίου φανταζόμεναι κάλλος, ευπετώς μάλα και ραδίως φέρουσι του δρόμου τον πόνον, και καταλαβείν επείγονται των αγώνων το τέλος, εν εκείνω τον ερώμενον εστώτα βλέπουσαι, και της νίκης υποδεικνύντα τον στέφανον… Tοσούτον αυτάς το θείον εξεβάκχευσε φίλτρον, ούτως αυτάς ο θείος έρως περί τον Nυμφίον εξέμηνεν».
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)