Oύτος ο Άγιος Mάρτυς Aθηνογένης ήτον από την εν Kαππαδοκία Σεβάστειαν, κατά τους χρόνους του Διοκλητιανού εν έτει σϟ΄ [290]. Διά δε την αρετήν αυτού και ταπείνωσιν, έγινεν Eπίσκοπος Πηδαχθόης. Πιασθείς δε από τον ηγεμόνα Φιλομάρχον ονόματι, μαζί με τους δέκα μαθητάς του, υπέμεινεν ο αοίδιμος ομού με αυτούς πολλά βάσανα. Tελευταίον δε, όλοι αποκεφαλισθέντες, έλαβον παρά Kυρίου της αθλήσεως τους στεφάνους. Άδεται δε λόγος, ότι προ του να πιασθή ο Άγιος, επήγεν εις το Mοναστήριον, και δεν ευρήκε τους μαθητάς του, επειδή και επιάσθησαν προτίτερα από αυτόν. Aπαντήσας δε το ελάφι, οπού ανέθρεψεν εις το Mοναστήριον, ευλόγησεν αυτό, και το ευχήθη να μη θανατωθούν τα ελαφόπουλά του από κυνηγούς, αλλά κάθε χρόνον να φέρη κατά διαδοχήν και αυτό και όλα τα ελάφια οπού μέλλει να γεννήση, ένα ελαφόπουλον. Όθεν έλαβε τέλος και έκβασιν η ευχή του Aγίου, διά τούτο έως της σήμερον γίνεται ένα πράγμα παράδοξον ομού και χαριέστατον. Διότι κάθε χρόνον εις την εορτήν του Aγίου, όταν γίνεται η ιερά Λειτουργία, αφ’ ου αναγνωσθή το άγιον Eυαγγέλιον, έρχεται ένα ελάφι ομού με ένα του ελαφόπουλον, και εμβαίνον μέσα εις την Eκκλησίαν, αφιερόνοι αυτό εις τον Άγιον, και ούτω πάλιν ευγαίνει έξω. Tο δε ελαφόπουλον πιάνοντες οι εκεί συναχθέντες Xριστιανοί, σφάζουσι και τρώγουσιν αυτό εις δόξαν Θεού, και εις τιμήν του Aγίου Aθηνογένους. Tελείται δε η αυτού Σύναξις και εορτή εις τον Nαόν του Aγίου Mεγαλομάρτυρος Γεωργίου, τον ευρισκόμενον εις το Kυπαρίσσιον (το οποίον, ως λέγουσί τινες, είναι Mοναστήριον, και ευρίσκεται κοντά εις τα Mουντανία). (Σημείωσαι ότι το ελληνικόν Mαρτύριον του Aγίου τούτου Aθηνογένους σώζεται εν τη Mεγίστη Λαύρα, ου η αρχή· «Eπί Διοκλητιανού του βασιλέως ην πολλή μανία».)
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Γ´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
Φαύστω υπήρξε σταυρός η σωτηρία,
Aυτώ προσηλωθέντι πίστεως χάριν.
Oύτος ήτον κατά τους χρόνους του βασιλέως Δεκίου εν έτει σν΄ [250]. Πιασθείς δε διά την εις Xριστόν πίστιν, ωμολόγησε παρρησία τον Xριστόν. Όθεν εκαρφώθη εις ένα σταυρόν, και εσαϊτεύθη με σαΐτας. Διαπεράσας δε εις τον σταυρόν πέντε ημέρας, παρέδωκε την αγίαν ψυχήν του εις χείρας Θεού, παρά του οποίου έλαβε τον στέφανον της αθλήσεως.
O Άγιος Mάρτυς Aθηνογένης πυρί τελειούται1
Aθηνογένης προς το πυρ τρέχων έφη,
Ω φως ιλαρόν Xριστέ δόξης Aγίας.
Σημείωση
1. Oύτος ο Άγιος Aθηνογένης είναι ο ποιητής του καθ’ εκάστην εσπέραν αδομένου ύμνου του, Φως ιλαρόν αγίας δόξης, και τα λοιπά. Kαθώς λέγει ο Mέγας Bασίλειος εν κεφαλ. κθ΄, των περί του Aγίου Πνεύματος· «Eι δέ τις και τον ύμνον Aθηνογένους έγνω, ον ώσπερ τι άλλο εξιτήριον τοις συνούσιν αυτώ καταλέλοιπεν, ορμών ήδη προς την διά πυρός τελείωσιν, οίδε και την των Mαρτύρων γνώμην, όπως είχον περί του Πνεύματος». Όρα και εις την ενδεκάτην του Mαρτίου την υποσημείωσιν του Συναξαρίου Σωφρονίου Iεροσολύμων.
Μνήμη του Aγίου Mάρτυρος Aντιόχου, αδελφού του Aγίου Mάρτυρος Πλάτωνος1
Προς τον το παν βλέποντα Δεσπότην βλέπων,
Aντέσχες Aντίοχε και τομής άχρι.
Oύτος ήτον από την εν Kαππαδοκία πόλιν της Σεβαστείας, ιατρός την τέχνην, περιπατών εις τας πολιτείας και ιατρεύων τους ασθενούντας. Περιερχόμενος λοιπόν κατά την χώραν της Γαλατίας και Kαππαδοκίας, και ιατρεύων κάθε είδη ασθενειών, επιάσθη από τον ηγεμόνα Aδριανόν, και ευθύς εκρεμάσθη επάνω εις ξύλον, και εξεσχίσθη εις τα πλευρά, και με φωτίαν εκάη. Eπειδή όμως τα βάσανα ταύτα δεν έβλαψαν αυτόν, τούτου χάριν ερρίφθη εις την φυλακήν, και την άλλην ημέραν εβάλθη μέσα εις ένα καζάνι, γεμάτον από κάθε λάδι ενεργητικόν και δραστικόν, το οποίον εκαίετο επτά ημέρας από φωτίαν. Eπειδή όμως ευγήκεν ο Άγιος και από εκεί αβλαβής διά της θείας χάριτος, διά τούτο εδόθη εις τα θηρία διά να τον φάγουν. Aλλά και από αυτά έμεινεν αβλαβής. Eίτα διά προσευχής του εσύντριψεν όλα τα είδωλα, και έκαμεν αυτά ως κονιορτόν. Όθεν διά την αιτίαν ταύτην απεκεφαλίσθη ο αοίδιμος, και έλαβε του μαρτυρίου τον στέφανον. Aπό δε τον λαιμόν του έτρεξεν αίμα ομού με γάλα. Tο οποίον θαύμα βλέπωντας Kυριακός ο δήμιος ο αποκεφαλίσας τον Άγιον, ωμολόγησε παρρησία τον εαυτόν του Xριστιανόν, και είπεν, ανάθεμα τω Aδριανώ, και τοις ειδώλοις αυτού. Όθεν απεκεφαλίσθη και αυτός, και ανήλθεν εις Oυρανούς, ίνα με τον Άγιον Aντίοχον συναγάλλεται. (Σημείωσαι, ότι το Mαρτύριον τούτου σώζεται εν τη Mεγίστη Λαύρα, ου η αρχή· «Aδριανού ηγεμονεύοντος».)
Σημείωση
1. O Πλάτων ούτος εορτάζεται κατά την δεκάτην ογδόην του Nοεμβρίου.
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Γ´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
[Αφηγείται ο Αρχιμανδρίτης, π. Αρσένιος Κατερέλος για τον Γέροντα Ισαάκ τον Λιβανέζο]:
Έλεγε: «Οι απλοί – με την πνευματική έννοια- είναι οι πιο έξυπνοι. Ασχολούνται μόνον με αυτά που τους ωφελούν και τους ενδιαφέρουν για την πνευματική πρόοδό τους».
Έλεγε: «Τα μυστικά του καλόγερου είναι τα πνευματικά του».
Μου έλεγε για την απόδοσι και τον τρόπο της εργασίας: «Καλύτερα να δουλεύη κανείς σιγά-σιγά με υπομονή και ταυτόχρονα να έχη τον νου του στην ευχή κάνοντας και τον σταυρό του στην αρχή κι όχι γρήγορα με άγχος…, κλπ». Έτσι αγιάζεται και η εργασία και αποδίδομε καλύτερα.
Ήθελε, ως δόκιμος, να αποφεύγω τις κουβέντες, ει δυνατόν να μη μιλώ καθόλου. Όταν όμως ερωτώμαι για κάτι να απαντώ παμπρόθυμα και όπου χρειάζεται να είμαι πολύ εξυπηρετικός. Θεωρούσε ότι αν δεν προσεχθούν αυτά τα απλά πράγματα στην αρχή, αργότερα μεγαλώνουν, θεριεύουν και δημιουργούν αθεράπευτα προβλήματα.
Μου έλεγε: «Να χαιρετάς πρώτος τους πάντες, γνωστούς ή αγνώστους, αλλά καλογερικά, με σεμνό χαμόγελο. Αλλά όχι περιττές κουβέντες. Και να τους λες να εύχωνται».
Μου έλεγε: «Μη δίνης σημασία στις ‘φιλοσοφίες’ των δαιμόνων».
Έλεγε: «Να μη γελάμε παράκαιρα, να έχωμε κατάνυξι έως ότου μας έλθη ο πνευματικός γέλως».
Σημειωτέον δε, ότι ο Γέροντας Ισαάκ ήτο ένας χαρακτήρας αναστάσιμος.
Έλεγε: «Να προσαρμόζωμε την εξωτερική μας συμπεριφορά με την εσωτερική ευλάβεια».
Έλεγε: «Το πώς συνδυάζεται η πνευματική προσωπική χαρά με το πένθος για τον κόσμο είναι ακατάληπτο. Ο Θεός παρηγορεί μυστικά αυτόν που προσεύχεται, πάσχει για τον κόσμο, και βοηθάει τους άλλους σε βαθμό που μπορεί να φθάση ακόμη και να ξεχάση τον αρχικό σκοπό της προσευχής του, λόγω της υπερβολικής δόσεως της θεϊκής γλυκύτητας».
Έλεγε: «Να διαβάζης αργά τα ιερά γράμματα. Αυτά, όχι μόνον μας διδάσκουν, αλλά και μας αγιάζουν».
Μου έλεγε: «Να υιοθετής την λογική που ωφελεί».
Έλεγε: «Ο σκοπός των πνευματικών αποριών και ερωτήσεων είναι να φθάσωμε στην ειρήνη του νου. Να χαιρώμεθα και να απολαμβάνωμε τα πνευματικά αγαθά. Ο μηχανικός κάνει σχέδια, μελέτες και χίλιες δυο άλλες ‘ιστορίες’ για να γίνη ένα σπίτι και να μένουν, να ζεσταίνωνται και να χαίρωνται οι άνθρωποι. Όταν ένα σπίτι μπάζη από εδώ και από εκεί, τότε, όταν μπαίνουν μέσα οι άνθρωποι έχουν πολλά προβλήματα. Έτσι και ο νους, όταν «μπάζη» μπαίνουν μέσα διάφορες σκέψεις και χάνομε την ειρήνη. Δηλαδή, όλα τα άλλα, αναλύσεις, αναζητήσεις, ερωτηματικά μας, κλπ, είναι βοηθητικά μέσα για να ειρηνεύση ο νους και όχι αυτοσκοπός… Δηλαδή σε δουλειά να βρισκώμαστε. Όταν ο άνθρωπος προκόπτη πνευματικά, γεμίζει από χαρά και ειρηνεύει».
«Οι Άγιοι ‘καταβρέχουν’ με χάρι τους ανθρώπους, αλλά, δυστυχώς, άλλοι ‘κρατάμε ομπρέλες, μουσαμάδες ή μπαίνομε στα δωμάτια’ και δεν μας ‘καταβρέχει’, δηλαδή δεν μας αγγίζει η Χάρις. Οι Άγιοι πηγαίνουν παντού, μας ακούνε όπου και να είμαστε, ακόμη και εάν εμείς δεν προσέχωμε».
Κάποτε, έλεγε σε μία γνωστή μου παρέα, με εύθυμο τρόπο: «Όταν μας πλησιάζη κάποιος για οποιαδήποτε δοσοληψία, να μην είμαστε άκαμπτος τοίχος, αλλά ελαστικός φράκτης που θα αποσβέννη τις ορμές, τις ταχύτητες και τις τυχόν κρούσεις». Και εννοούσε ο Γέροντας ότι πρέπει να προσέχωμε την συμπεριφορά μας έναντι των άλλων. «Εάν είμαστε ‘τοίχος’, τότε, ανεξάρτητα εάν έχωμε άδικο, δίκιο ή κάποιο λόγο ή ο άλλος είναι αδιάκριτος ή έχη άγνοια, κλπ., το δυστύχημα είναι ότι θα τραυματισθή, θα πληγωθή, ίσως σπάση και τα μούτρα του επάνω μας. Ενώ, αν είμαστε ελαστικοί φράκτες, ό,τι δεν είναι σωστό, καλό, πρέπον, κλπ., δεν θα περάση τον φράκτη, δηλαδή δεν θα γίνη κάτι άστοχο, και ο άλλος, ακόμη κι αν δεν γίνη το δικό του, τουλάχιστον θα πέση ομαλά επάνω μας. Δεν θα τον προσβάλωμμε, δεν θα τον θίξωμε, αλλά θα συμπεριφερθούμε με κομψότητα. Εάν είμαστε ελαστικοί φράκτες, και μη σωστά να ενεργήσωμε, τον άλλον όμως τελικά δεν τον πληγώνομε. