Ο Στυλλής ο Μυλωνάς και η Παναγία

Να πω και για τους Κυπρίους, να μη μείνουμε μόνο στους εν Ελλάδι και Ρώσους αγίους αφού και η Κύπρος έχει το μερτικό της στην αγιότητα. Υπάρχει   εις την Ευρύχου ένας γέρος, τώρα ενενήντα δύο χρονών, πολύ ωραίος άνθρωπος, γεμάτος χάριν. Το 1964 του εμφανίστηκε η Παναγία και είχαν τον εξής διάλογο:

– Στυλιανέ, πρέπει ν᾿ αρχίσεις κάθε νύχτα να προσεύχεσαι από η ώρα δώδεκα μέχρι η ώρα τρεις.

-Παναγία μου, μα εγώ ξυπνώ η ώρα πέντε τζιαι πηαίνω δουλειά εις τη Χώρα (Λευκωσία). Εν να κουτουλλώ (σκοντάφτω), τρεις ώρες να κάμνω αγρυπνία. Και γιατί να κάμνω, Παναγία μου, τούτη την αγρυπνία τζαι να μεν τζιοιμούμαι (κοιμάμαι).

-Σε δέκα χρόνια θα γίνει πολύ μεγάλο κακό εις την Κύπρο. Θα γίνει πολύ μεγάλο κακό και πρέπει κάποιοι να επιστρατευτείτε.

-Και καλά, Παναγία μου, αφού εν γινεί το κακόν που εν γινεί, γιατί εγώ να χάσω τον ύπνο μου.

-Για να έλθει το κακό λιγότερο.

Ακούτε απάντηση της Παναγίας πόσο μητέρα είναι. Βλέπετε πώς δουλεύει η Παναγία και οι άγιοι για μας, δεν του είπε ότι θα ᾿ρθουν οι Τούρκοι αλλά του είπε ότι θα έρθει ένα μεγάλο κακό εις την Κύπρο. Ήταν τόσο απλός και τόσο πιστός, ο Στυλιανός  που το πίστεψε και ξεκίνησε για δέκα χρόνια να ξυπνά στες δώδεκα, να κάμνει τρεις ώρες προσευχή. Όταν τον είδε ο μάστρος του που ελαττώθηκε κάπως η απόδοση του η εργασιακή, του είπε, «Στυλλή, μα εν δουλεύκεις όπως παλιά» και του απαντά ο Στυλλής  «εσύ εν τζιαι επιστρατεύτηκες». Ο μάστρος του δεν μπορούσε να καταλάβει τι εννοούσε, “Μα εσύ δεν επιστρατεύτηκες”. Ήταν τέτοια η ενέργεια που εξέπεμπε, που όλοι τον αγαπούσαν και όλοι τον εσκέπαζαν μέχρι που το 74 έγινεν ότι έγινε. Σκεφτείτε δηλαδή, αν αυτοί οι άνθρωποι δεν επιστρατεύοντο, τι θα συνέβαινε το 74.  Είχαν τη δυνατότητα οι Τούρκοι να το κάμουν και την κακία την είχαν, όχι μόνο τη δυνατότητα.

Οι προφητείες αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας (14.8.2016)

Άκουσα μετά προσοχής τον πάντοτε πεφωτισμένο λόγο του αείποτε διδασκάλου κυρίου Σιαμμά, λόγος επίκαιρος και πολιτικός, λόγος  πνευματικός και ιστορικός, λόγος  θεολογικός, γεωπολιτικός και προφητικός. Αυτός είναι ορθόδοξος τρόπος επειδή δεν υπάρχει μόνον ιστορία και φυσικά δεν υπάρχει μόνον θεολογία. Η θεολογία γίνεται ιστορία και η ιστορία γίνεται θεολογία. 

Εδιάβαζε ένας σύγχρονος νέος ένα βιβλίο ενός  περισπούδαστου θεολόγου της ρωσικής διασποράς για το μυστήριον της ενότητας, το πως ενώνεται μέσω του μυστηρίου αυτού η θεολογία με την ιστορία και η προφητεία με την γεωπολιτική. Δόξα τω Θεώ στις μέρες μας  είμεθα προνομιούχοι διότι την προφητεία δεν την περιμένουμεν απλώς, αλλά τη ζούμε. Μας έδωσεν ο Θεός, παρ’ όλη την αναξιότητα του εικοστού αιώνος, σε Ανατολή και Δύση  μεγάλους Ορθόδοξους αγίους με τεράστιο προφητικό χάρισμα, Ρώσσοι, Έλληνες, Βούλγαροι, Ρουμάνοι, Σέρβοι, Αμερικάνοι. Όλοι αυτοί προφήτευσαν τη διάλυση της Σοβιετικής ενώσεως, τα γεγονότα της Συρίας, της Γιουγκοσλαβίας, του Ιράκ, τη διάλυση άκουσον-άκουσον της τάχα μου-τάχα μου ενωμένης Ευρώπης, την επέλασην του Ισλάμ και τη διάλυση της Τουρκίας. Τη δόξα για μερικές δεκαετίες της Ορθοδοξίας όχι μόνον μεταξύ των Ορθοδόξων, αλλά παγκοσμίως, για να προετοιμαστεί η ανθρωπότητα για τα μεγάλα, τα τρισμέγιστα της αποκαλύψεως. Ο Θεός και μόνον αυτός ξέρει πότε θα γίνει, αλλά θα γίνει. 

Άρα, ζούμε την προφητεία στις μέρες μας και δεν περιμένουμε να ακούσουμε προφητείας Ησαΐου το ανάγνωσμα και να έχομεν αμφιβολίες ότι αυτά είναι παραμύθια κάποιων παπάδων. Ο άγιος Παΐσιος μας αποστόμοσεν όλους, πιστούς, ολιγόπιστους και άπιστους αφού οι λόγοι του πραγματοποιούνται μέρα τη ημέρα. 

Αυτό όμως  το μυστήριο που ζούμε, η πραγματοποίηση των προφητειών, στις μέρες μας και οι άνθρωποι της πίστεως να γνωρίζουν τη γεωπολιτική εξέλιξη πριν πραγματοποιηθεί μας φανερώνει ότι κάποιος εργάστηκε για να κατεβεί ο ουρανός στη γη, κάποιος έγινε κλίμακα, έγινε σκάλα. Πιο σύγχρονα έγινεν έναν ασανσέρ να κατεβεί ο ουρανός, το θαύμα, η θεολογία και να ενωθεί με την ύλην και την ιστορία.

Αυτό το βιβλίο λοιπόν  του πολυσπούδαστου θεολόγου αποτελείται κυρίως από σκέψεις δυνατές και όχι από σκέψεις  και λόγους της καρδιάς. Ρώτησα τον νέο που το μελετούσε  τι αποκόμησε από το βιβλίο και κατάλαβα ότι αντιλήφθηκε κάτι πάρα πολύ ωραίο. Μου είπε ότι αν δεν ήταν η Παναγία, δεν θα είχαμε ενότητα ουρανού και γης, ούτε θεολογίας και ιστορίας, ούτε διπλωματίας και προφητείας. Αλλά επειδή η Παναγία επροσεφέρθει εις το Πνεύμα το Άγιον, εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου, εσαρκώθην ο Υιός και Λόγος του Θεού και εγεννήθην ο Θεάνθρωπος Ιησούς. Ο σταυρωθείς, ο αναστάς, ο αναληφθείς δι’ ημάς εις τους ουρανούς και εν δεξιά καθίσας του Θεού και Πατρός. Και πάλιν ερχόμενον μετά δόξης κρίναι ζώντας και νεκρούς.

Απόσπασμα κηρύγματος Πανιερωτάτου  Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου από τον πανηγυρικό Εσπερινό της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που τελέσθηκε στον ιερό ναό της Παναγίας Χρυσοσώτειρας στο χωριό Τρείς Ελιές (14.08.16).

Ο ΟΣΙΩΤΑΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ Ο ΠΑΠΟΥΛΑΚΟΣ

Ο Οσιώτατος Μοναχός Χριστόφορος ο Παπουλάκος υπήρξε μια προσωπικότητα που συγκλόνισε στο διάβα του με τις προτροπές και τις παρεμβάσεις του, κυρίως όμως με το άδολο κήρυγμά του. Έζησε και έδρασε την εποχή του Όθωνα, εποχή που το ελληνικό κράτος προσπαθούσε να οργανωθεί ακολουθώντας τα πρότυπα των κρατών της Δυτικής Ευρώπης. Ο Παπουλάκος, με τη ζωή και τον αγώνα του εξέφραζε την αντίδραση του Ορθόδοξου Έλληνα έναντι των αλλοιώσεων από το κοσμικό πνεύμα που είχε αρχίσει να διεισδύει στις ψυχές των ανθρώπων, εξοβελίζοντας τις πατροπαράδοτες αξίες του πολύπαθου γένους μας. Υπήρξε μια από τις προσωπικότητες, που έδωσαν μάχη για να διασώσουν τον άνθρωπο από το νέο δυτικότροπο μοντέλο ζωής, κηρύττοντας όχι μόνο το λόγο του Θεού, αλλά και το λόγο του ανθρώπου.

Ο Μοναχός Χριστόφορος, κατά κόσμον Χρήστος Παναγιωτόπουλος γεννήθηκε στον Άρμπουνα στην περιοχή Κλειτορία των Καλαβρύτων, μετά το 1770. Δεν υπάρχουν στοιχεία για τα πρώτα  χρόνια του βίου του, καθώς ζούσε ως απλός χωρικός, γνωρίζοντας λίγα γράμματα. Ωστόσο η αγάπη του και η κλίση του στην Ορθόδοξη λατρεία ήταν έκδηλη από τη μικρή του ηλικία. Διαβιούσε ασκώντας το επάγγελμα του κρεοπώλη και σε προχωρημένη ηλικία συνέβη το θαύμα. Μετά από ένα παράξενο γεγονός στην οικία του έμεινε αναίσθητος και μεταφέρθηκε στο διπλανό Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου, όπου επί τρεις ημέρες έμεινε πίσω από την Αγία Τράπεζα ως νεκρός. Το θεϊκό αυτό σημείο στην οικία του και η θαυμαστή ανάρρωσή του, τον συγκλόνισαν με αποτέλεσμα να παραδώσει την περιουσία του στα αδέρφια του και να εγκαταλείψει την κοσμική ζωή.

Σύμφωνα με τις πηγές, εκάρη Μοναχός στην ιστορική Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων, όπου Ηγούμενος ήταν ο πνευματικός του καθοδηγητής Αρχιμανδρίτης Ιγνάτιος Λαμπρόπουλος. Έλαβε το όνομα Χριστόφορος και άρχισε να περιφέρεται στα χωριά ασκώντας επαιτεία, ενώ στη συνέχεια μοίραζε στους φτωχούς τις ελεημοσύνες που συγκέντρωνε. Ζητούσε μάλιστα να μη διαδίδουν οι χωρικοί τις αγαθοεργίες του. Κατόπιν αναχώρησε για την Ιερά Μονή Αγίου Αθανασίου Φίλια, ενώ αργότερα έγινε ερημίτης ζώντας σε μια σπηλιά κοντά στο χωριό Άρμπουνα.

Το 1830 εγκαταστάθηκε σε ένα κατάλυμα ζώων που ανήκε στην οικογένειά του, σε ένα όρος που απέχει τρία χιλιόμετρα από το χωριό Άρμπουνα. Εκεί έχτισε μια καλύβα και άρχισε την ανέγερση μικρής Ιεράς Σκήτης προς τιμήν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, της οποίας είχε μια μικρή θαυματουργή εικόνα ως οικογενειακό κειμήλιο. Ξεκινά περιοδείες και κηρύττει στα χωριά της Αχαΐας και της Αρκαδίας, ώστε να μπορέσει να ολοκληρώσει το οικοδόμημα της Ιεράς Σκήτης. Στη Σκήτη μόνασε με άλλους δύο Μοναχούς, τον Αβέρκιο και τον Κοσμά, με τους οποίους θα μείνει μαζί μέχρι το 1847, περίοδο που τους εγκαταλείπει και ξεκινά το κηρυκτικό του έργο.

Η κηρυκτική του δράση αρχικά γινόταν κατόπιν πρόσκλησης των εκκλησιαστικών και των κατά τόπους πολιτικών αρχών, καθώς δε διέθετε άδεια ιεροκήρυκα.  Στη συνέχεια όμως η Ιερά Σύνοδος του παρείχε την άδεια. Ο Μοναχός Χριστόφορος ήταν περίπου εβδομήντα ετών, βραχύσωμος, με υπόλευκη γενειάδα, έφερε ράσο, καλογηρικό σκούφο και σταυροφόρο ράβδο. Ήταν όμως ακμαίος, παρά το μικρό ανάστημά του και ο κόσμος τον επονόμασε Παπουλάκο ή Αγιοπατέρα, ενώ σε πολλά έγγραφα αναφέρεται ως Παπουλάκης.

Ο λόγος του ήταν άδολος, απλοϊκός, ζωηρός και αποκτούσε ένταση και ευκρίνεια μπροστά στα πλήθη των πιστών. Χωρίς πομπώδες ύφος κήρυττε το λόγο του Χριστού και την αξία της χριστιανικής πίστης με απλές ηθικές διδαχές. Τα χαρίσματά του, όπως η διορατικότητα, η προορατικότητα και το προφητικό χάρισμα γίνονταν έκδηλα κατά τη διάρκεια των ομιλιών του. Τα πλήθη τον ευλαβούνταν για τις διδαχές και τα θαύματά του, εκδηλώνοντας την ευλάβειά τους παντοιοτρόπως. Έκοβαν κομμάτια από το ράσο του, τρίχες από τα γένια του, ακόμα και πέτρες από τα σημεία που πατούσε. Μάλιστα αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι τα κομμάτια από το ράσο του μόλις κόβονταν, αμέσως αναπληρώνονταν.

Όπου πήγαινε τον υποδέχονταν με χαρά, οι καμπάνες των Ιερών Ναών χτυπούσαν χαρμόσυνα, οι Ιερείς εξέρχονταν να τον προϋπαντήσουν, οι τοπικές αρχές, ο στρατός, οι δημοδιδάσκαλοι με τους μαθητές τους σε παράταξη τον ανέμεναν. Μετά την είσοδό του αναπαυόταν ή προσευχόταν για λίγο και κατόπιν ανέβαινε σε κάποιο εξώστη οικίας ή εξέδρα ή κάποιο μεγάλο δέντρο και ξεκινούσε τις διδαχές. Τα αποτελέσματα των διδαχών του ήταν εντυπωσιακά και  αυτό του το αναγνώριζαν ακόμα και οι μετέπειτα διώκτες του. Αναζωπυρώθηκε η ουσιαστική συμμετοχή του κόσμου στην Ορθόδοξη λατρεία και ενισχύθηκε η πίστη στις χριστιανικές αξίες. Μειώθηκαν οι ληστείες και οι ζωοκλοπές, αυξήθηκαν οι ελεημοσύνες προς τους πτωχούς και η αγάπη φώλιασε στις ψυχές των ανθρώπων. Ο τύπος αφιέρωσε πλήθη άρθρων, προκειμένου να εξαίρει τις αρετές του ανθρώπου αυτού και τον αντίκτυπο που είχε ο λόγος του στην κοινωνία.

Αυτή η επίδραση που ασκούσε ο Παπουλάκος στα πλήθη ενοχλούσε την εξουσία, καθώς δρούσε ανασταλτικά στα σχέδιά της για ξενοκρατία και επικράτηση του Καθολικισμού και του Λουθηροκαλβινισμού ως επίσημη θρησκεία του κράτους. Ο Παπουλάκος έγινε ο εκφραστής της φωνής του λαού που ήθελε να διαφυλάξει την Ελληνορθόδοξη παράδοση, ως παρακαταθήκη της μακραίωνης ιστορίας του Ελληνισμού. Στο πλευρό του ήταν η Φιλορθόδοξη Εταιρεία, στην οποία φαίνεται ότι ανήκε ο Παπουλάκος και η οποία έδρευε στην Πάτρα με επικεφαλής το λόγιο Φλαμιάτο, καθώς και όλος ο πνευματικός κόσμος. Μάλιστα εμφανίστηκαν εκείνη την εποχή πολλοί Μοναχοί κήρυκες, κυρίως κολλυβάδες, οπαδοί του Παπουλάκου, που ονομάζονταν Παπουλάκηδες.

Ο Παπουλάκος στο λόγο του καταφέρεται εναντίον του Όθωνα και επικρίνει το σαθρό πολιτικό γίγνεσθαι. Η πνευματική αφύπνιση του Χριστόφορου είχε ως αποτέλεσμα η κυβέρνηση να φοβηθεί και διέταξε τη σύλληψή του. Ταυτόχρονα ξεκίνησαν συλλήψεις και άλλων κληρικών και Μοναχών, ενώ απειλούνταν οι Ιερές Μονές ότι η εξουσία θα τις κλείσει αν δε συνετιστούν. Όμως ο Παπουλάκος συνέχιζε να κηρύττει, έχοντας συμμάχους τον απλό κόσμο που τον προστάτευε όπου βρισκόταν.

Με απάτη την 22 Ιουνίου 1852 κοντά στην Ιερά Μονή του Τζίγκου, στην περιοχή του Οίτυλου, την ίδια στιγμή που ξεψυχούσε δηλητηριασμένος ο Μοναχός Κοσμάς Φλαμιάτος στην Πάτρα, ο Παπουλάκος συνελήφθη. Η είδηση της σύλληψής του συγκλόνισε το λαό της Ελλάδας που τον θεωρούσαν ισαπόστολο. Μετά από τον εγκλεισμό του στη φυλακή, τις απάνθρωπες συνθήκες της κράτησής του, τη δίκη και την αθωωτική απόφαση του δικαστηρίου, η Ιερά Σύνοδος τον έστειλε στην Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία Θήρας το 1854 ώστε να είναι «ακίνδυνος».

Ο Παπουλάκος παρά τον εγκλεισμό του στην απομακρυσμένη αυτή Ιερά Μονή συνέχισε να κηρύττει και οι κάτοικοι του νησιού να τον επισκέπτονται, ενάντια σε κάθε απαγόρευση και απειλή. Μετά από λίγους μήνες αποφασίστηκε ο εγκλεισμός του στην Ιερά Μονή Παναχράντου στην Άνδρο. Εκεί οδηγήθηκε σε ειδικά διαμορφωμένο μοναχικό κελί, φρουρούμενος από ένα χωροφύλακα. Τις ημέρες μπορούσε να συμμετέχει κανονικά στο πρόγραμμα των Ακολουθιών της Μονής και το βράδυ εγκλειόταν. Με την πνευματικότητά του κέρδισε την υπόληψη του Ηγουμένου και των Μοναχών του Μοναστηριού, ενώ η φήμη του έλκυε πολύ κόσμο από όλη την Ελλάδα που έρχονταν στο νησί για να πάρουν την ευχή του και να τον ακούσουν να κηρύττει.

