Του Αρχιμανδρίτη Κυπριανού Μηλιδώνη

Εισήγηση στην πρώτη συνάντηση του δευτέρου έτους του Επιμορφωτικού Σεμιναρίου του Κλήρου της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου, 24 Σεπτεμβρίου 2013.   

Η σημερινή εισήγηση είναι μέρος σειράς σύντομων μελετών για γνωριμία των χριστιανικών ομολογιών και του Ισλάμ, πίστεων που υπάρχουν στην Κύπρο.

Λατίνοι ή Καθολικοί ή Ρωμαιοκαθολικοί ή Δυτική Εκκλησία ή Παπική Εκκλησία ή Εκκλησία της Ρώμης λέγονται οι Χριστιανοί, οι οποίοι έχουν ως πνευματικό τους ηγέτη τον επίσκοπο Ρώμης, ο οποίος είναι γνωστός ως Πάπας. Παλαιότερα, μέχρι και τον 18^ο  αιώνα ονομάζονταν Λατίνοι, επειδή είχαν ως γλώσσα προσευχής τη λατινική. Στη συνέχεια και μέχρι τις αρχές του 20^ού  αιώνα ονομάζονταν και Παπική Εκκλησία ή απλώς Παπισμός. Από τις αρχές του 20^ού αιώνα και εντεύθεν οι ίδιοι αποκαλούν τον εαυτό τους «Ρωμαιοκαθολικοί», Roman Catholicism στα αγγλικά¹ .

Οι Καθολικοί ήταν ενωμένοι με την Ορθόδοξη Εκκλησία μέχρι το 1054, οπότε επήλθε ο χωρισμός τους από εκείνη. Ο χωρισμός αυτός έμεινε γνωστός στην ιστορία ως το οριστικό ή μεγάλο Σχίσμα, επειδή προηγήθηκαν άλλα σχίσματα, τρία, τα οποία η Εκκλησία  διευθέτησε ειρηνικά και παρέμεινε ενωμένη.

Το πρώτο σχίσμα έγινε το 406/407, όταν επίσκοπος Ρώμης ήταν ο Ιννοκέντιος, επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος και επίσκοπος Αλεξανδρείας ο Θεόφιλος². Η μετονομασία των επισκόπων των σημαντικών πόλεων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε μητροπολίτη, αρχιεπίσκοπο, έξαρχο, πατριάρχη επήλθε σταδιακά³.  Το δεύτερο σχίσμα, γνωστό ως «ακακιανό σχίσμα» διήρκησε από το 484-519⁴. Το τρίτο σχίσμα έγινε το 649 όταν επίσκοπος Ρώμης ήταν ο Μαρτίνος Α΄ και επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως ο Σέργιος. Αίτια και γεγονότα βλέπε εν Β. Στεφανίδου⁵. 

Ο Μέγας Βασίλειος (330-379), τον οποίον αναγνωρίζουν ως Άγιο και Μέγα και οι Λατίνοι, μίλησε ήδη τον 4^ο  αιώνα για τα σφάλματα των Λατίνων, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Εάν συνεχισθή η εναντίον μας οργή του Θεού, ποιά βοήθεια μπορεί να μας προσφέρη η Δυτική αλαζονεία και υπεροψία; Αυτοί ούτε την αλήθειαν γνωρίζουν, ούτε θέλουν και ανέχονται να την μάθουν, αλλά καθώς είναι προκατειλημμένοι από αστηρίκτους υποψίας… εμάχοντο εκείνους που τους έλεγαν την αλήθειαν και εστήριζαν την αίρεσιν με την στάσιν τους. Εγώ μάλιστα σκέπτομαι να γράψω προς τον πρώτον (τον Πάπα Ρώμης Δάμασο) και κορυφαίον από αυτούς… ότι ούτε την αλήθειαν γνωρίζουν, ούτε καταδέχονται να ακολουθήσουν την οδόν δια της οποίας θα ηδύναντο να την μάθουν… και να μην θεωρούν ως αρετήν την υπερηφάνειαν, η οποία είναι αμάρτημα αρκετόν να δημιουργήση, από μόνον του αυτό, έχθραν προς τον Θεόν »⁶. 

Τον 4^ο  αιώνα, το 381 μ.Χ., η Δεύτερη Οικουμενική Σύνοδος με τον τρίτο Κανόνα της, όρισε ότι ο Επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως έχει τα πρεσβεία τιμής μετά τον Επίσκοπο Ρώμης, επειδή η Κωνσταντινούπολη το 325 μ. Χ. έγινε η «νέα Ρώμη», δηλαδή η καινούργια πρωτεύουσα του Ρωμαϊκού κράτους⁷. Το όνομα Βυζάντιο, με το οποίο είναι γνωστό σήμερα το ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από το 325 και μετά, είναι προσδιορισμός που δόθηκε τον 16^ο  αιώνα από τον γερμανό ιστορικό Wollf για να τονίσει την πολιτισμική διαφορά που υπάρχει μεταξύ του ανατολικού και του δυτικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στον Επίσκοπο Ρώμης η ίδια σύνοδος ανεγνώρισε «πρεσβεία τιμής», επειδή η Ρώμη ήταν μέχρι το 325 πρωτεύουσα του Ρωμαϊκού Κράτους. Τα αίτια των πρεσβείων τιμής του Ρώμης όρα εν Β. Στεφανίδου, ἐνθα ανωτέρω, σελ. 285-.

Τρεις αιώνες αργότερα, το 691 μ.Χ., η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος υπέδειξε στους Δυτικούς ορισμένες καινοτομίες τους, αλλά αυτοί δεν έδωσαν σημασία⁸.  Η Δύση προχωρούσε προς τον χωρισμό.

Τον 9^ο  αιώνα, προς έκπληξη όχι μόνο των Ανατολικών αλλά και των Δυτικών ακόμη, ο Πάπας θέλησε να εμφανιστεί, «Θείῳ δικαίῳ» (!), άρχοντας της Εκκλησίας και όλου του κόσμου, πάνω από τους άλλους Πατριάρχες και τις Οικουμενικές Συνόδους, οι οποίες του αναγνώριζαν το πρωτείο τιμής, το προβάδισμα δηλαδή μεταξύ ίσων, και αξίωσε υπέρτερη εξουσία !!! Από φιλοδοξία ανακατεύθηκε στα εσωτερικά ζητήματα της Εκκλησίας  Κωνσταντινουπόλεως, όταν Πατριάρχης της πόλεως αυτής ήταν άλλοτε ο Ιγνάτιος και άλλοτε ο Φώτιος⁹.

Από τη χρονική εκείνη στιγμή και μετά, όσο οι Δυτικοί απομακρύνονταν από την Ιερή Παράδοση της Αγίας του Χριστού Εκκλησίας, τόσο οι Ανατολικοί δεν συμφωνούσαν με τις αυθαίρετες καινοτομίες τους. Το Σχίσμα στην Εκκλησία του Χριστού ήταν πλέον κάτι παραπάνω από ορατό. Έτσι, το 1054 φθάσαμε στον οριστικό χωρισμό. Συνέβη το εξής γεγονός: Τριμελής αντιπροσωπεία απεσταλμένη από τον Πάπα Λέοντα Θ΄ (1049-1054) ο οποίος εν τῷ μεταξύ είχε πεθάνει, αφού προκάλεσε πολλά επεισόδια στην Κωνσταντινούπολη, όρμησε με βρισιές στον Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας κατά τη διάρκεια της Θείας Λατρείας, και ο Καρδινάλιος Ουμβέρτος άφησε πάνω στην Αγία Τράπεζα έγγραφο, με το οποίο αναθεμάτιζε τον τότε Ορθόδοξο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μιχαήλ Κηρουλάριο, τον Αρχιεπίσκοπο Οχρίδος Λέοντα και όλους όσοι είχαν τις ίδιες θρησκευτικές πεποιθήσεις με αυτούς ως αιρετικούς. Τυπικά εξαιρούντο ο αυτοκράτορας και ο λαός¹⁰.

Από τότε οι Καθολικοί έπαψαν να έχουν επικοινωνία με την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία τότε απετελείτο από τα Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων και την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Κύπρου, γεγονός θλιβερό που έρχεται σε αντίθεση με τον Ευαγγελικό Νόμο, ο Οποίος δεν θέλει να υπάρχει Σχίσμα μέσα στην Εκκλησία του Χριστού.

Τα αίτια που οδήγησαν στο Σχίσμα και την εδραίωσή του είναι πολλά, άλλα μεγαλύτερης και άλλα μικρότερης σημασίας, άλλα εκκλησιαστικά, άλλα πολιτικά και άλλα ηθών και εθίμων¹¹.

Τα εκκλησιαστικά και τα πολιτικά αίτια δεν είναι εύκολο να διακριθούν, διότι εκεί που κάποιος βλέπει αίτια εκκλησιαστικά στην πραγματικότητα υποκρύπτονται αίτια πολιτικά και το αντίθετο. Ο Πατριάρχης Αντιοχείας Πέτρος Γ΄ (1052 – 1056), άνθρωπος που αναμείχθηκε ενεργά στην υπόθεση του σχίσματος, σε επιστολή του προς τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μιχαήλ Α΄ Κηρουλάριο, συνιστούσε να αντιμετωπισθούν οι Λατίνοι ειρηνικά και με συμπάθεια, διότι οι Λατίνοι (τότε) βρίσκονταν μεταξύ βαρβάρων, γεγονός που δικαιολογεί εν μέρει την εκ  μέρους των μη επακριβή τήρηση όλης της ορθόδοξης πίστης¹². Είναι γεγονός ότι το δυτικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτόκρατορίας από τον 5^ο  αιώνα κατακλύσθηκε από βάρβαρα τότε φύλα (Γότθοι, Βησιγότθοι, Βάνδαλοι …). Στα μικρότερης σημασίας αίτια ο άρτι μνημονευθείς Πατριάρχης Αντιοχείας εντάσσει μεταξύ άλλων την ἐν χρῷ ἀποκοπή (= ξύρισμα) της γενειάδας των κληρικών και τον δακτύλιο των επισκόπων, θέματα τα οποία κατά την άποψή του δεν μπορούν να συζητούνται σε συσχετισμό με θέματα όπως το Filioque κ.ά.¹³.

Στη συνέχεια θα δούμε τις βασικότερες δογματικές, εκκλησιολογικές και άλλες διαφορές που έχουμε με τους Λατίνους.

1)  Η σπουδαιότερη δογματική διαφορά είναι το «πρωτείο» του Πάπα. Το περιεχόμενο του δόγματος αυτού το συνοψίζει επιγραμματικά ο άγιος Νεκτάριος ως εξής: «ὁ Πάπας εἶναι διάδοχος τοῦ Κορυφαίου τῶν Ἀποστόλων Πέτρου καὶ ὁ μόνος ἀντιπρόσωπος τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ τῆς γῆς· ὁ Πάπας εἶναι ἡ κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ὁ μόνος τοποτηρητὴς αὐτοῦ, ὁ τὰς κλεῖς ἔχων τῆς βασιλείας τῶν Οὐρανῶν, ὁ μόνος συνδετικὸς κρῖκος τῶν Ἐκκλησιῶν τοῦ Χριστοῦ, ὁ ἑνῶν αὐτὰς μετὰ τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ἥτις ἐστὶν ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρώμης»¹⁴. Το δόγμα αυτό αναπτύχθηκε σταδιακά σε τρείς βαθμίδες¹⁵. O άγιος Νεκτάριος στο άρτι μνημονευθέν έργο του, (τόμ. Α´, σ. 69) λέγει ότι στο δόγμα αυτό  «κεῖται ὁ λόγος τοῦ σχίσματος, ὅστις ἀληθῶς εἶναι μέγιστος, διότι ἀνατρέπει τὸ πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου, καὶ ὁ σπουδαιότερος δογματικὸς λόγος, διότι εἶναι ἄρνησις τῶν ἀρχῶν τοῦ Εὐαγγελίου. Οἱ λοιποί δογματικοὶ λόγοι, καίτοι σπουδαιότατοι, δύνανται νὰ θεωρηθῶσιν ὡς δευτερεύοντες καὶ ἀπόρροια τοῦ πρώτου τούτου λόγου». Η Παπική Εκκλησία είναι θεμελιωμένη πάνω στο δόγμα αυτό.

Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία όρισε ιδρυτή της τον Απόστολο Πέτρο, όχι διότι ο Πέτρος πράγματι ίδρυσε την Εκκλησία της Ρώμης, αλλά διότι αυτή θέλησε να εκμεταλλευθεί ορισμένα χωρία των Ευαγγελίων, όπου αναφέρεται ο Απόστολος Πέτρος, και να στηρίξει πάνω σ᾿ αυτά το δόγμα του πρωτείου του Πάπα. Το κυριότερο χωρίο είναι εκείνο, όπου ο Ιησούς λέγει στον Πέτρο: «Σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ πύλαι ἅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς καὶ δώσω σοι τὰς κλεῖς τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν· καὶ ὃ ἐὰν δήσῃς ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένον ἐν τοῖς οὐρανοῖς· καὶ ὃ ἐὰν λύσῃς ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυμένον ἐν τοῖς οὐρανοῖς»¹⁶.

Με τα λόγια αυτά του Κυρίου υποστηρίζουν οι Παπικοί, ότι δόθηκε στον Πέτρο και τους τάχα διαδόχους του, τους επισκόπους Ρώμης, τους Πάπες, το πρωτείο. Με άλλα λόγια οι Ρωμαιοκαθολικοί υποστηρίζουν ότι ο Χριστός είπε πως ο Πέτρος είναι η πέτρα, δηλαδή το θεμέλιο, πάνω στο οποίο θα οικοδομήσει την Εκκλησία Του. Ο Χριστός όμως δεν λέγει και δεν ήταν δυνατό να πει κάτι τέτοιο. Ο Ιησούς λέγει ότι η πέτρα πάνω στην οποία θα οικοδομήσει την Εκκλησία Του είναι η ομολογία, δηλαδή η παραδοχή από τον Πέτρο ότι Αυτός (ο Ιησούς) είναι η πνευματική πέτρα, η οποία αναφέρεται στην Α´ προς Κορινθίους Επιστολή (10, 4): « Ἔπινον γὰρ ἐκ πνευματικῆς ἀκολουθούσης πέτρας· ἡ δὲ πέτρα ἦν ὁ Χριστός»¹⁷. Από την ερμηνεία που δίνουν στο χωρίο αυτό οι Παπικοί, γίνεται φανερό ότι εγκατέλειψαν τον ακρογωνιαίο λίθο, τον Χριστό, και οικοδομούν την Εκκλησία τους πάνω σε ανθρώπινα θεμέλια.

Αλλά και αν ακόμη υποθέσουμε, ότι οι Ρωμαιοκαθολικοί ερμηνεύουν σωστά το παραπάνω χωρίο του Ευαγγελίου, αυτό δεν σημαίνει ότι παρέχεται πρωτείο στον επίσκοπο Ρώμης, διότι εκτός από την Εκκλησία της Ρώμης, υπάρχουν και άλλες Εκκλησίες, οι οποίες ιδρύθηκαν από τον Απόστολο Πέτρο, όπως οι Εκκλησίες Αντιοχείας, Αλεξανδρείας, Καισαρείας Παλαιστίνης, Τριπόλεως, Λαοδικείας και Κορίνθου. Σύμφωνα με τον συλλογισμό των Παπικών, θα έπρεπε ο επίσκοπος κάθε μιας από τις Εκκλησίες αυτές να διεκδικεί πρωτείο για τον εαυτό του, ως διάδοχος του «Κορυφαίου» των Αποστόλων. Αν συνέβαινε αυτό, το δόγμα του πρωτείου θα καταντούσε καταγέλαστο. Αλλά οι επίσκοποι των πόλεων αυτών δεν έπεσαν στην πλάνη, στην οποία έπεσε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Οι Εκκλησίες αυτές, παρατηρεί ο άγιος Νεκτάριος, αν και «ἐκαυχῶντο, ὅτι ὑπὸ τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου ἐθεμελιώθησαν, ἐν τούτοις ὅμως οὐδ᾿ ἐφαντάσθησαν νὰ διεκδικήσωσι πρωτεῖα καὶ ἡγεμονίας, ὀρθῶς κατανοοῦσαι τὰ ἐν τοῖς Ἱεροῖς Εὐαγγελίοις ἀναφερόμενα ὑπέρ τῆς Ἡγεμονίας τοῦ Πέτρου ρητά· οὐδέ λόγον ποτὲ περί ἀξιώσεων ἐποιήσαντο, ἀλλὰ διὰ τὴν τιμὴν μόνον τῆς ἱδρύσεως. Τῆς φιλοτιμίας ταύτης δὲν καθυστέρησε καὶ ἡ μήτηρ τῶν Ἐκκλησιῶν, ἡ τῶν Ἱεροσολύμων Ἑκκλησία· διότι καὶ αὐτή, καίτοι ὑπὲρ πᾶσαν ἄλλην ἦν τετιμημένη, οὐχ ἧττον ἤθελε τὸν Πέτρον ὡς ἱδρυτὴν ἑαυτῆς»¹⁸.

Αναφορικά με τη συσχέτιση του πρωτείου του Πάπα με τον Απόστολο Πέτρο ο άγιος Νεκτάριος παρατηρεί τα εξής σημαντικά: « Ἐν ταῖς Πράξεσι (τῶν Ἀποστόλων) οὐδαμοῦ φαίνεται ἢ ὑποδηλοῦται τὸ πρωτεῖον τοῦ Πέτρου. Οὐδεὶς τῶν Ἀποστόλων ἀποδίδωσιν αὐτῷ πρωτεῖα, ἢ ἕτερόν τι μαρτυροῦν ὑπεροχὴν ἢ ἀρχήν… Ἐν ταῖς Ἐπιστολαῖς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου οὐδὲν ἴχνος τοῦ πρωτείου τοῦ Πέτρου ἐμφαίνεται… Ἐν ταῖς καθολικαῖς Ἐπιστολαῖς τοῦ Πέτρου, Ἰακώβου, Ἰούδα καὶ Ἰωάννου οὐδαμοῦ φαίνεται νὰ συνιστᾶται τὸ πρωτεῖον τοῦ Πέτρου ἢ ἡ ἡγεμονία αὐτοῦ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, ὡς ὁ ἑνωτικὸς δεσμὸς τῶν Ἑκκλησιῶν· τοὐναντίον ὡς ἑνωτικὸν δεσμὸν θεωροῦσι τὴν ἀγάπην καὶ τὴν ἀλήθειαν, αἵτινες στηρίζουσι τὴν κοινωνίαν τῶν Ἐκκλησιῶν μετὰ τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ. Ἐπίσης ἐν τοῖς συγγράμμασι τῶν Ἀποστολικῶν Πατέρων οὐδὲν ἀπαντᾶ περὶ τοῦ πρωτείου καὶ τῆς Ἡγεμονίας τοῦ Πέτρου ὡς ἑνωτικοῦ δεσμοῦ τῆς Ἐκκλησίας. Τὸ ἐν αὐτοῖς διαπνέον πνεῦμα περὶ τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι τὸ αὐτὸ τῷ Πνεύματι τῆς Καινῆς Διαθήκης… Ἡ ἑνότης τῆς Ἐκκλησίας οὐχὶ ἐν τῷ ἑνιαίῳ προσώπῳ ἑνὸς τῶν Ἀπο-στόλων θεμελιοῦται καὶ ἑδράζεται, ἀλλ᾿ ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅς πίστει, ἐλπίδι, ἀγάπῃ καὶ λατρείᾳ»¹⁹.

Το δόγμα του πρωτείου του Πάπα αποδεικνύεται χωρίς βάση και από το γεγονός, ότι δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία, ότι ο Απόστολος Πέτρος ίδρυσε την Εκκλησία της Ρώμης, ή ότι πήγε ποτέ στη Ρώμη. Ο άγιος Νεκτάριος, ο οποίος εξέτασε διεξοδικά το θέμα της ίδρυσης της Δυτικής Εκκλησίας από τον Απόστολο Πέτρο, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «οὐδαμόθεν μαρτυρεῖται ὅτι ὁ Ἀπόστολος Πέτρος μετέβη εἰς Ρώμην, ἢ ὅτι ἐκήρυξεν ἐν Ρώμῃ, ἢ ὅτι ἀπέθανεν ἐν Ρώμῃ· τοὐναντίον μάλιστα ὅλως τἀναντία μαρτυροῦνται ὑπό τε τῆς Ἱερᾶς Γραφῆς καὶ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας»²⁰. 

Τέλος, μιλώντας ο άγιος Νεκτάριος για το πρωτείο του Πάπα από γενική ιστορική σκοπιά παρατηρεί: « Ἡ Μία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία, συγκροτουμένη ἐκ τῶν κατὰ τόπους Ἐκκλησιῶν, ἡνωμένη τῇ πίστει, τῇ ἐλπίδι, τῇ ἀγάπῃ καὶ τῇ λατρείᾳ ὑπῆρξεν ἀείποτε ἐλευθέρα καὶ ἀνεξάρτητος, οὐδὲ ὑπετάγη ποτὲ τῷ Πάπα Ρώμης, οὐδὲ ἀνεγνώρισε ποτὲ αὐτῷ μείζονα ἱεράρχην καὶ πνευματικὰ χαρίσματα καὶ ὑπεροχήν, ἀλλ᾿ ἐθεώρησεν αὐτὸν ἐπίσκοπον, ὡς πάντας τοὺς ἐπισκόπους, ἀφοῦ καὶ αὐτὸς τὴν αὐτὴν ἔλαβε χειροτονίαν, οἵαν καὶ οἱ λοιποὶ ἐπίσκοποι παρὰ τῶν ἀποστόλων»²¹. 

2)  Οι Λατίνοι αλλοίωσαν το άρθρο του Συμβόλου της Πίστεως, που αναφέρεται στο Άγιο Πνεύμα προσθέτοντας αυθαίρετα τη φράση «και εκ του Υιού εκπορευόμενο» (filioque), διδασκαλία που είναι αλλότρια, ξένη, που δεν αναφέρεται, που δεν υπάρχει, στο Ιερό Ευαγγέλιο.

Σύμφωνα με τη διδασκαλία αυτή το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται, δηλαδή πηγάζει και από το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδας που είναι ο σαρκωθείς Λόγος, δηλαδή ο Χριστός, κάτι που δεν αναφέρεται στην αγία Γραφή. Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, λέγει καθαρά ότι το «Άγιο Πνεύμα παρά του Πατρός εκπορεύεται» (Κατά Ιωάν. 15, 26), γεγονός που όρισαν ως « Όρο Πίστεως», δηλαδή Δόγμα της Εκκλησίας, η Πρώτη (325 μ.Χ.) και η Δεύτερη (381 μ.Χ,) Οικουμενικές Σύνοδοι και στη συνέχεια υιοθέτησαν και οι υπόλοιπες Οικουμενικές Σύνοδοι.

Ο μεγάλος δογματολόγος της Εκκλησίας μας άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει ότι «η αḯδιος (= συνεχής) εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος εκ του Πατρός (= από τον Πατέρα), δηλαδή τον Θεό-Πατέρα, είναι μυστήριο όπως μυστήριο είναι και η αḯδιος (= συνεχής) Γέννηση του Χριστού εκ του Πατρός• δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς είναι η εκπόρευση και τι ακριβώς είναι η Γέννηση» (22). Το ίδιο λέγει και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος²³.

Την αḯδιο εκπόρευση όπως και την αḯδιο γέννηση τις δηλώνουν τα ρήματα «εκπορεύεται» και «γεννάται» που είναι σε χρόνο ενεστώτα.

Η Δυτική Εκκλησία συγχέει την «εκπόρευση» με την «πέμψη» που αναφέρεται στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (15, 26): « Ὅταν ἔλθῃ (ἐν τῷ κόσμῳ) ὁ Παράκλητος ὅν ἐγώ πέμψω ὑμῖν», που είπε ο Χριστός στους μαθητές του. Η εκπόρευση είναι κάτι που γίνεται εντός της Αγίας Τριάδος και για την Αγία Τριάδα, ενώ η πέμψη γίνεται μεν εντός της Αγίας Τριάδος, αλλά δεν γίνεται για την Αγία Τριάδα, γίνεται για τον κόσμο.

Ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης παρατηρεί επ’ αυτού: «Αν όντως το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και εκ του Υιού, δεν θα το απέκρυβε ο Χριστός, επειδή είναι αγαθός» όπως ακριβώς δεν απέκρυψε ότι πέμπεται και εξ αυτού. Και συνεχίζει ο άγιος: «Πώς τολμάς, ώ υπερήφανε, και καινοτομείς; Πώς χαρίζεις στον Χριστό ένα προνόμιο για το οποίο αυτός δεν κάνει λόγο; Ποιός ξέρει πιο πολλά για την άναρχο εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος, εσύ ἤ ο Χριστός;»²⁴. 

Η δοξασία ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα και τον Υιό (qui ex patre filioque procedit) συζητήθηκε για πρώτη φορά στην τοπική σύνοδο του Τολέδου στην Ισπανία το 547 και προστέθηκε στο τοπικό Σύμβολο Πίστεως της περιοχής Τολέδου. Το 589 σε τοπική και πάλι σύνοδο στο Τολέδο η δοξασία προστέθηκε στο Σύμβολο Πίστεως της Νίκαιας-Κωνσταντινουπόλεως²⁵.

Αρχικά η προσθήκη δεν ενόχλησε την Εκκλησία της Ανατολής επειδή εξελήφθη ως απλή δοξασία, η οποία επίσημα δεν είχε περάσει σε λειτουργική χρήση. Στα μέσα του 8^ου αιώνα η δοξασία αυτή υιοθετήθηκε από τα Σύμβολα Πίστεως του Φραγκικού κράτους. Ο πάπας Λέων Γ΄(795-816) στις αρχές του 9^ου αιώνα τοποθέτησε στο ναό του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη δύο αργυρές πλάκες, πάνω στις οποίες χάραξε το Σύμβολο της Πίστεως Ελληνικά και Λατινικά, χωρίς την προσθήκη της φράσης «καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ». Το 1009 ο πάπας Σέργιος Δ΄ (1009-1012) σε ενθρονιστήρια επιστολή του παραθέτει σε ελεύθερη μετάφραση το Σύμβολο της Πίστεως με την προσθήκη του Filioque. O Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Σέργιος (999-1019), «μετ’ άπόφασιν Συνόδου, διέγραψε το όνομα του μνημονευθέντος Ρώμης Σεργίου εκ των διπτύχων της Ανατολικής Εκκλησίας, έκτοτε δε μέχρι σήμερον ουδέν παπικόν όνομα ετέθη εν αυτοίς»²⁶. Τα ονόματα των Προκαθημένων των Εκκλησιών δεν διαγράφονται από τα δίπτυχα ένεκα  «τοπικών εθίμων», αλλά ένεκα αιρέσεως! To 1014 ο πάπας Βενέδικτος Η΄ (1012-1024), ύστερα από απαίτηση του θείου του, αυτοκράτορα Ερρίκου Β΄, ανήγαγε τη δοξασία «καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ» (=Φιλιόκβε) σε δόγμα και το ενσωμάτωσε στο Σύμβολο της Πίστεως, πράξη η οποία απετέλεσε τον σοβαρότερο λόγο ρήξης των σχέσεων της Ανατολικής με τη Δυτική Εκκλησία²⁷, δεν είχε, όμως, ως άμεσο αποτέλεσμα το Σχίσμα και μάλιστα το οριστικό Σχίσμα, το οποίο επήλθε το 1054 μετά από απόφαση Συνόδου στην Κωνσταντινούπολη, η οποία απεκάλεσε το «Φιλιόκβε», όχι «τοπικόν έθιμον», αλλά «βλάσφημον δόγμα»²⁸.

3)  Οι Λατίνοι υποστηρίζουν ότι ο Πάπας έχει το αλάθητο σε θέματα πίστεως, όταν ομιλεί από καθέδρας, ex catedra στα λατινικά, θέση αντίθετη προς την Αγία Γραφή και την Αποστολική Παράδοση, επειδή υπονοεί «Απόλυτη Θεοπνευστία».

Η αιρετική αυτή θέση προτάθηκε στην πρώτη συνεδρία της Πρώτης Βατικανείου Συνόδου το 1870, έγινε αποδεχτή και ανακηρύχθηκε επίσημα σε δόγμα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στις 18 Ιουλίου του 1870 κατά την τέταρτη συνεδρίασή της. Ο τότε πάπας Πίος Θ΄ ανέγνωσε ενώπιον της συνόδου το δεκρετάλιο (= διάταγμα)²⁹: Pastor  aeternus   με το οποίο ανεγνώριζε το δικό του αλάθητο, των προκατόχων του θρόνου του και των μελλούμενων να τον δισδεχθούν.

Εμείς γνωρίζουμε και δεχόμεθα ότι απόλυτα Θεόπνευστοι και συνεπώς αλάθητοι ήταν μόνο οι Άγιοι Απόστολοι, οι οποίοι φωτίστηκαν ιδιαιτέρως από το Άγιο Πνεύμα, και είπαν και έγραψαν αυτά που είδαν και άκουσαν³⁰. Οι Πρωτοκορυφαίοι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος ουδέποτε αξίωσαν (= απαίτησαν) να γίνει το δικό τους θέλημα• πάντα διαλεγόνταν (= συζητούσαν) μαζί με τους άλλους Αγίους Αποστόλους, και με τον τρόπο αυτό κατέληγαν, τόσον οι ίδιοι όσον και οι λοιποί Απόστολοι, στα Θεόπνευστα Συμπεράσματά τους. Οι Πρωτοκορυφαίοι ουδέποτε απεφάνθησαν (= αποφάσισαν) για κάποιο θέμα με τον δικτατορικό τρόπο που ενεργεί ο Πάπας, ο οποίος έφθασε στο σημείο να ανακηρύξει τον εαυτό του

Η Καινή Διαθήκη αναφέρει σαφέστατα ότι ο Χριστός είναι η Κεφαλή και Αρχηγός της Εκκλησίας, τόσο της Στρατευομένης εδώ στη Γη, όσο και της Θριαμβεύουσας στον Ουρανό (Εφεσ. 1, 22-23).

Αναφορικά με το δόγμα του αλάθητου του Πάπα ο άγιος Νεκτάριος παρατηρεί: «Μεγάλως ἥμαρτεν ὁ Μακαριώτατος Πάπας, κηρύξας ἑαυτὸν ἀλάθητον καὶ ἀναμάρτητον… Τὸ ἀλάθητον καταργεῖ τὰς Συνόδους, ἀφαιρεῖ ἀπ᾿ αὐτῶν τὴν σημασίαν, τὴν σπουδαιότητα, καὶ τὸ κῦρος, καὶ κηρύττει αὐτὰς ἀναρμοδίους, διασαλεῦον τὴν πρὸς αὐτὰς πεποίθησιν τῶν πιστῶν. Ἡ ἀνακήρυξις τοῦ ἀλαθήτου τοῦ Πάπα διεσάλευσε τὰ θεμέλια τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας· διότι παρέσχε χώραν εἰς ὑπονοίας περὶ τῆς αὐθεντίας τῶν Συνόδων, καὶ δεύτερον ἐξήρτησε αὐτὴν ἐκ τῆς νοητικῆς καὶ πνευματικῆς ἀναπτύξεως ἑνὸς προσώπου, τοῦ Πάπα…  Ἀφοῦ δὲ πᾶς Πάπας κρίνει περὶ τοῦ ὀρθοῦ κατὰ τὸ δοκοῦν αὐτῷ, καὶ ἑρμηνεύει τὴν Γραφήν ὡς βούλεται, καὶ ἀποφθεγματίζεται, ὡς θεωρεῖ ὀρθόν, κατὰ τί διαφέρει οὗτος τῶν παντοίων δογματιστῶν τῆς Προτεσταντικῆς Ἐκκλησίας;… Ἴσως ἐν μὲν τῇ τῶν Προτεσταντῶν ἕκαστον ἄτομον ἀποτελεῖ μίαν Ἐκκλησίαν, ἐν δὲ τῇ Δυτικῇ ὅλην τὴν Ἐκκλησίαν ἀποτελεῖ ἓν ἄτομον, οὐχὶ πάντοτε τὸ αὐτό, ἀλλ᾿ ἀείποτε ἕτερον»³¹.

