Σύντομο χρονικό
Οικονόμος π. Θωμάς Παπαστεργίου

«Να μάθετε να έχετε μεγάλους πόθους». Αυτό μας τονίζει συνεχώς ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης μας κ. Νεόφυτος. Τηρώντας κατά το ανθρωπίνως δυνατόν αυτή τη συμβουλή, μας γεννήθηκε ο πόθος να κάνουμε μια προσκυνηματική εκδρομή για να προσκυνήσουμε την οικία και το χαριτόβρυτο λείψανο του αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς Σερβίας. Ένα Άγιο τον οποίο μας γνώρισε ο Δεσπότης μας μιλώντας μας για το συγγραφικό του έργο (ιδιαίτερα το δογματικό), καθώς ο Άγιος Ιουστίνος είναι ο μεγαλύτερος θεολόγος του περασμένου αιώνος, αντίστοιχος ίσως του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.

Ο Πανιερώτατος ανήγαγε τον πόθο μας σε μεγαλύτερο πόθο, λέγοντας μας ότι το ταξίδι από προσκυνηματική εκδρομή, μετατρέπεται σε αποστολή, αφού αιτήθηκε με επιστολή από τον οικείο Επίσκοπο Βάλιεβο κ. Ησύχιο τεμάχιο του λειψάνου του Αγίου για την Μητρόπολη Μόρφου και κατ’ επέκτασιν την Εκκλησία της Κύπρου.

Το γεγονός αυτό μας γέμισε τεράστια χαρα, μια χαρά η οποία αυξανόταν συνεχώς όταν συνειδητοποιούσαμε τί θα κερδίζαμε αν καταφέρναμε το ποθούμενο. Παράλληλα όμως, νιώθαμε τεράστια ευθύνη και βάρος, μήπως και κάτι δεν πήγαινε καλά. Αισθανόμασταν την ενέργεια του Αγίου και αντιλαμβανόμασταν ότι για να επιστρέψει μαζί μας και σωματικά στην Κύπρο, δεν ήταν θέμα δικής μας πολιτικής και δικηγορίας, αλλά επιλογής του ιδίου του Αγίου.

Η ευλογημένη μέρα της αναχωρήσεώς μας έφτασε. 15 Νοεμβρίου 2023. Η αποστολή αποτελείτο από το  Μέγα Οικονόμο π. Φοίβο Παναγιώτου, τον Οικονόμο π. Θωμά Παπαστεργίου, τον Αρχιδιάκονο π. Ελπίδιο Χατζημιχαήλ, τον Διάκονο π. Ευμένιο Ινιάτη, τον Αναγνώστη Κυπριανό Τζιάπρα και τον κύριο Χρίστο Κακουρίδη.

Φτάσαμε στο Βελιγράδι, την πρωτεύουσα της Σερβίας. Παρατηρώντας την από το αυτοκίνητο και κατευθυνόμενοι προς το ξενοδοχείο, μας θύμιζε ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις και ιδιαίτερα τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα.

Μετά την τακτοποίηση στο ξενοδοχείο επισκεφθήκαμε το Πατριαρχείο Σερβίας και τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Σάββα, πρώτου Αρχιεπισκόπου Σερβίας. Στο Πατριαρχικό Μουσείο την ομάδα μας υποδέχθηκε ο Διευθυντής π. Βλαδίμηρος Ραντοβάνοβιτς και ξεναγηθήκαμε από τους Ιστορικούς της Ορθοδόξου Τέχνης Στέφανο και Μαρία. Ήταν μια μοναδική ξενάγηση στις εκπληκτικές εικόνες βυζαντινής τέχνης, τις ιερατικές και αρχιερατικές στολές και τα εκκλησιαστικά σκεύη. Εκείνο το οποίο μας εντυπωσίαζε ήταν το γεγονός ότι τα πλείστα εκθέματα ήταν του 17ου αιώνος. Ένα σημείο που μας τόνιζαν οι ξεναγοί μας ήταν  οι τρόποι με τους οποίους διαδόθηκε ο χριστιανισμός μέσω του Βυζαντίου στην Σερβία. Ρωτήσαμε πότε έφτασε ο χριστιανισμός στην Σερβία και μας είπαν τον 9ο-10ο αιώνα από τους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο. Ας αναλογιστούμε την ευθύνη μας αφού στην Κύπρο είχαμε χριστιανισμό από τον 1ο αιώνα και μέχρι τον 9ο-10ο είχαμε Ορθόδοξα Μνημεία με θεολογικές αγιογραφίες, μεγάλους Αγίους και εκκλησιαστική γραμματεία.

Κατα την ξενάγησή μας στο συγκεκριμένο μουσείο αντιληφθήκαμε την στενή σχέση και σύνδεση των λαών της χερσονήσου του Αίμου με το Βυζάντιο.  Μετά το πέρας της ξενάγησης παραδώσαμε τα δώρα μας εκ μέρους του Μητροπολίτη μας κ. Νεοφύτου, ενώ ο π. Βλαδίμηρος μας προσέφερε, μεταξύ άλλων, τις τελευταίες εκδόσεις του Ιδρύματος για τον Πανιερώτατο. Στη συνέχεια προσκυνήσαμε με ευλάβεια στον Πατριαρχικό Ναό των Αγίων Αρχαγγέλων για να καταλήξουμε αργά το απόγευμα στον Ιερό Ναό του Αγίου Σάββα, το μεγαλύτερο Ιερό Ναό των Βαλκανίων. Ξεναγηθήκαμε από τον π. Ντάλιμπορ, ο οποίος στη συνέχεια μας οδήγησε στην Κρύπτη. Εκεί βρίσκεται θαμμένος ο μακαριστός Πατριάρχης των Σέρβων Ειρηναίος (+2020), στον τάφο του οποίου τελέσαμε με μεγάλη συγκίνηση επιμνημόσυνη δέηση.

Τη δεύτερη μέρα κατευθυνθήκαμε νότια και τις πόλεις Νις και Βράνιε. Κατά την διάρκεια της διαδρομής παρατηρούσαμε ότι έξω από το Βελιγράδι ξεδιπλωνόταν πλέον μια αχανής εύφορη πεδιάδα. Μια πεδιάδα, όμως, η οποία διασχιζόταν από τεράστια ποτάμια αλλά ήταν ακαλλιέργητη. Περάσαμε από την τοποθεσία που γεννήθηκε ο Μέγας Κωνσταντίνος πλησίον του Νις. Σε αυτές τις περιοχές η γη ευωδιάζε ιστορία αφού πλέον βλέπαμε μπροστά μας τις τεράστιες εκτάσεις που εκτυλίχθηκε η βυζαντινή και νεότερη ιστορία (μάχες, συνθήκες, ανακατατάξεις).

Στο Νις, όπου προστέθηκε στην αποστολή μας και ο εκ Σερβίας συνεργάτης μας κ. Αλέξανδρος Στογιάνοβιτς, ξεναγηθήκαμε στο ιστορικό κτίριο “Cele Kula”, τον «Πύργο των Κρανίων». Με τα κρανία των μαρτύρων έκτισαν και κατασκεύασαν τον πύργο οι Οθωμανοί προς παραδειγματισμό των υπολοίπων. Εύστοχα η ομάδα μας σχολίασε ότι είναι η μεγαλύτερη λειψανοθήκη του κόσμου.

Φτάνοντας στο Βράνιε πήραμε μια πρωτη γεύση για το τί προκάλεσαν οι άθεες πολιτικές σε αυτό τον τόπο. Πολυκατοικίες κτισμένες με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε οι άνθρωποι να μην μπορουν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, πολλοί άνθρωποι σκυθρωποί με συνοφρυωμένα πρόσωπα και άλλοι φωτισμένοι να ζητιανεύουν, όχι λεφτά, αλλά την ευχή και ευλογία του ιερέα.

Στο Βράνιε, επισκεφθήκαμε το Επισκοπείο και τον  Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Τριάδος. Εκεί συναντήσαμε τον κ. Νέναντ Μπόικοφ, προσωπικό γραμματέα του Μητροπολίτου Παχωμίου και θεολόγο, ο οποίος και μας ξενάγησε στην αναστηλωμένη οικία του Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς. Το σπίτι του Αγίου είχε γκρεμιστεί ενόσω ζούσε ο Άγιος από το καθεστώς και γύρω από αυτό, για να το κρύψουν από την θέα του κόσμου, έκτισαν τεράστιες πολυόροφες πολυκατοικίες. Αποκαταστάθηκε με τη βοήθεια παλαιών οικογενειακών φωτογραφιών και φιλοξενεί σήμερα προσωπικά αντικείμενά του. Μεταξύ άλλων, η οικία φιλοξενεί την πλήρη ιερατική του στολή, τα ράσα του, το μπαστουνάκι του, φωτογραφίες του, ακόμα και τα μολύβια που χρησιμοποιούσε όταν έγραφε όντας για σχεδόν 30 έτη έγκλειστος στην Ιερά Μονή Αρχαγγέλων στο Τσέλιγιε.