Ο ζήλος του Μοναχού Χριστοφόρου για κήρυγμα δεν έπαψε ούτε κατά τα χρόνια του σωματικού του περιορισμού. Διακήρυττε ότι «ο Λόγος του Θεού ου δέδεται». Κατά τον εγκλεισμό του στα πετρόχτιστα υπόγεια της Μονής Παναχράντου και ενώ δεν υπήρχε τρόπος διαφυγής κατά θαυμαστό τρόπο ο Παπουλάκος χανόταν για κάποιες ημέρες και επέστρεφε ξανά. Η επίδραση των διδαχών του στο νησί ήταν καταλυτική και έχουν αναφερθεί πολλά θαυμαστά γεγονότα. Στην Άρνη ο Παπουλάκος ανέβηκε το ψηλότερο σημείο του νησιού στα Παρεκκλήσια της Παναγίας και του Προφήτη Ηλία για άσκηση και προσευχή. Εκεί τον είδαν οι ποιμένες, στους οποίους απηύθυνε νουθεσίες. Πιο χαμηλά από το Παρεκκλήσι του Προφήτη Ηλία σώζεται μέχρι σήμερα το «κελί του Παπουλάκου», που βρίσκεται στη ρίζα του βράχου και είναι πετρόχτιστο. Σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις εκεί διέμεινε επί τρεις ημέρες ο Γέροντας.

Κοιμήθηκε το βράδυ της 18ης προς 19η Ιανουαρίου 1861, ήσυχα και ταπεινά, αφού πρώτα, διαισθανόμενος την κοίμησή του, συγχωρέθηκε και ετοιμάστηκε με τα Μυστήρια της Εκκλησίας. Οι πατέρες της Μονής τον τίμησαν ως Άγιο. Ετάφη στο κοιμητήριο της Ιεράς Μονής Παναχράντου Άνδρου στο Φωτοδότιο. Από τους πρώτους χρόνους της κοίμησής του έγιναν προσπάθειες για την ανακομιδή των λειψάνων του, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ωστόσο παντού φιλοτεχνούνταν εικόνες του σε όλη την επικράτεια μέχρι την Κωνσταντινούπολη και χτίζονταν Ναοί στη μνήμη του. Το 1893 ο Μητροπολίτης Καλαβρύτων Γεώργιος μερίμνησε, προκειμένου να μεταφερθεί η κάρα του Παπουλάκου στο Ναό της Ιεράς Σκήτης της Κοιμήσεως στη γενέτειρά του.

Ο Παπουλάκος, ο φτωχός Μοναχός, εντάσσεται στη χορεία των Αγίων της Ορθοδοξίας και των μεγάλων προσωπικοτήτων του γένους από το φιλόχριστο πλήρωμα της πατρίδας μας. Επιπλέον έχει χαρακτηρισθεί εύστοχα ως ο πρώτος εθνομάρτυρας του ελεύθερου Ελληνικού κράτους.

Πηγή υλικού
Νεκτάριου Ν. Πέττα, Ο Οσιώτατος Μοναχός Χριστόφορος ο Παπουλάκος στη Θήρα (1854) και στην Άνδρο (1854-1861), Ινστιτούτο Χριστόφορος Παπουλάκος, Εκδόσεις Επτάλοφος, Αθήνα 2009.

ΟΙ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΠΟΥΛΑΚΟΥ

Ο άγιος Χριστοφόρος πράγματι προφήτευε. Πολλές προφητείες του διεσώθηκαν διά της παραδόσεως από γενεά σε γενεά. Κάθε πόλη και κάθε χωριό γνωρίζει και κάποια προφητεία του, ενώ έχουνδιασωθεί πολλά περιστατικά όπου φαίνεται το προορατικό του χάρισμα. Μερικά από αυτά όπως και μερικές από τις προφητείεςε:

–    «Το Κράτος Θα συνδέσει όλες τις επαρχίες του με μία κλωστή»

(Το είπε στην Καλαμάτα εννοώντας τον τηλέγραφο και το τηλέφωνο, που φυσικά έγιναν πολύ αργότερα, αλλά όσοι ήξεραν αυτή τη ρήση του Αγίου που τότε δεν ήταν κατανοητή την ερμήνευσαν και την κατενόησαν αργότερα με τη διάδοση του τηλεγράφου και του τηλεφώνου).

–    «Θα ’ρθεί εποχή που ο κόσμος Θα γεμίσει από φτερωτά Θεριά».

(Εδώ ο άγιος προφήτεψε το αεροπλάνο).

Στο χωριό Λευκοχώματα ο άγιος προφήτεψε τ//ν έξωση του Οθωνα από την Ελλάδα, όπως και έγινε.

«Το χωριό σας θα γεμίσει κάποτε με ξένες κατοικίες».

(Λέχθηκε στο χωριό Φελός στο οποίο πράγματι σήμερα έχουν χτίσει σπίτια πάρα πολλοί Άγγλοι).«Μας περιμένουνε μέρες ζοφερές, μέρες που δεν ξεχωρίζουνε από το κατράμι. Μας περιμένουνε καιροί που χαμόγελο δεν θ’ ανθεί σ’ ανθρώπου χείλη και όλο το σίδερο της γης κι η φθ!)τιά του κόσμου θα κρέμονται πάνα) από τα κεφάλια μας. Θα ’ρθει η ώρα που θα πλέξει το αλογοπούλαρο στο αίμα. Οι άνθρωποι θα φωνάζουν: ‘Έβγάτε εσείς οι αποθαμένοι, να μπούμε εμείς οι ζωντανοί”».

(Εδώ ο ΙΙαπουλάκος προλέγει κάποια μελλοντική καταστροφή).

«Θα έλθη καιρός που θα βαδίζει ο άνθρωπος μεγάλη απόσταση και δεν θα συναντά άνθρωπο».

(Εννοούσε ο Αγιος άραγε ότι θα γίνει πυρηνικός πόλεμος και θα μείνουν λίγοι άνθρωποι στη γη ή μήπως ότι επειδή όλοι κινούνται με τα αυτοκίνητα, δύσκολα συναντάει κανείς άνθρωπο να βαδίζει με τα πόδια;)

«Τα άθεα γράμματα θα καταστρέψουν τον τόπο μας»

 (Το είπε την άνοιξη του 1852 στην περιοχή Ζευγολατιό Συκέας έξω από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου).

«Δεν θα βρίσκετε άνθρωπο να σας κυβερνήσει». (Λέχθηκε στη Μάνη).

«Θα ’ρθουν δεινά όταν ο άνθρωπος σηκώσει φτερό (αεροπλάνα), γίνει δελφίνι (υποβρύχιο), ντυθεί στα στενά (παντελόνια)».
«Θ’ ανοίξει η Κωνσταντινούπολη, αλλά θα πιαστούν όλα τα έθνη και θα πνιγεί το βουβάλι στο αίμα. Ποιος θα ξήσει να χειροκροτήσει;»

«Θα έλθει εποχή που τα λεφτά εδώ θα είναι πεταμένα και οι άνθρωποι θα τα κλωτσούν με τα πόδια τους».

(Το είπε στην περιοχή της Μονεμβασίας και πράγματι επαληθεύτηκε το 1941 όταν τα γερμανικά αεροπλάνα βομβάρδισαν το αγκυροβολημένο στην περιοχή της Κουρκούλας πλοίο «Κυδωνίαι». Με την έκρηξη που έγινε σκορπίσθηκαν έως επάνω στον βράχο, έως το σημείο που μιλούσε ο Παπουλάκος, δεσμίδες με χαρτονομίσματα. Τα χρήματα αυτά είχαν τυπωθεί, αλλά r| τότε ελληνική κυβέρνηση δεν πρόλαβε να τα κυκλοφορήσει. Με την κατάρρευση του μετώπου και τη φυγή της κυβερνήσεως τα έπαιρναν μαζί τους στην Κρήτη και από εκεί στην Αίγυπτο. Τα χαρτονομίσματα ήταν κατοστάρικα σε ωραιότατο πρασινωπό χαρτί, που όμως δεν είχαν πλέον καμία αξία και έτσι επαληθεύτηκαν τα λόγια του Παπουλάκου).

«Θα ’ρθει το φράγκικο και θα το πληρώσει πρώτο από το αίμα μου».

(Πραγματοποιήθηκε όταν σκοτώσανε οι Ιταλοί το παιδί του αδελφού του στα Καλάβρυτα το 1943, μπροστά στα μάτια της μητέρας του).

 «Το χωριό θα απαρθεί κριθάρι».

(Και εννοεί ότι θα ερημώσουν τα Άρμπουνα, όπως και πράγματι ελάχιστοι κάτοικοι έχουν μείνει).

«Θα έρθει ημέρα που τα λεφτά δεν θα έχουν καμία αξία».

(Εκπληρώθηκε στην Κατοχή που τα χρήματα έχασαν την αξία τους).

«Το λιμάνι θα γεμίσει πολεμικά καράβια α)Σά δεν θα σας ενοχλήσουν».

(Λέχθηκε στο χωριό Κότρωνα της Μάνης και εκπληρώθηκε στην Κατοχή).

«Θα έλθει καιρός που εδώ θα ουρλιάζει ένα μαύρο θηρίο».

(Το είπε στο Λεοντάριο Μεγαλοπόλεως, όπου πράγματι αργότερα ήλθε ο σιδηροδρομικός σταθμός).

ΤΟ ΠΡΟΟΡΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΧΑΡΙΣΜΑ

Θα αναφέρουμε επίσης μερικά περιστατικά που μαρτυρούν το προορατικό χάρισμα του Αγίου.

–    Στο Ζευγολατιό Συκέας που μιλούσε πήγε ένας ονό-ματι Κρανίδης με στρατιώτες. Από μακρυά ο Παπου-λάκος τον είδε και τον φώναξε με το όνομά του, ενώ δεν τον είχε καν ξαναδεί.

–    «Είσαι καλός άνθρωπος, ένας διάβολος που έχεις σπίτι σου σε λίγες μέρες θα σε ντροπιάσει». (Το είπε στον δήμαρχο του χωριού Άγιος Βασίλειος Κυνουρίας, ονόματι Σταγόπουλος, όταν εκείνος του φιλοξένησε στο σπίτι του για φαγητό και πραγματοποιήθηκε όταν λίγες ημέρες μετά η κόρη του Δημάρχου αρρώστησε και ο γιατρός που την εξέτασε βρήκε ότι ήταν έγκυος παράνομα).

–    «Βλέπετε εκείνο το γλιδοσκούφη; Σήμερα έχει φάει μισή οκά μυζήθρα». (Το είπε στην περιοχή της Μο-νεμβασίας πάνω σε έναν βράχο στη θέση Κουρκούλα, κάποια Παρασκευή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Τότε οι περισσότεροι από τους ανθρώπους τηρούσαν αυστηρά τη νηστεία. Όταν λοιπόν ρώτησαν τον τσοπάνο, τους είπε ότι πράγματι είχε φάει τη μυζήθρα).
 

–    «Εδώ στο νεκροταφείο σας, ελάτε όλοι να σας δει-ξα) το μνήμα», είπε όταν κήρυττε στο πολύ μικρό χωριό Αλάημπεη κοντά στην εκκλησία Άγιος Γεώργιος όταν περιόδευε τα χωριά της Λακωνίας. Στάθηκε σ’ ένα χορταριασμένο μνήμα με ξερά χόρτα και είπε: «Εδώ είναι Θαμμένη από δέκα χρόνια μια γυναίκα που τη λέγαν Μηλιά και είναι άλειωτη. Για να μην βασανίζεται το σώμα, να την ξεθάψετε και να την τυλίξετε μ ’ ένα σεντόνι και να την στήσετε όρθια ακουμπισμένη πίσω στο ιερό βήμα του Ναού. Και εσένα ο άνδρας σου -είπε σε μία μαυροφορεμένη γυναίκα που ήταν εκεί- είναι πεθαμένος 8 χρόνια και είναι άλειωτος και τον λένε Κώστα· να τον ξεθάψεις όταν πας στο χωριό σου και να τον τυλίξεις με σεντόνι. Φόρτωσέ τον σε ένα ζώο και φέρ ’τον και στήστ’ τον κι αυτόν κοντό στη Μηλιά· και αύριο να ’ρθείτε όλοι εδώ πάλι, να γονατίσουμε και να φωνάξουμε τρεις φορές: ‘Ό Θεός να τους συγχωρέσεΓ\ Να τους θάψετε πάλι εδώ, και σε 40 μέρες να τους ξεθάψετε, να τους πάρετε τα ο στά. Θα είναι λειωμένα». Η γυναίκα που πλησίασε τον ΓΙαπουλάκο ήταν η γυναίκα του Κώστα Αλεξάνδρυιι από τη Μυρτιά, η οποία πήγε και ξέθαψε το πτώμα του άνδρα της και το ’φερε πίσω από το Ιερό του Ναού

 Αγίου Γεωργίου και το ’στήσε όρθιο κοντά στο πτώμα της Μηλιάς. Την άλλη μέρα μαζεύτηκε περισσότερος κόσμος και μετά την ομιλία που έκανε, κατέβηκε από την εξέδρα ο Παπουλάκος και είπε σε όλους να γονατίσουν. Γονάτισε και ο ίδιος και έκανε προσευχή στον Θεό. Ύστερα είπε στο πλήθος: «Φωνάξτε δυνατά, συγ-χωρεμένοι να ’ναι, τρεις φορές». Όλοι φώναξαν τρεις φορές δυνατά και σηκώθηκαν. Πράγματι, ύστερα από 40 μέρες είχαν λειώσει και οι δικοί τους πήραν τα οστά τους.

-«Να το πάρεις και να φύγεις γιατί είναι κλεμμένο» (είπε στο χωριό Κλειτορία Καλαβρύτων σε κάποιον που του πρόσφερε γάλα από γίδα που την είχε κλέψει).

-Στην Ελαφόνησο υπέδειξε το μέρος που έπρεπε να κτιστεί ο Ιερός Ναός του Αγίου Σπυρίδωνος, διότι οι κάτοικοι ήθελαν να το κτίσουν σε άλλο μέρος. Τους είπε όμως ότι βλέπει ένα γεροντάκι με άσπρη γενειάδα και μαγκουρίτσα να περπατά λυπημένο γιατί δεν κτίζουν τον ναό του εκεί που θέλει και υπέδειξε στη συνέχεια πού να κτιστεί ο Ναός του Αγίου Σπυρίδωνος και οι κάτοικοι έκαναν αυτό που τους είπε.

–    «Να μην πλησιάσουν εδώ οι αστεφάνωτοι, αν δεν πάνε να τελέσουν το μυστήριο του γάμου στην Εκκλησία» (είπε όταν εδίδασκε στις Σπέτσες, και πλησίασε για να ακούσει το κήρυγμά του ένα ζευγάρι που συ-ζούσε).
–    «Καημένε μπαρμπα-Κώστα, σαράντα μέρες σου απόμειναν ακόμη και με τις γυναίκες παραδέρνεις;»

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ “ΤΟ ΠΟΘΟΥΜΕΝΟ”, ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΑΚΚΕΤΟΣ.

Η Ιερά Μητρόπολη Μόρφου και η Ανεγερτική Επιτροπή του Προσκυνηματικού Ναού του Οσίου Ιακώβου (Τσαλίκη) του «με συγχωρείτε» και Θαυματουργού σας  προσκαλούν στους τριήμερους εορτασμούς προς τιμή του οσίου Ιακώβου (Τσαλίκη) του θαυματουργού που θα πραγματοποιηθούν στον ιερό ναό Παναγίας Χρυσελεούσης στην κοινότητα Ακακίου από 20-22 Νοεμβρίου 2021.

Το πρόγραμμα των Ιερών ακολουθιών έχει διαμορφωθεί ως εξής:

Σάββατο 20 Νοεμβρίου εσπέρας και ώρα 16:30: Υποδοχή τεμαχίου ιερού λειψάνου Οσίου Δαυίδ του εν Ευβοία και επιστηθίου σταυρού του Οσίου Ιακώβου του Θαυματουργού στην πλατεία της εκκλησίας της Παναγίας Χρυσελεούσας. Ακολούθως Πανηγυρικός Εσπερινός των Εισοδίων της Θεοτόκου. Ο ναός θα παραμείνει ανοικτός μέχρι τις 21:00 για προσκύνημα.

Κυριακή 21 Νοεμβρίου πρωί και ώρα 06:30: Όρθρος και πανηγυρική Θεία Λειτουργία των Εισοδίων της Θεοτόκου. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας το ιερό λείψανο του Οσίου Δαυίδ του εν Ευβοία και ο επιστήθιος σταυρός του Οσίου Ιακώβου του Θαυματουργού θα παραμείνουν για ολοήμερο προσκύνημα.

Κυριακή 21 Νοεμβρίου βράδυ και ώρα 19:30: Πανηγυρική αρχιερατική αγρυπνία προϊσταμένου του Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Μόρφου κ.κ. Νεοφύτου προς τιμή του Οσίου Ιακώβου του Τσαλίκη του Θαυματουργού.

Δευτέρα 22 Νοεμβρίου εσπέρας και ώρα 17:30: Παρακλητικός Κανόνας προς τιμή του Οσίου Ιακώβου και στη συνέχεια στις 18:30 ομιλία από τον Πανιερώτατο Μητροπολίτη Μόρφου κ.κ. Νεόφυτο με θέμα: «Ο Άγιος Ιάκωβος και η σχέση του με την Παναγία και τους αγίους».

ΜΝΗΜΗ ΟΣΙΟΥ ΣΩΖΟΜΕΝΟΥ

Το Σάββατο 20 Νοεμβρίου 2021 ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος θα χοροστατήσει κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας και θα κηρύξει τον θείο λόγο στο πανηγυρίζον ιερό παρεκκλήσιο του αγ. Σωζομένου, στην κοινότητα Γερακιές.

ΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Το Σάββατο 20 Νοεμβρίου 2021 και ώρα 5:00 μ.μ., ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος θα προστεί της  Ακολουθίας του πανηγυρικού Εσπερινού και θα κηρύξει τον θείο λόγο στον πανηγυρίζοντα ιερό ναό Παναγίας «Ρόδον το Αμάραντο», στην κοινότητα Κουτραφάς. Στον ίδιο πανηγυρίζοντα ιερό ναό ο Πανιερώτατος θα τελέσει την Θεία Λειτουργία ανήμερα της εορτής.

Το Σάββατο 20 Νοεμβρίου 2021, ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου π. Ιάκωβος Καλογήρου θα προστεί της  Ακολουθίας του πανηγυρικού Εσπερινού και θα κηρύξει τον θείο λόγο στο πανηγυρίζον ιερό εξωκκλήσιο της Παναγίας «Κουσουλιάς» στην κοινότητα Φλάσου. Στο ίδιο πανηγυρίζον ιερό παρεκκλήσιο ο Πανοσιολογιώτατος θα λειτουργήσει και ανήμερα της εορτής.

Την Κυριακή 21 Νοεμβρίου 2021, ο Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Φώτιος Ιωακείμ θα τελέσει την Θεία Λειτουργία και θα κηρύξει τον θείο Λόγο στον πανηγυρίζοντα ιερό ναό Παναγίας, στην κοινότητα Γαλάτας.

ΜΝΗΜΗ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΑΚΩΒΟΥ ΤΟΥ «ΜΕ ΣΥΓΧΩΡΕΙΤΕ»

Η Ιερά Μητρόπολη Μόρφου και η Ανεγερτική Επιτροπή του Προσκυνηματικού Ναού του Οσίου Ιακώβου (Τσαλίκη) του «με συγχωρείτε» και Θαυματουργού σας  προσκαλούν στους τριήμερους εορτασμούς προς τιμή του οσίου Ιακώβου (Τσαλίκη) του θαυματουργού που θα πραγματοποιηθούν στον ιερό ναό Παναγίας Χρυσελεούσης στην κοινότητα Ακακίου από 20-22 Νοεμβρίου 2021.

Το πρόγραμμα των Ιερών ακολουθιών έχει διαμορφωθεί ως εξής:

Σάββατο 20 Νοεμβρίου εσπέρας και ώρα 16:30: Υποδοχή τεμαχίου ιερού λειψάνου Οσίου Δαυίδ του εν Ευβοία και επιστηθίου σταυρού του Οσίου Ιακώβου του Θαυματουργού στην πλατεία της εκκλησίας της Παναγίας Χρυσελεούσας. Ακολούθως Πανηγυρικός Εσπερινός των Εισοδίων της Θεοτόκου. Ο ναός θα παραμείνει ανοικτός μέχρι τις 21:00 για προσκύνημα.

Κυριακή 21 Νοεμβρίου πρωί και ώρα 06:30: Όρθρος και πανηγυρική Θεία Λειτουργία των Εισοδίων της Θεοτόκου. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας το ιερό λείψανο του Οσίου Δαυίδ του εν Ευβοία και ο επιστήθιος σταυρός του Οσίου Ιακώβου του Θαυματουργού θα παραμείνουν για ολοήμερο προσκύνημα.

Κυριακή 21 Νοεμβρίου βράδυ και ώρα 19:30: Πανηγυρική αρχιερατική αγρυπνία προϊσταμένου του Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Μόρφου κ.κ. Νεοφύτου προς τιμή του Οσίου Ιακώβου του Τσαλίκη του Θαυματουργού.

Δευτέρα 22 Νοεμβρίου εσπέρας και ώρα 17:30: Παρακλητικός Κανόνας προς τιμή του Οσίου Ιακώβου και στη συνέχεια στις 18:30 ομιλία από τον Πανιερώτατο Μητροπολίτη Μόρφου κ.κ. Νεόφυτο με θέμα: «Ο Άγιος Ιάκωβος και η σχέση του με την Παναγία και τους αγίους».

Κήρυγμα Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου στὴ Θεία Λειτουργία τὴν Κυριακὴ ΙΒ΄Ματθαίου, ποὺ τελέσθηκε στὸν ἱερὸ ναὸ Ἁγίου Γεωργίου τῆς κοινότητος Καμιναριῶν τῆς μητροπολιτικῆς περιφέρειας Μόρφου (30.8.2020).

Έτη πολλά ευλογημένα και σε σας να είναι τα έτη σας. 

Δυο λόγια να σας πω μόνον, με αφορμή τη σημερινή χοροστασία μας, που είχαμε την χαρά να συλλειτουργήσουμε, να χοροστατήσομε, να συμψάλλουμε μαζί με τους καλούς σας ιεροψάλτες και μαζί με όλους εσάς, να κοινωνήσουμε «Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν» και το κυριότερο «εἰς ζωὴν αἰώνιον». 

Μου έκανε εντύπωση ο τρόπος που ο διάκος μας εξέφρασε  το σημερινό Ευαγγέλιο. Όχι απλά το διάβασε, γιατί άλλο είναι να διαβάζεις κάτι και άλλο να εκφράζεις κάτι. Για να διαβάσεις κάτι  μπορείς μόνο και με το μάτι, αλλά να εκφράσεις κάτι, σημαίνει συμμετέχουν όχι μόνον οι αισθήσεις του σώματος αλλά και οι πέντε αισθήσεις της ψυχής. Όταν συνεργαστούν οι πέντε αισθήσεις του σώματος μας μαζί με τις πέντε αισθήσεις της ψυχής μας, τότε ο άνθρωπος, ξέρετε τι παθαίνει; Γίνεται άγιος. 

Όταν συνεργαστεί η ψυχή διά των πέντε αισθήσεών της με τες αισθήσεις του σώματος, τότε ενεργοποιούνται όλες οι δυνάμεις του ανθρώπου, ψυχικές και σωματικές. Ενώνονται και κατευθύνονται με ταχύτητα στον Ένα, τον Τριαδικό Θεό και Αυτός μας δίδει πρώτα  άφεσιν αμαρτιών και μετά ζωήν αιώνιον. 

Άφεσιν αμαρτιών παίρνουμε με τρεις τρόπους.

Η πρώτη είναι διά της εσωτερικής καρδιακής μετανοίας. Βλέπω για παράδειγμα τη Χλόη και με νευριάζει. Το αντιλαμβάνεται ο νους ότι νευρίασα εξαιτίας της Χλόης έστω και αν δεν  φταίει η Χλόη. Μπορεί να φταίει ο λογισμός μου, η φαντασία μου, ο θυμός μου, τα νεύρα μου, όμως θυμώνει ο εαυτός μου. Μόλις αντιληφθώ ότι έκαμα λάθος  και αναγνωρίζω το λάθος μέσα μου, κατηγορώ προς στιγμή λίγο τον εαυτό μου, τον ταπεινώνω δηλαδή. Και αμέσως μιλώ του Χριστού: “Χριστέ μου, συγχώρα με, που νευρίασα με τη Χλόη, συγχώρεσέ την και αυτήν, συγχώρεσε και μένα διότι με τα νεύρα μου της εξέπεμψα κακήν ενέργεια και είναι κρίμα η γυναίκα”. 

Το σώμα της Χλόης πιθανότατα να μην αντιλήφθηκε τίποτε,όμως οι αισθήσεις της ψυχής της αισθάνθηκαν το κακό που της έκαμα. Εάν επιμένω και δεν ζητώ γρήγορα μετάνοια, εκτός που βλάπτομαι εγώ,  της στέλλω  πειρασμό και αυτή τον δέχεται  αν είναι σε κάτι απρόσεκτη στη ζωή της ή κάπου αμαρτάνει επίμονα. Βλέπετε πώς ζημιώνουμε έναν άνθρωπό μας; Άνθρωποι είμαστε, αν δεν νευριάσω με τη Χλόη, θα θυμώσω με τον Ραφαήλ, θα σκανδαλιστώ με τον ψάλτη, θα ζηλέψω τον Ιωάννη, θα κρίνω ή θα κατακρίνω τη Γεωργία. Σε όλους μας  ο νους, δεν σταματά να δουλεύει αφού ο νους είναι ο οφθαλμός της ψυχής, γι’ αυτό έχουμε ανάγκην από εσωτερική μετάνοια, γρήγορα να καταλαβαίνουμε το λάθος μας και γρήγορα να μετανιώνουμε. Διαβάζουμε στο απόδειπνο «Καὶ δώρισε ἡμῖν γρήγορον νοῦν», δός μου δηλαδή Χριστέ μου, γρήγορη μετάνοια, να καταλαβαίνω τα λάθη μου, να Σου τα λέω αμέσως. Να τα εξομολογούμαι δηλαδή στον Χριστό από μέσα μου και να ζητώ να με συγχωρέσει. Αυτή είναι η πρώτη άφεσις αμαρτιών και να ξέρετε ότι την αισθάνεσαι. Όταν το κάνεις με την καρδιά σου αυτό, την εσωτερική διαδικασία της μετανοίας, νοιώθεις ότι σε συγχώρεσε ο Χριστός διότι ανακουφίζεται η καρδία και μαζί  ανακουφίζεται και ο συνάνθρωπός μας, εάν είναι με συνάνθρωπό μας που έγινε η οποιαδήποτε αμαρτία. Αυτή λοιπόν είναι η πρώτη μετάνοια, η πρώτη άφεση αμαρτιών. 

Η δεύτερη είναι, όταν βλέπουμε κάποιες αμαρτίες να επιμένουν και να επανέρχονται παρόλο που ζητούμε συγχώρεση. Εκεί θέλουμε γιατρό της ψυχής γι’ αυτό  πάμε στον πνευματικό. Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε έναν γιατρό της ψυχής ο καθένας μας, καν Πατριάρχης είσαι, καν Δεσπότης είσαι, καν παπάς είσαι, καλόγερος είσαι, λαϊκός είσαι, άντρας, γυναίκα, ότι και να είσαι, η ψυχή σου θέλει γιατρό, έναν πνευματικό πατέρα. Ξέρετε γιατί λέγεται πνευματικός; Επειδή σου μαθαίνει τους δρόμους του Αγίου Πνεύματος, σου συστήνει, σου γνωρίζει το Άγιον Πνεύμα. Πνευματικός που δεν κάμνει αυτή τη δουλειά, δεν είναι πνευματικός, είναι εξομολόγος. Εξομολόγοι είναι πολλοί παπάδες, πνευματικοί όμως είναι αυτοί που καθαρίζουν την καρδιά τους.  Ποιος την καθαρίζει όμως την καρδια; Ο Νεόφυτος; Εγώ μόνο να τη λερώνω ξέρω.  Την καθαρίζει Αυτό που ξέρει να καθαρίζει και το βρίσκουμε στο «Βασιλεῦ Οὐράνιε» όταν του ζητούμε «Ἐλθὲ καὶ σκήνωσον ἐν ἡμῖν καὶ καθάρισον ἡμᾶς».Άρα το Ἅγιον Πνεύμα καθαρίζει. Όλοι οι Ορθόδοξοι έχουμε το Άγιον Πνεύμα. Το πήραμε την ώρα που μυρωθήκαμε, μόλις βγήκαμε από την κολυμβήθρα. Άρα, όταν βλέπομε αμαρτία να επιμένει μέσα μας, πάμε στον πνευματικό πατέρα και με την βοήθεια του Αγίου Πνεύματος, αρχίζουμε να καθαρίζουμε την πιο δύσκολη αμαρτία. Εκεί είναι η δεύτερη άφεση των αμαρτιών. 

Την τρίτη την ζήσαμε σήμερα στη Θεία Λειτουργία όταν κοινωνούσαμε και οφείλω να σας πώ ότι χάρηκα διότι κοινωνήσατε πολλοί σήμερα. Είπα του παπά-Ευάνθη,ότι λόγω του ότι προηγήθηκε τις προηγούμενες μέρες νηστεία(αποτομή της τιμίας κάρας Ιωάννου του Βαπτιστή και η νηστεία της Παρασκευής) ο κόσμος κοινώνησε ποιο εύκολα στην Θ. Λειτουργία της Κυριακής. Σας επισημαίνω όμως  ότι η νηστεία δεν είναι η μόνη προϋπόθεση για να κοινωνήσετε. Ο διάβολος δεν τρώει τίποτε αλλά είναι διάβολος και δεν μπορεί να κοινωνήσει. Άρα η προϋπόθεση για να κοινωνώ τακτικά είναι να συγχωρώ, να συμφιλιώνομαι με αυτούς που με πλήγωσαν, να προσεύχομαι γι᾿ αυτούς που με αδίκησαν, που με πίκραναν, «Πρῶτον καταλλάγηθι τοῖς σὲ λυποῦσιν καὶ ἔπειτα θαρρῶν μυστικὴν βρῶσιν φᾶγε». Πρώτα, λέει, πήγαινε συμφιλιώσου με αυτούς που σε πίκραναν και μετά, έλα να κοινωνήσεις. Αυτή είναι η προϋπόθεση της Θείας Κοινωνίας και είναι προϋπόθεση ψυχική επειδή η συμφιλίωση, η συγχώρεση, είναι αρετή της ψυχής. Αλλά, επειδή δεν έχουμε μόνον ψυχή, δεν είμαστε φαντάσματα αλλά έχουμε και σώμα πρέπει να ενεργοποιήσουμε και τες δυνάμεις του σώματος γι᾿ αυτό νηστεύω. Η νηστεία απευθύνεται διά του φαγητού στις ορέξεις του σώματος. Η συγχωρητικότητα, η συμφιλίωση, η σπλαγχνικότητα, το έλεος απευθύνονται στην ψυχή. Ρώτησα μια φορά τον άγιο Πορφύριο ποιον χωρίο του άρεσε πιο πολύ, ποια πρόταση της Αγίας Γραφής από όλα αυτά που διάβασε. Έκλεισε τα ματάκια του τα γαλανά και μου είπε: “Μου άρεσε και μου αρέσει όποτε διαβάζω, την καθολική επιστολή Ιακώβου του Αδελφοθέου, εκεί που λέει, «ἀνέλεος ὁ Θεὸς τοῖς μὴ ποιοῦσιν ἔλεος». Σ᾿ αυτούς που δεν κάμνουν έλεος, που δεν συγχωρούν δηλαδή, ο Θεός δεν θα συγχωρέσει. Τι φοβερή κουβέντα. «Ἀνέλεος ὁ θεὸς τοῖς μὴ ποιοῦσιν ἔλεος». 

Να λοιπόν, με ποιους τρόπους κερδίζεται η αιώνια ζωή. Πρώτον διά της γρήγορης μετανοίας, δεύτερον διά της εξομολογήσεως και τρίτον διά της τακτικής Θείας Κοινωνίας «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν» και τότε έρχεται και η ζωή η αιώνιος. 

Γι᾿ αυτή την αιώνιον ζωή πρέπει να συνεργαστεί το σώμα μας με τη ψυχή μας. Οι πέντε αισθήσεις του σώματος με τις πέντε  αισθήσεις της ψυχής. Έχουμε έτσι λοιπόν, πέντε και πέντε ίσον δέκα. Δεκάχορδο, λέει ο άγιος Θεοφάνης ο Γραπτός εις το Θεοτοκάριον. Δεκάχορδο όργανο έχουμε όλοι οι άνθρωποι για να γνωρίσομε τον Πατέρα, τον Υιό και το Πνεύμα το Άγιο. 

Ας αρχίσουμε με τα εύκολα. Τις πέντε αισθήσεις του σώματος που όλοι τις ξέρετε. Είναι η όραση,  η αφή,  η όσφρηση, η γεύση και η ακοή. Και τι δεν κάμνομε για τα μάτια μας έχουμε τον οφθαλμίατρο μας. Και τι δεν κάμνομε για την ακοή μας έχουμε τον ΟΡΛ. Και τι δεν κάμνουμε για την όσφρηση μας να μυριζόμαστε το φαΐ, να το απολαμβάνομε. Για τη γεύση μας, έχουμε τους διατροφολόγους. Και βάλε και άλλα και άλλα που για τες αισθήσεις του σώματος, αναπτύξαμε εδώ και πέντε χιλιάδες  χρόνια πολλές επιστήμες. 

Για τες πέντε αισθήσεις της ψυχής, ακούσατε πολλούς να σας μιλούν; Δυστυχώς, πολύ λίγοι τα λένε. Εγώ που ήμουν παιδί του ιερού και της Εκκλησίας από μικρός άργησα να καταλάβω  επειδή δεν βρέθηκε κάποιος  να μου πει: “ Παιδάκι μου χρυσό, που θες να γίνεις και παπάς, έχει και η ψυχή σου αισθήσεις μην την αφήσεις αναίσθητη”.  Ο άγιος Πορφύριος για πρώτη φορά μου είπε για τον νουν. Φυσικά  μου έλεγε συνέχεια η μάνα μου, πρόσεχε, γιε μου, να μην γείρει ο νους σου. Ή αν κάμναμεκαμιά σκανταλιά μας έλεγε  εν ο νους σου τζιαι ξεκόλλησε ή εν ο νους σου τζιαι γυρίζει. 

Εμείς τότε νομίζαμε ότι ότι νους είναι ο εγκέφαλος όπως μας έμαθαν  τα άθεα γράμματα της Ευρώπης. Ρώτησα  τη μάνα μου που ήταν μια αγράμματη γυναίκα ,αλλά  αγία, τι είναι ο νους και μου είπε ότι ο νους εν είναι η λογική, εν άλλον πράμα η λογική. Για τούτο τζιαι λέμε εν ο νους σου τζιαι ξεκόλλησε. Από που  ξεκόλλησε; Άμα ξεκολλήσει ο νους που την καρδία, μου λέει, δεν ξέρει να αγαπά, δεν ξέρει να συγχωρά. Άμα ξεκολλά που την καρδία αρέσκει του να αλητεύει, να γυρίζει συνέχεια, να μην επικεντρώνεται σε έναν πράμα τζιαι κολλά  στον εγκέφαλο και αρχίζει και σκέφτεται και κρίνει και κατακρίνει συνέχεια και σχολιάζει. Διαβάσαμε μετά τη φιλοκαλία, τους αγίους πατέρες  και μας έμαθαν ότι όταν πάμε λειτουργία και ακούσουμε τρεις γραμμές τότε ο νους φεύγει, ταξιδεύει, αλητεύει, λένε οι πατέρες. Είναι έκφραση δική τους ο χαρακτηρισμός αλήτης νους. Ένας νους δηλαδή που γυρίζει δηλαδή από δω απ᾿ εκεί όπως ο αλήτης που είναι μέσα στους δρόμους και γυρίζει. 