« Ἐκ τῆς συγκροτήσεως τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων διδασκόμεθα», γράφει παρακάτω ο άγιος Νεκτάριος, «ὅτι ἡ Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία οὐδένα ἕτερον ἀνεγνώριζεν ἀναμάρτητον καὶ ἀλάθητον ἢ μόνην ἑαυτὴν ἐν τῷ συνόλῳ τῶν ἑαυτῆς ἐπι-σκόπων. Μάτην ἄρα ἀγωνίζονται οἱ περὶ τὸν Πάπαν Ρώμης νὰ ἀναδείξωσιν αὐτὸν ἀλά-θητον ἢ μὴ σφαλλόμενον, δογματίζοντα ἀπὸ καθέδρας, διότι αἱ Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι ἵστανται στεντορείᾳ τῇ φωνῇ διαμαρτυρόμεναι κατὰ τοῦ τοιούτου ἀνοσίου σφετερισμοῦ τοῦ ἐπισκόπου Ρώμης. Ἐκεῖνο δὲ, ὅπερ ἡ Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλη-σία ἐπὶ δεκαεννέα ὅλους αἰῶνας ἐπίστευε καὶ ἐπρέσβευεν, εἶναι ἀδύνατον νὰ ἀθετήσῃ καὶ ἀπαρνηθῇ, ὅπως δεχθῇ καὶ πρεσβεύσῃ τὸ νέον περὶ ἀλαθήτου δόγμα τῆς Ρωμαϊκῆς Ἐκκλησίας. Ἐὰν ὁ ἐπίσκοπος Ρώμης ἦτο ἀδιάπταιστος δογματίζων ἀπὸ καθέδρας, τοῦτο ἔπρεπε νὰ ὁμολογῆται παρὰ τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τῶν πρώτων αἰώνων, ἀλλ᾿ οὐ μόνον δὲν ὁμολογεῖται ἀλλὰ καὶ διαψεύδεται· διότι αἱ τοπικαὶ, αἱ ἐπαρχιακαὶ καὶ αἱ Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι πᾶν τοὐναντίον ὁμολογοῦσι. Ἑὰν ἡ Ἐκκλησία ἀνεγνώριζε τῷ Πάπᾳ τοιοῦτον προσόν, θὰ ὡμολόγει τοῦτο διὰ τῶν ἔργων, ἐπιζητοῦσα παρ᾿ αὐτοῦ τὴν λύσιν τῶν παρου-σιαζομένων ζητημάτων, οὐδὲ θὰ προσέτρεχεν εἰς Συνόδους, καὶ δὴ Οἰκουμενικάς, πρὸς λύσιν δογματικῶν ζητημάτων. Ἡ συγκρότησις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἀρνεῖται τῷ Πάπᾳ τοιοῦτον θεῖον χάρισμα. Αἱ Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι οὐ μόνον δὲν ἀνεγνώρισαν τῷ Πάπᾳ τοιοῦτον προνόμιον, ἀλλὰ καὶ κατεπολέμησαν τὴν τοιαύτην διάθεσιν καὶ διεκδίκησιν τοιούτου προσόντος, καὶ διὰ κανόνων τὸν μέγα Ποντίφηκα ἐξίσωσαν πρὸς τοὺς λοιποὺς ἐπισκόπους»³².

Αν το δόγμα του αλαθήτου του Πάπα ήταν ορθό, θα έπρεπε η ιστορία να βεβαιώνει ότι οι διάφοροι Πάπες υπήρξαν πράγματι αλάθητοι. Όμως η ιστορία αποδεικνύει εντελώς το αντίθετο. Στον πρώτο τόμο του έργου του για το Σχίσμα, ο άγιος Νεκτάριος αναφέρει δέκα Πάπες που στάθηκαν «αἱρετικοὶ καὶ πεπλανημένοι», και προσθέτει ότι υπήρξαν και άλλοι Πάπες που έπεσαν σε αιρέσεις και πλάνες³³. Στον δεύτερο τόμο του ιδίου έργου (σελ. 103) , μιλώντας για τον Πάπα Ιννοκέντιο τον Γ´, που ήταν υπεύθυνος για την Δ´ Σταυροφορία, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως και τη λεηλασία και αυτών των ναών της από τους Φράγκους το 1204, παρατηρεί: «Ἄνδρες μεγάλων ἀρετῶν ἐπείσθησαν ὅτι ὁ Ἰννοκέντιος ὁ Γ´ ὑπέπεσεν εἰς μεγάλα λάθη. Ὥστε οἱ Πάπαι καὶ ἁμαρτάνουσι καὶ κολάζονται· ἴσως καὶ αἰωνίως διὰ τὰ πρὸς τὴν Ἑλληνικὴν Ἑκκλησίαν κακά, καὶ τὰς ψευδενώσεις, καὶ τὰς ἀσεβεῖς καὶ ἀντιχριστιανικὰς διατάξεις».

Χωρίς βάση, λοιπόν, στα πράγματα είναι το δόγμα του αλαθήτου του Πάπα, όπως είναι και το δόγμα του πρωτείου του Πάπα. Και αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα αίτια του χωρισμού των δύο Εκκλησιών.

Ως απόδειξη για το υποτιθέμενο αλάθητο του Πάπα χρησιμοποιείται από τους παπικούς το ακόλουθο εδάφιο της Καινής Διαθήκης: «ἀποκριθεὶς δὲ Σίμων Πέτρος εἶπε· Σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος• καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῷ· Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. κἀγὼ δέ σοι λέγω ὅτι σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν, καὶ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς. καὶ δώσω σοι τὰς κλεῖς τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, καὶ ὃ ἐὰν δήσῃς ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένον ἐν τοῖς οὐρανοῖς, καὶ ὃ ἐὰν λύσῃς ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυμένον ἐν τοῖς οὐρανοῖς.» (Ματθ. 16, 16-19)

Ο ισχυρισμός αυτός είναι αυθαίρετος, επειδή θεμέλιο της Εκκλησίας είναι η ομολογία (= παραδοχή) του Πέτρου, ότι ο Ιησούς είναι ο Υιός του Θεού. Αυτό φαίνεται με σαφήνεια από το γεγονός ότι ο Ιησούς λέγει «ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ» και όχι «ἐπὶ σοι» και από το γεγονός ότι η εξουσία, που δόθηκε στον Πέτρο, δόθηκε και στους υπόλοιπους αποστόλους. Είπε ο Χριστός: « Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅσα ἐὰν δήσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένα ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ ὅσα ἐὰν λύσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυμένα ἐν τῷ οὐρανῷ.» (Ματθ.18,18).Τα κλειδιά για τη Βασιλεία των Ουρανών είναι η εξουσία των αποστόλων να συγχωρούν τους ανθρώπους.

Από την Αγία Γραφή πληροφορούμεθα ακόμη

Ο Πάπας Ονώριος  Α΄ (625-638) όχι μόνο δεν ήταν αλάθητος, αλλά ασπάστηκε και τον Μονοθελητισμό ! Το 634 σε επίσημη απαντητική επιστολή προς τον Μονοθελήτη Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Σέργιο έγραψε «ὅθεν καί ἐν θέλημα ὁμολογοῦμεν τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ». Η στ΄ Οικουμενική Σύνοδο τον αναθεμάτισε μαζί με τους επισκόπους Σέργιο, Θεόδωρο, Κύρο, Πέτρο, Πύρρο και Παύλο (Αποφάσεις 13, 16, 18) χαρακτηρίζοντάς τον όργανο του αρχαίου όφεως και εμπόδιο για την Εκκλησία (Απόφαση 18). Η κατηγορία κατά του Ονωρίου ενώπιον του αυτοκράτορα και της Συνόδου έγινε από τον  Πάπα Ρώμης Αγάθωνα (Απόφαση 13)³⁴.

Ο Πάπας Λέων Β΄(682-683) με επιστολή του προς τον αυτοκράτορα αναθεμάτισε τον Ονώριο, επιβεβαιώνοντας τις αποφάσεις της στ΄ Οικουμενικής Συνόδου. Το ίδιο έπραξε με επιστολή του προς τους ισπανούς επισκόπους και με άλλη επιστολή του προς τον βασιλέα της Ισπανίας³⁵.

Μήπως ήταν αλάθητος ο Πάπας Γρηγόριος Θ΄ (1227-1241), ο οποίος το 1233 έδωσε επίσημα διαταγή να ξεκινήσει η «Ιερά Εξέταση, inquisitio στα λατινικά»;

Κάποιοι Πάπες διαφωνούσαν μεταξύ τους πάνω σε θεμελιώδη δογματικά θέματα, πράγμα που δείχνει ότι κάποιος Πάπας είχε άδικο, όπως για παράδειγμα:

Τα μόλις εκτεθέντα εγείρουν το ερώτημα: Γίνεται να είναι όλοι αλάθητοι και μεταξύ τους να διαφωνούν;

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ο Πάπας δεν είναι αλάθητος, ακόμα και όταν ομιλεί «υπό την ιδιότητα του ποιμένα και διδασκάλου όλων των χριστιανών» και ότι πριν το σχίσμα δεν υπήρχε η παράλογη διδασκαλία περί παπικού αλαθήτου, παρά το γεγονός ότι ο Πάπας κατείχε σπουδαία θέση στην Εκκλησία.

4)   επέβαλαν στους κληρικούς τους υποχρεωτική αγαμία!  Όμως, σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη και ολόκληρη την Ιερή Εκκλησιαστική Παράδοση, ο κάθε κληρικός είναι ελεύθερος να επιλέξει (= διαλέξει) μεταξύ γάμου και αγαμίας. Τη θέση της Εκκλησίας επί του θέματος παραθέτει και σχολιάζει διεξοδικά ο Andrew Louth ένθα ανωτέρω, σελ. 31-37 και 295-.

5)   διδάσκουν ότι υπάρχει «καθαρτήριον πυρ», γεγονός που δεν αναφέρεται πουθενά, ούτε στην Αγία Γραφή, ούτε και στην Ιερή Εκκλησιαστική Παράδοση!

Σύμφωνα με τη διδασκαλία αυτή οι ψυχές μετά τον θάνατο καθαρίζονται από τις κηλίδες των αμαρτιών, από τις οποίες δεν είχαν καθαριστεί, όταν ζούσαν με το σώμα στη Γη!

Η Καινή Διαθήκη, όμως, διδάσκει με σαφήνεια, ότι ο Κύριος Ιησούς Χριστός με τη Σταυρική Του Θυσία αναδείχθηκε «Ιλασμός των αμαρτιών μας», δηλαδή, η Χάρη του Χριστού που προήλθε από την Σταυρική Του Θυσία, δίνει την άφεση των αμαρτιών για όσο είμαστε στη Γη και Εξομολογούμαστε (Α’ Ιωάν., 2, 2). Ακόμα διδάσκει η Καινή Διαθήκη, ότι, όταν φύγουμε από την ζωή αυτή, δεν θα υπάρξει καμία κάθαρση των ψυχών μας, παρά μονάχα η Κρίση τους από τον Κύριο.

6)   διδάσκουν τα περί «περίσσειας αξιομισθίας» του Χριστού και των Αγίων, μία ακόμα αυθαίρετη και αιρετική, κατ’ εμέ, διδασκαλία, η οποία δεν αναφέρεται πουθενά, ούτε στην Αγία Γραφή, ούτε και στην Ιερή Εκκλησιαστική Παράδοση!

«Περίσσεια αξιομισθία» είναι η παπική θεώρηση, ότι ο  Χριστός, η Θεοτόκος και οι Άγιοι έχουν κάνει περισσότερα καλά έργα, απ’ ότι χρειάζονται για τη σωτηρία τους, οπότε το  περίσσευμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί, με τη μεσολάβηση κυρίως του Πάπα αλλά και άλλων που ενεργούν εκ μέρους του, για τη σωτηρία των ανθρώπων, που υστέρησαν σε έργα αρετής ή πέθαναν χωρίς μετάνοια, εν αμαρτίαις.

Η δογματική της αξιομισθίας στηρίζεται στη θεωρία, ότι ενώ ο Χριστός οφείλει υπακοή στη δικαιοσύνη και στην τιμή του Θεού, δεν οφείλει να πεθάνει, επειδή είναι αναμάρτητος και ως εκ τούτου ο Θάνατός Του θεωρείται «υπέρτατο έργο» (= υπέρτατη προσφορά, θυσία), που χρήζει υπέρτατης αξιομισθίας, δηλαδή αμοιβής, ανταμοιβής.

Ο Κύριος μας και οι Άγιοι της Εκκλησίας μας, όμως, μας διαβεβαιώνουν ότι η κάθε ψυχή θα κριθεί μόνο σύμφωνα με τις πράξεις της, δηλαδή, ότι ο Θεός θα κρίνει τον καθένα, μόνο σύμφωνα με τα έργα του (Ματθ. 24, 36-44 και κεφάλ. 25, 1-3 και 31-46).

7)   διδάσκουν ότι η Θεοτόκος γεννήθηκε χωρίς το προπατορικό αμάρτημα (με τη λεγόμενη «άσπιλη σύλληψη»), ενώ η αλήθεια της Αγίας μας Εκκλησίας υποδεικνύει, ότι το Άγιο Πνεύμα Την καθάρισε από κάθε μολυσμό της προπατορικής αμαρτίας, όταν ο Αρχάγγελος Γαβριήλ είπε κατά τον Ευαγγελισμό Της «Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπί σέ…» (Λουκ.1, 35).

8)  έχουν πέσει στην αίρεση της Μαριολατρείας, αφού πιστεύουν ότι η Θεοτόκος ανελήφθη στους ουρανούς όπως ο Χριστός και την λατρεύουν σαν θεά!

Η διδασκαλία αυτή είναι αντίθετη με όσα διδάσκει η Αγία μας Εκκλησία. Σύμφωνα με  την Ιερή Παράδοση της Εκκλησίας μας, το σώμα της Θεοτόκου μετέστη (= ανελήφθη) στους Ουρανούς την τρίτη ημέρα από την Κοίμησή Της, για να μην γνωρίσει φθορά, διότι «δεν ήταν δυνατό να παραμείνει κάτω από τη γη το σώμα Εκείνης, χάριν της Οποίας ο Θεός έπλασε όλο τον κόσμο», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μέγας Βασίλειος.

9) επιδεικνύουν αιρετική συμπεριφορά και στα Ιερά Μυστήρια της Εκκλησίας. Δεν βαπτίζουν όπως δίδαξε ο Κύριος³⁷, αλλά ραντίζουν! Βαπτίζω σημαίνει βυθίζω, βουτάω εξ ολοκλήρου στο νερό. Αντιθέτως, εκείνοι κατήργησαν την τριπλή κατάδυση και ραντίζουν απλώς και μόνο τον βαπτιζόμενο.

Εμείς οι Ορθόδοξοι ραντίζουμε κατ’ εξαίρεση το νήπιο, μόνο σε περίπτωση υψίστης ανάγκης, μόνο δηλαδή όταν κινδυνεύει να πεθάνει αβάπτιστο (οπότε κάνουμε Αεροβάπτισμα), και αργότερα εάν ζήσει κάνουμε μόνο το Χρίσμα.

10)  Το Χρίσμα το τελούν στα αγόρια στην ηλικία των 14ων  ετών και στα κορίτσια στην ηλικία των 12 ετών, ενώ εμείς σε νηπιακή ηλικία μαζί με το Βάπτισμα, και αμέσως μετά τα κοινωνούμε, κάνοντας έτσι πράξη τα θεόπνευστα Λόγια των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας  μας, οι οποίοι διδάσκουν πως κατά τον νηπιοβαπτισμό υπάρχει ωφέλεια πνευματική, την οποία ο άνθρωπος λαμβάνει ακόμα και χωρίς να καταλαβαίνει κάτι. Οι Άγιοι Πατέρες μιλούν για την πνευματική ωφέλεια, που προέρχεται από το Άγιο Πνεύμα και που λαμβάνει κάποιος με το Βάπτισμα και το Χρίσμα, και η οποία εργάζεται μυστικά στο πνεύμα του βαπτιζομένου, ενώ τονίζουν πως κατά το Μυστήριο του Χρίσματος ο βαπτιζόμενος δέχεται από νήπιο ακόμη τα χαρίσματα και τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος.

11)  Στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας οι Καθολικοί χρησιμοποιούν άζυμο άρτο, δηλαδή ψωμί χωρίς προζύμι, – όπως έκαναν οι Εβραίοι το βράδυ πριν από την έξοδό τους από την Αίγυπτο ( Εξόδ. 11, 8) και όπως κάνουν έκτοτε κατ’ έτος κατά τη διάρκεια της εορτής του Πάσχα των -,  και από το 1200 και μετά, έπαψαν να μεταδίδουν στους πιστούς το Σώμα και το Αίμα, όπως εμείς, αλλά μεταδίδουν μόνο αγιασμένο άζυμο άρτο (!), κάτι που είναι κάθετα αντίθετο προς τους λόγους του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.

Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός είπε καθαρά: «αλήθεια, αλήθεια σας λέω, αν δεν φάτε τη σάρκα του Υιού του ανθρώπου και δεν πιείτε το αίμα του, δεν έχετε ζωή μέσα σας. Εκείνος που τρώει τη σάρκα μου και πίνει το αίμα μου έχει ζωή αιώνια, κι εγώ θα τον αναστήσω την έσχατη ημέρα» (Κατά Ιωάν. 6, 53-54).

12)  Το Ιερό Ευχέλαιο οι Καθολικοί το τελούν μόνο προ του θανάτου ως εφόδιο (viaticum στα λατινικά) στην πορεία του ανθρώπου για την άλλη ζωή.

Η Αγία Γραφή, όμως, μας διδάσκει ότι το Ιερό Ευχέλαιο τελείται για ίαση των πιστών, όταν αυτοί ασθενούν (Επιστολή Ιακώβου, 5, 14). Πάνω στο Θέμα αυτό, οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας διδάσκουν, με τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος, ότι τα Εφόδια προ του θανάτου για τους Χριστιανούς είναι η Εξομολόγηση και η Μετάληψη των Τιμίων Δώρων, δηλαδή η Θεία Κοινωνία.

Στο ερώτημα που τίθεται από πολλούς σήμερα, αν οι Λατίνοι ή Ρωμαιοκαθολικοί είναι σχισματικοί ή αιρετικοί απαντούν με σαφήνεια οι αποφάσεις της εν Τριδέντῳ συνόδου (1545-1563), η οποία θεωρείται από τους Ρωμαιοκαθολικούς «Οικουμενική» και «κατέχει την πρώτη θέση στον κατάλογο των γενικών συνόδων» της Εκκλησίας των, επειδή

Με τη σύνοδο αυτή οι παπικοί αναθεματίζουν, εξοβελίζουν δηλαδή εκτός Εκκλησίας τούς Αποστόλους, τούς Πατέρες της Εκκλησίας και Αυτόν ακόμη τον Κύριο Ημών Ιησού Χριστό.

Σε λίγους είναι γνωστό ότι, όπως γράφει ο Ιεροσολύμων Δοσίθεος Β΄ (1669-1707), η εν λόγω σύνοδος «αναθεματίζει την Καθολικήν Εκκλησίαν, τούς αγίους πατέρες, τούς Αποστόλους, και αυτόν τον Χριστόν»³⁸. Θα αναφέρω λίγα μόνο σημεία από τα πρακτικά της εν λόγω συνόδου³⁹ και μάλιστα επιγραμματικά, τα οποία, νομίζω, θα βοηθήσουν στη συναγωγή των ορθών συμπερασμάτων.

1.  Όρος που αφορά το Σύμβολο της Πίστεως. Έγινε δόγμα στην τρίτη συνεδρία το Φεβρουάριο του 1546. Αφού παρατίθεται το Σύμβολο με την προσθήκη του filioque, ορίζεται ότι «όλοι όσοι δηλώνουν Χριστιανοί συμφωνούν απαραιτήτως» με αυτό, αλλιώς είναι αιρετικοί. Έτσι, αναθεματίζεται η Εκκλησία και οι άγιοι Πατέρες, οι οποίοι θέσπισαν το Σύμβολο χωρίς την προσθήκη.

2. Κανόνες που αφορούν το Βάπτισμα. Ελήφθησαν στην έβδομη συνεδρία το Μάρτιο του 1547.

Κανών 3: «Εάν τις είπη ότι εις την Ρωμαϊκήν Εκκλησίαν, η οποία είναι η μήτηρ και κυρία όλων των Εκκλησιών, δέν υπάρχει το αληθινόν δόγμα σχετικώς προς το μυστήριον του βαπτίσματος, ας είναι ανάθεμα». Υπενθυμίζω, ότι οι Λατίνοι βαπτίζουν με ραντισμό.

Ο πιο πάνω μνημονευθείς πατριάρχης Ιεροσολύμων γράφει, «η καθολική Εκκλησία (δηλαδή η Ορθόδοξη) από των Αποστόλων παραλαβούσα, βαπτίζει εις τρεις καταδύσεις και αναδύσεις δια το τρισυπόστατον της Θεότητος και την τριήμερον Ανάστασιν». Οι  παπικοί, που καινοτόμησαν το βάπτισμα, αναθεματίζουν με την εν λόγω σύνοδο όποιον λέει ότι η καινοτομία αυτή δεν ήταν καλή. Αυτό σημαίνει ότι αναθεματίζουν την καθολική Εκκλησία, τούς Αποστόλους και τους αγίους πατέρες, οι οποίοι άφησαν σαφή παραγγελία για τη τελετουργία του βαπτίσματος⁴⁰.

3.  Όροι και κανόνες που αφορούν το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Εψηφίσθηκαν στις συνεδρίες της 13 Οκτωβρίου 1551 και 21 Ιουλίου 1562.

Στις εν λόγω συνεδρίες οι παπικοί εκαινοτόμησαν το μέγα τούτο μυστήριο κατά δύο τρόπους.  Πρώτον, αποφάσισαν ότι δεν είναι απαραίτητο τα θεία δώρα να μεταδίδωνται στους πιστοὐς και με τα δύο είδη, δηλαδή του άρτου και του οίνου, αλλά αρκεί το ένα είδος.  Δεύτερον, απεφάσισαν ότι δεν είναι απαραίτητο τα θεία δώρα να μεταδίδωνται στα παιδιά. Και αναθεματίζουν όσους λένε ότι οι μεταρρυθμίσεις αυτές δεν έγιναν ορθά. Συγκεκριμένα, στο τέταρτο κεφάλαιο της 21ης συνεδρίας εθέσπισαν τούς ακόλουθους κανόνες:

Κανών 1: «Εάν τις είπη ότι έκαστος και όλοι οι πιστοί του Χριστού υποχρεούνται, είτε κατόπιν εντολής του Θεού είτε από την ανάγκην δια την σωτηρίαν των, να λαμβάνουν και τα δύο είδη του αγιωτάτου μυστηρίου της Ευχαριστίας, ας είναι ανάθεμα».

Κανών 2: «Εάν τις είπη ότι η αγία Καθολική Εκκλησία δέν ώρισεν δικαίως ότι οι λαϊκοί και οι κληρικοί πού δέν τελούν τον καθαγιασμόν των τιμίων δώρων πρέπει να κοινωνούν μόνον από το είδος του άρτου, ή ότι σφάλλει εις το θέμα τούτο, ας είναι ανάθεμα».

Κανών 4: «Εάν τις είπη ότι η κοινωνία της Ευχαριστίας είναι απαραίτητος δια τα μικρά παιδία πρίν αυτά φθάσουν εις ηλικίαν ώστε να αποφασίζουν μόνα των, ας είναι ανάθεμα».

Ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Δοσίθεος Β΄ γράφει επί του προκειμένου: «Ο Κύριος μόνος ώρισε, λάβετε, φάγετε, και πίετε εξ αυτού πάντες, και οι άγιοι πατέρες ούτως εδέξαντο τούς λόγους του Κυρίου, ίνα πάντες οι Χριστιανοί δηλονότι τρώγωσι το σώμα και πίνωσι το αίμα, ο δε Πάπας εκαινοτόμησε κατά των αγίων και αυτού του Χριστού, και έκρινε τούς λαϊκούς μόνου του ενός είδους, ήτοι του άρτου κοινωνείν, τούτο δε εβεβαίωσαν πρότερον και εν Κωνσταντεία και Βασιλεία λατινικαί Σύνοδοι, απεδέχθη δε τούτο και η παρούσα μετά μεγάλης βλασφημίας, και γαρ αναθεματίζει τούς λέγοντας μη ευλόγως ποιή-σαι τούτο την ρωμαϊκήν Εκκλησίαν»• και συνεχίζει: «Ο Κύριος είπε, Λάβετε, φάγετε, και πίετε εξ αυτού πάντες, και η καθολική Εκκλησία απαρχής παρείχε την κοινωνίαν του Μυστηρίου και τοις παιδίοις, η δε ρωμαϊκή, ήτοι η παπική Εκκλησία διώρισε μόνον τούς μεγάλους μεταλαμβάνειν, ουμήν και τα παιδία, τούς δε λέγοντας μη ευλόγως ταύτα πεποιηκέναι την παπικήν Εκκλησίαν και διορίσαι, αναθεματίζει, και ούτω πάλιν αναθεματίζει την καθολικήν Εκκλησίαν, και τούς αγίους πατέρας, και αυτόν τον Χριστόν».

4. Κανόνες που αφορούν το μυστήριο του γάμου. Εψηφίσθηκαν στην εικοστή τετάρτη συνεδρία το Νοέμβριο του 1563.

 Κανών 7: «Εάν τις είπη ότι η Εκκλησία σφάλλει διδάσκουσα ότι συμφώνως προς το ευαγγελικόν και αποστολικόν δόγμα ο δεσμός του γάμου δέν δύναται να λυθή μονομερώς λόγω μοιχείας• και ότι αμφότεροι οι σύζυγοι, ή ακόμη και μόνον το αθώον μέλος πού δέν εμοίχευσε, δέν δύναται να συνάψη έτερον γάμον εν όσω ζη το έτερον μέλος• και ότι είναι ένοχος μοιχείας ο σύζυγος πού χωρίζει την μοιχαλίδα γυναίκα του δια να συζευχθή με άλλην, όπως είναι και η σύζυγος πού χωρίζει τον μοιχόν άνδρα της δια να συζευχθή με άλλον, ας είναι ανάθεμα»

Σχολιάζοντας ο παραπάνω μνημονευθείς πατριάρχης Ιεροσολύμων τον εν λόγω κανόνα, παρατηρεί ότι η σύνοδος «αναθεματίζει τούς δια μοιχείαν ποιούντας διαζύγιον, και ούτως αναθεματίζει τον ειπόντα:  Όστις απολύση την γυναίκα αυτού παρεκτός λόγου πορνείας, και την καθολικήν Εκκλησίαν, και τούς αγίους πατέρας». Δηλαδή, ενώ ο Χριστός είπε λόγο⁴¹ πού επιτρέπει το διαζύγιο (λόγω πορνείας), οι παπικοί τον αναθεματίζουν για τον λόγο αυτό!

Ευχαριστώ για την  προσοχή σας

Παραπομπές 

1.  Πρβλ. The New International Dictionary of the Christian Church, Editor: J.D. Douglas, 1974, ISBN: 0 85364 167 6.

2.  Πρβλ. Αρχιμανδρίτου Βασιλείου Στεφανίδου, του λοιπού Στεφανίδου, Εκκλησιαστική Ιστορία, εβδόμη έκδοσις, Αθήναι 2007, σελ. 207-209

3.  Πρβλ. Στεφανίδου, σελ. 279-

4.   Πρβλ. Στεφανίδου, σελ. 209-245.

5.   L. Duchesne, L’ Église au VI siécle, Paris 1925 και Στεφανίδου, σελ. 244-245

6.  Μεγάλου Βασιλείου, ΕΠΕ1, 304.

7.   Πρβλ. The Church in History: Volume III, written by Andrew Loath, Greek East and Latin West, The Church ad 681-1071, new York 2007. P. 29 .

8.  Πρβλ. Στεφανίδου, σελ. 248.

9.   Πρβλ. Στεφανίδου, σελ. 343-351.

10.   Πρβλ. Στεφανίδου, σελ. 377-379.

11.  Πρβλ. Γ. Κρέμος, Ιστορία του σχίσματος των δύο Εκκλησιών, τόμ. Α΄ και Β΄, εν Αθήναις 1905-1907,  Αγίου Νεκταρίου Κεφαλά, Μελέτη ιστορική περί των αιτίων του σχίσματος, Αθήνα 1912 και Ιωάννου Καλογήρου, Das grosse Schisma zwischen Ost- und Westkirche, in Byzanz 95 Vortragsfolge…, Berlin 1984,   M. Diet, Église et état selon Vatican II, 1978,  The Church in History, Volume III, written by Andrew Louth, Greek East and Latin West, The Church ad 681- 1071, st. Vladimir’s Semi nar press, Crestwood, New York 2007, pp. 305-318.

12.  Πρβλ. C. Will (εκδότης) Acta et scripta…, Leipzig-Marburg 1861, σελ. 189-204 και  A. Michel, Humbert und Kerullarios II, Paderborn 1930, σελ. 432-474, όπου και η άλληλογραφία του Πέτρου Γ΄ με τον Κηρουλλάριο και τον Πάπα Λέοντα Θ΄ (1049-1054) αντίστοιχα.

13.   Δακτύλιο, κοινώς δακτυλίδι, φέρουν και οι επίσκοποι της Αρμενικής Εκκλησίας.

14.   Πρβλ. Αγίου Νεκταρίου Κεφαλά, Μελέτη Ἱστορικὴ Περὶ τῶν Αἰτίων τοῦ Σχίσματος, τόμ. Β´, σ. 6.

15.   Πρβλ. Στεφανίδου, σελ. 285-292).

16.  Ματθ. ιστ´ 18-19.

17.  Πρβλ. Αγίου Νεκταρίου Κεφαλᾶ, Μάθημα Ποιμαντικῆς, Ἀθῆναι, 1898, σ. 40.

18.   Ένθ. ανωτ., Α´, σ. 13).

19.  Ένθ. ανωτ., σ. 72 ἑξ).

20.   Ένθ. ἀνωτ., τόμ. Α´, σ. 40.

21.  Ένθ. ἀνωτ., τόμ. Α´, σ. 67.

22.   Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως (8) Περί της Αγίας Τριάδος.

23.   Θεολογικός Ε΄, 8.

24.   Τα Άπαντα, σελ. 417.

25.  Πρβλ. Στεφανίδου, σελ. 309.

26.  Στεφανίδου, σελ. 344.

27.  Πρβλ. M.-H. Gamilscheg, Kontroverse und das Filioque, Wien 1989

28.  Στεφανίδου, ένθα ανωτ., σελ.344.

29.  Νικ. Γρ. Ζαχαρόπουλος, Επίτομο ιστορικό-θεολογικό λεξικό, University Studio press, θεσσαλονίκη 2003

30.  Λουκ.6, 10, και Ιωάν. 14, 26, και, Κεφ. 16, 13.

31.  Αἱ Ἑπτὰ Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι, Ἀθῆναι, 1892, σ. 22-23, 27.

32.  Μελέτη Ἱστορικὴ Περὶ τῶν Αἰτίων τοῦ Σχίσματος, τόμ. Α´, σ. 94.

33.  ένθα ανωτέρω σ. 159-160.

34.  Στεφανίδου, σελ. σελ. 246 – .

35.  Charles J. Hefele, «A History of the Councils of the Church», Edinburgh: Clark, 1896, Volume V, pp. 181-187.

36.  Μάρκ. 16, 16, και Ματθ. 28, 19

37.  Πρβλ. S. Merkle, Concilium Tridentinum, Freiburg 1931 καιCanons and Decrees of  the Council of Trent, Αγγλική μετάφρασις υπόRev. H.J. Schroeder, O.P., Tan Books and Publishers, Illinois (1978), σελ. Iii, καί Αρχιμ. Β.Κ. Στεφανίδου,΄Εκκλησιαστική ‘Ιστορία: Απ’ αρχής μέχρι σήμερον, ΄Εκδ. Παπαδημητρίου, Β´ ΄Έκδ., 1959, σελ. 606-611.

38.  Πρβλ. Δωδεκάβιβλος, Βιβλία ΙΑ´ καί ΙΒ´, ΄Εκδ. Β. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη, 1983, σελ. 34-36.

39.  Πρβλ. Canons and Decrees of the Council of Trent.

40.  Πρβλ. 50ον   Κανόνα των Αγ. Αποστόλων, Πηδάλιον, Εκδόσεις Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 62-66.

41.  Πρβλ. Ματ. 5:32 καί 19:9.

Του Αρχιμ. Αμβροσίου Γκορέλωβ

Ομιλία στο πλαίσιο της Δ΄ Συνάντησης του Επιμορφωτικού Σεμιναρίου Κλήρου της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου, τη 25η Φεβρουαρίου, 2013.

Ομιλία στο πλαίσιο της Γ΄ Συνάντησης του Επιμορφωτικού Σεμιναρίου Κλήρου της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου, τη 28η Φεβρουαρίου, 2013.

Πανιερώτατε,
Πανοσιολογιώτατοι,
Αγαπητοί πατέρες και αδελφοί,

Ευχαριστώ για την τιμή, που μου κάνατε να μου αναθέσετε αυτό το θέμα, το οποίο είναι βέβαια πολύπλευρο και δεν είναι αρκετή μια συνάντηση, για να καλυφθεί. Σήμερα, απλώς θα πάρουμε μια γεύση του. Θα προσπαθήσω με την εισήγησή μου, να σας παρουσιάσω αρχικά την έννοια της ενορίας, ιστορικά από τη μια, και από την άλλη θεολογικά, αλλά και το αλληλένδετο θέμα, τι είναι η Εκκλησία. Γιατί αρκετοί άνθρωποι σήμερα ρωτούν: «Τι κάνει η Εκκλησία;». Αλλά, και το ερώτημα, «τι είναι Εκκλησία», το ακούμε και από ανθρώπους που εκκλησιάζονται, που είναι κοντά στην Εκκλησία. Κάποιοι πιστεύουν, για παράδειγμα, ότι η Εκκλησία είναι ο ναός, ένας χώρος, στον οποίο έχουν καθήκον να πάνε, όπου συνήθως, για συναισθηματικούς λόγους, θα ήθελαν να ακούσουν ένα καλλίφωνο ιερέα, μαζί και καλούς ψάλτες. Ασφαλώς τα πράγματα δεν έχουν έτσι! Την Εκκλησία πρέπει να τη δούμε βαθύτερα και θεολογικά, ως Σώμα Χριστού• πρώτα εμείς οι κληρικοί, που μας αξίωσε ο Θεός, παρόλη την αναξιότητά μας, να είμαστε αξιωματούχοι στο Σώμα της Εκκλησίας, κι έπειτα ο λαός, οι πιστοί, να καθοδηγηθούν σ᾽ αυτή την αντίληψη περί Εκκλησίας. Γι’ αυτό έχουμε μεγάλη ευθύνη, να συνειδητοποιήσουμε τι βάρος κουβαλούμε στους ώμους μας. Και ιδιαίτερα σήμερα, στην εποχή μας, που τα προβλήματα της διαποίμανσης είναι πάρα πολλά και σε μικρές και σε μεγάλες ενορίες.

Προσωπικά, όταν χειροτονήθηκα ιερέας, μου ανετέθη μια μικρή ενορία στη Λάπηθο με 1200 ψυχές.Μετά την εισβολή, τον Οκτώβριο του 1974, διορίστηκα στα Κουφάλια, μια κωμόπολη του Νομού Θεσσαλονίκης, που εκκλησιαστικά ανήκει στη Μητρόπολη Εδέσσης. Η κωμόπολη αυτή είχε δύο ενορίες. Υπηρέτησα στη μεγαλύτερη. Το 1986, όταν τελείωσαν όλα τα παιδιά μου το Λύκειο εκεί στα Κουφάλια, κατέβηκα στη Θεσσαλονίκη, όπου διορίστηκα σε μια ενορία είκοσι χιλιάδων. Η εμπειρία μου με δίδαξε, ότι την πιο καλή ποιμαντική σχέση, που είχα με τους ενορίτες μου απ’ αυτές τις τρεις ενορίες, την είχα στη Λάπηθο. Κι αυτό, γιατί εκεί γνώριζα όλο τον κόσμο, όλους, μικρούς και μεγάλους τους ήξερα με το όνομά τους. Δεν υπήρχε κανένα σπίτι, που να μην έμπαινα μια φορά τον χρόνο για έναν αγιασμό, για μια ιεροτελεστία. Ακόμη, εκεί δεν υπήρχε κανείς αιρετικός. Ήταν όντως μια πραγματική ποιμαντική σχέση, την οποία δεν ξανασυνάντησα ύστερα. Γιατί; Στα Κουφάλια, για παράδειγμα, ήταν 5000 ψυχές οι ενορίτες μου και παράλληλα συνέπεσε τότε και δύσκολη περίοδος, γιατί, μετά την Αντιπολίτευση, υπήρχε έντονο αντιεκκλησιαστικό και αντικληρικό πνεύμα εκεί, εκ των πραγμάτων, ήταν αδύνατο να τους γνωρίζω όλους, ούτε και είχα την δυνατότητα να επισκέπτομαι τα σπίτια όλων των ενοριτών μου. Αλλά με τη βοήθεια του Θεού και πολλή αγάπη κατορθώσαμε και είχαμε μια καλή επαφή με τον κόσμο εκεί και ήταν παράλληλα ένα καλό μεταβατικό στάδιο και για μένα και για τα παιδιά, την οικογένειά μου. Γιατί φύγαμε από τη Λάπηθο, που ήταν μια κωμόπολη (είχε Γυμνάσιο, ήταν μεγάλη ενορία). Αν πηγαίναμε απευθείας σε μια μεγαλούπολη, τα παιδιά μας θα κινδύνευαν ασφαλώς. Ήταν οικονομία Θεού, που πήγαμε στα Κουφάλια. Γι’ αυτό, σ᾽ αυτά τα θέματα, να αφηνόμαστε στα χέρια του Θεού και να αφήσουμε τον Θεό να κατευθύνει τη ζωή μας: «τοις αγαπώσι τον Θεόν, πάντα συνεργεί εις αγαθόν» (Ρωμ.8,28)

Αυτά, σαν ένας μικρός πρόλογος.

Η Ενορία

Την ημέρα της Πεντηκοστής στην πόλη των Ιεροσολύμων, μετά το κήρυγμα του αποστόλου Πέτρου, πίστευσαν και βαπτίσθηκαν εις το όνομα της Αγίας Τριάδος, κατά την εντολή του Κυρίου, τρεις χιλιάδες άνθρωποι. Αυτοί απετέλεσαν την πρώτη Εκκλησία του Χριστού, την πρώτη ενορία – κοινότητα.

Η Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού. Η κεφαλή του σώματος είναι ο Χριστός και έτσι η Εκκλησία έχει προαιώνια ύπαρξη. Όπως όλο το έργο της θείας Οικονομίας, της ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου του Θεού και της σωτηρίας του κόσμου, έτσι και το μυστήριο της Εκκλησίας ήταν στο σχέδιο του Θεού από καταβολής κόσμου, το οποίο απεκαλύφθη με την ενανθρώπηση του Κυρίου και την κάθοδο του αγίου Πνεύματος.

Η πρώτη χριστιανική κοινότητα – ενορία ήταν και η πρώτη ενορία – επισκοπή, με τα εξής χαρακτηριστικά:

1. Την κοινή πίστη στον Σωτήρα Χριστό.
2. Την κοινή λατρεία: «ήσαν προσκαρτερούντες τη διδαχή των αποστόλων και τη κοινωνία και τη κλάσει του άρτου και ταις προσευχαίς». (Πράξ. 1,42)
3. Την υπαγωγή υπό τον Α´ Επίσκοπο Ιεροσολύμων Ιάκωβο τον Αδελφόθεο.
4. Την αγάπη, ως εφαρμογή του ευαγγελικού κηρύγματος στη ζωή των μελών της,
και
5. Την προσδοκία της κοινής Ανάστασης και μετοχής στην ουράνιο Βασιλεία του Θεού.

Οι πρώτοι εκείνοι Χριστιανοί, που ζούσαν τα μοναδικά βιώματα της πρώτης τότε ενορίας («του πλήθους των πιστευσάντων ην η καρδία και η ψυχή μία» “Πράξ.4,32”), απεδείκνυαν την αυθεντικότητα του Ευαγγελίου, μέσα από το μυστήριο της ενορίας. Ήταν πραγματικά ιδανική η πρώτη αυτή χριστιανική κοινότητα – ενορία: Είχαν κοινοκτημοσύνη («είχον άπαντα κοινά», “Πράξ.2,44”), τα Κυριακά δείπνα – «Αγάπες», με ενσυνείδητη μετοχή στο μυστήριο της Ζωής, τη θεία Ευχαριστία.

Με το κήρυγμα των Αποστόλων εις πάντα τα έθνη, κατά την εντολή του Κυρίου, και την εξάπλωση του Χριστιανισμού, παρά τους διωγμούς, έχουμε και τη συνακόλουθη αναγκαία χειροτονία επισκόπων και πρεσβυτέρων κατά τόπους. Σχετική είναι η εντολή του αποστόλου Παύλου προς τον μαθητή του Τίτο, «ίνα καταστήση κατά πόλιν πρεσβυτέρους» (Τίτ. 1,5). Οι πρώτες κοινότητες – ενορίες συνήθως λειτουργούσαν στις πόλεις. Για τη ζωή των πρώτων χρόνων της Εκκλησίας έχουμε πολλές μαρτυρίες από τις Πράξεις των αποστόλων και τις Επιστολές του αποστόλου Παύλου. Η Εκκλησία, ως ζωντανός οργανισμός, βρέθηκε στην ανάγκη της αποκέντρωσης. Αυτό γίνεται ειδικά μετά τη λήξη των διωγμών, οπότε έχουμε μαζική προσέλευση στην Εκκλησία και οι πνευματικοί πατέρες έπρεπε να καθοδηγούν τους νεοφώτιστους πιστούς.

Κατά την περίοδο των αποστολικών Πατέρων έχουμε την εδραίωση του θεσμού της Εκκλησίας και του επισκοπικού αξιώματος. Ο άγιος Ιγνάτιος Αντιοχείας λέγει ότι ο επίσκοπος είναι «εις τύπον και τόπον Χριστού». Ο άγιος Κυπριανός Καρχηδόνος προσθέτει, «όπου ο επίσκοπος, εκεί και η Εκκλησία» και, «έξω από την Εκκλησία δεν υπάρχει σωτηρία» (extra Ecclesiam nulla salus “Κυπρ. Επιστ., 66.8”).

Μετά την παύση των διωγμών, έχουμε μαζική αύξηση των Χριστιανών και στην ύπαιθρο και περαιτέρω αποκέντρωση, και τη δημιουργία νέων επισκοπών και κατά τόπους ενοριών σε όλη τη Ρωμαϊκή-Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η Ρώμη, η Κωνσταντινούπολη, η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια και τα Ιεροσόλυμα, καταρχήν, διαμορφώνονται ως τα μεγάλα εκκλησιαστικά κέντρα (Πενταρχία των Πατριαρχών). Χαρακτηριστικά, αναφέρεται στον βίο του αγίου Αθανασίου, αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας, ότι είχε στη δικαιοδοσία του αρκετές αρχιεπισκοπές και 120 επισκόπους. Η ενορία, υπό τη σημερινή της μορφή, άρχισε να υφίσταται μεταξύ του 4ου – 5ου αι., με τη χειροτονία πολλών πρεσβυτέρων στην επαρχία.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η κοινότητα – ενορία καθόριζε την καθημερινή ζωή και την ύπαρξη του Ρωμηού. Τα όρια της ενορίας συνέπιπταν με τα όρια του χωριού και της πόλης και η ενορία ήταν ο τρόπος, με τον οποίο διασωζόταν το ορθόδοξο ήθος.

Η ενορία αποτελεί το κύτταρο της Εκκλησίας. Είναι η ίδια η Εκκλησία σε μικρογραφία. Εδώ τελεσιουργείται η διακονία της καταλλαγής, κηρύττεται και λατρεύεται ο Χριστός. Ο άνθρωπος προσεγγίζει εμπειρικά την Εκκλησία του Χριστού, στη μορφή κάποιας συγκεκριμένης τοπικής Εκκλησίας, στη ζωή της ενορίας.

Όπως είπαμε στην αρχή, η αποκάλυψη της Εκκλησίας έγινε με την ενανθρώπηση του Υιού του Θεού και η εδραίωση με την αποστολή του αγίου Πνεύματος, ενώ η τελεία φανέρωση θα γίνει στην Άνω Ιερουσαλήμ. Όλα αυτά είναι βεβαίως θεολογικές έννοιες, αλλά έχουν άμεση σύνδεση με τη ζωή μας. Άλλωστε, όλα τα προβλήματα πρέπει να τα λύνουμε θεολογικά, αν θέλουμε να αποκτήσουμε τη σωτηρία μας και να ζούμε σωστά και φυσικά. Για να σκεφτόμαστε θεολογικά, ασφαλώς δεν είναι αρκετό η απαραίτητο το πτυχίο μίας Θεολογικής η Εκκλησιαστικής Σχολής, αλλά, όπως λέγει ο όσιος Νείλος ο ασκητής, Θεολόγος είναι αυτός, που ξέρει να προσεύχεται («Ει θεολόγος ει, αληθώς προσεύξη• και ει αληθώς προσεύχη, θεολόγος ει» “Migne, P.G. 79, 1180”).

Αλλά εκκλησία λέγεται και ο ναός, ο χώρος, όπου συγκεντρώνονται οι πιστοί, για να τελέσουν τα Μυστήρια και τις ιερές Ακολουθίες, κατεξοχήν δε το Μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Γιατί η θεία Ευχαριστία αποτελεί την ειδοποιό διαφορά της Εκκλησίας από τις άλλες θρησκείες. Για τον καθαγιασμό ενός χώρου ως ναού, όπου θα συναθροίζεται η Εκκλησία, το Σώμα του Χριστού, γίνεται ειδική τελετή, η τελετή των Εγκαινίων. Η καθιέρωση του ναού είναι ουσιαστικά καθιέρωση του θυσιαστηρίου. Ναός χωρίς θυσιαστήριο δεν είναι ναός, αλλά οίκος προσευχής, «μήτε σκήνωμα είναι της δόξης του Θεού χωρίς θυσιαστήριον, μήτε κατοικητήριον Θεού», κατά τον άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης. Είναι χαρακτηριστικό, όπως ερμηνεύει ο άγιος Νικόλαος Καββάσιλας, ότι το θυσιαστήριον καθιερώνεται από τον επίσκοπο με την τοποθέτηση λειψάνων αγίων μαρτύρων, που φανερώνουν τους τρεις πυλώνες οργανώσεως της εκκλησιαστικής ζωής, που είναι το θυσιαστήριο, ο επίσκοπος και οι άγιοι. Διαχωρισμός του ενός από τα άλλα δύο συνιστά απώλεια του ορθοδόξου ήθους.

Πάντως ο ναός, κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, είναι ουρανός «ένδον του ιερού καταπετάσματος ώσπερ εν επουρανίαις σκηναίς, τον θρόνον έχων τον δεσποτικόν, εφ᾽ ου καθήμενος ο του παντός βασιλεύς, συναίρει λόγον αοράτως μετά των δούλων αυτού».

Η Καθολική Εκκλησία ενεργεί σε ένα συγκεκριμένο χώρο, στην ενορία, που είναι η πνευματική μας οικογένεια. Στη μήτρα – κολυμβήθρα της ενορίας μας γεννηθήκαμε και στη ζωή της αναγεννώμαστε στο λειτουργικό γίγνεσθαι. Εκκλησία είναι η ενορία και συνιστά τον ναό ως το κέντρο της, τον κατεξοχήν χώρο της. Όπως το καθολικό βρίσκεται στο κέντρο, τοπικά και λειτουργικά, του κοινοβίου, έτσι και ο ενοριακός ναός είναι στο κέντρο της κοινότητας. Παλαιότερα μάλιστα, στον περίβολο του ναού, οι ορθόδοξοι πιστοί εβίωναν την κοινωνία μεταξύ τους, ιδίως μετά το πέρας της θείας Λειτουργίας. Αυτό σημαίνει ότι η επι-κοινωνία των πιστών μεταξύ τους έξω από τον ναό ήταν συνέχεια και ήταν συνδεδεμένη με τη θεία Κοινωνία, που είχε προηγηθεί μέσα στον ναό.

Οι παλαιότεροι θα θυμάστε τη συνάντηση των πιστών αμέσως μετά τη θεία Λειτουργία, με τους γιορτάρηδες να κερνούν κι όσους είχαν μνημόσυνο να προσφέρουν τα κόλλυβα, τη ρακή. Συντελείτο μια ωραία επικοινωνία όλης της Κοινότητας στον περίβολο του ναού. Η επικοινωνία της κοινότητας-ενορίας φανερωνόταν και με άλλους τρόπους. Για παράδειγμα, το Πάσχα θα έπρεπε να έρθουν όλοι οι χωριανοί, για να πει τον Καλό Λόγο ο ιερέας. Έψαχναν μήπως έλειπε κανείς και, αν έλειπε, έστελναν κάποιο να του φωνάξει. Σήμερα, αυτή η κοινωνία, η αλληλοπεριχώρηση, έχει μεν ατονήσει, αλλά μπορεί όμως να ανανεωθεί στις σημερινές συνθήκες. Για παράδειγμα, στη Θεσσαλονίκη, εκεί στην ενορία του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, που υπηρέτησα, δημιουργήσαμε προς τον σκοπό αυτό πολλούς χώρους κάτω από τον ναό. Ένα παρεκκλήσι, μια αίθουσα 500 ατόμων, ένα αρχονταρίκι, αίθουσες κατηχητικών, βιβλιοθήκης, παιχνιδιού, υπολογιστών, ψυχαγωγίας. Όλα όσα γίνονται στους χώρους αυτούς υπηρετούν, τρόπον τινά, με σύγχρονους τρόπους αυτό, που ζούσαμε παλαιότερα στους περιβόλους των ναών.

Η Εκκλησία αρνείται να αφομοιωθεί με την άμορφη κοινωνία, αλλά εκτείνεται ως σωτηρία, που υπάρχει «εν ορίοις», πέραν μεν των χωρικών ορίων του ναού, μέσα σε καθορισμένα όμως όρια, που υποδηλώνουν ευθύνη. Δεν πρόκειται για όρια περιχαράκωσης και για τους μη υγιείς τοπικισμούς, που δημιουργούνται καμμιά φορά, όσο για σύνορα έγνοιας και μέριμνας. Ο εκκλησιαστικός ενοριακός κύκλος δεν κλείνει, αλλά ανοίγεται και διαλέγεται, προσεγγίζει και μεταδίδει το μυστήριο της κοινωνίας, μαρτυρεί τον Χριστό προς τους εγγύς και τους μακράν.

Η ενορία είναι η ευχαριστιακή οικογένεια, που γίνεται «ο,τι κοινωνεί», το μικρό ευχαριστιακό κέντρο, όπου λαμβάνει χώρα η σωτήρια δράση της ευρύτερης Εκκλησίας, η κλήση πάντων σε σύναξη. Το κοινωνικό ήθος της Εκκλησίας δεν είναι αφηρημένη θεωρία, αλλά πραγματώνεται στην ενορία. Ενορία γίνεται ο χώρος σάρκωσης της Εκκλησίας, που για τον χριστιανό του κόσμου γίνεται πατρίδα. Κάθε απομάκρυνση από αυτή είναι ξενητιά. Χωρίς ενορία, όλα είναι ένας ιερός ιδεαλισμός, που καταδυναστεύει μία άσαρκη ρομαντική ουτοπία, μία κοινότητα, που αδυνατεί να καθρεφτίσει το πρόσωπο του Χριστού. Η ζωή υπερβαίνει το σύστημα. Και αυτή η υπέρβαση, η ελευθερία από τη θρησκευτική ιδεολογία, είναι η ενορία. Ο σύγχρονος μακαριστός κορυφαίος δογματικός θεολόγος, π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ λέγει: «Δεν δίνουμε ορισμό σε κάτι, που είναι από μόνο του απόλυτα σαφές. Η Εκκλησία είναι μάλλον πραγματικότητα, που την ζούμε, παρά αντικείμενο, που το αναλύουμε και το σπουδάζουμε» (Βλ. π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ, Το σώμα του ζώντος Χριστού, Εκδόσεις Αρμός, σ.13).