Στην αυλή του σπιτιού, με ενέργειες του οικείου Επισκόπου κ. Παχωμίου κτίσθηκε Ιερός Ναός των Αγίων Ιουστίνου του μάρτυρος και Φιλοσόφου και του Αγίου Ιουστίνου του Πόποβιτς. Σε αυτό φυλάσσεται και εκτίθεται προς ευλογία των πιστών η δεξιά χείρα του Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς. Τα λείψανα και όλα τα αντικείμενα που βρίσκονται στους χώρους του Ναού και της οικίας δόθηκαν με ευλογία της Ιεράς Μονής Αρχαγγέλων Τσέλιγιε και της οικείας Μητρόπολης Βάλιεβο με επίσημο Γράμμα, και μπορεί κάποιος να το δει και να το διαβάσει στην προθήκη. Μετά το γεύμα που παρέθεσε στην ομάδα μας ο Μητροπολίτης κ. Παχώμιος, η αποστολή ξεκίνησε για το ταξίδι της επιστροφής στο Βελιγράδι, όπου και έφτασε αργά το απόγευμα.

Το πρωί της επόμενης μέρας κατευθυνθήκαμε νοτιοδυτικά και την Ιερά Μητρόπολη Βάλιεβο. Η αγωνία μας ήταν στα ύψη εφόσον την συγκεκριμένη μέρα θα μαθαίναμε αν θα πέρναμε τελικά τεμάχιο λειψάνου. Αρχικά επισκεφτήκαμε το Επισκοπείο. Εκεί, μας υποδέχθηκαν με πολύ χαρά ο π. Φίλιππος Γιακόβλεβιτς και ο π. Ιωάννης Νοβίτοβιτς. Μας μίλησαν για τη ζωή του Αγίου Ιουστίνου του Πόποβιτς και για τα δύσκολα χρόνια που πέρασε έγκλειστος στην Ιερά Μονή Αρχαγγέλων Τσέλιγιε της Επαρχίας τους. Μας τόνισαν την μεγάλη του συνεισφορά στην Ορθόδοξη Εκκλησία, στην Θεολογία, στην ενίσχυση του τοπικού ποιμνίου και στα θαυμαστά σημεία που γίνονται με τη χάρη του.

Μας τόνισαν ένα περιστατικό με τον Άγιο όπου διαφαίνεται η καταγωγή όλων μας. Μας είπε ο π. Φίλιππος ότι μια φορά ο Άγιος ταξίδευε με το τρένο και καθόταν απέναντί του ένας αξιωματικός της αστυνομίας του κουμμουνιστικού καθεστώτος. Τον ρώτησε ο αστυνομικος τί είναι αυτό το οποίο ορίζει ένα Σέρβο. Ο Άγιος απάντησε η ορθόδοξη πίστη ορίζει ένα Σέρβο. Διαφώνησε κάθετα ο αστυνομικός λέγοντάς του ότι ο τόπος γεννήσεώς του ορίζει τον Σέρβο. Εκείνη την ώρα δίπλα από το παράθυρο του τρένου περνούσε ένα κοπάδι βοδιών. Ο Άγιος τα έδειξε στον αστυνομικό και τον ρώτησε: «Και αυτά γεννήθηκαν στη Σερβία, άρα θεωρείς ότι είναι Σέρβοι;», κάνοντάς τον να ντραπεί.

Στο τέλος, ο οικείος Ιεράρχης κ. Ησύχιος μας επιφύλασσε μια μοναδική ευλογία. Μας παρέδωσε διά του Πρωτοσυγκελλεύοντος της Μητρόπολης Βάλιεβο, Πρωτοπρεσβυτέρου π. Φιλίππου, τεμάχιο του χαριτόβρυτου Ιερού Λειψάνου του Αγίου Ιουστίνου μαζί με Επισκοπικό Γράμμα που βεβαιώνει για τη γνησιότητά του, ανταποκρινόμενος θετικά στην από 19 Οκτωβρίου 2023 σχετική παράκληση του Πανιερωτάτου μας κ. Νεοφύτου μέσω σχετικής Επιστολής. Δεν υπάρχουν λόγια να αποτυπώσουμε τις στιγμές και τα συναισθήματα.

