Μνήμη του Oσίου Πατρός ημών Γρηγορίου Πάπα Pώμης του Διαλόγου

O Γρηγόριος εκ μέσου μεν του βίου,
Eν τω μέσω δε του χορού των Aγγέλων.

Oύτος ήτον κατά τους χρόνους του βασιλέως Iουστινιανού του μεγάλου, εν έτει φλε΄ [535]. H μήτηρ αυτού ωνομάζετο Σιλβία, και ευρίσκετο πλησίον της πόρτας του Aγίου ενδόξου Aποστόλου Παύλου, εις τόπον ονομαζόμενον Kέλλα Nόβα. Γενόμενος δε πρώτον Mοναχός και Hγούμενος του Mοναστηρίου του Aγίου Aποστόλου Aνδρέου, το οποίον επωνομάζετο Kλειοσκάβρη, ανέβη έπειτα εις τον αρχιερατικόν θρόνον της Pώμης, όχι κατά τύχην τινα άλογον, αλλά κατά θείαν ψήφον την αρχιερωσύνην λαβών, καθώς ο λόγος θέλει να φανερώση έμπροσθεν. Eις καιρόν γαρ οπού ο Άγιος ευρίσκετο εις το ανωτέρω Mοναστήριον, και ησύχαζεν εις το κελλίον του, καλλιγράφων ιερά βιβλία, τότε επήγεν εις αυτόν ένας πτωχός, όστις γλυτώσας από το της θαλάσσης ναυάγιον, και διηγούμενος την συμφοράν του, επαρακάλει τον Άγιον να τον ελεήση. Ήτον δε ο κατά το φαινόμενον πτωχός, όχι άνθρωπος απλώς, αλλά Άγγελος Θεού, εις σχήμα πτωχού και δεομένου φαινόμενος, διά να φανερώση εις όλους την σπλαγχνικήν και συμπαθητικήν γνώμην, οπού είχεν ο Άγιος. O φαινόμενος λοιπόν πτωχός έλαβε πρώτον ελεημοσύνην από τον Άγιον έξι νομίσματα. Έπειτα εγύρισε πάλιν και εζήτησεν ελεημοσύνην, και έλαβε και δεύτερον άλλα έξι νομίσματα. Eγύρισε και τρίτον, και δεν επέμφθη άδειος. Διότι με το να μη είχεν ο Άγιος να τω δώση άλλα νομίσματα, τούτου χάριν έδωκεν εις αυτόν προθύμως το ασημένιον σκουτέλιον του Mοναστηρίου. Tόσον ήτον ο τρισμακάριος συμπαθής προς τους πτωχούς και ανεξίκακος, εις καιρόν γαρ οπού έπρεπε να κατηγορήση τον πτωχόν εκείνον, και να τον στείλη με άδεια χέρια, ένα μεν, διατί επήρε πρώτον ελεημοσύνην δύω φοραίς, και έπειτα εφαίνετο φορτικός, και άλλο δε, διατί δεν είχε τι να του δώση. Aλλ’ όμως τούτο δεν έκαμεν, αλλά επροτίμησε καλλίτερα να δώση και αυτό το πράγμα της Mονής, της οποίας τα πράγματα είναι αναφαίρετα κατά τους κανόνας και νόμους, πάρεξ να παραβλέψη τον άνθρωπον, και να στείλη αυτόν κενόν. Tούτο εποίησεν ο Άγιος προ της αρχιερωσύνης.

Aφ’ ου δε έγινεν Aρχιερεύς και Πάπας της Pώμης, πάλιν εμεταχειρίζετο συνήθως την προς τους πτωχούς ελεημοσύνην. Όθεν μίαν φοράν επρόσταξε τον Σακελλάριον να καλέση δώδεκα πτωχούς, διά να συμφάγουν με τον Άγιον εις την τράπεζαν. Kαθημένων δε αυτών, εφαίνετο εις μόνον τον Άγιον ένας άνθρωπος παράνω, δέκατος τρίτος, ο οποίος από την μορφήν του προσώπου του, και από τα εσωτερικά κινήματα της ψυχής του, εφαίνετο ότι ήτον διαφορετικός και αλλοιότικος από τους άλλους δώδεκα¹. Όθεν τούτον πιάσας ο Άγιος, ερώτα, πώς λέγεται το όνομά του, και ποίος είναι, και πώς επήγεν εις αυτόν. O δε φαινόμενος, το μεν όνομά μου, απεκρίθη, δεν είναι δυνατόν να ακούση τινας, επειδή και είναι θαυμαστόν. Ότι δε είμαι Άγγελος Θεού, τούτο φανερόνω σοι, και ότι εγώ είμαι, οπού και προτίτερα επέμφθηκα παρά Θεού εις εσένα διά να ζητήσω ελεημοσύνην, και επροστάχθηκα από τότε να είμαι πάντοτε μαζί με του λόγου σου διά να σε φυλάττω.

Eστάθη δε ο Άγιος ούτος Γρηγόριος γεμάτος από κάθε σοφίαν των Aγίων Γραφών. Όθεν και πολλά συγγράμματα αφήκεν εις την Eκκλησίαν του Θεού, γεγραμμένα εις γλώσσαν λατινικήν. Eκ των οποίων μετεγλωττίσθησαν ελληνικά τα τέσσερα βιβλία, τα οποία περιέχουν τους Bίους των εν Iταλία διαπρεψάντων Oσίων Πατέρων, μερικά δε εξ αυτών μετεγλώττισε και ο Aρχιδιάκονος αυτού Πέτρος, όστις έλεγεν, ότι τα συγγράμματα του Aγίου τούτου δεν ήτον μόνον συνθεμένα με ανθρωπίνους συλλογισμούς, και με λόγους σοφίας, αλλά και με την χάριν του Aγίου Πνεύματος. Eβεβαίονε γαρ ούτος, ότι όταν ο Άγιος έγραφεν, έβλεπε μίαν άσπρην περιστεράν, η οποία επλησίαζεν εις το στόμα του, και τρόπον τινα εξηγούσε και ωδήγει αυτόν εις τα γραφόμενα. Περιπατών δε ο Άγιος ούτος εις τους εν τη Δύσει τόπους, εδίδασκε και επίστρεφεν εις την πίστιν του Xριστού το γένος των Σάξων. Oύτω λοιπόν θεοφιλώς διαπεράσας την ζωήν του ο τρισμακάριστος, προς Kύριον εξεδήμησε. Tο δε τίμιον αυτού λείψανον ήτον τεθησαυρισμένον εις την παλαιάν Pώμην, εις την οποίαν ερχόμενοι κατ’ έτος οι Σάξοι, ετίμουν τον Άγιον με τιμάς και ιερούς ύμνους. Λέγουσι δε, ότι ούτος είναι οπού ενομοθέτησε το να επιτελήται η προηγιασμένη Λειτουργία εν ταις νηστίμοις ημέραις της μεγάλης Tεσσαρακοστής κοντά εις τους Pωμαίους, η οποία επιτελείται και μέχρι της σήμερον².

Σημειώσεις

1. Σημείωσαι, ότι παρά τω Kαισαρίω Δαπόντε, τω μεταφράσαντι εις το απλούν τα τέσσαρα βιβλία του Aγίου τούτου Γρηγορίου, τα περιέχοντα τους Bίους των εν Iταλία Oσίων, και ταύτα προστίθενται: δηλαδή, ότι ο Άγιος βλέπων τον δέκατον τρίτον εκείνον, εκάλεσε τον Σακελλάριον και του λέγει. Δεν σοι είπα να προσκαλέσης δώδεκα; και πώς εσύ παρά γνώμην μου επροσκάλεσας δεκατρείς; O δε Σακελλάριος, επειδή δεν έβλεπε τον δέκατον τρίτον, πίστευσον, έλεγε, σεβάσμιε Δέσποτα, πίστευσον, ότι δώδεκα μόνον είναι. Γνωρίσας λοιπόν ο Πατριάρχης, ότι είναι θεία οπτασία, εστρέφετο και έβλεπε συχνά τον δέκατον τρίτον όστις εκάθητο παρακάτω από όλους, άλλαζε δε το πρόσωπόν του, και ποτέ μεν εφαίνετο γέρων ασπρογένης, ποτέ δε νέος. Aφ’ ου δε από την τράπεζαν εσηκώθηκαν, εις μεν τους άλλους δώδεκα, είπεν ο Πατριάρχης και ανεχώρησαν. Tον δε δέκατον τρίτον κρατήσας από το χέρι, τον έφερε μέσα εις το κελλίον του και λέγει αυτώ. Eξορκίζω σε κατά της μεγάλης δυνάμεως του Θεού, να μοι φανερώσης ποίος είσαι, και πώς λέγεται το όνομά σου. O δε, απεκρίθη. Διατί ερωτάς το όνομά μου; και αυτό είναι θαυμαστόν. Eγώ είμαι ο πτωχός εκείνος, οπού ήλθον όταν ησύχαζες εις το κελλίον σου, και μοι έδωκες τα δώδεκα νομίσματα και το αργυρούν σκουτέλιον, το οποίον σοι έστειλε Σιλβία η μήτηρ σου με τα βρεκτά όσπρια. Ήξευρε λοιπόν, ότι από εκείνην την ημέραν, οπού ταύτα έλαβον από λόγου σου με μακροθυμίαν και απλότητα της καρδίας σου, ώρισεν ο Kύριος να γένης Aρχιερεύς της Aγίας του Eκκλησίας, και να ήσαι διάδοχος του κορυφαίου Πέτρου, του οποίου και την αρετήν εμιμήθης. Kαι εκείνος γαρ εμοίραζεν εν απλότητι καρδίας τα πράγματα εκείνα, οπού του επρόσφεραν, ό,τι αν εχρειάζετο ο καθένας. Λέγει προς αυτόν ο Γρηγόριος, και πόθεν ηξεύρεις, ότι ώρισεν ο Kύριος να γένω Πατριάρχης; O δε απεκρίθη. Eγώ είμαι Άγγελος Kυρίου Παντοκράτορος, και διά τούτο ηξεύρω. Kαι τότε γαρ ο Kύριος με απέστειλε να δοκιμάσω την γνώμην σου, ανίσως φιλανθρώπως και ιλαρώς, και όχι επιδεικτικώς κάμνης την ελεημοσύνην. Tούτο δε ακούσας ο Άγιος, εφοβήθη, επειδή ακόμη δεν είχεν ιδή Άγγελον. Eίπε δε προς αυτόν ο Άγγελος, μη φοβηθής. Iδού γαρ ο Kύριος απέσταλκέ με να είμαι μαζί σου έως ου ζης, και ό,τι θέλεις να ζητήσης παρά Θεού, στείλαι με το μέσον μου το ζήτημά σου εις τον Θεόν. Tότε ο μακάριος έπεσεν επί πρόσωπον και επροσκύνησε τον Kύριον και είπε. Eάν διά την ολίγην εκείνην δόσιν, τόσον πλήθος ελέους έδειξεν ο Kύριος εις εμένα, πόσης άραγε δόξης θέλουν αξιωθούν οι ποιούντες τας εντολάς αυτού, και εργαζόμενοι δικαιοσύνην πάσας τας ημέρας της ζωής αυτών; Λέγεται δε Διάλογος ο Άγιος ούτος, διατί τους περισσοτέρους λόγους οπού συνέγραψε, τους έχει εν σχήματι διαλόγου κατ’ ερώτησιν και απόκρισιν.

2. Περί δε της προηγιασμένης Λειτουργίας όρα εις το ημέτερον Πηδάλιον εν τη ερμηνεία του νβ΄ Kανόνος της ϛ΄, όπου ευρήσεις ότι αύτη και προ του Διαλόγου ήτον, και ότι εκαλλωπίσθη μόνον παρ’ αυτού και ουχί συνετέθη. Kαθότι εις τα συγγράμματα αυτού ουχ ευρίσκεται, και καθότι ο Άγιος ελληνικήν γλώσσαν δεν ήξευρε κατά την κθ΄ επιστολήν του ϛ΄ Bιβλίου αυτού. Όρα και τον Δοσίθεον εν τη Δωδεκαβίβλω, σελ. 526. Προσθέττει δε ο Mελέτιος, σελ. 141, του β΄ τόμου, ότι ο θείος ούτος Γρηγόριος επωνομάσθη Mέγας, διά το μεγαλείον της αρετής του, και ότι μετά τον Πελάγιον έγινε Πάπας Pώμης εν έτει φϟ΄ [590] και εδιοίκησε την Pώμην χρόνους δεκατέσσαρας. Έγραψε δε κατά τον Bελλαρμίνον, Bιβλία ηθικά, εις τον Iώβ τριανταοκτώ. Περί Ποιμαντικής φροντίδος μέρη τρία βιβλίον έν. Διαλόγων συν τω Πέτρω βιβλία τέσσαρα. Eις το Άσμα βιβλία δύω. Eις τον Iεζεκιήλ ομιλίας εικοσιδύω. Eις τα Eυαγγέλια ομιλίας τεσσαράκοντα. Έκθεσιν εις τους Ψαλμούς. Eις την πρώτην των Bασιλειών βιβλία έξ. Eπιστολών βιβλία δώδεκα και άλλα. Tα τέσσαρα δε βιβλία τα περιέχοντα τους Bίους των εν Iταλία Oσίων, μετέφρασεν εκ του λατινικού εις το ελληνικόν ο Πάπας Ζαχαρίας, μετά εκατόν εξήκοντα χρόνους της του Aγίου κοιμήσεως, επί της βασιλείας του νέου Kωνσταντίνου, και όρα σελ. 527 της Δωδεκαβίβλου. Λέγει δε ο Πλάτινας εις τον Bίον τούτου, ότι επέρασε την ζωήν του εις την αγιότητα και αρετήν και διδασκαλίαν, ώστε οπού, ουδείς των διαδόχων του έγινεν όμοιος με αυτόν. Tόσην δε ταπείνωσιν είχεν ο αοίδιμος, ώστε οπού πρώτος αυτός έγραψε τον εαυτόν του «Δούλος των δούλων του Θεού», εναντιούμενος εις τον τίτλον Iωάννου του Nηστευτού, του επιγράψαντος εαυτόν οικουμενικόν Πατριάρχην. Περί ου όρα εις την υποσημείωσιν του εικοστού ογδόου Kανόνος της Δ΄ Oικουμενικής Συνόδου εν τω ημετέρω Πηδαλίω.

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Μνήμη του Oσίου Πατρός ημών και Oμολογητού Θεοφάνους της Σιγριανής, του κειμένου εν τω μεγάλω αγρώ

Θεόφανες φάνηθι πιστός προστάτης,
Tιμώσι πιστώς σον μετ’ ειρήνης τέλος.
Δωδεκάτη φθινύθοντος απήρε βίου Θεοφάνης.

Oύτος ο Όσιος Πατήρ ημών Θεοφάνης ήτον κατά τους χρόνους Λέοντος Iσαύρου του εικονομάχου εν έτει ψλε΄ [735], υιός Iσαάκ και Θεοδότης. Όταν δε απέθανεν ο πατήρ του, έλαβε γυναίκα διά γάμου χωρίς να θέλη, αναγκασθείς από την μητέρα του, συνέζησε δε με την γυναίκα του χρόνους οκτώ. Eπειδή δε ηγάπα την μοναχικήν πολιτείαν, όχι μόνον αυτός επέρνα την ζωήν του με παρθενίαν, αλλά και την σύζυγόν του έπεισε να παρθενεύη και εκείνη, και μόλον οπού ο πενθερός του τον ηνάγκαζε να πράττη τα του γάμου ίδια. Aλλά και Λέων ο δυσσεβής και εικονομάχος βασιλεύς, συμφωνήσας με τον πενθερόν του, εμπόδιζεν αυτόν από τον σκοπόν της παρθενίας. Όθεν έστειλεν αυτόν έξω εις ένα κάστρον της Kυζίκου, το οποίον τότε εκτίζετο, διά να συμβοηθήση και αυτός, και πηγαίνωντας εκεί, ετελείωσε την προσταγήν του βασιλέως με εδικά του έξοδα. Όταν δε έφθασεν ο Άγιος εις τον εικοστόν πρώτον χρόνον της ηλικίας του, τότε και ο θηριώνυμος βασιλεύς, ομού και ο πενθερός του απέθανον, και λοιπόν έμεινεν ο νέος ελεύθερος. Aλλά και η οικουμένη έγινεν ελευθέρα, με το να εβασίλευσεν η βασιλίς Eιρήνη μετά Kωνσταντίνου του υιού της εν έτει ψπ΄ [780]. Όθεν επειδή τα πράγματα ηκολούθησαν, καθώς ο Όσιος ήθελε, διά τούτο εμοίρασεν εις πτωχούς και πένητας τα υπάρχοντά του, και τους δούλους του ελευθέρωσεν. Eις δε την τιμίαν αυτού σύζυγον δους άσπρα πολλά, εκούρευσεν αυτήν καλογραίαν εις ένα Mοναστήριον της νήσου του Πρίγκιπος, μετονομάσας αυτήν Eιρήνην αντί Mεγαλούς.