Η ψυχή έχει 5 αισθήσεις. 

Πρώτη και κυριότερη είναι ο νους. Ο νους είναι ό, τι είναι για το σώμα ο οφθαλμός, το μάτι. Οφθαλμός της ψυχής είναι ο νους δηλαδή εκεί που προσανατολίζεις και εστιάζεις την προσοχή σου. Λέμε ωραίες εκφράσεις εμείς στην Κύπρο που έχουν να κάνουν με το νου γι’ αυτό έβαλα , τον πάτερ Χριστόφορο, να μου γράψει όλες τις εκφράσεις, σοβαρές, αστείες, θεολογικές, αθεολόγητες, που λένε οι γέροι και οι κοτζιάκαρες. (γριές) για το νου. Μου έγραψε τριάντα δύο και αντιλήφθηκα ότι  οι παλιοί είχαν τον νουν σε πρώτη ζήτηση. Εμείς, τον φυλακίσαμε μέσα στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα να μην  του επιτρέπουμε να δουλεύει γιατί δουλεύει το κομπιούτερ. Αν σβήσουν τα κομπιούτερ, που θα σβήσουν κάποια στιγμή, είναι προφητεία αγίων τούτη, θα γίνει αυτό που είπε ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ότι θα μας διευθύνουν τα άλαλα και τα μπάλαλα. Οι δορυφόροι δηλαδή και τα άψυχα αυτό σημαίνει τα μπάλαλα, τα παλαβά, που δεν έχουν νουν, τα ανόητα. Βλέπετε οι λέξεις, πόσην ακρίβεια έχουν; Οι παλαιότεροι έλεγαν όπως προαναφέραμε “εν ο νους σου τζιαι γυρίζει” επειδή αντιλήφθηκαν ότι όλη η υπόθεση είναι να μαζεύουμε τον νου μας,. Μόλις αμαρτάνει, μόλις φεύγει η προσοχή του από τες εντολές του Χριστού, αμέσως να μετανιώνουμε. Να πως θεραπεύεται ο νους. Γι᾿ αυτό και η λέξη μετάνοια, το δεύτερο συνθετικό της, είναι πάλι ο νους, Μετά + νους. Άρα ο οφθαλμός της ψυχής είναι ο νους. 

Οι άλλες 4 αισθήσεις της ψυχής μας, έτσι για να ξέρετε:

Είναι η νόηση, που έχει σχέση με τον εγκέφαλο, που ταξινομεί δηλαδή επεξεργάζεται και βγάζει συμπεράσματα λογικά. Το λογικό μέρος της ψυχής. 

Είναι η φαντασία, που φαντάζεται ο άνθρωπος. Έχει αυτή τη δυνατότητα η ψυχή. Υπάρχουν  επαγγέλματα που πρέπει να έχεις φαντασία όπως ο αρχιτέκτονας, ο ζωγράφος, ο μουσικός. Προσέξτε  όχι να είμαστε φαντασμένοι. Άλλο φαντασία, άλλο φαντασμένος. 

Η  αίσθηση.  Η αίσθηση είναι να μπορεί ο άνθρωπος να αισθάνεται και να προαισθάνεται. Δεν σας έτυχε κάποιες φορές να λέτε, σήμερα κάτι θα πάθω. Ποιος σας το λέει τούτο; Η αίσθηση της ψυχής σας, που επικοινωνεί με ποιον; Με τον φύλακα σας άγγελο. Αν δεν είστε καλοί άνθρωποι και είστε παλιάνθρωποι, επικοινωνείτε με άλλον. Τον δαίμονα. Βέβαια ο δαίμονας δεν θα σας δώσει ποτέ καλή συμβουλή αλλά θα σας δώσει πληροφορία ανακατεμένη με το ψέμα.

Τη γνώμη. Το γνωμικό θέλημα. Θέλω να σωθώ να γίνω άγιος αλλά μ᾿ αρέσει πολύ και το φαΐ, μ᾿ αρέσει και  το χρήμα. Δεν γίνεται όμως αυτό. Ακούσατε τον σημερινό νέο του Ευαγγελίου; Θα τηρούσε όλες τις εντολές. Μόλις του είπε ο Χριστός, πήγαινε πούλησε τα υπάρχοντα σου,  λυπήθηκε ο νέος επειδή ήταν πλούσιος πολύ και σηκώθηκε και έφυγε. Και λέει ο Χριστός έναν σκληρό αλλά αληθινόν λόγο: «Δυσκόλως οἱ τὰ χρήματα ἔχοντες, εἰσελεύσονται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν». Σκεφτείτε εμείς που δεν έχομε χρήματα πολλά, που δεν είμαστε εφοπλιστές αλλά θέλουμε χρήματα πόσην ανοησία έχουμε. Μου έχουν τύχει πολλοί εφοπλιστές που έχουν χρήματα,καλοί άνθρωποι που συνεχώς κάμνουν ελεημοσύνες, χτίζουν Εκκλησίες, προικοδοτούν ορφανά, φοιτητές, άπορους,  κάμνουν ιδρύματα,, βγάζουν υποτροφίες και όμως  έχουν αγωνία. Πανιερώτατε, θα σωθώ; Είμαι πλούσιος δυστυχώς και αγαπώ τα πλούτη μου. Έχω εφτά σπίτια, μου είπε ένας και τρεις πισίνες. Του είπα και ᾿γω τρία σώματα να αποκτήσεις καθένα να μπαίνει σε μια. Ο Θεός ένα σώμα μας έδωκε και μια ψυχή, μακάρι να τα κουμαντάρουμε αυτά. Βλέπεται  λοιπόν, γιατί είναι πρόβλημα ο πλούτος, γιατί είναι πρόβλημα το φαγητό και η Εκκλησία μιλά για νηστείες. Αντιλαμβάνεστε  γιατί είναι πρόβλημα τα σαρκικά μας πάθη και η Εκκλησία μιλά για εγκράτεια και σε πολλούς δεν αρέσει και ενοχλούνται που μιλούμε για εγκράτεια στον 21ο αιώνα. Να θυμάστε ότι εύκολα γέρνει ο νους του ανθρώπου και  δεσμεύεται εις τα υλικά, εις τα πάθη, γι᾿ αυτό μου έλεγε η μάνα μου συνεχώς, πρόσεχε γιε μου, σε έκαμε Επίσκοπο ο Θεός, σε έβγαλε ψηλά, πρόσεχε να μην γείρει ο νους σου. Έγειρε ο νους σου, θα είσαι ένας θλιβερός Επίσκοπος υποψήφιος για την κόλαση.

Γι᾿ αυτό και σεις, όλα αυτά που είπαμε σήμερα, τα υψηλά, τα μεγάλα και ταυτόχρονα απλά και ταπεινά, να τα αξιοποιήσετε. Μην αφήνετε την ψυχή σας, το σώμα σας, να κολλά στα επίγεια και το φαΐ και το τραγούδι και τον χορό θα απολαύσομε με μέτρο. Έρχεται εποχή και ήλθε μάλλον η εποχή που, όπως έλεγε ο άλλος άγιος του αιώνα μας, ο άγιος Παΐσιος, ο Χριστός θα χωρίσει το σιτάρι από το κριθάρι. Ένας κορωνοϊός, ένας τόσο αδιόρατος ιός, πόση απιστία, πόσο φόβο, πόση ολιγοπιστία εφανέρωσε σε όλους μας, και ποση θα φανερώσει ακόμα  όταν θα έλθει η δεύτερη φουρνιά. Τελειώσαμε με την πρώτη, θα έλθει και η δεύτερη διότι δώσαμε εξετάσεις και αποτύχαμε, κλήρος και λαός. Αντί να ανοίξουμε τις Εκκλησίες, αντί να κάμομε λιτανείες, τις  κλείσαμε τις Εκκλησίες, κάμαμε κλειδωμένα Πάσχα.Το μόνο που ζητήσαμε από τον Χριστό ήταν να παρατείνουμε το χρόνο της επίγειας ζωής μας.  Τα κανόνισε όμως έτσι ο Θεός, κάπου εκεί στα εκατόν, αυτό το πανηγύρι να τελειώνει και να πηγαίνουμε όλοι στο γιοφύρι, που λέγεται θάνατος και μετά τον θάνατο, αιώνια ζωή.

Να την αιώνια ζωή, που είπε προηγουμένως ο διάκος όταν κοινωνούσε. «Σῶμα καὶ αἷμα Χριστοῦ, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ ζωὴν αἰώνιον». Ξέρετε ποιο είναι το προνόμιο των ανθρώπων αλλά και η τραγωδία τους ταυτόχρονα; Ότι δεν πεθαίνει ποτέ η ψυχή μας ακόμη και το σώμα μας, θα έρθει ώρα που θα αναστηθεί και θα επανενωθεί με την ψυχή μας. 

Άρα είναι μονόδρομος η υπόθεση να βρούμε τρόπους να συνεργαστούν οι πέντε αισθήσεις του σώματος με τις πέντε αισθήσεις της ψυχής. Δικό μας και το σώμα, δική μας και η ψυχή αλλά αυτά είναι δικά μας, όσο τα διαχειριζόμαστε εμείς. Μετά τον θάνατο, που δεν είναι το τέρμα, αλλά είναι το γιοφύρι για να πάμε στην άλλη όχθη , στην αιώνια ζωή, και εκεί κάμνει κουμάντο Άλλος. Το ευτύχημα για μας, είναι ότι Αυτός που κάνει κουμάντο είναι ο Χριστός μας, ο Νικητής του θανάτου, ο Νικητής του διαβόλου, ο Νικητής της αμαρτίας που κάθε Κυριακή γιορτάζει και είναι σπλαγχνικός και είναι φιλάνθρωπος και παντού σκορπίζει μέγα έλεος. 

Όταν άκουσε ο πλούσιος νέος του Ευαγγελίου,τον Χριστό να του λέει να πουλήσει όλα  τα υπάρχοντα του και να τα δώσει  στους φτωχούς και να τον ακολουθήσει  σηκώθηκε και έφυγε λυπημένος. Και όταν άκουσαν οι μαθητές τον Χριστό που είπε αυτό τον λόγο  Του είπαν ότι μιλά πολύ σκληρά. Λένε μερικοι ο Χριστούλης είναι φιλάνθρωπος και όντως είναι. Να μην ξεχνάμε όμως ότι είναι και δίκαιος είναι και ακριβής. Και ποιος θα σωθεί, Κύριε, με τέτοια πράγματα που λες τον ρώτησαν. Τους είπε, το να σωθείτε μόνοι σας είναι αδύνατον, χωρίς εμένα δεν κάμνετε τίποτε. Χωρίς τη δύναμη του Χριστού και χωρίς το καθαριστήριο του Αγίου Πνευματος, την ενέργεια και την αγάπη του Θεού Πατέρα δεν θα την δούμε. 

Γι᾿ αυτό από τώρα να αρχίσουμε να ευθυγραμμίζουμε τον νουν μας με τες εντολές του Χριστού. Να μετανοούμε, όπως σας εξήγησα προηγουμένως για να αρχίσει το Άγιον Πνεύμα να καθαρίζει την καρδία και να μπορέσει ο Χριστός έτσι να μας οδηγήσει στον Θεό Πατέρα Του. Ωραία πράγματα! Μεγάλα πράγματα! Αθάνατα πράγματα! Αυτή είναι η αιώνια ζωή. Σας θυμίζω κάτι που έλεγαν οι ψάλτες στα ευλογητάρια: «Μετὰ τῶν ἁγίων, ἀνάπαυσον Χριστέ, ἔνθα οὐκ ἔστι πόνος, οὐ λύπη, οὐ στεναγμός, ἀλλὰ ζωὴ ἀτελεύτητος». Να την αιώνια ζωή, Ατελεύτητος, δεν τελειώνει με τίποτε.

Γι᾿ αυτό, παρακαλώ την αγάπη σας, να πάρουμε στα σοβαρά  το σώμα μας και την ψυχή μας. Να συνεργαστούν οι δέκα αισθήσεις της ψυχής και του σώματος. Όπου δυσκολευόμαστε να έχουμε έναν πνευματικό, που να είναι πραγματικός πνευματικός. Και με αυτό τον τρόπο, θα έχομε την χάριν και την χαρά και των αγίων αλλά και πολλών δικαίων ανθρώπων από τες οικογένειές μας που τώρα χαίρονται κοινωνούν του Θεού και επικοινωνούν  μεταξύ τους χαρούμενοι, μέσα στην δόξα του Θεού. Επί τέλους να τους ζηλέψουμε επειδή αυτή είναι καλή ζήλεια, παρά να ζηλεύουμε τα πλούτη των πλουσίων, τες ηδονές του κάθε αμαρτωλού και την δόξα του κάθε Προέδρου, του κάθε Βουλευτή. Και ένας κορωνοϊός, ήλθε να αποκαλύψει την ολιγοπιστία μας. Μη χάσομε και τες δεύτερες εξετάσεις που έρχονται, το καλοκαίρι τελειώνει και το φθινόπωρο αρχίζουν οι δεύτερες εξετάσεις. Τελειώσαμε το elementary και αποτύχαμε. Πάμε για το intermediate. Στα παλιά δεν θα ξαναγυρίσουμε. Τέρμα. Το αποφάσισε ο Χριστός. Το σκάφος Του θα το γεμίσει με καινούργιο πλήρωμα και το σκάφος του Χριστού είναι η Εκκλησία η Ορθόδοξη. Αν δεν Του κάμνουμε εμείς, θα μας πετάξει έξω. 

Έτσι κάνει ο Χριστός. Και αποφάσισε να κουμαντάρει ο Ίδιος, αφού δεν κουμαντάραμε εμείς. Όσοι πιστοί προσέλθετε αλλά να προσέλθομε με τον νουν μας.

Ἡ παροῦσα ὁμιλία τοῦ Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου πραγματοποιήθηκε τὴν 28η Νοεμβρίου 2019 στὸ Μέγα Συνοδικὸ τοῦ Μετοχίου Κύκκου «Ἅγιος Προκόπιος»  στὴ Λευκωσία, στὸ πλαίσιο τοῦ συνεδρίου «Μοναχισμὸς καὶ σύγχρονος κόσμος» (28-29.11.2019). Καὶ περιέχεται στὸ βιβλίο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΜΟΡΦΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ, ΛΟΓΟΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΚΑΙ ΜΗΤΕΡΩΝ, ΤΟΜΟΣ Β΄, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 2020.

Ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου

Σύμφωνα μὲ τὴν ἀποστολικὴ καὶ ἁγιοπνευματικὴ ζῶσα ἐμπειρικὴ παράδοση καὶ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας, «ὁ ἄνθρωπος εἶναι διπλός», ἔχει δηλαδὴ σῶμα καὶ ψυχή. Κι ὅπως τὸ σῶμα ἔχει πέντε αἰσθήσεις, ἔχει καὶ ἡ ψυχὴ πέντε αἰσθήσεις, ὅπως μᾶς διδάσκουν οἱ ἅγιοι Πατέρες. Γράφει συγκεκριμένα ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός:

«Πρέπει νὰ ξέρομε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι διπλός, δηλαδὴ ἀπὸ σῶμα καὶ ψυχή, καὶ ἔχει διπλὲς τὶς αἰσθήσεις καὶ διπλὲς τὶς ἀρετές τους. Πέντε αἰσθήσεις ἔχει ἡ ψυχὴ καὶ πέντε τὸ σῶμα. Οἱ ψυχικὲς αἰσθήσεις εἶναι νοῦς, διάνοια, γνώμη, φαντασία καὶ αἴσθηση· οἱ σοφοὶ τὶς ὀνομάζουν καὶ δυνάμεις. Οἱ σωματικὲς αἰσθήσεις εἶναι τοῦτες: ὅραση, ὄσφρηση, ἀκοή, γεύση καὶ ἁφή. Γι’ αὐτὸ καὶ διπλὲς εἶναι οἱ ἀρετές, διπλὲς καὶ οἱ κακίες»¹.

Ὁ δὲ νοῦς, κατὰ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ὁ ὀφθαλμὸς τῆς ψυχῆς. Καὶ ὅπως ὁ ὀφθαλμὸς τοῦ σώματός μας ὅταν εἶναι ὑγιὴς βλέπει τὸ φῶς τοῦ ἥλιου, μᾶς λέει ὁ Μέγας Ἀντώνιος,  ἔτσι καὶ ὁ ὀφθαλμὸς τῆς ψυχῆς, δηλαδἠ ὁ νοῦς, ὅταν καθαρισθεῖ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, εἰσέρχεται στὴν καρδία καὶ βλέπει τὸν Θεό, ὅπως οἱ πρωτόπλαστοι πρὶν τὴν πτώση.

  «Ἡ ὅραση τοῦ σώματος εἶναι τὰ μάτια καὶ ἡ ὅραση τῆς ψυχῆς εἶναι ὁ νοῦς. Καὶ ὅπως τὸ σῶμα, ἂν δὲν ἔχει μάτια, εἶναι τυφλὸ καὶ δὲν βλέπει οὔτε τὸν ἥλιο ποὺ καταφωτίζει ὅλη τὴ γῆ καὶ τὴ θάλασσα, οὔτε μπορεῖ νὰ ἀπολαύσει τὸ φῶς, ἔτσι καὶ ἡ ψυχή· ἐὰν δὲν ἔχει νοῦν ἀγαθὸν καὶ χρηστὴ πολιτεία, εἶναι τυφλή, καὶ τὸν Θεό, τὸν ποιητὴ καὶ εὐεργέτη τῶν ὅλων, δὲν τὸν κατανοεῖ, οὔτε τὸν δοξάζει, οὔτε μπορεῖ νὰ ἀπολαύσει τὴ δική Του ἀφθαρσία καὶ τὰ αἰώνια ἀγαθά» ².

Ὁ ἄρρωστος καὶ μετέωρος νοῦς

Συνεπῶς, ὁ νοῦς κινεῖται ἀνάλογα μὲ τὶς ἐπιθυμίες ποὺ ἔχει, εἴτε πρὸς τὴν ἁμαρτία, εἴτε πρὸς τοὺς ἀνθρώπους, εἴτε πρὸς τὸν Χριστό. Ὡστόσο, ἡ ἀεικίνητος φύση τοῦ νοῦ ποὺ «μόνο στὸν Θεὸ χαίρεται ὁλοκληρωτικὰ»³ μεταβάλλεται καὶ εἰσέρχεται σὲ τρεῖς νοητοὺς τόπους: Στὸ κατὰ φύσιν, στὸ παρὰ φύσιν καὶ στὸ ὑπὲρ φύσιν. «Ὅταν ὁ νοῦς εἰσέλθει στὸ κατὰ φύσιν, ἀντιλαμβάνεται ὡς αἴτιο τὸν ἑαυτὸν του γιὰ τοὺς πονηροὺς λογισμούς, γνωρίζει τὶς αἰτίες τῶν παθῶν καὶ ἐξομολογεῖται τὶς ἁμαρτίες του. Ὅταν εἰσέλθει στὸ πάρα φύσιν, ξεχνᾶ τὴ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ καὶ πολεμᾶ τοὺς ἀνθρώπους, θεωρώντας ὅτι αὐτοὶ τὸν ἀδικοῦν. Ὅταν εἰσέλθει στὸ ὑπὲρ φύσιν, βρίσκει τοὺς καρποὺς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»⁴.

Στὴν περίπτωση ποὺ ὁ νοῦς εἰσέλθει στὸ παρὰ φύσιν, ἀσθενεῖ, διασκορπίζεται καὶ γίνεται φαῦλος, ἐνῶ ὅταν εἰσέλθει στὸ ὑπὲρ φύσιν, ἐγκρατεύεται, κατὰ τὸν ἅγιο Μάξιμο τὸν Ὁμολογητή: «Ὁ φαῦλος νοῦς, ὅταν τὸ σῶμα κινεῖται μέσῳ τῶν αἰσθήσεων στὶς ἐπιθυμίες καὶ τὶς ἡδονές του, τὸ ἀκολουθεῖ καὶ συγκατατίθεται στὶς φαντασίες καὶ τὶς ὁρμές του. Ἐνῶ ὁ ἐνάρετος νοῦς ἐγκρατεύεται καὶ συγκρατεῖ τὸν ἑαυτό του ἀπὸ τὶς ἐμπαθεῖς φαντασίες καὶ ὁρμὲς καὶ μάλλον φροντίζει νὰ καλυτερεύσει αὐτὲς τὶς κινήσεις του»⁵.

Ὁ ἀσθενής, λοιπόν, νοῦς ἕλκεται περισσότερο ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ διαβόλου καὶ ἐπιθυμεῖ  τὴ φθορὰ καὶ τὴν ἁμαρτία τοῦ κόσμου τούτου παρὰ τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ. Γέρνει ἀπὸ τὴ μιὰ κατάσταση στὴν ἄλλη καὶ γίνεται ἄστατος. Εὔκολα συμπράττει μὲ τὰ πάθη καὶ εὔκολα διαπράττει ἁμαρτίες νοσηρὲς καὶ καταστροφικὲς γιὰ τὴν ψυχοσωματική του ἀνθρώπινη ὑπόσταση. Ὁ μετέωρος νοῦς, ὅπως ὀνομάζουν οἱ Πατέρες τὸν ἄστατο νοῦ, ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο ἔξω ἀπὸ τὴ φυσική του κατάσταση, ἔξω ἀπὸ τὴν ὕπαρξή του.

«Ὅταν δεῖς τὸν νοῦ σου», λέει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, «νὰ ἀσχολεῖται μὲ εὐχαρίστηση μὲ τὰ ὑλικὰ καὶ νὰ καταγίνεται μὲ τὰ νοήματά τους, νὰ γνωρίζεις ὅτι μάλλον τὰ ὑλικὰ ἀγαπᾶ καὶ προσκολλᾶται σ’ αὐτὰ παρὰ στὸν Θεό. Ὁ νοῦς, ποὺ ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὸν Θεό, ἢ γίνεται κτηνώδης, καθὼς γίνεται φιλήδονος, ἢ θηριώδης, μαχόμενος γιὰ τὰ ὑλικὰ μὲ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους»⁶.

Προσέξτε, δὲν λέει νὰ μὴν ἀσχολούμεθα μὲ τὰ ὑλικά, ἀλλὰ νὰ μήν ἀσχολούμεθα μὲ εὐχαρίστηση καὶ νὰ προσκολλόμαστε σὲ αὐτά, ξεχνώντας ὅτι μᾶς ἀπομακρύνουν ἀπὸ τὸν αἰώνιο Θεὸ καὶ τὴν αἰώνια βασιλεία Του, καὶ ὅτι μιὰ μέρα ὅλα αὐτὰ θὰ φθαροῦν καὶ θὰ χαθοῦν.

Ἄλλο νοῦς καὶ ἄλλο ἐγκέφαλος

Σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν ἄρρωστο καὶ μετέωρο νοῦ, ὁ ὑγιὴς κατὰ Θεὸν ἄνθρωπος διαπιστώνει ὅτι ἔχει δύο λειτουργικὰ κέντρα. Τὸ νοερὸ μὲ βάση τὴν καρδιὰ καὶ τὸ διανοητικὸ μὲ βάση τὸν ἐγκέφαλο. Παρενθετικὰ νὰ σημειώσω ὅτι ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα προβλήματα τῆς σύγχρονης Εὐρωπαϊκῆς σκέψης, τὸ ὁποῖο εἰσῆλθε καὶ στὶς δικές μας Ὀρθόδοξες κοινωνίες, εἶναι ὅτι ἔχει συγχύσει τὸν νοῦ μὲ τὸν ἐγκέφαλο! Ἐνῶ ξέρουμε ὅτι ὁ νοῦς στὴν Ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία, ὡς πνευματικὴ αἴσθηση τῆς ψυχῆς, ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ δέχεται τὴν καθαρότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ δὲν ἔχει καμία σχέση μὲ τὸν ἐγκέφαλο τοῦ σώματός μας, ποὺ ὡς μέρος τοῦ κεντρικοῦ νευρικοῦ συστήματος τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ ρυθμιστὴς τῶν περισσότερων λειτουργιῶν τοῦ σώματος καὶ τοῦ μυαλοῦ. Ὁπότε, δὲν συγχέονται οἱ δύο λειτουργίες (νοερὰ καὶ ἐγκεφαλική), ἀλλὰ ἡ νοερὰ λειτουργία συντονίζει τὴν ἐγκεφαλική, στὴν ὑγιὴ ἐκδοχὴ τοῦ νοῦ. 

Ὁ Ἀδὰμ πρὶν ἀπὸ τὴν πτώση, μέσῳ τοῦ νοῦ ἀπὸ τὸν χῶρο τῆς καρδίας, βίωνε ἄμεσα τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἐγκεφαλικὴ λειτουργία ἀσχολεῖτο μὲ τὸν ὑλικὸ χῶρο. Ὅταν ἔπεσε ὁ Ἀδάμ, ἀρρώστησε ὁ νοῦς, τυφλώθηκε, ἄλλαξε θέση… Νὰ ὑπενθυμίσω στοὺς παρόντες Κυπρίους ἀδελφοὺς καὶ παροῦσες Κύπριες ἀδελφές, μίαν ἔκφραση ποὺ θὰ προκαλέσει, ἴσως, γέλωτα, ἀλλὰ κρύβει μεγάλες νηπτικὲς ἀλήθειες. Ὅταν κάποιος δὲν μιλοῦσε καρδιακὰ καὶ μὲ ἀγάπη, ὁ παλιὸς Κύπριος τοῦ ἔλεγε θυμωμένα, «ἐν ὁ νοῦς σου τζιαὶ ξηκόλλησε». Δὲν σκεφτήκαμε ποτέ, τί κρύβει αὐτὴ ἡ ἔκφραση. Ἀπὸ ποῦ ξεκόλλησε ὁ νοῦς; Ἀπὸ τὴν καρδία ξεκόλλησε. Καὶ ὅταν κολλήσει ὁ νοῦς στὸν ἐγκέφαλο, τότε ἀρχίζει ἡ μεγάλη ἀρρώστια.

Ὁ νοῦς, λοιπόν, ὅταν τυφλωθεῖ καὶ ἀρρωστήσει, ἀλλάζει θέση καὶ σφηνώνεται, παρὰ φύσιν, στὸν ἐγκέφαλο. Ὁπόταν, ὁ τυφλὸς πιὰ ἀνθρώπινος νοῦς ψάχνει νὰ ἑρμηνεύσει τὰ μυστήρια τοῦ Θεοῦ μέσῳ τοῦ ἐγκεφάλου. Στοχάζεται ὁ ἐγκέφαλος καὶ αὐτὸ ἐκλαμβάνει ὡς «ἀποκάλυψη» ὁ τυφλὸς νοῦς. Ἀποτέλεσμα; Ἀρρωσταίνει περισσότερο καὶ ὀργιάζουν τὰ πάθη, στὰ ὁποῖα προσπαθεῖ νὰ βρεῖ παρηγοριά. Τότε ὁ νοῦς χρειάζεται θεραπεία. Καὶ μόνο ἡ Ὀρθοδοξία διασώζει τὴν ἀπόλυτη ἡσυχαστικὴ καὶ μυστηριακὴ μέθοδο, ποὺ θεραπεύει τὸν νοῦ καὶ τὸν κάνει ἀρχικὰ νὰ ἐπικοινωνεῖ μὲ τὴν καρδιὰ μέσῳ τῆς ὀρθῆς πίστεως καὶ τῆς μετάνοιας καὶ σιγὰ – σιγὰ νὰ ἐπανέλθει πλήρως στὴν καρδιὰ γιὰ νὰ βρεῖ τὸν Θεὸ τῆς ἀποκαλύψεως, τὸν ἀληθινὸ Θεό. Κι ὅταν ὁ νοῦς φύγει ἀπὸ τὸν ἐγκέφαλο, ὁ ἐγκέφαλος ἐκλεπτύνεται καὶ ὀξύνεται πολύ. Θυμᾶται καὶ ἀντιλαμβάνεται τὰ πάντα σὰν ἀστραπή. Γίνεται ὄργανο τοῦ νοῦ στὴν διατύπωση θείων ἐμπειριῶν. Ὁ νοῦς ἀπὸ τὴν καρδιὰ ὑπαγορεύει καὶ ὁ ἐγκέφαλος περιγράφει ὅσα μπορεῖ νὰ συλλάβει καὶ νὰ ἐκφράσει.

Κατέβασμα τοῦ νοῦ στὴν καρδιὰ

Ἀλλά, πῶς γίνεται τὸ κατέβασμα τοῦ νοῦ στὴν καρδιά;  Ἂς ἀκούσουμε τί μᾶς λέει ἕνας σύγχρονος ἁγιασμένος ἄνθρωπος ἀπὸ τὴν Κρήτη, ὁ μακαριστὸς Γέροντας Ἀναστάσιος ὁ Κουδουμιανὸς (1927- 2013):

«Ἡ μικρή μου πείρα μὲ δίδαξε ὅτι ὁ νοῦς εἶναι τὸ μάτι τῆς ψυχῆς. Ὅταν εἶναι ὑγιὴς βλέπει μέσα ἀπὸ τὸν φυσικό του χῶρο, ἤτοι τὴν καρδιά, τὰ ἐπουράνια, τὰ καταχθόνια καὶ τὸν ἐσωτερικὸ κόσμο τὸν δικό μας καὶ τῶν ἄλλων».

Ἐδῶ, ὁ μακαριστὸς Γέροντας παρατηρεῖ ὅτι ὁ ὑγιὴς νοῦς βλέπει καὶ τὸν «ἐσωτερικὸ κόσμο τὸν δικό μας» καὶ ὄχι μόνο τῶν ἄλλων. Αὐτὸ εἶναι τὸ διορατικὸ χάρισμα, ποὺ πολλοὶ νομίζουν ὅτι δίδεται ἀπὸ τὸν Θεό, γιὰ νὰ βλέπουμε μέσα στοὺς ἄλλους. Ἀντιθέτως, μᾶς ἔλεγαν οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, οἱ ἅγιοι ποὺ γνωρίσαμε, ὅτι τὸ διορατικὸ χάρισμα ἀρχικὰ δίδεται σὲ ἀρκετοὺς ἀνθρώπους, ποὺ ἀγωνίζονται Ὀρθόδοξα, ὄχι γιὰ νὰ βλέπουν μέσα στοὺς ἄλλους καὶ νὰ τοὺς ἐλέγχουν, ἀλλὰ γιὰ νὰ βλέπουν ἐντός τους καθαρότερα τὰ παλαιότερα πάθη, εἴτε κληρονομικά, εἴτε ἐπίκτητα, κι ἔτσι νὰ αὐξάνεται ἡ μετάνοιά τους. Στοὺς δὲ τελείους δίδεται ἡ δυνατότητα νὰ βλέπουν τὰ πάθη τῶν ἄλλων διὰ τοῦ διορατικοῦ χαρίσματος, ὄχι γιὰ νὰ τοὺς ἀσκοῦν ἔλεγχο ἢ νὰ τοὺς ντροπιάζουν, ἀλλὰ γιὰ νὰ τοὺς ὁδηγοῦν στὴ μετάνοια. Καὶ συνεχίζει ὁ Γέροντας Ἀναστάσιος.

  «Κι ὅταν ἀναπτυχθεῖ μέσῳ τῆς ἐμπόνου μετανοίας καὶ τῆς ἀσκήσεως ἡ εὐχή, τότε ἀρχίζει νὰ βράζει μέσα στὸ “καζάνι τῆς καρδιᾶς”  ἡ φλόγα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ποὺ λάβαμε μὲ τὸ ἅγιο Χρίσμα. H καρδιὰ πονᾶ, διότι σὰν μολύβδινο τεῖχος τὴν περισφίγγει ἐξωτερικὰ ἡ δύναμις τοῦ σατανᾶ, ἤτοι τὸ σαρκικὸ φρόνημα. Ἂν ἐπιμείνουμε μὲ ταπεινὴ μετάνοια στὴν στὴ διαδικασία καλλιέργειας τῆς εὐχῆς, τότε “ἐκρήγνυται” τὸ φουσκωμένο “καζάνι” καὶ φῶς ἄπλετον ἐκχέεται ἐνδογενῶς τῆς καρδιᾶς πρὸς τὰ ἔξω ἀπὸ μιὰ τριχοειδὴ ρωγμὴ (ρωγμὴ ποὺ μοιάζει μὲ τρίχα), ποὺ δημιουργεῖται στὰ τοιχώματα τῆς καρδιᾶς. Τὸ “μολύβδινο” νοητὸ τεῖχος γίνεται κομμάτια. Ἀπὸ τὴν τριχοειδὴ ἐκείνη ρωγμὴ —ποὺ δὲν κλείνει ποτὲ— κατέρχεται ὁ νοῦς ἀπὸ τὸν ἐγκέφαλο στὴν κατὰ φύση θέση του, στὴν καρδιά. Ἀνακαλύπτει τὸ ἀπύθμενο βάθος τῆς καρδιᾶς. Ἔχει διαδρόμους, θαλάμους, διαμερίσματα ἀνεξερεύνητα. Ἀπὸ ἐκεῖ κατοπτεύει τὰ φόβητρα τοῦ ἐξώτερου σκότους καὶ τὰ ἄφατα μεγαλεῖα τῆς ἀκτίστου Βασιλείας. Σὰν «ἀναιδὲς ὄρνεο» θέλει νὰ δεῖ ἀπὸ τὴν κτίση τοῦ κόσμου μέχρι τὶς ἐσχατιὲς τῶν αἰώνων. Βλέπει ὅσα παραχώρησε ὁ Θεός. Αὐτὸ ἐννοεῖ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὅταν λέγει, “σκύψε μέσα στὴν καρδιά σου καὶ θὰ δεῖς τὸν οὐρανό. Διότι μιὰ εἶναι ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ. Ἡ ρωγμὴ τῆς καρδιᾶς».

Ἀναντίρρητα, ἡ διαδικασία αὐτὴ ποὺ περιγράφει ὁ Γέροντας εἶναι ὄντως ἐπίπονη, καθὼς χρειάζεται ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου νὰ διανύσει «χιλιάδες χιλιόμετρα» γιὰ νὰ κατέβει στὴν καρδιά, ὅπως λέει μιὰ ἁγιασμένη ὕπαρξη τῶν ἡμερῶν μας, μιὰ ὁσία Γερόντισσα, ποὺ μὲ μεγάλη ἀκρίβεια καὶ σαφήνεια ὁμιλεῖ γιὰ τὸ θέμα αὐτό:

«Ἡ μεγαλύτερη ἀπόσταση ποὺ μπορεῖ νὰ διανύσει ὁ ἄνθρωπος εἶναι τὸ κατέβασμα ἀπὸ τὸ κεφάλι στὴν καρδιά. Εἶναι μεγαλυτέρα ἀπόσταση ἀπὸ τὸ φεγγάρι στὴ γῆ. Ἡ καρδιὰ κρύβει χάος. Ἄλλοι τὸ θέλουν σκοτεινό, ἄλλοι τὸ κάνουν καὶ λάμπει πιὸ πολὺ ἀπὸ τὸν ἥλιο. Χίλιοι ἥλιοι δὲν συγκρίνονται μὲ ἐκεῖνο τὸ φῶς. Ἀπὸ ἐκεῖ τὰ κιάλια τῆς καρδιᾶς (ἐννοεῖ τὸν νοῦ) πηγαίνουν παντοῦ, βλέπουν τὰ πάντα ποὺ θὰ παραχωρήσει ὁ Θεός. Βλέπουν καὶ μὲ ἀνοικτὰ τὰ σωματικὰ μάτια καὶ μὲ κλειστά. Εἶναι ἄλλα μάτια ἐκεῖνα».

«Πρόσεχε γιέ μου νὰ μέν γύρει ὁ νοῦς σου».

Ἀλλ’ ὅμως, μέχρι νὰ κατεβεῖ ὁ νοῦς στὴν καρδιά, τὰ πάθη καὶ οἱ λογισμοὶ δὲν ἀργοῦν καὶ δὲν σταματοῦν νὰ πολεμοῦν τὸν ἄνθρωπο καὶ νὰ εἰσέρχονται στὴν ψυχή του διὰ μέσου τῶν σωματικῶν του αἰσθήσεων. Γιὰ τοῦτο εἶναι πολὺ σημαντικὸ ὁ ἄνθρωπος νὰ ἔχει πάντα γρήγορο νοῦ καὶ σώφρονα λογισμό. Νὰ φυλάσσει τὸν νοῦ του καὶ νὰ τὸν συνάζει ἀπὸ τὸν μετεωρισμό. Νὰ ἔχει νήψη. Μὲ ἁπλὰ λόγια, νὰ προσέχει νὰ μὴν γύρει ὁ νοῦς του! Θυμᾶμαι, ποὺ κάποτε ρώτησα τὴ μάνα μου, τὴ μακαριστὴ Μηλιὰ ποὺ τότε ἦταν 90 χρονῶν· «Μάνα, τώρα ποὺ εἶσαι καλά, πές μου ἕνα λόγο σοφό, νὰ θυμοῦμαι ἀπὸ σένα». Καὶ ἐπειδὴ εἶχε σοφία κατὰ Θεόν, μοῦ λέει· «Καλά, ἐκάμαμέ σε Δεσπότη γιὰ νὰ σοῦ παρατζιέλλουμε ἐμεῖς ἢ νὰ μᾶς παρατζιέλλεις ἐσὺ ἐμᾶς»; Τῆς λέω· «Μὰ εἶσαι ἡ μάνα μου! Ἄλλος ὁ λόγος τῆς μάνας καὶ ἄλλος ὁ λόγος τοῦ Δεσπότη». Καὶ γύρισε ἡ μακαριστὴ Μηλιὰ καὶ μοῦ εἶπε· «Πρόσεχε, γιέ μου, νὰ μέν γύρει ὁ νοῦς σου». Αὐτὴ ἦταν ἡ ἐντολὴ καὶ τὸ ἠθικὸ παράγγελμα μιᾶς ἀγράμματης γυναίκας, γνήσιου ὅμως τέκνου τῆς λαϊκῆς εὐσέβειας τῆς Κύπρου. Κι αὐτὴ ἡ εὐσέβεια, ὅταν συνδεθεῖ μὲ τὴν ἄσκηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, τότε ὁδηγεῖ στὴ φώτιση καὶ στὴν ἁγιότητα.

Ὁπότε, προσέχοντας ὁ ἄνθρωπος τὸν νοῦ του, δὲν ὑπάρχει ὁ κίνδυνος τοῦ μετεωρισμοῦ. Διότι ἂν ὁ νοῦς τὴν ὥρα τῶν πονηρῶν λογισμῶν καὶ τῶν κακῶν ἐπιθυμιῶν  παραμείνει χαλαρός, θὰ πέσει, θὰ γύρει. Ἂν ὅμως ἀγρυπνεῖ —«ἀγρυπνεῖτε καὶ προσεύχεσθε, ἵνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν· τὸ μὲν πνεῦμα πρόθυμον, ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενὴς» (Μκ.14, 38)—, ἐνεργεῖ σὲ αὐτὸν ἡ «γνῶσις», ὁ φωτισμὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ποὺ τοῦ δίνει τὴ δυνατότητα νὰ ἀντισταθεῖ στὶς προσβολὲς καὶ νὰ πολεμήσει τὰ πάθη καὶ νὰ τὰ ἀποδυναμώσει.

«Ἡ γνώση δὲν εἶναι φῶς. Τὸ φῶς εἶναι γνώση»!

Ἀξίζει ἐδῶ νὰ ὑπενθυμίσουμε τὸν θεοφώτιστο λόγο τοῦ ἁγίου Συμεὼν τοῦ νέου Θεολόγου, ποὺ ἀνατρέπει τὴν ἐπικρατοῦσα ἐδῶ καὶ αἰῶνες ἄθεη εὐρωπαϊκὴ σκέψη, ἡ ὁποία ἀντικατοπτρίζεται σ’ ἕνα σύνθημα, ἕνα μότο, ποὺ ὅλους μᾶς ταλαιπωρεῖ,  τὸ «Cogito ergo sum», «σκέφτομαι, ἄρα ὑπάρχω». Δηλαδή, ἡ ἐξυπνάδα καὶ ἡ ἀπόκτηση τῆς πεπερασμένης καὶ περιορισμένης γνώσης τοῦ ὁρατοῦ κόσμου διὰ τοῦ ἐγκεφάλου εἶναι τὸ ἄλφα καὶ τὸ ὠμέγα τῆς δυτικῆς σκέψης! Δὲν ἔχει ὁ σύγχρονος ἐξευρωπαϊσμένος ἄνθρωπος ἀνάγκη τὴ γνώση τοῦ Θεοῦ!  Ὅμως, ὁ ἅγιος Συμεῶν ὁ νέος θεολόγος πρὶν ἀπὸ χίλια περίπου χρόνια μᾶς λέει: «Ἡ γνώση δὲν εἶναι φῶς. Τὸ φῶς εἶναι γνώση»! Πάει ὁ εὐρωπαϊκὸς Διαφωτισμός!  Ὁ ἅγιος Συμεὼν τὸν κάνει σμπαράλια. Κι ὅμως, ἐμεῖς, πειστήκαμε ἀπὸ τοὺς Εὐρωπαίους στοχαστὲς ὅτι ἡ γνώση εἶναι τὸ φῶς, καὶ μιὰ ζωὴ ἀγωνιζόμαστε νὰ πάρουμε πτυχία, νὰ ἀποκτήσουμε κριτικὴ σκέψη, νὰ ἀποκτήσουμε ὄγκο πληροφοριῶν, νὰ ἐξηγήσουμε τὰ πάντα μέσῳ τῆς ἐπιστήμης.  Τὸ ἐρώτημα εἶναι: Ὅλα αὐτὰ τὰ ἀποκτοῦμε μὲ Θεὸ ἢ χωρὶς Θεό; Γιατὶ βλέπουμε τί κόσμο φτιάξαμε καὶ τί κόσμο παραδίδουμε στὰ παιδιά μας, ὅταν δὲν ἔχουμε Θεὸ μέσα μας. Παραδίδουμε ἕνα κόσμο, ποὺ εἰδωλοποιεῖ  τὴν ἐπιστήμη καὶ τὴν τεχνολογία καὶ τὶς  ἀνάγει σὲ ψεύτικες θεότητες!  Ἕνα κόσμο, γιὰ τὸν ὁποῖο ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς προφητικὰ ἔλεγε· «Θὰ ἔρθει ἐποχὴ ποὺ τὸν κόσμο θὰ τὸν διευθύνουν τὰ ἄλαλα καὶ τὰ μπάλαλα (δηλαδὴ ἠλεκτρονικοὶ ὑπολογιστές)».  Καὶ ἐμεῖς συνεχίζουμε ἀκόμα καὶ σήμερα νὰ ζητᾶμε ὅλη αὐτὴ τὴν εὐρωπαϊκὴ «Διαφώτιση» —στὸ τέλος συσκότιση—, ἡ ὁποία εἶναι μία διαπλοκὴ τῆς θύραθεν ἄθεης στοχαστικῆς φιλοσοφίας ποὺ μὲ τὴν ἐπήρεια τὴ δαιμονικῆς διαστροφῆς γέννησε τὴν εἰδωλολατρία τῆς νέας ἐποχῆς ποὺ ζοῦμε καὶ ὑφιστάμεθα ὅλοι. Ρασοφόροι καὶ μή… Μιὰ σύγχρονη ὕπουλη καὶ θανατηφόρα εἰδωλολατρία τῶν ἡδονῶν καὶ τῶν ἀπολαύσεων, ἀλλὰ καὶ ὅλων αὐτῶν τῶν ψυχοπαθολογικῶν φαινομένων, ποὺ ἐμφανίζονται δῆθεν ὡς λύσεις γιὰ τὸ ἀδιέξοδο τῆς ἀνθρωπότητας. 

Πρῶτο παράδειγμα ὁ φονταμενταλισμός, ὅπου ἡ «πίστη» εἶναι μιὰ ἰδεοληψία ἐγκεφαλική, ὁπότε ἀναπτύσσεται ἀκατάσχετος φανατισμὸς σὲ ὅλα τὰ ἰδεοληπτικὰ φαινόμενα, π.χ. πολιτικὰ κόμματα, ἀθλητισμός, ποδοσφαιρικὲς ὁμάδες κ.λπ. Ἕνα σύγχρονο παράδειγμα φονταμενταλισμοῦ εἶναι ὁ βίαιος καὶ αἱμοσταγὴς ἰσλαμισμός, ἀλλὰ καὶ ὁ βίαιος ἐκκοσμικευμένος ἐπεκτατικὸς «χριστιανικὸς» φονταμεταλισμὸς  τῆς Δύσης, ὅπως καὶ ὁ ὑπόγειος ἰουδαϊκὸς  φονταμελισμός.  Δεύτερο παράδειγμα ὁ ἀγνωστικισμὸς τοῦ Δυτικοῦ πολιτισμοῦ, ὅπου ὅλοι αὐτοὶ οἱ ἀπόγονοι τοῦ εὐρωπαϊκοῦ Διαφωτισμοῦ καὶ τῶν λοιπῶν δεξιῶν καὶ ἀριστερῶν ἰδεολογιῶν, αἰσθανόμενοι ὅτι διαθέτουν τάχα μία «ἐξευγενισμένη» κουλτούρα, καὶ διαπιστώνοντας ὅτι οἱ αἱρέσεις καὶ οἱ θρησκεῖες ποὺ ἀκολουθοῦν δὲν καλύπτουν τὸ κενὸ τῆς καρδιᾶς τους, προτίμησαν τὸ ἄλλο ἄκρο, ἤτοι τὸν ἀγνωστικισμὸ καὶ τὴν ἀθεΐα. Οἱ παρόντες Ρῶσοι, Ρουμάνοι, καὶ Μολδαβοὶ ἀδελφοί μας, ἐπὶ Σοβιετικῆς Ἑνώσεως, τὰ γευτήκανε καλύτερα ἀπὸ ἐμᾶς ὅλα αὐτὰ ποὺ περιγράφω. Κατ’ ἀκολουθίαν, γιὰ νὰ λάμψει ἡ ἀλήθεια, λένε οἱ Πατέρες, θὰ πρέπει νὰ γίνεται πάντοτε καὶ σὲ ὅλες τὶς ἐποχὲς ἔλεγχος τῆς εἰδωλολατρίας, ἀλλὰ ἔλεγχος μόνο ἀπὸ γρήγορο κατὰ Θεὸν νοῦ, διότι μόνο ὁ ἐν μετᾳνοία νοῦς μπορεῖ νὰ διακρίνει τὰ εἴδωλα τοῦ κόσμου ἀπὸ τὴν ἀλήθεια.

Ἡ μετάνοια ὡς καθαρτήριο τοῦ νοῦ

«Ἡ κακία καὶ τὸ πάθος», μᾶς λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, «δὲν ὑπάρχουν ἐκ φύσεως στὴν ἀνθρώπινη φύσι, διότι ὁ Θεὸς δὲν εἶναι δημιουργὸς παθῶν. Ἀντιθέτως, ἀπὸ Αὐτὸν δημιουργήθηκαν μέσα στοὺς ἀνθρώπους πολλὲς φυσικὲς ἀρετές, ἀπὸ τὶς ὁποῖες εὔκολα διακρίνονται: Ἡ ἐλεημοσύνη, ἀφοῦ καὶ οἱ εἰδωλολάτρες εἶναι εὐσπλαγχνικοί∙ ἡ ἀγάπη, ἀφοῦ καὶ τὰ ἄλογα ζῶα πολλὲς φορὲς δάκρυσαν γιὰ τὴ στέρησί τους ἀπὸ τὰ ἄλλα∙ ἡ πίστις, ἀφοῦ ὑπάρχει ἔμφυτη μέσα σὲ ὅλους μας∙ ἡ ἐλπίδα, ἀφοῦ καὶ ὅταν δανειζώμαστε καὶ ὅταν δανείζωμε καὶ ὅταν ταξειδεύωμε στὴ θάλασσα καὶ ὅταν σπείρωμε, πάντοτε ἐλπίζομε κάτι καλύτερο»⁷.

Κατόπιν τούτου, γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη παράδοση ἡ ἀποδοχὴ τῶν κακῶν λογισμῶν καὶ τῶν παθῶν, ὀφείλονται ἀποκλειστικὰ στὴν ἐλεύθερη θέληση καὶ διαχείριση τῆς προαίρεσης τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπὶ παραδείγματι, ἂν θέλεις νηστεύεις, ἂν θέλεις ἐγκρατεύεσαι, ἂν θέλεις φυλάττεις τὸν νοῦ σου, ἂν θέλεις ἁμαρτάνεις! Ἡ Ἐκκλησία δὲν ὑποχρεώνει κανένα νὰ λειτουργεῖ καταναγκαστικὰ καὶ ἔξω ἀπὸ τὴ δική του θέληση. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς μᾶς λέει ὅτι ἡ ἄσκηση σὲ ὅλη της τὴν ψυχοσωματικὴ διάσταση εἶναι ἔργο θελήσεως καὶ προαιρέσεως, κι αὐτὸ εἶναι πολὺ σημαντικὸ νὰ τὸ ἔχουμε ὑπόψη μας. Ὁ ἄνθρωπος ἐπιλέγει ἂν θέλει νὰ ζήσει στὴν κατὰ φύσιν κατάσταση ἢ στὴν παρὰ φύσιν κατάσταση. Ἂν ἤδη ἔχει ἐπιλέξει τὴν παρὰ φύσιν κατάσταση, ὁ μόνος τρόπος διαφυγῆς καὶ ἀπόδρασης ἀπὸ αὐτὴν εἶναι ἡ ὁδὸς τῆς μετανοίας, ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶναι ἡ μόνη συνεχής ἐργασία κάθαρσης καὶ ἀλλαγῆς τοῦ τρόπου σκέψης καὶ ζωῆς γιὰ ἐκείνους ποὺ ποθοῦν νὰ ἑνωθοῦν μαζί Του. Καί, ἡ μετάνοια ἀφορᾶ ὅλο τὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας… καὶ κληρικούς, καὶ μοναχοὺς καὶ λαϊκούς.

«Ἡ μετάνοια», ὁ μεγάλος μας δάσκαλος ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος, «ἀφορᾶ τοὺς πάντες, καὶ τοὺς ἁμαρτωλούς, καὶ τοὺς δίκαιους, καὶ τοὺς φωτισμένους, διότι δὲν ὑπάρχουν ὅρια τελειώσεως, ἀφοῦ καὶ στοὺς τελείους ἡ τελειότης εἶναι ἀτέλεστη. Ἡ μετάνοια δὲν περιορίζεται μήτε χρονικὰ μήτε πρακτικὰ σὲ αὐτὴ τὴ ζωή, ἀλλὰ διαρκὴ μέχρι τὸν θάνατο»⁸.

Ἡ κάθαρση τοῦ νοῦ στὴν πράξη

Πῶς καθαρίζεται καὶ πῶς θεραπεύεται ὁ νοῦς; Ἡ ἁγιοπνευματικὴ ζῶσα ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας μας, διὰ τῶν ἁγίων καὶ τῶν θεοφόρων Πατέρων της μᾶς λέει ὅτι ὁ νοῦς καθαρίζεται μέσα ἀπὸ τὴν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἄσκηση: μὲ τὴ μετάνοια, τὴ νηστεία, τὶς ἀγρυπνίες, τὴν ἐγκράτεια, τὴν ἡσυχία, τὴν προσευχή. Μὲ τοὺς πνευματικοὺς λόγους, ποὺ ἀπομακρύνουν τοὺς ἀκάθαρτους λογισμοὺς ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο. Τὴν ἀνάγνωση τῶν Γραφῶν καὶ τῶν λειτουργικῶν κειμένων τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ τονίζουν συνεχῶς τὴν κάθαρση καὶ τὸν φωτισμὸ τοῦ νοῦ, τῆς ψυχῆς, τοῦ σώματος καὶ ὅλων τῶν αἰσθήσεων. Τὶς ἀκολουθίες καὶ τὴν ψαλμωδία. Τὴν ἐγκράτεια τῆς κοιλίας, ποὺ μαραίνει τὴν ἐπιθυμία καὶ τὴν ὑποδούλωση τοῦ νοῦ σὲ λογισμοὺς πορνείας. Τὴ γνήσια φιλανθρωπία, τὴν ἐλεημοσύνη, τὴν ταπείνωση, τὴν ἁπλότητα, τὴν ἀκτημοσύνη, τὴν ἐλεύθερη, ἀνυπόκριτη καὶ ἄνευ ὅρων προσφορὰ ἀγάπης καὶ αὐταπάρνησης. Τὴν ἀπόκτηση τῆς πίστης ποὺ τὴν ἀκολουθοῦν ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ἡ ἐγκράτεια τῶν ἡδονῶν, ἡ ὑπομονὴ τῶν κόπων, ἡ ἐλπίδα στὸν Θεό. Τὴ μνήμη τοῦ θανάτου, ποὺ βοηθᾶ τὸν ἄνθρωπο νὰ ἀντιληφθεῖ τὴ ματαιότητα τῆς ἀγχώδους ἀγωνίας νὰ ἀποκτήσει τὰ ἐφήμερα καὶ τὰ κίβδηλα τοῦ παρόντος βίου. Τὴ μνήμη τοῦ Θεοῦ, ποὺ τὴν τονίζει πολὺ ὁ Κύπριος ἅγιός μας, ὅσιος Νεόφυτος ὁ Ἔγκλειστος. Καί, ἀσφαλῶς, μὲ τὴ μετοχὴ στὰ σωστικὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ἐν κατακλεῖδι, ὁ αὐθεντικὸς φυσικὸς ἄνθρωπος γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ὁ ἅγιος. Γιὰ τοὺς Πατέρες αὐτὸς εἶναι ὁ ὑγιὴς ἄνθρωπος. Θεραπεία, ἡ ὁποία δὲν συνδέεται μὲ τὴν πορεία τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὴν ἁγιότητα καὶ εἶναι ἐκτὸς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας δὲν ὑπάρχει. Ὅταν ὁ βαφτισμένος καὶ χρισμένος Ὀρθόδοξα ἄνθρωπος ἀποκλίνει ἢ λοξοδρομεῖ ἀπὸ τὴν ὁδὸ τῆς ἁγιότητας, τότε χάνει τὴν αὐθεντικότητά του, χάνει τὴ φυσικότητά του καὶ ὁδηγεῖται στὴν ἀπάνθρωπη παρὰ φύσιν κατάσταση τῆς ἀπώλειας. Μὲ ἄλλα λόγια ἐπιλέγει τὴν κόλασή του καὶ σὲ αὐτὴ τὴ ζωὴ καὶ στὴν αἰώνια.