Ακολούθως, ο κ. Ησύχιος μας παρέθεσε γεύμα στο ιστορικό Μοναστήρι Λέλιτς, όπου είχαμε την μεγάλη πνευματική χαρά να προσκυνήσουμε το λείψανο του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Αρχιεπισκόπου Αχρίδος. Το Λέλιτς είναι η γενέτειρα του Αγίου Νικολάου, του αποκαλούμενου και σύγχρονου ιερού Χρυσοστόμου. Ο Ηγούμενος π. Γεώργιος και ο ιερομόναχος Γεράσιμος μας ξενάγησαν και μας μίλησαν για την Ιερά Μονή, τον Άγιο Νικόλαο και τη σχέση του με τον Άγιο Ιουστίνο Πόποβιτς, καθώς ήταν πνευματικός του πατέρας και δάσκαλός του.

Μάλιστα, η Μονή του Τσέλιγιε, όπου για 30 χρόνια έμεινε εκτοπισμένος ο Άγιος Ιουστίνος, βρίσκεται δίπλα στη γενέτειρα του δασκάλου του. Έτσι, δεν θα  μπορούσαμε να ξεκινήσουμε για το ταξίδι της επιστροφής χωρίς να επισκεφθούμε την Ιερά Μονή Αρχαγγέλων του Τσέλιγιε, το οποίο και ήταν ο τελευταίος μας προορισμός για αυτή την ημέρα. Στο Μοναστήρι του Τσέλιγιε μας υποδέχθηκε και μας ξενάγησε η μοναχή Χρυσή, η οποία και είχε την ευλογία να εγκαταβιώσει στο Μοναστήρι το 1969 και έτσι για μια δεκαετία να ζήσει πλάι στο μεγάλο Άγιο.

Ξεναγηθήκαμε στα κτίρια του Μοναστηριού και τους Ιερούς Ναούς, ενώ προσκυνήσαμε με μεγάλη συγκίνηση τον ιερό του τάφο. Η κορυφαία στιγμή της επίσκεψής μας ήταν όταν ανοίξαμε τη λάρνακα του Αγίου, καθώς αμέσως μυρόβλυσε, και τελέσαμε Παράκληση στον Άγιο. Μετά από ένα κέρασμα στο Αρχονταρίκι από την αδελφή, ξεκινήσαμε για την πόλη Μπιγιέλινα της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης. Στη Μπιγιέλινα φτάσαμε αργά το βράδυ.

Η επόμενη μέρα, το Σάββατο 18 Νοεμβρίου, θα ήταν και η δυσκολότερη. Ξεκινήσαμε από τη Μπιγιέλινα στις 6 το πρωί και μετά από μια σύντομη στάση στην πρωτεύουσα της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας, τη Μπάνια Λούκα, φτάσαμε στον τελευταίο μας προορισμό, την Ιερά Μονή Μέντνα της Ιεράς Μητροπόλεως Μπίχατς, γύρω στις 12 το μεσημέρι. Εκεί μας δέχθηκε εγκαρδιώς η αδελφή Στεφανία, πρώτη Ηγουμένη της Μονής. Μόλις είχαν τελέσει Θεία Λειτουργία, Βάφτιση και Γάμο. Αρκετοί απλοί άνθρωποι, γύρω στους σαράντα, βρίσκονταν στους χώρους της Μονής μαζί με τον ιερέα που τέλεσε τα μυστήρια. Η αδερφή Στεφανία μας είπε ότι ήρθαν από Κροατία να βαφτίσουν το παιδί τους, να παντρευτούν και να λειτουργηθούν αφού στην Κροατία δυσκολεύονται. Είδαμε, όσο μπορούσαμε, το θαύμα της πίστης. Μια μοναχή, με την μικρή της συνοδεία μοναχών και λαϊκών, θεωρητικά να είναι αδικημένη λόγω της απόμερης περιοχής που βρίσκεται το Μοναστήρι της, όμως να στηρίζει με την παρουσία της δύο χώρες (Κροατία, Βοσνία) με την ορθόδοξη πίστη.

Η Μονή είναι νεόκτιστη καθώς ιδρύθηκε εκεί που βρέθηκαν τα τίμια λείψανα των Τριών Ιερομαρτύρων Σεραφείμ, Αββακούμ και Μαρδαρίου. Οι Άγιοι μαρτύρησαν πριν 5 αιώνες (γύρω στο 1500) και τα λείψανά τους ευρέθησαν μόλις προ δεκαετίας, μετά από θεϊκή αποκάλυψη σε μια νεαρή κοπέλα της περιοχής, την Πέτρα. Για τη Σερβική Εκκλησία θεωρείται προσκύνημα αντίστοιχο των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης Λέσβου.