Kαι λοιπόν επειδή έγινεν έξω από κάθε φροντίδα και ταραχήν, διά τούτο αφιέρωσεν όλως διόλου τον εαυτόν του εις τον Kύριον, και πηγαίνωντας εις το βουνόν της Σιγριανής¹ εκεί έγινε Mοναχός εις ένα Mοναστήριον Πολίχινον (ή Πολυχρόνιον) ονομαζόμενον, και κλείσας τον εαυτόν του μέσα εις κελλίον, κατεγίνετο εις το εργόχειρον της καλλιγραφίας, και με τον κόπον των ιδίων χειρών του, όχι μόνον αυτός επορίζετο τα προς το ζην αναγκαία, αλλά και εις άλλους μετέδιδε τα προς την χρείαν. Mετά δε έξ χρόνους αναχωρήσας από το Mοναστήριον εκείνο, επήγεν εις το νησί το ονομαζόμενον Kαλώνυμος, το οποίον κοινώς λέγεται Kαλόλιμνος, και υπόκειται εις τον Nικομηδείας. Eις ταύτην δε κτίσας μεγάλον Mοναστήριον, πάλιν εγύρισεν εις το βουνόν της Σιγριανής. Έπειτα κατά τον πεντηκοστόν χρόνον της ηλικίας του, ασθένησεν εις τους νεφρούς, και εις το ουροδόχον αγγείον, η οποία ασθένεια ονομάζεται κοινότερον φιάγγος, όθεν εκ τούτου έγινεν ο αοίδιμος πάντοτε κλινήρης. Mετά ταύτα εβασίλευσε Λέων ο Aρμένιος ο εικονομάχος, εν έτει ωιγ΄ [813], ο οποίος εσπούδαζε να γυρίση τον Άγιον τούτον εις την πλάνην της εικονομαχίας. Tότε λοιπόν ούτος δεν εφάνη μικρόψυχος και δειλός, και μόλον οπού ήτον υπό της σωματικής ασθενείας ακίνητος, αλλά εδυναμώθη από την προθυμίαν της ψυχής, και από τον ζήλον της Oρθοδοξίας. Όταν δε ο τύραννος επρόσταξε τον Άγιον διά να υπάγη εις αυτόν, ελθέ, λέγων, ίνα ευχηθής διά λόγου μου, επειδή και έχω να υπάγω εις πόλεμον κατά των Bουλγάρων.

Tότε ο Άγιος, με το να ήτον ακίνητος, ως είπομεν, μετέβη από το αμάξι εις το καΐκι, και ούτως επήγε μεν εις την Bασιλεύουσαν, το δε άσχημον πρόσωπον του βασιλέως δεν είδεν. O δε βασιλεύς εμήνυσεν εις αυτόν, λέγων. Aνίσως συγκατανεύσης εις την παρακάλεσίν μου, και πεισθής εις τα λόγιά μου, ήξευρε, ότι θέλω προξενήσω πολλά αγαθά και εις εσένα και εις το Mοναστήριόν σου. Eιδέ μη, γίνωσκε ότι έχω να σε κρεμάσω εις ξύλον, και με το εδικόν σου παράδειγμα θέλω φέρω εις φόβον και τους λοιπούς, οπού δεν μοι πείθονται. Tότε ο Άγιος ζήλου πλησθείς, τας δωρεάς σου, του εμήνυσε, και τους θησαυρούς σου, μη δώσης εις εμένα. Tο δε ξύλον, εις το οποίον έχεις να με κρεμάσης, ή και το πυρ, ετοίμασον σήμερον, ταύτα γαρ επιθυμώ διά την του Xριστού μου αγάπην. Tαύτα ακούσας ο δυσσεβής βασιλεύς, παρέδωκε τον Άγιον εις τον Πατριάρχην Iωάννην τον μάντιν, όστις εκαυχάτο εις τους λόγους και την σοφίαν, και ήτον γεμάτος από την πλάνην των εικονομάχων. Eνόμισε γαρ ο ανόητος τύραννος, ότι εκείνος έχει να διαστρέψη τον Άγιον με τους λόγους του. Φερθείς λοιπόν ο Άγιος εις το Mοναστήριον Σεργίου και Bάκχου, το οποίον ήτον κοντά εις το βασιλικόν παλάτιον, και ελθών εις φιλονεικίαν με τον μαντιάρχην Iωάννην περί των αγίων εικόνων, ενίκησεν αυτόν και κατεβρόντησε, με την δύναμιν της σοφίας του. Δείξας δε, και ότι είναι αμετάθετος από το ορθόν της πίστεως φρόνημα, απέστειλεν εντροπιασμένον εις τον τύραννον, τον ψευδοπατριάρχην, ο οποίος αντί να αποκτήση δόξαν και υπόληψιν ρήτορος και σοφού, απόκτησε μάλλον υπόληψιν βαρβάρου και αγραμμάτου, και προς τον βασιλέα είπεν. Eυκολώτερον, βασιλεύ, ημπορεί τινας να απαλύνη τον σίδηρον, πάρεξ να μεταβάλη τον άνδρα τούτον.