Ἐπιπρόσθετα, στὴ διαδικασία τῆς Ὀρθοδόξου ψυχοθεραπείας ὁ Ὀρθόδοξος χριστιανὸς ἔχει ἕνα σύμμαχο, ἕνα συνεργάτη πολὺ-πολὺ κοντά του. Τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, ποὺ ἔλαβε στὸ χρίσμα, ὅπως ἐκφωνεῖ καὶ ὁ λειτουργὸς ὅταν χρίει τὸν βαπτισθέντα χριστιανό: «Σφραγὶς δωρεᾶς, Πνεύματος Ἁγίου. Ἀμήν». Μόνο οἱ Ὀρθόδοξοι ἔχουν τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἐντός τους. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ἀπόστολος Παῦλος στὴν πρὸς Ρωμαίους ἐπιστολὴ γράφει, «τὸ Πνεῦμα τοῦ ἐγείραντος Ἰησοῦν ἐκ νεκρῶν οἰκεῖ ἐν ὑμῖν» (Ρωμ. 8, 11). Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι δηλαδὴ ὁ ἔνοικος, ὁ συγκάτοικός μας, ποὺ θέλει πολὺ νὰ συνεργαστεῖ μαζί μας. Θέλει νὰ τὸ ἐνεργοποιήσουμε γιὰ νὰ ἀρχίσει τὸ ἔργο τῆς καθάρσεως. Αὐτὸ λέμε στὴν προσευχή, μὲ τὴν ὁποία ἀρχίζει κάθε ἀκολουθία: «Βασιλεῦ οὐράνιε… ἐλθὲ καὶ σκήνωσον ἐν ἡμῖν, καὶ καθάρισον ἡμᾶς ἀπὸ πάσης κηλῖδος, καὶ σῶσον, Ἀγαθέ, τὰς ψυχὰς ἡμῶν».

Ἡ διαδικασία αὐτὴ τῆς μετάνοιας εἶναι αὐτὸ ποὺ εὐχόμαστε κάθε βράδυ στὸ Ἀπόδειπνο: «Καὶ δώρησαι ἡμῖν, ὁ Θεός, γρήγορον νοῦν, σώφρονα λογισμόν, καρδίαν νήφουσαν, ὕπνον ἐλαφρόν, καὶ πάσης σατανικῆς φαντασίας ἀπηλλαγμένον…». Ὅλες οἱ εὐχὲς καὶ οἱ προσευχὲς τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι ψυχοθεραπευτικές, καθαρτικές, φωτιστικὲς καὶ ἁγιαστικές. Γιὰ νὰ συμβοῦν ὅλα αὐτά, ἐπαναλαμβάνω, πρέπει νὰ ἐνεργοποιήσουμε τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, τὸν συγκάτοικό μας. Νὰ ξεμπαζώσουμε, ὅπως ἔλεγε ὁ γέρο Παναῆς τῆς Λύσης, στρώματα-στρώματα ἁμαρτίες καὶ μνῆμες προγονικές, φοβίες καὶ ὀλιγοπιστίες κληρονομικὲς καὶ ἐπίκτητες. Πρέπει νὰ ξεκολλήσει ὁ νοῦς ἀπὸ τὰ αἰσθητὰ καὶ τὸν ἐγκέφαλο. Νὰ καθαρίσουμε τὶς αἰσθήσεις μας, νὰ γίνουμε ἁπλοί.

Γράφει σχετικὰ ὁ μακαριστὸς π. Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος: «Τὸ τροπάριο τοῦ ἀναστάσιμου κανόνος λέει, “Καθαρθῶμεν  τὰς αἰσθήσεις καὶ Χριστὸν ὀψόμεθα…”. Θέτει δηλαδὴ τὴν κάθαρση τοῦ νοὸς καὶ τῶν αἰσθήσεων, δηλαδὴ τῆς νοητῆς ἐνέργειας, ὡς προυπόθεση τῆς συμμετοχῆς μας στὴ ζωὴ τοῦ Χριστοῦ καὶ στὴν Ἀνάστασή Του. Μέσα ἀπὸ τὴ νήψη καὶ τὴν προσευχή, οἱ ἄνθρωποι γίνονται ἁπλοὶ καὶ φωτοφόροι. Ἁπλοὶ ὅσο ἁπλὸ εἶναι τὸ φῶς! Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, στὸν θεολογικό του λόγο “Περὶ Πατρός”, τονίζει ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι ἁπλοῦς.  Ὁ Θεός, ποὺ εἶναι Φῶς, εἶναι ἁπλοῦς. Ἁπλότητα σημαίνει ὅτι δὲν ὑπάρχουν δυνάμεις ποὺ νὰ ἀντιστρατεύονται μέσα Του, δὲν ἔχει ἐσωτερικὸ διχασμό»⁹.

Παρόλα αὐτά, ὁ σύγχρονος Δυτικὸς ἄνθρωπος περιορίζει τὴν ὕπαρξή του στὶς πέντε αἰσθήσεις τοῦ σώματος. Κατάντησε δυστυχῶς πολὺ τῆς μόδας γιὰ ὅσους ἐμπνέονται ἀπὸ αὐτὸ τὸ δυτικόφερτο πνεῦμα καὶ θέλουν νὰ ἀποκτήσουν ἕνα εἶδος πνευματικότητας, νὰ ψάχνουν νὰ τὸ βροῦν, εἴτε μέσα ἀπὸ τὴν τέχνη, εἴτε μέσα ἀπὸ τὰ γράμματα, εἴτε μέσα ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη, εἴτε μέσα ἀπὸ τὸν πιὸ ἐπικίνδυνο δρόμο,  δηλαδὴ τὸν ἀποκρυφισμὸ καὶ τὴ μαγεία. Ὁμιλοῦν γιὰ ἕκτη αἴσθηση. Θὰ τὸ ἔχετε ἀκούσει. Αὐτὸ εἶναι πλάνη καὶ ἡ μεγάλη εὐθύνη ἐμᾶς τῶν Ὀρθοδόξων εἶναι νὰ πείσουμε τοὺς βαπτισμένους καὶ μυρωμένους Ὀρθοδόξους χριστιανοὺς πρῶτα, κι ὕστερα τοὺς λοιποὺς ἀνθρώπους, ὅτι ὑπάρχει καὶ ψυχὴ μὲ ἄλλες πέντε αἰσθήσεις, κι ὅτι ὁ νοῦς εἶναι μία ἀπὸ τὶς πέντε αἰσθήσεις, εἶναι ὁ ὀφθαλμὸς τῆς ψυχῆς. Ἡ ψυχὴ καὶ ὀσφραίνεται καὶ ἀκούει, ἔχει ἁφή, ἔχει γεύση. Καὶ ὅπως ἔλεγε ὁ σύγχρονος ἅγιος Πορφύριος, ὁ τόσο παρεξηγημένος ἀπὸ ἀρκετούς, «ὅταν ὁ ἄνθρωπος μετανοεῖ γνωρίζει τὸν Δημιουργό του. Ἀνοίγουν οἱ αἰσθήσεις καὶ τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματός του».

Θὰ παραθέσω ἐδῶ ἕναν ὕμνο ἀπὸ τὸ Θεοτοκάριον τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου. Τὸ τροπάριο αὐτὸ περιλαμβάνεται σὲ ἕνα κανόνα πρὸς τὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο, ποίημα τοῦ ἀγίου Θεοφάνη ἐπισκόπου Νίκαιας τοῦ Γραπτοῦ, ὅπου καὶ φανερώνεται ἡ γνώση ποὺ εἶχαν οἱ ἅγιοι ὅτι ἐκτὸς ἀπὸ τὶς πέντε αἰσθήσεις τοῦ σώματος, ὑπάρχουν καὶ οἱ πέντε αἰσθήσεις τῆς ψυχῆς. Γράφει λοιπὸν ὁ ἅγιος:

«Αἰσθήσεων Δέσποινα, διπλῆν πεντάδα συνέτισον, δεκάχορδον ὄργανον, δεῖξον σῇ χάριτι, τὴν ὑπέρχρονον, Σοφίαν ἡ τεκοῦσα, ἁρμόνιον ὅπως Σοι, ᾄσῳ μελώδημα». (Παναγία Δέσποινα μου, συνέτισε τὴ διπλὴ πεντάδα τῶν αἰσθήσεων, τοῦ σώματος καὶ τῆς ψυχῆς μου. Κάμε τις νὰ εἶναι ἕνα σὰν δεκάχορδο ὄργανο, ἐσὺ ποὺ γέννησες τὴν ὑπέρχρονη ἐνυπόστατη Σοφία (δηλ. τὸν Χριστό), γιὰ νὰ σοῦ ψάλλω ἁρμονικὴ μελωδία).

Καὶ ἐνῶ ἔχουμε ὅλη αὐτὴ τὴ θαυμάσια παιδεία, αὐτὴ τὴ ζῶσα Ὀρθόδοξη θεολογία, ἡ Εὐρώπη καὶ ὁ λοιπὸς ἀλλόθρησκος αἱρετικὸς καὶ ἄθεος κόσμος περιορίζουν καὶ ἐγκλωβίζουν τὸν ἄνθρωπο στὴν πλάνη τῆς «αὐτοκρατορίας» τῶν πέντε αἰσθήσεων τοῦ σώματος. Νὰ θυμίσω ἐδῶ, τὴ πολυδιαφημιζόμενη στὴ δεκαετία τοῦ ’70 κινηματογραφικὴ ταινία μὲ τὸν τίτλο «Ἡ αὐτοκρατορία τῶν πέντε αἰσθήσεων» τοῦ Ἰάπωνα σκηνοθέτη Ναγκίσα Ὁσίμα, ἀλλὰ καὶ τὸ γνωστὸ τραγούδι τοῦ δικοῦ μας Μάνου Χατζηδάκη καὶ τοῦ στιχουργοῦ  Ἄρη Δαβαράκη «Ἡ μπαλάντα τῶν αἰσθήσεων καὶ τῶν παραισθήσεων». Ἔργα, ποὺ «ἐξυμνοῦν» τὸ σῶμα ὄχι ὡς μέσο ἁγιασμοῦ καὶ χῶρο κατοίκησης τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀλλὰ ὡς ἀντικείμενο αὐτοθέωσης, ἡδονῶν, ἀπολαύσεων καὶ δαιμονικῶν ἐνίοτε παραισθήσεων! Αὐτὸ τὸ σκοτεινὸ πνεῦμα διδάσκουν στὰ παιδιά μας οἱ ἄθεοι καὶ οἱ πλανεμένοι. Αὐτὸ τὸ «δαιμονικὸ σκοτάδι» βαφτίζουν φῶς καὶ γνώση, ἀλλὰ δὲν εἶναι τὸ φῶς!  Τὸ Φῶς τὸ ἀληθινὸ εἶναι ὁ Χριστός:

«Χριστέ, τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, τὸ φωτίζον καὶ ἁγιάζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον, σημειωθήτω ἐφ’ ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου, ἵνα ἐν αὐτῷ ὀψώμεθα φῶς τὸ ἀπρόσιτον, καὶ κατεύθυνον τὰ διαβήματα ἡμῶν πρὸς ἐργασίαν τῶν ἐντολῶν σου, πρεσβείαις  τῆς παναχράντου σου Μητρός, καὶ πάντων σου τῶν ἁγίων. Ἀμήν».

(Χριστέ, Ἐσὺ ποὺ εἶσαι τὸ ἀληθινὸ φῶς, τὸ ὁποῖο φωτίζει καὶ ἁγιάζει κάθε ἄνθρωπο ποὺ ἔρχεται στὸν κόσμο, ἂς σημειωθεῖ  πάνω μας τὸ Φῶς τοῦ προσώπου Σου, ὥστε μέσα σ’ αὐτὸ νὰ δοῦμε τὸ ἄφθαρτο, τὸ ἀπλησίαστο Φῶς, καὶ καθοδήγησε τὶς ἐνέργειες μας γιὰ τὴν ἐφαρμογὴ τῶν ἐντολῶν Σου, μὲ τὶς πρεσβεῖες τῆς Πανάχραντης Μητέρας  Σου καὶ ὅλων Σου τῶν ἁγίων. Ἀμήν).

Νὰ ὑπενθυμίσω ἀκόμη τὸ ἐξαποστειλάριο τῆς Πεντηκοστῆς: «Φῶς ὁ Πατήρ, Φῶς ὁ Λόγος, Φῶς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα».

Ἐμεῖς, τελικά, οἱ βαφτισμένοι Ὀρθόδοξοι τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολῆς, γιὰ ποιό φῶς μιλᾶμε; Ἐμεῖς ὅταν διαλεγόμεθα μὲ ἑτεροδόξους καὶ ἀλλόθρησκους, πόσο γνωρίζουμε τὴ διπλὴ πεντάδα τῶν αἰσθήσεων τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος;

Ὁλοκληρώνοντας, καταθέτω στὴν ἀγάπη σας τὶς σκέψεις τοῦ πικραμένου καὶ συκοφαντημένου ἁγίου Νεκταρίου, ὅταν τὸν ἔδιωξαν ὁ Πατριάρχης καὶ οἱ Δεσποτάδες ἀπὸ τὴν ἀγαπημένη του Ἀλεξάνδρεια, ὅπως τὶς μεταφέρει, λογοτεχνικῷ τῷ τρόπῳ, ὁ συγγραφέας  Ἠλίας Λιαμῆς. 

«Ἀκόμα θυμᾶμαι τί ἔνοιωθα καὶ τί σκεφτόμουν γερμένος στὴν κουπαστὴ τοῦ πλοίου καὶ ἀτενίζοντας τὴν Ἀλεξάνδρεια ποὺ ἔχανα» (θυμίζει Καβάφη ἐδῶ). «Μιὰ νύχτα στὰ τέλη τοῦ Ἰουλίου τοῦ 1890», (τί ἔλεγε τοῦ Χριστοῦ μέσα στὴν καρδία του) «Χριστέ μου, θέλω νὰ ζήσω ἀνάλαφρος, θέλω νὰ συγχωρέσω πέρα ἀπὸ κάθε λογική, πέρα ἀπὸ κάθε πίκρα. Χριστέ μου, ἄσε μὲ νὰ κοινωνήσω τὴν παράλογη ἀγάπη Σου γιὰ τοὺς ἀνθρώπους. Ἐγὼ δὲν μπορῶ. Ἐσὺ ὅμως μπορεῖς, νὰ ἁρπάξεις τὴν ψυχή μου καὶ νὰ τὴν ἀναστήσεις. Εἰς χεῖρας Σοῦ παραδίδομαι»¹⁰.

Ἐγώ, τί νὰ πῶ; Τὸ μέγα ἐρώτημα εἶναι, ἐμεῖς, τί κάνουμε; Εὐχαριστῶ πολύ!

*   *   *

1 Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, Λόγος ψυχωφελής καὶ θαυμάσιος, μτφρ. Ἀντώνιος Γαλίτης, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, ἐκδ. «Τὸ περιβόλι τῆς Παναγίας», τόμ. 2, Θεσσαλονίκη 1986.

2 Μέγας Ἀθανάσιος, πατριάρχης Ἀλεξανδρείας, Μέγας Ἀντώνιος, Μετάφραση-σχόλια- παρατηρήσεις Θεόδ. Σακελλαρίου, λογοτεχνικὴ ἐπιμέλεια μεταφράσεως Π. Παπαδημητρακοπούλου, ἐκδ. Β. Ρηγόπουλος, Θεσσαλονίκη 2008.

3 Ἅγιος Κάλλιστος ὁ Καταφυγιώτης, Περὶ τῆς ἑνώσεως μὲ τὸ Θεὸ καὶ τοῦ θεωρητικοῦ βίου, μτφρ. Ἀντώνιος Γαλίτης, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, ἐκδ. «Τὸ περιβόλι τῆς Παναγίας», τόμ.5, Θεσσαλονίκη 1986.

4 Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία (Πατερικὴ θεραπευτικὴ ἀγωγή), ἐκδ. Ἱερὰ Μονὴ Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), 1986.

5  Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής. Δεύτερη Ἑκατοντάδα τῶν κεφαλαίων περὶ Ἀγάπης, μτφρ. Ἀντώνιος Γαλίτης, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, ἐκδόσεις «Τὸ περιβόλι τῆς Παναγίας», τόμ.2, Θεσσαλονίκη 1986.

6  Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής. Δεύτερη Ἑκατοντάδα τῶν κεφαλαίων περὶ Ἀγάπης, μτφρ. Ἀντώνιος Γαλίτης, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, ἐκδόσεις «Τὸ περιβόλι τῆς Παναγίας», τόμ.2, Θεσσαλονίκη 1986.

7 Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης, Κλίμαξ, Λόγος 26, Περὶ διακρίσεως λογισμῶν καὶ παθῶν καὶ ἀρετῶν, ἐκδ. Ἱερὰ Μονὴ Παρακλήτου, Ἀττικὴ 2009.

8 «Προσήκει γὰρ αὕτη πᾶσιν, ἁμαρτωλοῖς καὶ δικαίοις πάντοτε, τοῖς βουλομένοις σωτηρίας τυχεῖν. Καὶ οὐδείς ἐστιν ὅρος τελειώσεως, ὅτι ἡ τελειότης καὶ τῶν τελείων, ὄντως ἀτέλεστος. Διὰ τοῦτο ἡ μετάνοια, οὔτε καιροῖς οὔτε πράξεσι περιορίζεται ἕως θανάτου» (Ἰσαὰκ Σύρου, Λόγοι Ἀσκητικοί, κριτικὴ ἔκδοση Μάρκελλος Πιράρ, Ἱερὰ Μονὴ Ἰβήρων, Ἅγιον Ὄρος 2012).

9 Π. Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος, Πόνου Πονήματα, ἢ ἀπὸ τὴ δράση στὸ μυστήριο τοῦ Ἡσυχασμοῦ, Πρεσβυτέρα Παρασκευὴ Σολδάτου-Στρατηγοπούλου, σειρὰ Ναυτίλος, 2015.

10 Ἠλία Λιαμή, Ψίθυροι τῶν Ἀγγέλων, 7+1 συναξαρικοὶ διαλόγοι μὲ τοὺς φίλους τοῦ Θεοῦ, ἐκδ. «Ἀκρίτας», Ἀθήνα 2007.

Ποιος είναι ο ελάχιστος αδελφός στην τελική κρίση; Τεμβριά, 7.3.2021.

Έτη πολλά και σε σας ευλογημένα και αναστάσιμα να είναι όπως ορίζει και η πίστις μας αλλά εξαιρέτως η περίοδος ταύτη που είναι περίοδος Τριωδίου και ετοιμασίας εισόδου εις την Μεγάλη Σαρακοστή. 