Η γερόντισσα Στεφανία μας ξενάγησε με πολλή χαρά και μας προσέφερε κέρασμα. Οι άγιοι μυροβλύζουν και θαυματουργούν, ενώ σύμφωνα με μαρτυρίες της αδελφότητας, λειτουργούν στο Ιερό Θυσιαστήριο του Καθολικού της Μονής, καθώς δεν είναι λίγες οι φορές που ευρίσκονται μαργαρίτες πάνω στην Αγία Τράπεζα χωρίς να έχει προηγηθεί Θεία Λειτουργία. Πρώτη φορά που συνέβη αυτό ήταν πριν τα εγκαίνια του Ιερού Ναού και την πρώτη Θεία Λειτουργία από τον Μητροπολίτη Μπίχατς κ. Σέργιο. Επιπλέον, υπάρχουν μαρτυρίες, κυρίως από τους εργάτες των έργων που γίνονται κατά περιόδους στους χώρους του Μοναστηριού, που λένε πως οι Άγιοι ακούγονται να ψέλνουν και να θυμιατίζουν.

Ξεκινήσαμε για το ταξίδι της επιστροφής προς το αεροδρόμιο Νίκολα Τέσλα του Βελιγραδίου στις 2 το μεσημέρι και μέσω Κροατίας φτάσαμε στο Βελιγράδι αργά το βράδυ. Αποχαιρετίσαμε το Σέρβο αδελφό μας κ. Αλέξανδρο Στογιάνοβιτς, τον οποίο και ευχαριστούμε για τη μεγάλη του συμβολή στην επιτυχημένη έκβαση της αποστολής μας. Ο αδελφός Αλέξανδρος ζώντας στην Σερβία σαν αυθεντικός ορθόδοξος μας έδωσε να καταλάβουμε και  να γευτουμε κάποια στοιχεία της Σερβικής ζωής. Οι Σέρβοι αδερφοί μας ακόμα υποφέρουν από το νατοϊκό βομβαρδισμό του 1999 αφου πολλές υποδομές δεν έχουν ακόμα επιδιορθωθεί, ενώ αρκετοί ταλαιπωρούνται και πεθαίνουν από τη ραδιενέργια των βομβαρδισμών. Μας εξήγησε πώς κατάφερε το καθεστώς να εγκλωβίσει τόσα εκατομμύρια κόσμου με το να παίρνει τα πράγματα του ενός και να τα δίνει σαν επιβράβευση στον άλλο. Ετσι για να διατηρηθεί το κενό και η αποδυνάμωση, έπρεπε να χαθεί και η δύναμη της πίστεως, ο μόνος φορέας αντίστασης μέσω των Αγίων, των Μαρτύρων και των απλών κληρικών και λαϊκών ανθρώπων της Σερβικής γης.

Αυτό που έχει ανάγκη, μας  έλεγε ο αδερφός Αλέξανδρος , η Ορθοδοξία σήμερα, είναι η οικουμενικότητα μέσα από ορθόδοξα μονοπάτια, όπως τα έδειξαν οι Άγιοι Πατέρες μέσα στους αιώνες.

Η ιστορική έλευση του λειψάνου του αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς στην Κύπρο προσφέρει αυτήν την οικουμενικότητα – ένωση μεταξύ δύο αδερφών ορθοδόξων λαών. Ο Άγιος Ιουστίνος έλεγε ότι οι Ορθόδοξοι ανήκουμε στο Ένα σώμα, είμαστε δηλαδή κύτταρα του σώματος του Ιησού Χριστού, της Εκκλησίας.

Με την πρώτη πρωινή πτήση της Κυριακής 19 Νοεμβρίου 2023 αναχωρήσαμε για την αγαπημένη μας Κύπρο. Το μεσημέρι μας υποδέχθηκε ο Ποιμενάρχης μας κ. Νεόφυτος, στον οποίο και παραδώσαμε με μεγάλη συγκίνηση το Ιερό Λείψανο του Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς, και όλα τα άλλα δώρα που με αγάπη του απέστειλαν οι Σέρβοι αδερφοί μας.

Η Ιερά μας Μητρόπολη αλλά και όλη η  νήσος Κύπρος, έχουν πλέον την ευλογία να κατέχουν τεμάχιο του Ιερού Λειψάνου του Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς προς προσκύνηση και ευλογία των πιστών. Ας προσευχόμαστε να μας οδηγεί ο Θεός, διά πρεσβειών του Αγίου Ιουστίνου, στην Υπομονή και την Πίστη του μεγάλου αυτού Οικουμενικού Αγίου της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας. Αμήν.