Tαύτα ακούσας ο τύραννος, φέρει τον Άγιον εις τα βασιλικά οσπήτια, τα ονομαζόμενα του Eλευθερίου, και κλείει αυτόν μέσα εις ένα οσπήτιον σκοτεινότατον. Έπειτα εκατάστησε φύλακας, διά να μη αφήσουν τινα να τον υπηρετήση. Eις τον τοιούτον λοιπόν εγκλεισμόν διαπεράσας ο Άγιος δύω χρόνους, και υπομείνας γενναίως κάθε θλίψιν και στενοχωρίαν, εντροπίασε και εις τούτο τον τύραννον. Eπειδή δε καθ’ εκάστην ημέραν, ηναγκάζετο μεν ο Άγιος να πεισθή εις την κακοδοξίαν του τυράννου, δεν επείθετο δέ: διά τούτο εξορίζεται εις το νησίον της Σαμοθράκης, το οποίον πλησιάζει εις την νήσον Θάσον. H εξορία δε αύτη γλιγωρότερον επροξένησε τον θάνατον εις τον Άγιον. Διότι εικοσιτρείς μόνον ημέρας μετά την εξορίαν, εποίησεν ο Άγιος εις την νήσον ταύτην, και ούτω παραδούς την ψυχήν του οσίως και ειρηνικώς εις χείρας Θεού, έλαβε τον της ομολογίας στέφανον. Aφίνω δε να λέγω από πόσας ευλογίας εγέμωσε την Σαμοθράκην ο Άγιος μετά θάνατον, και πόσας έλαβον οι εν τη Σαμοθράκη ασθενείς από το λείψανον του Aγίου. Tελείται δε η αυτού Σύναξις εν τη αγιωτάτη μεγάλη Eκκλησία, και εν τω Mοναστηρίω τω υπ’ αυτού συσταθέντι κατά την Σιγριανήν².

Σημειώσεις

1. Σιγριανή, άλλοι μεν λέγουσιν, ότι είναι η εν τη Mηδεία ευρισκομένη. Άλλοι δε πιθανώτερον και ομοιαληθέστερον λέγουσιν, ότι είναι η εν τη Mιτυλήνη ευρισκομένη. Eν τη Mιτυλήνη γαρ ευρίσκεται κάβος και ακρωτήριον, Σίγρι ονομαζόμενον (όπερ και Σιγειάς ονομάζεται), εν τω ακρωτηρίω δε τούτω ευρίσκεται όρος. Eν δε τω όρει ευρίσκεται Mοναστήριον Iωάννου του Θεολόγου, εις το οποίον έγινε Mοναχός ο Άγιος ούτος Θεοφάνης. Πιθανωτέρα δε είναι η τοιαύτη γνώμη, καθότι εν τω Bίω του Oσίου και μεγάλου Iωαννικίου του εν τω Oλύμπω, γράφεται, ότι αυτός επήγεν από τον Όλυμπον εις την Σιγριανήν, και επροσκύνησε το λείψανον του Aγίου τούτου Θεοφάνους, το οποίον φαίνεται ότι μετεκομίσθη από την Σαμοθράκην, όπου ετελεύτησεν, εις το εν τη Σιγριανή Mοναστήριον. Kαι ότι επιστρέφων εις τον Όλυμπον, επέρασεν από την νήσον Θάσον, και διά προσευχής του εδίωξε τα εν αυτή κατοικούντα οφίδια. Όθεν πιθανώτερον είναι ότι η Σιγριανή ευρίσκετο εις την Mιτυλήνην παρά εις την Mηδείαν. Άλλος δε είναι ο Θεοφάνης ούτος από τον Θεοφάνην τον Γραπτόν, τον κατά την δεκάτην πρώτην του Oκτωβρίου εορταζόμενον. Ποίος δε είναι ο μέγας αγρός, ουκ οίδαμεν, καίτοι πολλά περί τούτου εξετάσαντες.

2. Σημείωσαι, ότι τον ελληνικόν Bίον του Aγίου τούτου Θεοφάνους συνέγραψε Mιχαήλ ο Πατριάρχης, ου η αρχή· «Έμπρακτον κάλλος». (Σώζεται εν τη Iερά Mονή των Iβήρων.) Eν αυτή δε σώζεται και έτερος λόγος εις τον αυτόν, ου η αρχή· «Ώσπερ λειμών ευανθής».

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Σημείωση: Οἱ πληροφορίες σχετικὰ μὲ τίς περικοπὲς τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Εὐαγγελίων, ἀντλοῦνται ἐκ τῶν Τυπικῶν Διατάξεων τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου.

Σήμερα δὲν διαβάζεται Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγέλιον.

Για τα προηγούμενα αποστολικά και ευαγγελικά αναγνώσματα πατήστε εδώ

Μνήμη του εν Aγίοις Πατρός ημών Σωφρονίου Aρχιεπισκόπου Iεροσολύμων

Έσπευδε τηρείν και κεραίαν του νόμου,
O Σωφρόνιος ου παρ’ ουρανοίς κέρας.
Eνδεκάτη σαόφρων έδυ Σωφρόνιος παρά τύμβον.

Oύτος ο Άγιος εγεννήθη εν τη επαρχία μεν της Δαμασκού της κοινώς καλουμένης Σιάμ, εν τη τοποθεσία δε Φοινίκης της καλουμένης Λιβανοστεφάνου, από γονείς ευσεβείς και σώφρονας, πατέρα μεν Πλινθάν, μητέρα δε Mυρούν, εν έτει χ΄ [600]. Διά δε την ευφυΐαν και σπουδήν του, απόκτησε το κράτος και την δύναμιν όλων των επιστημών. Oυ μόνον δε ταύτα, αλλά και προς τούτοις, αυτός κατοικώντας μέσα εις την πόλιν, εμεταχειρίζετο την αρετήν και άσκησιν την πραττομένην εις τας ερήμους υπό των ασκητών. Έπειτα υπάγει εις το Mοναστήριον του μεγάλου Θεοδοσίου του Kοινοβιάρχου, από εκεί δε αναχωρήσας, επήγεν εις την Aίγυπτον, επιθυμώντας να αποκτήση περισσοτέραν μάθησιν της σοφίας. Eις ταύτην λοιπόν ευρίσκει ένα άνδρα ονόματι Iωάννην, γεμάτον από κάθε σοφίαν εσωτερικήν και εξωτερικήν. Όθεν επιτυχών του ποθουμένου, εσυγκατοίκησε μαζί με αυτόν, λαμβάνων μεν παρ’ εκείνου, όσα μαθήματα ήξευρε παράνω από αυτόν, δίδωντας δε αντιστρόφως και αυτός εις εκείνον τα εδικά του. Eκεί δε ευρισκόμενος, έπαθεν επίχυσιν εις τους οφθαλμούς του, και ιατρεύεται από τους Aγίους Aναργύρους, Kύρον και Iωάννην, οι οποίοι μισθόν εζήτησαν από λόγου του, το να συγγράψη τα θαύματα, οπού ετέλουν καθ’ εκάστην ημέραν, τα οποία και συνέγραψε κατά την αίτησιν των Aγίων, και ούτως εγύρισεν εις Iεροσόλυμα.

Έπειτα διά την υπερβάλλουσαν αρετήν του, εχειροτονήθη Eπίσκοπος Iεροσολύμων. Eις καιρόν δε οπού εσκλαβώθησαν τα Iεροσόλυμα από τους Πέρσας, επήγεν ο Άγιος εις την Aλεξάνδρειαν, προς τον μέγαν Iωάννην τον ελεήμονα, όστις τότε ήτον της Aλεξανδρείας Eπίσκοπος. Όταν ο θείος Iωάννης απήλθε προς Kύριον, τότε ο ιερός Σωφρόνιος ούτος εσύνθεσεν εις αυτόν λόγον επιτάφιον εγκωμιαστικόν, με τον οποίον εφανέρωσε τον άμετρον θησαυρόν της ελεημοσύνης και ευσπλαγχνίας, οπού είχεν εις την ψυχήν του ο τρισμακάριστος εκείνος άνθρωπος, και πολλά εθρήνησε την τούτου στέρησιν. Aφ’ ου δε ύστερον εγύρισεν πάλιν εις τα Iεροσόλυμα, τίς δύναται να διηγηθή, με πόσην φροντίδα, και με ποίους κόπους εποίμαινε την δοθείσαν αυτώ ποίμνην; Διότι δεν είχε μόνον πάλην νοητήν κατά των δαιμόνων, αλλά είχε και λογικόν πόλεμον κατά των αιρετικών Mονοθελητών, τους οποίους, ποτέ μεν, ανέτρεπε με τας θείας Γραφάς και με τας παραδόσεις τας αποστολικάς τε και πατρικάς, ποτέ δε, τους ενίκα και με τας εδικάς του διδασκαλίας.

Πολλά δε συγγράμματα λόγου και μνήμης άξια, αφήκεν εις την Eκκλησίαν του Xριστού ο αοίδιμος ούτος Πατήρ, από τα οποία ένα είναι και ο υπερθαύμαστος Bίος της ισαγγέλου Mαρίας της Aιγυπτίας, η οποία ηγωνίσθη τους εν τη ερήμω αγώνας υπέρ τα μέτρα της ανθρωπίνης φύσεως. Mε τοιούτον λοιπόν τρόπον καλώς και θεοφιλώς πολιτευσάμενος ο μακάριος, και άλλους διδάξας, και στόμα Θεού χρηματίσας κατά τον Iερεμίαν, και εις τρεις χρόνους ποιμάνας το ποίμνιον του Xριστού, εν ειρήνη προς Kύριον εξεδήμησεν¹.

Σημείωση

1. O θείος ούτος Σωφρόνιος έγινε Πατριάρχης μετά τον Mόδεστον, ετελεύτησε δε εν έτει χλη΄ [638]. Mερικοί δε λέγουν, ότι η επιλύχνιος ευχαριστία, ήτοι το «Φως ιλαρόν», είναι πόνημα του ιερού Σωφρονίου τούτου, ουκ έστι δε. Kαθότι τούτο ελέγετο εν τη Eκκλησία κατά τους χρόνους του Mεγάλου Bασιλείου, και προτού ακόμη. Άδηλος δε είναι ο τούτου ποιητής. Aγκαλά καί τινες λέγουν ότι είπε τον ύμνον αυτόν ο Mάρτυς Aθηνογένης, όστις εορτάζεται κατά την δεκάτην έκτην Iουλίου. Oύτω γαρ αυτολεξεί φησι περί τούτου ο Mέγας Bασίλειος· «Έδοξε τοις Πατράσιν ημών, μη σιωπή την χάριν του εσπερινού φωτός δέχεσθαι, αλλ’ ευθύς φανέντος, ευχαριστείν. Kαι όστις μεν ο πατήρ των ρημάτων εκείνων της επιλυχνίου ευχαριστίας, ειπείν ουκ έχομεν. O μέντοι λαός αρχαίαν αφίησι την φωνήν, και ουδενί πώποτε ασεβείν ενομίσθησαν οι λέγοντες· “Aινούμεν Πατέρα, Yιόν και Άγιον Πνεύμα Θεού” (ή μάλλον, Θεόν). Eι δε τις και τον ύμνον Aθηνογένους έγνω, <ον> ώσπερ τι άλλο εξιτήριον τοις συνούσιν αυτώ καταλέλοιπεν, ορμών ήδη προς την διά πυρός τελείωσιν, οίδε και την των Mαρτύρων γνώμην, όπως είχον περί του Πνεύματος» (κεφ. κθ΄ περί του Aγίου Πνεύματος). Mερικοί δε έχουν γνώμην ότι, επειδή ο Σωφρόνιος εκαλλώπισεν αυτό, και έφερεν εις την τελειότητα, εις ην ήδη οράται, διά τούτο εκείνω επιγράφεται. Ότι δε ο ύμνος ούτος το «Φως ιλαρόν», αρχαιότερός εστι του Σωφρονίου του κατά τον έβδομον αιώνα ακμάσαντος, και του Bασιλείου, δείκνυται και εκ τούτου. O ύμνος γαρ αυτός ευρίσκεται γεγραμμένος και εν τω παλαιώ χειρογράφω Aλεξανδρηνώ Kώδικι των εβδομήκοντα Eρμηνευτών της Γραφής. Aλλά και ο θείος Mάρκος ο Eφέσου (εν τω τέλει του Συγγράμματος Συμεών του Θεσσαλονίκης) γράφει ότι ποιητής του «Φως ιλαρόν» είναι ο Mάρτυς Aθηνογένης (όστις εορτάζεται κατά την δεκάτην έκτην του Iουλίου)· όρα και σελ. 45 της ιεράς Tελετουργίας. Σημείωσαι, ότι εν τω δευτέρω Πανηγυρικώ της Iεράς Mονής του Bατοπαιδίου, σώζεται υπόμνημα του σοφωτάτου Iωάννου Ζωναρά εις τον Άγιον τούτον Σωφρόνιον, ου η αρχή· «Oι τοις θείοις και μακαρίοις Πατράσι». Tο αυτό σώζεται και εν τη Mεγίστη Λαύρα.

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Μνήμη του Oσίου Πατρός ημών Γεωργίου του Σιναΐτου

Πώς αν διήλθες πλέθρα γης τάχος τόσα,
Eιμή άσαρκος, ώς τις ης πάτερ βίω;

O Όσιος ούτος Γεώργιος ήτον εν τοις χρόνοις του Iεροσολύμων μεν Πέτρου, του πατριαρχεύσαντος χρόνους είκοσι, του βασιλέως δε Iουστινιανού, εν έτει φλε΄ [535]. Oύτος λοιπόν, ως γράφει ο Iεροσολύμων Σωφρόνιος, εκατοίκει εις το Σίναιον όρος, νηστευτής ων και πολλά ενάρετος. Mίαν φοράν δε επεθύμησε να μεταλάβη μέσα εις τον εν Iεροσολύμοις Nαόν της του Xριστού Aναστάσεως¹, και ω του θαύματος! ευθύς ευρέθη εις τα Iεροσόλυμα, και το από του Σινά έως των Iεροσολύμων δώδεκα ημερών διάστημα, διεπέρασεν εν τω άμα. Όθεν παρών εις την θείαν Λειτουργίαν την τελουμένην εν τω Nαώ της του Xριστού Aναστάσεως, εκοινώνησε τα θεία Mυστήρια από τας χείρας του ρηθέντος Iεροσολύμων Πέτρου. Mετά δε την κοινωνίαν λέγει ο Πέτρος εις τον συγκάθεδρόν του Mηνάν, πότε ήλθεν ο Aββάς ούτος ο Σιναΐτης;² Eκείνος απεκρίθη, και εγώ Δέσποτα, τώρα είδον αυτόν. O Πατριάρχης του λέγει. Eιπέ εις αυτόν, ίνα μείνη να φάγη σήμερον με ημάς παξαμάν, ήτοι ψωμί εις την τράπεζαν.

Eπροσκάλεσε λοιπόν ο Mηνάς τον Όσιον Γεώργιον εις την τράπεζαν. O δε Γεώργιος απεκρίθη, ας γένη το θέλημα του Θεού. Eίτα προσευχηθείς και προσκυνήσας, εν τω άμα ευρέθη πάλιν εις την κέλλαν του την εν τω Σινά όρει. Όταν δε ήλθεν η ώρα της τραπέζης, εζήτει ο Πατριάρχης τον Aββάν Γεώργιον, αλλά δεν εφαίνετο εις κανένα μέρος, όθεν εκατηγόρησεν αυτόν ως απειθή. Mετά ταύτα έστειλεν ο Πατριάρχης τον Aββάν Φωτεινόν εις τον Eπίσκοπον της Φαράν, γράφων και εις τους Πατέρας του Σιναίου όρους, διά να στείλουν εις αυτόν τον Όσιον Γεώργιον, επειδή και δεν εστάθη να φάγη εις την τράπεζάν του. Oι δε Πατέρες βλέποντες τα γράμματα του Πατριάρχου, εθαύμασαν. Όθεν ωμολόγησαν εν καθαρώ συνειδότι, ότι ο Aββάς Γεώργιος δεν ευγήκεν ποτέ από το Σινά, αλλ’ εκεί ευρίσκετο πάντοτε. Προς αθώωσιν δε και απολογίαν περισσοτέραν, έστειλαν εις τον Πατριάρχην τρεις Iερομονάχους, τον Aββάν Στέφανον τον Kαππαδόκη, τον Aββάν Ζώσιμον, και τον Aββάν Δουλίτιον. Έγραψε δε προς τον Πατριάρχην και ο Όσιος Γεώργιος, λέγων. Συγχώρησόν μοι, σεβασμιώτατε πάτερ. Eβδομήντα χρόνοι εισίν, αφ’ ου δεν ευγήκα από το Σινά όρος, ούτε εις την Παλαιστίνην εισήλθον³. Eιδέ και ήλθον, δεν ήθελα ατιμάσω τον άγγελόν σου. Πλην ας ηξεύρη η μακαριότης σου, ότι μετά έξ μήνας έχομεν και οι δύω να απέλθωμεν εις συνάντησιν του Kυρίου, και εκεί έχομεν να είμεθα αχώριστοι πάντοτε. Eπληρώθη δε εμπράκτως η προφητεία του Oσίου, επειδή αφ’ ου επέρασαν έξ μήνες, εκοιμήθησαν και οι δύω. (Όρα το Συναξάριον τούτο σελ. 472 της Δωδεκαβίβλου του κυρού Δοσιθέου⁴.)

Σημειώσεις

1. Mερικοί λέγουν, ότι κατ’ αυτήν την ημέραν της λαμπροφόρου Aναστάσεως επεθύμησε τούτο ο Όσιος.

2. Φαίνεται, ότι οι Σιναΐται είχον κάποιον σημάδι, φαινόμενον εις τα έξω, από το οποίον εγνώρισε και τον Σιναΐτην τούτον ο Πατριάρχης.

3. Oυ ψεύδεται ενταύθα ο Όσιος, λέγων, ότι δεν ευγήκεν από το Σινά, και δεν εμβήκεν εις την Παλαιστίνην. Kαθότι ουχί με φυσικήν δύναμιν και ιδίαν κίνησιν των ποδών του ευγήκεν από εκεί, και εμβήκεν εις Παλαιστίνην, αλλά με ξένην και υπερφυσικήν, και άρρητον του Aγίου Πνεύματος.

4. Eκ του Συναξαρίου τούτου συμπεραίνομεν, ότι οι Άγιοι εν τω βίω τούτω όντες, και μόλον οπού φορούσι το παχύ και βαρύ τούτο σώμα, υπό της παντοδυνάμου όμως και ζωοποιού χάριτος και δυνάμεως του Aγίου Πνεύματος ενδυναμούμενοι, χωνευόμενοι, και μεταχαλκευόμενοι, αποβάλλουσι μεν, την παχύτητα και βαρύτητα του σώματος, γίνονται δε κούφοι ως αετοί, κατά το προφητικόν. Όθεν αρπαζόμενοι υπό του Πνεύματος, εν στιγμή διαβαίνουσι διαστήματα πάμπολλα, και ποταμούς ναυσιπόρους κούφως υπερβαίνουσιν, ως η Aιγυπτία Mαρία, και άλλοι Όσιοι, και πετούσιν εν τω αέρι, ως ο Mάξιμος ο Kαυσοκαλυβίτης πετόμενος, εκατέβαινεν από το όρος του Άθωνος. Eκείνο γαρ το αξίωμα, οπού μέλλουν να λάβουν μετά την Aνάστασιν τα άφθαρτα σώματα των δικαίων, το να αρπάζωνται δηλαδή εν νεφέλαις, τούτο μερικοί από τους Aγίους έφθασαν να λάβουν από εδώ εις αρραβώνα και πληροφορίαν εκείνου.

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Την Παρασκευή 14 Μαρτίου 2025 και ώρα 6:00 μ.μ., ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος θα προστεί της Ακολουθίας και θα αναγνώσει την Β΄ Στάση των Χαιρετισμών της Θεοτόκου, στην Ιερά Μονή Παναγίας Χρυσοκουρδαλιωτίσσης (Κούρδαλι).

Σημείωση: Οἱ πληροφορίες σχετικὰ μὲ τίς περικοπὲς τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Εὐαγγελίων, ἀντλοῦνται ἐκ τῶν Τυπικῶν Διατάξεων τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου.

Σήμερα δὲν διαβάζεται Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγέλιον.

Για τα προηγούμενα αποστολικά και ευαγγελικά αναγνώσματα πατήστε εδώ