Και σήμερα Κυριακή της Απόκρεως, αγαπητοί μου πατέρες και αδελφοί, ακούομε το τέλος της ιστορίας και την απαρχή της αιωνιότητας, το Ευαγγέλιο της τελικής κρίσεως και ονομάζεται τελική κρίσις γιατί υπάρχει ακόμα μία κρίσις εις τον άνθρωπο, πρώτη κρίσις, μόλις η ψυχή χωρίσει από το σώμα και την τεσσαρακοστή ημέρα η ψυχή ανέλθει εις τα ουράνια δώματα εκεί που είναι η δόξα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος και εκεί η ψυχή λαμβάνει την πρώτη κρίση και αναμένει ύστερα. Και αναμένει και αναμένει αυτό που σε κάθε «Πιστεύω» ακούομε “Καὶ πάλιν ἐρχόμενον κρῖναι ζῶντας καὶ νεκροὺς”. Άρα μία κρίσις όλους μας περιμένει και είναι εκπληκτικό που αυτή η κρίσις έχει ένα κριτήριο μόνον ένα ζύγι δηλαδή. ένα κριτήριο, ένα στάθμημα τον ελάχιστο αδελφό.

Σήμερα που άκουα τον διάκο και έλεγε συνεχώς αυτές τις τόσο φοβερές και απλές λεπτομέρειες, με ποιον τρόπο ο Θεός θα μας κατατάξει στην αιώνια ζωή, άκουσα μέσα μου να λέω του εαυτού μου “Νεόφυτε, τρέξε να βρεις ελάχιστον αδελφό αν θέλεις πραγματικά αιώνια ζωή και άσες τες θρησκοληψίες  και άσες τους ψευδοπατριωτισμούς  και άσες τες κοινωνικές επαναστάσεις και αλλαγές”. Μας περιμένει αιώνια ζωή. Το πιστεύουμε αυτό ή δεν το πιστεύουμε ή είμεθα απλά θρήσκοι της Κυριακής; Άμα πιστεύουμε ότι όλους μας, δικαίους και αδίκους, μας περιμένει αιώνια ζωή, και η αιώνια ζωή για άλλους θα είναι η ζωή του Τριαδικού Θεού «αὕτη ἐστὶν ἡ αἰώνιος ζωή, τοῦ γνῶναί σε τὸν ἀληθινὸν Θεόν καὶ ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν Χριστόν» και για άλλους θα είναι εις κόλασιν αιώνιο. Μην ακούτε τους μεταπατερικούς θεολόγους και αγαπολόγους τάχα μου θεολόγους που λεν ο Θεός είναι αγάπη. Είναι αγάπη αλλά είναι και δικαιοσύνη. Τώρα απολαμβάνουμε την αγάπη Του και το έλεός Του αλλά τότε θα απολαύσουμε τη δικαιοσύνη Του. Η αιώνια ζωή τί θα είναι; Θα είναι κάτι πέρα από την αγάπη, κάτι πέρα από τη δικαιοσύνη. Θα είναι φως «Χριστέ, τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, τὸ φωτίζον καὶ ἁγιάζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον». Φως θα είναι, αγαπητοί μου ένα φως γεμάτο πληροφορίες, ένα φως που να μας βοηθά να γνωρίσουμε και να αγαπήσουμε έτι και έτι και έτι περισσότερο τον Χριστό μας αλλά και τον συνάνθρωπό μας. 

Βλέπετε; Η αγάπη δεν τελειώνει ποτέ, η γνώσις δεν τελειώνει ποτέ αλλά θα περάσει η αγάπη Του και η αγάπη μας μέσα από την τελική κρίση, από τη δικαιοσύνη του Θεού δηλαδή. Και ποιο θα είναι το ζύγι;  Ο ελάχιστος αδελφός. Και για να μην κάμουμε πως δεν καταλαβαίνουμε, μας το εξηγά στο Ευαγγέλιο και μας λέει ποιος είναι ο ελάχιστος αδελφός. Δείξαμε συμπόνια σε έναν ξένο; Αυτός είναι ο ελάχιστος αδελφός μας. Η Κύπρος, η Σολιά και η Τεμβριά είναι γεμάτη ξένους. Σκεφτείτε λοιπόν πόση συμπόνια δείχνετε και να σκεφτώ και εγώ πόση συμπόνια δείχνω σ᾿ αυτούς τους ξένους απ᾿ όπου και αν είναι όποια και να είναι η αιτία που έχουν έλθει στον τόπο μας. Οι άνθρωποι είναι ξένοι, νοσταλγούν την πατρίδα τους και θέλουν από εμάς να τους δείξουμε συμπόνια, συμπαράσταση, να λοιπόν ένα κριτήριο, ένα ζύγι, ένας καθρέφτης για να δούμε ποιοι πραγματικά είμαστε, ποια είναι η στάση μας απέναντι σ᾿ όλους αυτούς του ξένους που η πρόνοια του Θεού και η τεμπελιά μας τους έφερε να εργάζονται για μας. 

Θέλουμε ένα δεύτερο ζύγι, έναν άλλο καθρέφτη να δούμε το πόση συμπόνια έχουμε και το τι θα γίνει με μας εις την αιώνια ζωή; Λέει το Ευαγγέλιο: «Ἀσθενὴς ἤμιν» στους δικαίους λέει, «ἐπισκέψασθέ με», στους άδικους λέει, «οὐκ ἐπισκέψασθέ με». Είναι γεμάτη η Κύπρος αρρώστους ειδικά η χρονιά τούτη που μας επέρασε η χρονιά του κορωνοϊού η φοβερή και η χρονιά που διανύομε η τρομερή; Σχεδόν τα τέσσερα πέμπτα έχουν αρρωστήσει άλλοι σωματικά και άλλοι ψυχικά από φόβο. Πόση συμπόνια δείξαμε, πόση προσευχή κάμνουμε για όλους τους ασθενείς; Και να μην ξεχάσουμε τους καρκινοπαθείς γιατί ο κορωνοϊός πάει να μας ξεγελάσει ότι είναι η μόνη αρρώστια της χρονιάς ενώ είναι μια από τις  αρρώστιες της χρονιάς. Και μην ξεχάσουμε τις λευχαιμίες και μην ξεχάσουμε κάτι άλλες αρρώστιες που δεν τις θεωρούμε αρρώστιες. Να σας πω μια; Τα διαζύγια, αρρώστια είναι και τα διαζύγια. Ακόμα και η ανηθικότητα που ακούμε δυστυχώς και σε μερικούς κληρικούς, ακόμη και με παιδιά και σε ηθοποιούς και τραγουδιστές, αρρώστια είναι, αγαπητοί μου. Αρρώστια είναι. Και αυτή η τραγουδίστρια που θα τραγουδήσει τον αγαπημένο της διάβολο άρρωστη είναι η καημένη. Την μνημόνευσα σήμερα με την καρδιά μου και την συμπόνεσα αφού για μια χούφτα δόξα προδίδει την πίστη της. Και εμείς το κάμαμε  με άλλες προδοσίες, μικρές μικρές ιδιοτέλειες και συμφεροντολογίες και δεν ομολογήσαμε τον Χριστό μας την ώρα που το περίμενε, που το ήθελε όταν Τον αμφισβητούν και Τον κοροϊδεύουν πολιτικοί, δημοσιογράφοι και άλλοι, και άλλοι, και άλλοι. Πόσο φοβηθήκαμε να ομολογήσουμε όταν οι άλλοι σιωπούσαν και εμείς έχουμε διπλή υποχρέωση επειδή είμαστε τακτικοί στο σπίτι Του, είμαστε τακτικοί στην αιμοδοσία Του στο «λάβετε φάγετε», στο «πίετε ἐξ᾿ αὐτοῦ πάντες». Τί θέλει από μας; Συμπόνια θέλει ο Χριστός και ομολογία θέλει ἐν παντὶ καιρῷ καὶ τόπῳ. Το κάμνομε; Ο καθένας ας ζυγίσει τον εαυτό του.

 Και δεν είναι μόνον οι άρρωστοι και οι ξένοι. Είναι και οι φυλακισμένοι που περιμένουν από εμάς μιαν επίσκεψη, είναι και οι φτωχοί που περιμένουν από εμάς μιαν ελεημοσύνη. «Ἔλεος θέλω καὶ οὐ θυσίαν».

Βλέπετε λοιπόν ποιοι είναι οι ελάχιστοι αδελφοί μας; Οι άρρωστοι, οι ξένοι, οι φυλακισμένοι, οι πτωχοί, οι γυμνοί, οι σεισμοπαθείς, οι διωκόμενοι, οι συκοφαντημένοι, οι διαζευγμένοι, τα παιδιά που αδικήθηκαν από ανθρώπους ανήθικους. Αλλά και αυτοί οι ανήθικοι ακόμη, να δούμε και αυτοί τι κρύβει ο καθένας τους, τι ιστορία πικρή και πόση συμπόνια θέλουν και προσευχή από εμάς και αυτοί.

Ο Χριστιανός λοιπόν όπως τον παρουσιάζει το Ευαγγέλιο ιδιαίτερα το σημερινό της Κρίσεως, τί είναι; Μια συμπόνια είναι, μια ευσπλαχνία είναι. Και λέει. Αν δεν μπορούμε εις τον κάθε άνθρωπο, τουλάχιστον λέει, εις τον ελάχιστο στον μικρό, στον πτωχό, στον ταπεινό, στον ξένο, στον άρρωστο, στον γέρο που περιμένει πως και πώς στο γηροκομείο την επίσκεψή μας. Ακούτε ελάχιστοι αδελφοί που θα γίνουν αιτία να έχομε αιώνια ζωή; 

Ο καθένας μας ας ζυγίσει τον εαυτό του πως ανταποκρίνεται σε όλους αυτούς του ελάχιστους που αναφέραμε με αφορμή το σημερινό Ευαγγέλιο και το κέρδος είναι απέραντο και είναι και αιώνιο. Αυτό είναι το εκπληκτικό δεν θα τελειώσει ποτέ δηλαδή αυτό το φως της αιώνιας ζωής που θα μας δίδει χάριν, ειρήνη, χαρά, γνώσεις, αγάπη, δικαιοσύνη, «Οὐκ ἔστιν ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις καὶ πόσις, ἀλλὰ ἄσκησις, ἁγιασμὸς καὶ δικαιοσύνη», να την δικαιοσύνη πάλι. Κατά έναν παράδοξο τρόπο η δικαιοσύνη του Χριστού συνδέεται με την ευσπλαχνία, το έλεος και την αγάπη. Μην ξεχνάτε ότι μια από τις πιο θαυματουργές εικόνες της Παναγίας μας που την έχει η Κύπρος είναι η «Παναγία ἡ Ἐλεοῦσα» και λέγεται Ἐλεοῦσα γιατί είναι μητέρα του Ἐλέους και το έλεος είναι ο Χριστός. 

Όποιος λοιπόν, στο πρόσωπο του ελάχιστου αδελφού δίδει έλεος, αυτός στην ουσία ο ελάχιστος αδελφός είναι ο Χριστός, πίσω από κάθε ξένον κρύβεται ο Χριστός, πίσω από κάθε φυλακισμένο κρύβεται ο Χριστός, πίσω από κάθε γέρο κρύβεται ο Χριστός, πίσω από κάθε αδικημένο, ξένον, γυμνό και πτωχό κρύβεται ο Χριστός. Να Τον ανακαλύψουμε αλλά για να Τον ανακαλύψουμε και να Τον ψάξουμε σ᾿ αυτούς χρειάζεται μια ορμή, μια κινητήριος δύναμις και αυτή είναι η αναζήτησις της αιώνιας ζωής. Να το πω και πιο κοσμικά να ψάξομε το αιώνιο μας συμφέρον. Πώς ψάχνουμε παντού όπως μας έμαθε η αμαρτωλή Ευρώπη τα μικρά συμφέροντά μας, τα δικαιώματά μας τα ανθρώπινα λέμε τα ατομικά ας ψάξομε και τα αιώνια δικαιώματα μας και τότε θα ξεπεράσομε την ιδιοτέλεια γιατί Αγία Τριάδα σημαίνει Ανιδιοτελής αγάπη. Τί σημαίνει αιώνια ζωή; Ανιδιοτελής αγάπη. Αγάπη δηλαδή χωρίς συμφέρον. Όσο ψάξομε να επιτελέσομε αυτού του είδους το έλεος, αυτού του είδους την αγάπη χωρίς συμφέρον, τόσο, τόσο, τόσο πιο κοντά πλησιάζουμε στον Χριστό που σημαίνει τί; Τόσο πιο κοντά πλησιάζουμε στην αιώνια ζωή. Την εύχομαι σε σας, να την εύχεσθε και εσείς για μας. 

Καλή Σαρακοστή να έχομε, Καλό Στάδιο και τη Λαμπρή αχώριστοι!

Φέρεται σε γνώση των πιστών ότι καθ’ όλη την περίοδο των νηστειών των Χριστουγέννων και συγκεκριμένα από τις 15 Νοεμβρίου μέχρι τις 25 Δεκεμβρίου 2021, θα τελείται καθημερινά το Ιερό Σαρανταλείτουργο υπέρ των ζώντων και κεκοιμημένων αδελφών μας στις πιο κάτω ενορίες και μοναστήρια:

• Ακάκι. Η Θεία Λειτουργία θα τελείται στον ιερό ναό Παναγίας Χρυσελεούσης. Κατά τις ημέρες Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη και Κυριακή η Θεία Λειτουργία θα τελείται στις 6:30 π.μ, ενώ κατά τις ημέρες Τετάρτη, Παρασκευή και Σάββατο στις 6:00 π.μ. Για να κατεβάσετε το πρόγραμμα ακολουθιών πατήστε εδώ. Πληροφορίες: π. Κωνσταντίνος Κακουρίδης, τηλ. 99522045.
• Αστρομερίτης. Η Θεία Λειτουργία θα τελείται καθημερινά στις 7:00 π.μ. (άνευ εορτής) στον Άγιο Αυξίβιο εκτός των Σαββάτων όπου θα τελείται στον Άγιο Μόδεστο. Για να κατεβάσετε το πρόγραμμα ακολουθιών πατήστε εδώ. Πληροφορίες: π. Νεκτάριος Νικολάου, τηλ. 99405950.
• Ποτάμι – Νικητάρι. Η Θεία Λειτουργία θα τελείται στις 6:45 π.μ., 3 μέρες της εβδομάδας στο Ποτάμι και 3 στο Νικητάρι. Πληροφορίες: π. Γεώργιος Κλειτίδης (Ποτάμι), τηλ. 99629431 και π. Κυριακός Χριστοφή (Νικητάρι), τηλ: 99830329.
• Δένεια. Η Θεία Λειτουργία θα τελείται στις 6:30 π.μ. στον ιερό ναό αγίου Χαραλάμπους. Πληροφορίες: π. Παρασκευάς Κίκας, τηλ: 99483086.
• Ευρύχου. Για να κατεβάσετε το πρόγραμμα ακολουθιών πατήστε εδώ. Πληροφορίες: π. Θωμάς Παπαστεργίου, τηλ. 99247292.
• Κακοπετριά. Η Θεία Λειτουργία θα τελείται καθημερινά στις 7:00 π.μ. στο ιερό παρεκκλήσιο του αγίου Φανουρίου (εντός του ναού του αγίου Παντελεήμονα). Πληροφορίες: π. Χρήστος Μιχαήλ, τηλ. 99499016.
• Κοράκου. Η Θεία Λειτουργία θα τελείται καθημερινά στις 7:00 π.μ. στον ιερό ναό Αγίου Μάμα. Πληροφορίες: π. Αντρέας Φιλίππου, τηλ. 99465879.
• Μένικο. Για να κατεβάσετε το πρόγραμμα ακολουθιών πατήστε εδώ. Οι καθημερινές Θείες Λειτουργίες στον Άγιο Γεώργιο θα τελούνται στις 7:30 π.μ. Πληροφορίες: π. Κυπριανός Παναγιώτου, τηλ. 99379315.
• Ορούντα. Η Θεία Λειτουργία θα τελείται καθημερινά στις 6:30 π.μ. στον Άγιο Λουκά. Πληροφορίες: π. Νεκτάριος Χατζημιχαήλ, τηλ. 99050471.
• Ορούντα – Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου. Η Θεία Λειτουργία θα τελείται καθημερινά στις 5:15 π.μ. Πληροφορίες: 22824455.
• Πεδουλάς. Η Θεία Λειτουργία θα τελείται καθημερινά (εκτός Σαββάτου) στις 6:30 π.μ. στον ιερό ναό Αγίου Ονουφρίου του Αιγυπτίου. Πληροφορίες: π. Λουκάς Κασινίδης, τηλ. 99459946.
• Περιστερώνα. Για να κατεβάσετε το πρόγραμμα ακολουθιών πατήστε εδώ. Πληροφορίες: π. Μιχαήλ Νικολάου, τηλ: 99527607.
• Πρόδρομος. Ο π. Ιωάννης θα τελεί την Θεία Λειτουργία τις καθημερινές στον ιερό ναό της Παναγίας του Αγρού, στο χωριό Αγρός. Η Θεία Λειτουργία θα τελείται στις 6:30 π.μ. Πληροφορίες: π. Ιωάννης Δημοσθένους, τηλ. 99523481.
• Σκουριώτισσα – Ιερό Ησυχαστήριο Αγίου Σεραφείμ του Σαρώφ. Η Θεία Λειτουργία τελείται καθημερινά τα μεσάνυχτα η ώρα 12:00, και η ώρα 6:00 π.μ. το Σάββατο και Κυριακή. Πληροφορίες: Ιερομ. Αμβρόσιος Γκορελώβ, τηλ. 99524283.
• Σπήλια – Κούρδαλι. Η Θεία Λειτουργία θα τελείται εναλλάξ κατά εβδομάδα η ώρα 7:00 π.μ. στον ιερό ναό Αγίου Αντωνίου (Σπήλια) και στο καθολικό της ιεράς μονής Παναγίας Χρυσοκουρδαλιώτισσας (Κούρδαλι). Πληροφορίες: π. Κυριακός Παπαγιάννης, τηλ. 99641343.
• Τρείς Ελιές. Ο π. Δοσίθεος θα τελεί την Θεία Λειτουργία τις καθημερινές στον ιερό ναό Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστού, στο χωριό Πελένδρι. Η Θεία Λειτουργία θα τελείται στις 6:30 π.μ. Πληροφορίες: Ιερομ. Δοσίθεος Μάρκου, τηλ. 99332049.