Ο απώτατος Θεός γίνεται εγγύτατος, ως Θεάνθρωπος, που γίνεται ψηλαφητός μέσα στην Εκκλησία δια της ενορίας, που είναι η εικόνα, η έκφραση και η εκδήλωση όλης της Εκκλησίας, «ο μεταμορφωμένος κόσμος μέσα στον κόσμο». Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να γευθούμε τη ζωή της Εκκλησίας, παρά μόνο μετέχοντας στη λατρεία της, καλλιεργώντας σωστή σχέση με την ενορία, σχέση κοινής ζωής και κοινωνίας.

Ο προεστώς της ενορίας, ως ποιμένας, αλλά και ως ποιμαινόμενος του επισκόπου, ενορίτης και ο ίδιος, διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο. Επιδεής, βεβαίως, και ο ίδιος σωτηρίας, γίνεται δρόμος προς τον Χριστό, αντιμετωπίζει τους λαϊκούς αδελφούς, όχι ως παθητικούς θεατές, αλλ᾽ ως δυναμικούς συνοδοιπόρους στο ενοριακό έργο. Ως μέτοχος της ιερωσύνης του Χριστού, με την αίσθηση της αναξιότητάς του, την υπηρετεί και δεν τη χρησιμοποιεί ως δικαιωματικός της κάτοχος. Φροντίζει τα πρόβατά του ως να ανήκουν στον Χριστό και όχι στον ίδιο.

Για να το επιτύχει αυτό, πρέπει να κινείται ως πνευματικός πατέρας, φίλος και αδελφός, σύμβουλος και συμπαραστάτης, έχοντας ως προϋπόθεση το πατερικό πνεύμα, το ορθόδοξο φρόνημα και τις ησυχαστικές πρακτικές (ευχή, νηστεία, άσκηση, αγρυπνία, θυσιαστική προσφορά στα πνευματικά του τέκνα). Πρέπει να θυμάται τα λόγια του αποστόλου Παύλου, «Τις ασθενεί και ουκ ασθενώ; Τις σκανδαλίζεται και ουκ εγώ πυρούμαι», και, «γέγονα τοις πάσι τα πάντα ίνα πάντως τινάς σώσω», ενώ παράλληλα δεν πρέπει να υστερεί σε θέματα φιλανθρωπίας, κοινωνικής προσφοράς και ανιδιοτελούς αγάπης.

Στην ενορία πορευόμαστε από την ύπαρξη στη συνύπαρξη, από το εγώ στο εσύ, γιατί η πραγματική ηθική αρχίζει, όταν μπαίνει στη σκηνή «ο ξένος», ο διαφορετικός. Το κάθε μέλος έχει και ξαναβρίσκει τη σχέση του ως «μέλος εκ μέρους». Και οι γυναίκες και οι άντρες, οι μικροί και οι μεγαλύτεροι, οι ζώντες και οι κεκοιμημένοι, που μας κάνουν πιο οικείους με την αιώνια ζωή. Η μνήμη τους δεν είναι αναπόληση, αλλά η μνημόνευσή τους σε κάθε προσκομιδή τους καθιστά κοινωνούς στη μνήμη του Θεού και στη ζωή μας μέσω της θείας Ευχαριστίας. Στη ζωή της ενορίας όλους, ζώντες και κεκοιμημένους, τους βλέπουμε αναστάσιμα, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς, ως «εν δυνάμει αγίους», ως συνοδοιπόρους και όχι ως απειλή. Η ενοριακή πίστη μας αυτή είναι: ο άλλος είναι ο πλησίον, ο Παράδεισός μου και όχι η Κόλασή μου, όπως διακήρυσσε ο άθεος Γάλλος φιλόσοφος Πωλ Σάρτρ. Η μόνη διάκριση, που γίνεται, είναι αυτή μεταξύ του αμετανοήτου – μη αναγεννημένου και του μετανοημένου – ευχαριστιακού ανθρώπου.

Στο σημείο αυτό, να μου επιτρέψετε να παραθέσω ένα απόσπασμα του Νικολάου Γ. Πεντζίκη, ο οποίος υπήρξε ένας αξιόλογος άνθρωπος και συγγραφέας. Συνδεόταν με τον πατέρα Αιμιλιανό τον Σιμωνοπετρίτη και τον Γέροντα Παΐσιο. Ήταν φιλομόναχος άνθρωπος και «τρελλός», με την τρέλλα, που όλοι πρέπει να έχουμε για τον Χριστό. Το απόσπασμα αναφέρεται στη σχέση μας με τους νεκρούς, που αποτελούν τη θριαμβεύουσα Εκκλησία, και με μας, που αποτελούμε τη στρατευομένη. Είμαστε όμως όλοι, ζώντες και κεκοιμημένοι, ένα αδιάσπαστο σώμα με κεφαλή τον Χριστό.

« Η Εκκλησία είναι το σώμα μου»

Σε μια απέλπιδα στιγμή της προσπάθειάς μου για αυτοπερισυλλογή, το 1945, μοναχός εν᾽ απόγευμα, μπήκα στην εκκλησία του συνοικισμού Νέας Ιωνίας Αθηνών. Μέσα ο ναός ήταν ακόμη ασυμπλήρωτος και ως μόνο πλήρωμα στεκόντουσαν κι άκουγαν, τον κρυμμένο μέσα στο ιερό παπά, μια μαυροφορημένη γρηά, ένας τρελλός και εγώ.
Τότε λοιπόν, παρά τις ελλειπείς μου γνώσεις στα θρησκευτικά και θεολογικά, καθώς προσπαθούσα να βάλω τους σκόρπιους λογισμούς μου σε κάποια τάξη, αντιλήφθηκα ότι πολύ σωστά θα μπορούσαν να διακοσμηθούν οι τοίχοι του άδειου ναού, με την απλή καταγραφή, από πάνω έως κάτω, όπως στα χαρτάκια που δίνουμε στον παπά για να διαβάσει, των ονομάτων όλων των προσφιλών μας νεκρών.
Η ανωτέρω αντίληψη μου κατέστησε σαφές (εφ᾽ όσον δια την αναγραφή των ονομάτων των νεκρών ενεργεί άλλη χειρ από την δική τους), ότι η συγκρότηση της ενότητος των λογισμών μας δεν επιτυγχάνεται δια μόνου του εαυτού μας. Χωρεί λοιπόν ένα είδος παραιτήσεως και επιβάλλεται να πεις, το εγώ μου ειν᾽ ένας άλλος.
Άλλος ο Χριστός και η αγία αυτού Εκκλησία, όπου συνεχίζει υπάρχων. Άλλος ο πλησίον μας άνθρωπος, που εν Χριστώ μέσα στην Εκκλησία παντρευόμαστε. Άλλος! Εκείνη γυναίκα και αυτός άνδρας. Και όμως τος αγαπώ ως εαυτόν μου. άλλος υπήρξε ο ανάδοχός μου, που μ᾽ έντυσε τη στολή της πίστεως, όταν βαπτίστηκα εν Χριστώ μωρό παιδί και δεν καταλάβαινα. Τόσοι άλλοι είμαι εγώ. Η Εκκλησία είναι το σώμα μου». (Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Προς Εκκλησιασμόν, Θεσσαλονίκη 1970, σσ. 66-67)

Όπως ορθά έχει λεχθεί, μόνο η ζωή της ενορίας μπορεί να δώσει ιερατική διάσταση στην πολιτική, προφητικό πνεύμα στην επιστήμη, ανθρώπινο πρόσωπο στις οικονομικές σχέσεις και μυστηριακό χαρακτήρα στον έρωτα. Στην ενορία τα άτομα αναδεικνύονται ξεχωριστά πρόσωπα, που εξελίσσονται στην ελευθερία χάρις στην ταπείνωση, που είναι η δύναμη να μη βασίζομαι μόνο στις δικές μου δυνάμεις και να εμπιστευθώ στον Θεό την ύπαρξή μου και να βάλω τον αδελφό στη ζωή μου, να θητεύσω στο θέλημα του Θεού για να ελευθερωθώ, να συσταυρωθώ με τον αδελφό μου, για να αναστηθώ. Το παράδοξο του εκκλησιαστικού ανθρώπου δεν είναι να δεχθεί τον άλλο με ουδετερότητα, αλλά με αγάπη. Να γίνει αγάπη.

Τέλος, οι ενορίες – κλήρος και λαός – δεν πρέπει να θεωρούνται ως αυτοτελείς ευχαριστιακές κοινότητες μέσα στα όρια της κάθε μητροπολιτικής περιφέρειας, αλλά να εξαρτώνται από τη μία επισκοποκεντρική ευχαριστία, ως οργανικός της κλάδος. Εκεί διασφαλίζεται πνευματικά η ενότητα της Εκκλησίας, κάτω από το ωμοφόριο, την ευχή και την προσευχή του οικείου ποιμενάρχου της, εν αγάπη και υπομονή.

Καταληκτικά, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι χωρίς να γνωρίσουμε τι είναι Εκκλησία, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε στην αποστολή μας, ως ιερείς.

Θέματα προς συζήτηση

1. Η προσωπική μας πνευματική ζωή είναι το παν για την επιτυχία του έργου μας. Όταν το πετύχουμε αυτό, όλα τα υπόλοιπα θα γίνουν με τη βοήθεια του Θεού.
2. Προσπάθεια για τον πνευματικό καταρτισμό της οικογένειάς μας.
3. Επιλογή των συνεργατών μας.
4. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη νεότητα.
5. Κατήχηση για όλες τις ηλικίες.
6. Συνεργασία με όλους τους κοινωνικούς φορείς.
7. Αξιοποίηση των αποδήμων.
8. Η μέριμνά μας για τους αναξιοπαθούντες.
9. Η αξιοποίηση της μαζικής προσέλευσης πιστών κατά τις μεγάλες εορτές, τα Μυστήρια και τα μνημόσυνα.
10. Η ιδιαίτερη φροντίδα μας για την ευπρέπεια του ναού, των παρεκκλησίων και των εξωκκλησίων.
11. Η καλή συνεργασία μεταξύ μας: η ανταλλαγή εμπειριών και γνώσεων, η συμμετοχή μας στις πανηγύρεις και άλλων εκδηλώσεων γειτονικών ενοριών.
12. Αξιοποίηση του διαδικτύου.

Συζήτηση

1. Η προσωπική μας πνευματική ζωή είναι το παν για την επιτυχία του έργου μας. Όταν το πετύχουμε αυτό, όλα τα υπόλοιπα θα γίνουν με τη βοήθεια του Θεού

Η πνευματική ζωή του ιερέα περιλαμβάνει τη μυστηριακή ζωή, τη μετάνοιά του ενώπιον του Χριστού και του πνευματικού του, την προσευχή, τη μελέτη πνευματικών βιβλίων. Αναμφίβολα, χωρίς μελέτη και χωρίς ανανέωση, ο ιερέας δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ποικιλότροπες ποιμαντικές ανάγκες της εποχής μας, που είναι πολύ δύσκολη. Έχουμε πολλά προβλήματα να αντιμετωπίσουμε, οι εξελίξεις τρέχουν και δεν τις προλαβαίνουμε. Οφείλουμε να έχουμε ενδιαφέρον να ενημερωνόμαστε μέσα από τα διαθέσιμα μέσα, και για τους νεώτερους υπάρχει και το διαδίκτυο, που συνιστά μια αξιόλογη πηγή ενημέρωσης.

Πιο συγκεκριμένα, ο ιερέας οφείλει να μελετά, χωρίς όμως να αισθανθεί ποτέ την αυτάρκεια της γνώσης. Να έχει διαπαντός την αίσθηση της μαθητείας και την ταπείνωση, τη βάση όλων των αρετών. Να τρέφει σεβασμό προς όλους τους λαϊκούς συνεργάτες και συνοδοιπόρους του, χωρίς να απορρίπτει κανένα. Ακόμα, να αντιμετωπίζει με πραότητα, υπομονή και καλωσύνη τις όποιες δύσκολες καταστάσεις και περιστατικά της ζωής.

Το χάρισμα της διάκρισης πρέπει να αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του ιερέα. Αυτό αποκτιέται και καλλιεργείται με την προσωπική πνευματική του ζωή, και κυρίως την προσωπική καθημερινή του μετάνοια. Σ’ αυτό βοηθά, αν ανακρίνει καθημερινά τον εαυτό του γύρω από τους λογισμούς, τη στάση, τα αισθήματα, τις επιθυμίες, που είχε από την επαφή του με συγκεκριμένους ανθρώπους. Εκεί, θα διαπιστώσει τις ελλείψεις του και θα επεκτείνει τα όρια της προσευχής του στους συνανθρώπους του, που πλήγωσε, που κατέκρινε, είτε με τους λογισμούς του, είτε με τις επιθυμίες του, τη γλώσσα του, τις ενέργειές του. Όταν αυτή η «ανάκριση» γίνεται καθημερινά, με το να προσεύχομαστε δηλαδή ονομαστικά για τους ανθρώπους, που πικράναμε, που κατακρίναμε, τότε αποκτούμε διάκριση, αποκτούμε αγάπη. Αυτό αποτελεί «αρχή μετανοίας», για να έλθει η μετάνοια. Για να φωτιστούμε και να αγιασθούμε, πρέπει να καθαρίσουμε τον εαυτό μας «από παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος». Ουδέποτε ενώνεται η χάρις του αγίου Πνεύματος με ακάθαρτο νου, με σώμα μολυσμένο.

Όταν ο καθένας κάνει αυτή την προσωπική εργασία, τότε τα όποια προβλήματα λύνονται με τη βοήθεια του Θεού. Τα προβλήματα, οι αποτυχίες μας σε ενορίες οφείλονται σε προσωπική μας έλλειψη. Πρέπει να αναλάβουμε προσωπικά την ευθύνη γι᾽ αυτή την έλλειψη. Δεν φτάνει μόνο η μελέτη και η διεκπεραίωση ακολουθιών από μέρους μας.

Το πιο σημαντικό για όλους μας είναι η καθημερινή μας μετάνοια• τα υπόλοιπα τα κατευθύνει το άγιο Πνεύμα. Να επιμελούμεθα και να ανανεώνουμε την προσωπική μας πνευματική ζωή, που η βάση της είναι η μετάνοια και η τέλεση της θείας Ευχαριστίας. Σ’ αυτό μας κατευθύνει το κήρυγμα του Τιμίου Προδρόμου και το πρώτο κήρυγμα του Δεσπότου Χριστού: «Μετανοείτε• ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών». Κάθε μέρα να ανανεώνουμε τη μετάνοιά μας, για να μπορούμε να ανανεώνουμε την παράστασή μας, την παρουσία μας δηλαδή ενώπιον του αγίου Θυσιαστηρίου. Εάν δεν ανανεώνουμε τη μετάνοιά μας, τότε δεν ανανεώνουμε την ευχαριστιακή μας σχέση, ούτε με τον Θεό, ούτε με τους συνανθρώπους μας.

2. Προσπάθεια για τον πνευματικό καταρτισμό της οικογένειάς μας

Εδώ, βρίσκεται ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα, το οποίο είναι και σταυρός για μας. Γιατί ο κόσμος θεωρεί, ότι πρέπει να είμαστε ψηλά κι εμείς και η οικογένειά μας. Καμμιά φορά όμως, αυτό δεν εξαρτάται απόλυτα από εμάς και, ούτε μεγάλα λόγια πρέπει να λέμε, ούτε μπορεί κάποιος να καυχηθεί γι’ αυτά τα θέματα. Γι’ αυτό κι εδώ χρειάζεται η προσωπική πνευματική μας ζωή και το παράδειγμά μας. Διαφορετικά, είναι επικίνδυνο και για την ποιμαντική μας προσπάθεια, αν αποτύχουμε στην οικογένειά μας, πράγμα, για το οποίο δεν είναι πάντα υπαίτιος ο ιερέας. Κι ασφαλώς, πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο για μια επιτυχημένη ιερατική οικογένεια. Είναι ένας σταυρός, που πρέπει να σηκώσουμε με την προσευχή μας και να προσπαθήσουμε με το παράδειγμά μας, όσο εξαρτάται από εμάς, να δώσουμε μια καλή μαρτυρία και μέσα από την οικογένειά μας. Ο ιερέας οφείλει να νοιάζεται την οικογένειά του. Να δίνει το παρόν του από τη μικρή ηλικία των παιδιών του μέχρι και την εφηβεία και την αποκατάστασή τους.

3. Επιλογή των συνεργατών

Στην επιλογή των συνεργατών μας να μην υπάρχουν διακρίσεις και αποκλεισμοί. Από μέρους του ιερέα χρειάζεται προσέγγιση ανθρώπων, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Να δίνει ευκαιρία και σε καινούργια πρόσωπα, που θα ήθελαν να βοηθήσουν και να προσφέρουν, μεταφέροντας έτσι προς την κοινωνία το έργο της Εκκλησίας.

4. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη νεότητα

Εδώ δεν χρειάζεται να πούμε πολλά. Ιδιαίτερα στην εποχή μας χρειάζονται καινούργιοι τρόποι προσέγγισης. Η πίστη μας παραμένει σαφώς η ίδια, αλλά να βρίσκουμε κάθε φορά νέους τρόπους προσέγγισης των νέων ανθρώπων.

5. Κατήχηση για όλες τις ηλικίες

Η Κατήχηση αποτελεί σημαντική μας έλλειψη. Πολλά προβλήματα είναι ζήτημα απουσίας λόγου. Η κατήχηση δεν αφορά μόνο στα μικρά παιδιά, αλλά κατήχηση θέλουμε όλοι ανεξαιρέτως. Η μελέτη από τους ιερείς βοηθά στο να ανανεώνει ο ιερέας την ιερωσύνη του, να την εμπνέει, να την εμβαθύνει. Πρέπει να γίνει έμπρακτη μέσω του κηρύγματος, που βοηθά και επικοινωνιακά τη σχέση του ιερέα με τον λαό. Πολλοί ιερείς «φοβούνται» ότι θα εκτεθούν, ότι θα κριθούν. Ο κηρυγματικός λόγος αυτός, ιδιαίτερα όταν είναι μέσα στη θεία Λειτουργία, είναι βαπτισμένος μέσα στο αναστάσιμο σώμα του Κυρίου μας και βοηθά τον λαό. Ο ιερέας μοιράζεται τη συμμετοχή του με αυτό το σώμα.

Ο ιερέας πρέπει να έχει την έγνοια του ποιμνίου του. Πολλοί είναι οι ορθόδοξοι, που πλησιάζουν τους ιερείς με σκοπό να τους διαβαστεί η ευχή της βασκανίας, η να τους κάνουν ευχέλαιο. Τούτο το σημείο σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να φαίνεται μεν «ανώφελο», αποτελεί εντούτοις ένα σημείο επαφής, που φέρνει ευεργετικά αποτελέσματα. Είναι μια καλή αφορμή για να τους πλησιάσουμε με αγάπη, χωρίς να αρνηθούμε να τους βοηθήσουμε . Κυρίως «να ακούσουμε» τον πόνο τους, και έτσι να τους αναπαύσουμε. Με αυτό τον τρόπο τους δίνεται η ευκαιρία να αισθανθούν την Εκκλησία ως μητέρα τους, που τους νοιάζεται.

Όσον αφορά στους ξένους στην Κύπρο, έχουμε δύο περιπτώσεις: τους ορθοδόξους και τους μη ορθοδόξους. Για τους ορθοδόξους, πρέπει να εργαστούμε ουσιαστικά. Πρέπει πρώτα εμείς με το παράδειγμά μας, να αποδείξουμε ότι αυτή η Εκκλησία είναι και δική τους Εκκλησία, όχι μόνο για μας τους Έλληνες. Οι ιερείς οφείλουν να επισκεφθούν αυτούς τους ανθρώπους και να τους συμπαρασταθούν• να τους εντάξουν στο ποίμνιό τους, μια και αποτελούν ποίμνιό τους. Οι άνθρωποι αυτοί πρέπει να ενταχθούν μέσα στην τοπική Εκκλησία. Ο καλύτερος τρόπος είναι μέσα από τα μυστήρια. Παράλληλα, να τους βοηθήσουμε και σε πρακτικά ζητήματα, όπως την επικοινωνία τους με τις κρατικές υπηρεσίες για την τακτοποίηση γραφειοκρατικών θεμάτων, που γι’ αυτούς είναι πολύ σημαντικά.

Αναμφίβολα, η παρουσία στη Μητρόπολή μας ιερέων από άλλες ορθόδοξες εθνότητες ωφελεί. Ο καθένας κουβαλά τις συνήθειές του, την κουλτούρα του και έτσι διαφαίνεται ότι η Ορθοδοξία δεν είναι ελληνική, αλλά οικουμενική, πράγμα που έγινε αντιληπτό στους Κυπρίους μόνο τα τελευταία χρόνια, επειδή οι ίδιοι οι Κύπριοι ήταν περιχαρακωμένοι στο εγώ τους.

Έχουμε ακόμα περιπτώσεις ανθρώπων αιρετικών η που είναι μπλεγμένοι με τη μαγεία, τα μέντιουμ η διάφορες ινδουϊστικές θεωρίες. Προληπτικά, είναι καλό ο ιερέας να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις αυτές με προσευχή. Αλλά, παράλληλα, να γνωρίζει προσωπικά το ποίμνιό του, διατηρώντας επικοινωνία με αυτό. Με ενδιαφέρον να συμπαραστέκεται, οδηγώντας τους πεπλανημένους προς την Ορθή πίστη. Να είναι ανοικτός και σε ετοιμότητα για οποιαδήποτε βοήθεια του ζητηθεί από οποιονδήποτε συνάνθρωπό του, αγκαλιάζοντάς τον με καλωσύνη.

Ο ιερέας οφείλει να κατηχεί τον ορθόδοξο λαό του προς την ορθόδοξη πίστη. Την ίδια στιγμή όμως να γνωρίζει την κουλτούρα των αλλοδόξων ανθρώπων (που πολλές φορές συμβιώνουν μέσα στα ίδια μας τα σπίτια), καθώς και τους τρόπους, τις μεθόδους και πολλές φορές τα αρνητικά μέσα, που μπορεί να χρησιμοποιήσουν, εκπληρώνοντας τα πνευματικά τους καθήκοντα. Ο ρόλος του ιερέα είναι άκρως σημαντικός: ο ίδιος παρέχει ασφαλή προστασία στο ποίμνιό του, κατηχώντας από τη μια το ποίμνιό του πως να προσεύχεται, αντιστεκόμενος στα κακά πνεύματα και δυνάμεις, και από την άλλη, καθαγιάζοντας το ποίμνιό του μέσω των Μυστηρίων της Εκκλησίας μας.

6. Συνεργασία με όλους τους κοινωνικούς φορείς

Η σχέση του ιερέα με τους εκπαιδευτικούς πρέπει να είναι στενή. Να επιδιώκει ο ιερέας να έχει σχέση με τους εκπαιδευτικούς. Ιδιαιτέρως στα σχολεία πρέπει να δίνουμε το παρόν μας στις εορτές τους, να προσφέρουμε, να προτείνουμε στους εκπαιδευτικούς η στα παιδιά ένα σχετικό βιβλίο, να κάνουμε μια συζήτηση μαζί τους. Υπάρχουν άνθρωποι, που μπορεί να μην είναι πολύ κοντά στην Εκκλησία, έχουν εντούτοις αναζητήσεις. Όταν τους δώσουμε την ευκαιρία, βοηθιούνται οι ίδιοι και βοηθούν ταυτόχρονα και εμάς. Από την άλλη, στην περίπτωση, που εκπαιδευτικοί κατηγορούν την Πίστη μας και είναι εναντίον της Εκκλησίας, τότε καλό είναι το κάθε πρόβλημα να λύνεται, είτε σιωπηλά, είτε με τη βοήθεια και συνεργασία του εκάστοτε γυμνασιάρχη-λυκειάρχη, χωρίς να είμαστε εριστικοί, δημιουργώντας εχθρότητες. Το τελευταίο, μόνο αρνητικά αποτελέσματα θα έχει.

Ο ιερέας οφείλει να συμμετέχει ενεργά, δυναμικά, αλλά και διεκδικητικά πολλές φορές, σε όλα τα δρώμενα της ενορίας του, η οποία αντικατοπτρίζει την κοινωνία και τα όποια προβλήματά της. Να βοηθά στην επίλυση προβλημάτων, χωρίς όμως να έχει επιθετικές προθέσεις, πράγμα που πολλές φορές κάνει το πρόβλημα μεγαλύτερο. Ούτε και είναι καλό για τον ιερέα να κρατά στάση δειλίας απέναντι στα προβλήματα, αλλά να αντιδρά άμεσα, εκφράζοντας ανοικτά την άποψή του, όπου χρειάζεται. Να έχει το θάρρος να υπερασπίζεται τα δίκαια της Εκκλησίας, γιατί είναι αποδεδειγμένο, όταν εμείς είμαστε σωστοί, οι άλλοι μας δέχονται. Ενώ, όταν είμαστε δειλοί, μη υπερασπιζόμενοι τα δίκαια της Εκκλησίας, δεν δίνουμε το καλό παράδειγμα στο πλήρωμα της Εκκλησίας, που περιμένει από μας να είμαστε πρωτοστάτες σε αυτά τα θέματα. Ταυτόχρονα, αν ο ιερέας είναι προνοητικός, μπορεί πολλές φορές να προλάβει το πρόβλημα πριν την εμφάνισή του. Γι’ αυτό χρειάζεται από μέρους του προσωπική εγρήγορση. Ο ίδιος να αντιμετωπίζει όλα τα προβλήματα, χωρίς να απορρίπτει κανένα. Ακόμα, να συνεργάζεται στα θέματα, που μπορεί να συνεργάζεται, εμπλεκόμενος κάθε φορά με τους σχετικούς κοινωνικούς φορείς. Σε πολλές δύσκολες περιπτώσεις είναι ο Θεός, που φωτίζει τον ιερέα να ενεργήσει αναλόγως.

7. Αξιοποίηση των αποδήμων

Στα μικρά χωριά τα Σαββατοκυρίακα η ενορία μεγαλώνει με την παρουσία των αποδήμων. Γι’ αυτό τον λόγο, είναι καλό να συνεργαζόμαστε, προσπαθώντας να τους αξιοποιήσουμε με κάθε τρόπο. Έτσι, η ενορία θα λειτουργεί καλύτερα, αλλά ταυτόχρονα τους βοηθούμε και προσωπικά, συνδέοντάς τους με την πρώτη τους ενορία, που, όπως προαναφέραμε, αποτελεί πατρίδα τους.

8. Η μέριμνά μας για τους αναξιοπαθούντες

Αυτή η μέριμνά μας, θα μπορούσε έμπρακτα να οργανωθεί με την εύρεση καταλλήλων προσώπων. Στη Μητρόπολή μας ήδη συστάθηκαν για τον σκοπό αυτό μονάδες οικονομικής στήριξης και προσφοράς αναγκαίων τροφίμων και ειδών ένδυσης σε άπορα άτομα, με υπεύθυνους ιερείς.

9. Η αξιοποίηση των μεγάλων εορτών, οπόταν έχουμε μαζική προσέλευση πιστών, καθώς και των μυστηρίων και των μνημοσύνων

Εδώ είναι μια πρόκληση, που οφείλουμε να την κερδήσουμε, γιατί αυτοί οι άνθρωποι των μεγάλων εορτών, των μνημοσύνων, των μυστηρίων, που δεν έχουν τακτική επαφή με την Εκκλησία και την ενορία, αν είμαστε οργανωμένοι, αν τελούμε τα μυστήρια με επίγνωση χωρίς να βιαζόμαστε και να κατανοούν οι άνθρωποι, τότε εύκολα προσεγγίζουν την Εκκλησία. Στην αρχή μπορούμε να λέμε μερικά λόγια, ώστε να υπάρχει μια τάξη και ησυχία. Είναι καλό τις μεγάλες εορτές να υπάρχει σωστή οργάνωση, να μην υπάρχουν κενά στην ακολουθία, ώστε να δημιουργούνται διάφορες δυσάρεστες καταστάσεις. Αυτά, βοηθούν πολύ και πάρα πολλοί ευκαιριακοί επισκέπτες της ενορίας μπορούν να γίνουν τακτικοί, αν εμείς δίνουμε καλές εξετάσεις στις παραπάνω περιπτώσεις.

11. Η καλή συνεργασία μεταξύ μας: η ανταλλαγή εμπειριών και γνώσεων, η συμμετοχή μας στις πανηγύρεις και άλλων εκδηλώσεων γειτονικών ενοριών

Όλοι μας έχουμε κάποιο ιδιαίτερο χάρισμα. Ένας αδελφός, που διαθέτει ένα χάρισμα, μια εμπειρία, να τη μοιράζεται, χωρίς να έχουμε την ιδέα ότι τα ξέρουμε όλα. Αλλά να έχουμε υπόψη μας την έννοια της «δια βίου γνώσεως», κάτι, που για όλους μας χρειάζεται, και να αξιοποιούμε με αυτό τον τρόπο τις εμπειρίες των άλλων αδελφών μας. Το χάρισμα του καθενός να το αξιοποιούμε με τη συνεργασία, με τον διάλογο και με τη συμμετοχή μας στις πανηγύρεις και άλλων εκδηλώσεων γειτονικών ενοριών. Δείχνουμε έτσι στον κόσμο την ύπαρξη συνεργασίας και αγάπης μεταξύ μας.

Είναι απαραίτητη η συμμετοχή μας στη γειτονική ενορία, όταν αυτή πανηγυρίζει. Δίνουμε μια καλή μαρτυρία αγάπης και προς τον ιερέα, αλλά και προς τον εορταζόμενο Άγιο της ενορίας, που εορτάζει. Μία πρακτική, που εφαρμόζουν πολλοί ιερείς, είναι, όταν πανηγυρίζει μια γειτονική Κοινότητα, δεν λειτουργούν στην ενορία τους, αλλά μετέχουν με το ποίμνιό τους στην πανήγυρη της γειτονικής ενορίας. Η, καμμιά φορά, μπορεί να διαφοροποιήσουν το πρόγραμμα των ακολουθιών της ενορίας τους, ώστε να μπορέσουν οι ίδιοι να συμμετάσχουν και στη γειτονική πανήγυρη. Πάνω σ᾽ αυτό, είναι σημαντικός ο λόγος του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, «Εις την Καινήν Κυριακήν», στον οποίο παροτρύνει τον κόσμο, ιερείς και λαϊκούς, να πηγαίνουν σε μέρες πανήγυρης στα προσκυνήματα, γιατί κατ’ αυτή την ημέρα παρέχεται περισσότερη και ιδιαίτερη χάρις του αγίου Πνεύματος στους πιστούς, λόγω του εορταζομένου αγίου.

Με αφορμή το θέμα αγαστής συνεργασίας με τους συμπρεσβυτέρους μας, να θίξουμε κι ένα σημαντικό παρεμφερές: Πάντα να έχουμε ένα καλό λόγο για τους κληρικούς αδελφούς μας. Δεν πρέπει να αποδεχόμαστε εύκολα κατηγορίες για άλλους ιερείς, αλλά, αντίθετα, να τους υπερασπιζόμαστε, όταν τύχει σχετικός λόγος. Κι ακόμα, να προσπαθούμε να εμβάλουμε στους κατηγόρους καλούς λογισμούς για τους κατηγορουμένους κληρικούς. Γιατί, αν δεν το κάνουμε αυτό, θα έρθει και η δική μας η σειρά, οπότε θα θυμηθούμε ότι κακώς κι εμείς δεχτήκαμε μια κατηγορία εναντίον άλλου ιερέα αβασάνιστα και χωρίς να ερευνήσουμε το θέμα. Ο ιερέας επιβάλλεται να είναι προσεκτικός με τους ανθρώπους, ο οποίος ανοίγει διάφορα θέματα, τάχα από ενδιαφέρον για την Εκκλησία, για να καταλήξουν όμως σε κατηγορία κάποιου εκκλησιαστικού προσώπου. Η συζήτηση αυτή καθοδηγείται ασφαλέστατα από τον δαίμονα της κατάκρισης. Ο ιερέας πρέπει να αποφεύγει αυτό τον πειρασμό της κατάκρισης, όχι μόνο για άλλους ιερείς, αλλά, πολύ περισσότερο, και για αρχιερείς, γιατί θα το βρει μπροστά του. Θα βρει δηλαδή, σύμφωνα με τον πνευματικό νόμο, πειρασμό, για να ταπεινωθεί και μετανοήσει. Η ιεροκατηγορία οδηγεί τον ιερέα σε ψυχικό θάνατο και σκανδαλίζει ταυτόχρονα και τον συνάνθρωπό μας.

12. Αξιοποίηση του διαδικτύου

Το διαδίκτυο αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο πολύπλευρης γνώσης και ενημέρωσης, που μπορεί να βοηθήσει πολύ στο ποιμαντικό μας έργο, και κυρίως για πληροφόρηση σε θέματα, που απασχολούν τους νέους μας. Θα πρέπει να τονισθεί, ότι χρειάζεται από μέρους του ιερέα σύνεση στον τρόπο χρησιμοποίησης του εργαλείου αυτού. Καταρχήν, να μην παρασύρεται ο ίδιος από το «νεωτεριστικό πνεύμα», απολυτοποιώντας το. Θα πρέπει δηλαδή, να είναι σε γνώση του ιερέα ο τρόπος λειτουργίας του διαδικτύου, αλλά και ποιό θα είναι το αποτέλεσμα από τη χρήση του στο περιβάλλον της ενορίας του. Αν ο υπεύθυνος ιερέας αφήνει ανεξέλεγκτο τον χειρισμό του διαδικτύου από νέους, που θα το χειρίζονται στο πλαίσιο της κατηχητικής κίνησης της ενορίας του, χωρίς δηλ. να επιβλέπει και να έχει αίσθηση της σχετικής ευθύνης, τότε, πολύ εύκολα η κατάσταση θα ξεφύγει από τα επιτρεπτά όρια, και θα υπάρξουν δυσάρεστα αποτελέσματα.

Πολλοί καλοπροαίρετοι ιερείς, ευρύτερα ομιλούντες, έκαναν πειράματα εκσυγχρονισμού, τα οποία, τελικά, οδήγησαν στην εκκοσμίκευση. Στην προσπάθειά τους, να έρθουν πιο κοντά στον κόσμο, οδηγήθηκαν σε λανθασμένο δρόμο, έξω από τα όρια της Εκκλησίας. Ο λόγος είναι ότι δεν αξιοποιούμε τη μεγάλη δύναμη της εξαγιασμένης και μακρόπνοα δοκιμασμένης ιερής Παράδοσης της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, αλλά επηρεαζόμαστε από το κοσμικό φρόνημα και από την τεχνολογία της επικοινωνίας (σύγχρονα πολυμέσα), που είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη τα τελευταία χρόνια. Αυτή η φαινομενική πρόοδος, χωρίς Θεό, είναι ψεύτικη τελικά, και, άρα, χωρίς περιεχόμενο ουσιαστικό.

13. Σχέση ενορίας και μοναστηριών

Πολλές φορές δημιουργείται μια εχθρότητα στις ενορίες προς τους πιστούς, που πάνε στα μοναστήρια. Το γεγονός όμως τούτο δεν πρέπει να μας ανησυχεί. Η σχέση αυτή των πιστών ενοριτών μας με κάποια μονή είναι τελικά ευεργετική, διότι αυτοί οι άνθρωποι θα βοηθηθούν και θα γίνουν έτσι και καλύτεροι ενορίτες. Σε τελευταία ανάλυση, αυτοί οι άνθρωποι θα αποτελέσουν τους καλύτερους συνεργάτες του ιερέα στην ενορία του. Αυτοί, είναι πιστοί, που αποκτούν περισσότερα αισθητήρια, ζουν καλύτερα τη μετάνοιά τους, αφού συχνάζουν σ᾽ ένα κατεξοχήν χώρο μετανοίας. Κάθε μοναστήρι, που αγωνίζεται να λειτουργεί σωστά, προτρέπει, και πρέπει να προτρέπει, τους πιστούς να ενταχθούν ενεργητικά στις ενορίες τους. Το μοναστήρι έτσι βοηθεί τον κάθε πιστό, να εκτιμήσει την ενορία του, αφού εκεί ανήκει οργανικά. Από την άλλη, είναι ωφέλιμο να υπάρχει μια επικοινωνία και επαφή του ιερέα και της ενορίας του με μοναστήρια, μάλιστα γειτνιάζοντα στην ενορία. Διότι καμμιά φορά γίνονται στο μοναστήρι ευκολώτερα γνωστά τα προβλήματα ενός ενορίτη, κι έτσι ο ιερέας του, σε συνεννόηση με το μοναστήρι, μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικώτερα την περίπτωση. Στα μοναστήρια, εξάλλου, οι μοναχοί και μοναχές πρέπει να εξυψώνουν στις ψυχές των πιστών τους ιερείς των ενοριών. Χρειάζεται, τελικά, μια λεπτότητα και μια ειλικρινής αμοιβαιότητα εκ μέρους και των μοναχών και των ιερέων.

Πηγές και βοηθήματα

1. Η Καινή Διαθήκη
2. Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέος, Όσοι Πιστοί, Έκδοσις Ιεράς Μονής Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας).
3. Εφημέριος, Μηνιαίο Περιοδικό Ιεράς Συνόδου Εκκλησίας της Ελλάδος.
4. Ιεράς Μητροπόλεως Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως, Ημερολόγιον 2012.
5. Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.1-12, Αθήναι 1962-1968.

Πραγματοποιήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2012 η πρώτη συνάντηση του Επιμορφωτικού Σεμιναρίου Κλήρου της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου, με εισηγητή τον  πανοσιολογιώτατο αρχιμανδρίτη Κυπριανό Μηλιδώνη, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα του τρόπου αναγνώσεως των ευχών της θείας Λειτουργίας, παραθέτοντας κείμενα των Γραφών και των Πατέρων, τα οποία ομιλούν σαφώς περί της αναγνώσεως των ευχών μυστικώς, όπως αναφέρουν και τα παλαιά “Ιερατικά” μέχρι το έτος 2002, γεγονός που είναι η επίσημη πράξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ακολούθησε ενδιαφέρουσα επί του θέματος συζήτηση, στην οποία καταλήξαμε, ότι ο τρόπος αναγνώσεως των υπό του ιερέως εντός του ιερού Βήματος ευχών, σύμφωνα και με τη μακραίωνα παράδοση της  Ορθοδόξου Εκκλησίας, πρέπει να είναι μυστικώς, δηλαδή σε ύφος και ένταση χαμηλού τόνου, ενός υποψυθιρισμού, που θα είναι ακουστός και κατανοητός από τους ἐν τῷ Βήματι τυχόν συλλειτουργούντες κληρικούς, καθώς και του πλησίον της Ωραίας Πύλης τυχόν ισταμένου διακόνου.

(1) Γενικές Πληροφορίες

(2) Συμβούλιο

• Πρόεδρος: Μητροπολίτης Μόρφου
• Αντιπρόεδρος: Βαρνάβας Βαρνάβα
• Γραμματέας: Γεώργιος Κυθραιώτης
• Ταμίας: Πέτρος Λαζάρου
• Μέλος: Ανδρέας Κακουλλής
• Διευθυντής: Πέτρος Λαζάρου
• Προσωπικό: Γιάννης Λέμπος

(3) Σχολή Βυζαντινής Μουσικής

• Τὰ μαθήματα τῆς σχολῆς διεξάγονται στὸ οἴκημα τοῦ Πολιτιστικοῦ καὶ Περιβαλλοντικοῦ Ἱδρύματος τῆς ἱερᾶς μητροπόλεως Μόρφου, ἔναντι τοῦ ἱεροῦ ναοῦ τῶν ἁγίων Βαρνάβα καὶ Ἱλαρίωνος στὴν Περιστερῶνα.
• Τὸ κόστος ἐγγραφῆς στὴν σχολὴ εἶναι €10 καὶ τὰ δίδακτρα ἀνέρχονται στὸ ποσό τῶν €20 μηνιαίως ἢ στὰ €190 γιὰ ὅλο τὸν χρόνο. Οἱ μαθητὲς ἐπιβαρύνονται, ἐπίσης, καὶ τὸ κόστος τῶν διδακτέων βιβλίων.
• Τὰ μαθήματα διδάσκουν ὁ διευθυντὴς τῆς σχολῆς καὶ πρωτοψάλτης τῆς μητροπόλεως Μόρφου κ. Μάριος Ἀντωνίου καὶ ὁ πρωτοψάλτης Ἀκακίου κ. Ἰωάννης Λέμπος.
• Τὰ μαθήματα μποροῦν νὰ παρακολουθήσουν ἄτομα ἀπὸ 9 ἐτῶν καὶ ἄνω, τὰ ὁποῖα γίνονται δεκτὰ κατόπιν ἀκροάσεως ἀπὸ τοὺς δασκάλους τῆς σχολῆς.
• Τὰ μαθήματα εἶναι ἀπογευματινὰ (16:00-20:00) καὶ διεξάγονται καθημερινά, ἀπὸ Δευτέρας ἕως Παρασκευῆς. Ξεκινοῦν κάθε χρόνο στὶς 18 Σεπτεμβρίου καὶ λήγουν στὶς 27 Ἰουνίου. Τὴν περίοδο τῶν Χριστουγέννων, τὰ μαθήματα διακόπτονται ἀπὸ τὶς 23 Δεκεμβρίου μέχρι καὶ τὶς 7 Ἰανουαρίου περιλαμβανομένης. Τὴν περίοδο τοῦ Πάσχα, τὰ μαθήματα διακόπτονται ἀπὸ τοῦ Σαββάτου τοῦ Λαζάρου καὶ ἐπαναρχίζουν τὴν Δευτέρα τοῦ Θωμᾶ.
• Τὰ μαθήματα γιὰ κάθε τάξη-τμῆμα διεξάγονται δύο φορὲς τὴν ἑβδομάδα καὶ διαρκοῦν μία ὥρα τὴν κάθε φορά. Ἑὰν δὲν ὑπάρχει αὐτὴ ἡ δυνατότητα, τὸ μάθημα γίνεται μία φορὰ τὴν ἑβδομάδα, τὸ ὁποῖον διαρκεῖ μιάμιση ὥρα.
• Πρὶν ἀπὸ τὴν λήξη τοῦ διδακτικοῦ ἔτους (περίπου 15-22 Ἰουνίου), διεξάγονται οἱ ἐξετάσεις τῆς σχολῆς (προφορικὲς καὶ γραπτές). Τὰ ἀποτελέσματα τῶν ἐξετάσεων, καθὼς καὶ τὰ Ἐνδεικτικὰ (Ἔλεγχοι), ἐπιδίδονται στοὺς μαθητές, σὲ μιὰ μικρὴ τελετή, ποὺ λαμβάνει χώρα στὸ οἴκημα τοῦ Πολιτιστικοῦ καὶ Περιβαλλοντικοῦ Ἱδρύματος τῆς ἱερᾶς μητροπόλεως Μόρφου, κατὰ τὶς τελευταῖες μέρες τοῦ διδακτικοῦ ἔτους (περίπου 23-27 Ἰουνίου).
• Ἡ φοίτηση στὴν σχολὴ εἶναι ἑξαετής.
• Γιὰ περισσότερες πληροφορίες, μπορεῖτε νὰ ἐπικοινωνεῖτε μὲ τὸν κ. Μάριο Ἀντωνίου στὸ τηλ. 99351748, ἢ μὲ τὸν κ. Ἰωάννη Λέμπο στὸ τηλ. 99814884.

Χορωδία «Άγιος Μάμας»
Για την επιπρόσθετη μόρφωση των μαθητών της Σχολής Ψαλτικής Τέχνης της Μητροπόλεως Μόρφου, έχει συγκροτηθεί η χορωδία «Άγιος Μάμας», η οποία στελεχώνεται από μαθητές που φοίτησαν ή εξακολουθούν να φοιτούν στη Σχολή.

Η χορωδία λαμβάνει μέρος σε διάφορες πανηγύρεις της μητρόπολης, ως επίσης και σε διάφορες εκδηλώσεις της.

Φωτογραφίες από τη συμμετοχή της Χορωδίας σε διάφορες εκδηλώσεις:

(4) Νεανική Χορωδία Μητροπόλεως Μόρφου

Το ελληνικό παραδοσιακό τραγούδι είναι αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης διαδικασίας έκφρασης των συναισθημάτων, των εμπειριών και της καθημερινότητας ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής των αγροτικών κοινωνιών διαφόρων περιοχών και προσμίξεων των προηγούμενων αιώνων, που στην πορεία μπορεί να μην αφορά σήμερα το σύγχρονο τρόπο ζωής των πόλεων και των αστικοποιημένων χωριών, αλλά ποτέ δεν έπαψε να ψυχαγωγεί τους σύγχρονους ανθρώπους και να τροφοδοτεί με ιδέες τους νέους καλλιτέχνες που αντιλαμβάνονται ότι χωρίς το στέρεο έδαφος της παράδοσης η νέα σύνθεση είναι αδύνατη να κυοφορηθεί. Άλλωστε τα τελευταία 15 χρόνια ο τόπος μας γνωρίζει μια άνευ προηγουμένου άνθιση της παραδοσιακής μουσικής της καθ’ ημάς Ανατολής που όλο και περισσότερο ελκύει νέους ανθρώπους να τη γνωρίσουν και να τη σπουδάσουν.

Την πλούσια αυτή παράδοση επιχειρούμε εδώ και πολλά χρόνια να διασώσουμε και να μεταδώσουμε, με την σύσταση της Νεανικής χορωδίας Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου. Μιας Χορωδίας που τα πρώτα της βήματα έκανε δειλά δειλά το 2001 και στην πορεία συμμετείχε σε διάφορες εκδηλώσεις κι αξιώθηκε να συνοδεύσει καλλιτέχνες όπως ο Αλκίνοος Ιωαννίδης και η Ελευθερία Αρβανιτάκη κ.ά.

Το πολιτιστικό και περιβαλλοντικό ίδρυμα της ιεράς μητροπόλεως Μόρφου ανακοινώνει και φέτος την έναρξη των μαθημάτων παραδοσιακού τραγουδιού και παραδοσιακών μουσικών οργάνων.

Τα τμήματα διδασκαλίας παραδοσιακού τραγουδιού θα λειτουργήσουν ως εξής:

Τρίτη 6:30 για τις ηλικίες 18 και άνω

Τετάρτη 6:30 για τις ηλικίες 8 έως 18

Τα ωράρια των τμημάτων διδασκαλίας παραδοσιακών οργάνων καθορίζονται μετά από συνεννόηση με τους καθηγητές.

Τα τμήματα αφορούν τα εξής μουσικά όργανα: Βιολί, Ούτι, Λαούτο, Πολίτικο λαούτο (λάφτα), ταμπουράς, τουμπελέκι, ρεκ, Μπεντίρ, Νταούλι, Νταμπουτσιά

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στον κ. Γιάννη Λέμπο στο τηλέφωνο 99-814884.

Υπεύθυνος
Γιάννης Λέμπος
τηλ. 99814884

Οι κατευθυντήριες γραμμές που ακολουθούνται στην διαδικασία παραγωγής και σήμανσης των προϊόντων μας είναι αυτές που ισχύουν και σε όλες τις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στην διαδικασία παραγωγής των προϊόντων μας δεν χρησιμοποιούνται χημικά συνθετικά παρασκευάσματα, δηλαδή: λιπάσματα, φυτοφάρμακα, ορμόνες, αλλά ούτε και γενετικά μεταλλαγμένοι σπόροι και φυτά.

Για τον έλεγχο των εχθρών και ασθενειών εργαζόμαστε έχοντας σαν στόχο την επίτευξη μιας φυσικής ισορροπίας και γι΄ αυτό χρησιμοποιούμε: α) Διευρυμένη αμειψισπορά, β) Μεγάλη βιοποικιλότητα φυτών στα καλλιεργούμενα κτήματα, γ) Δημιουργία και συντήρηση χώρων για εγκατάσταση ωφέλιμων οργανισμών και μικροοργανισμών, δ) Συγκαλλιέργεια φυτών, ε) Ράντισμα και πότισμα με εκχυλίσματα από διάφορα αυτοφυή βότανα.

Η βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους επιτυγχάνεται με τους ακόλουθους τρόπους: α) Καλλιέργεια ψυχανθών, β) Χλωρολίπανση, γ) χρησιμοποίηση κομπόστας.

Ο έλεγχος και η πιστοποίηση της παραγωγής μας γίνεται από την Lacon Ltd , που είναι εγκεκριμένος οργανισμός από το Υπουργείο Γεωργίας για τον έλεγχο και την πιστοποίηση προϊόντων βιολογικής παραγωγής σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.

Καλλιεργούμενες εκτάσεις και προϊόντα

Οι καλλιεργούμενες εκτάσεις από τις Βιοκαλλιέργειες της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου ξεπερνούν τα 450 δεκάρια και υπάρχουν δυνατότητες για επέκταση στα 1000 δεκάρια. Στις εκτάσεις αυτές υπάρχου δενδροκαλλιέργειες όπως και διάφορα εποχιακά.. Οι δενδροκαλλιέργειες περιλαμβάνουν κατά κύριο λόγο ελιές και εσπεριδοειδή. Ανάμεσα στα καλλιεργούμενα είδη υπάρχουν και μικρές εκτάσεις με αλουίζα. Ένα σημαντικό μέρος των καλλιεργειών είναι οι πατάτες που καλύπτουν τις ανάγκες της ντόπιας αγοράς σε πατάτες βιολογικής καλλιέργειας. Τα κύρια προϊόντα που διαθέτει η ΟΙΚΟΖΩΗ είναι: ελαιόλαδο, πατάτες, αλουίζα, σιτάρι, κριθάρι, ρεβίθια και βίκο.

Τα βιολογικά προϊόντα της ΟΙΚΟΖΩΗΣ διατίθενται απο τις βιοκαλλιέργειες Οικοζωή και την Ιερά Μητρόπολη Μόρφου.Τηλέφωνα επικοινωνίας: 22932401 και Σάββας Φουσκωτός 99450132

Διοικητικό Συμβούλιο

Γιώργος Χατζηπιερής
Σάββας Ττοφιτζίκης
Αιμίλιος Μιχαήλ

Γραμματέας

Μάριος Ορφανίδης

Συντονιστής Εργασιών

Σάββας Φουσκωτός τηλ. 99450132

Υπάλληλος 

Πέτρος Λεντέα

 τηλ. 22932401

τηλεομ. 22933092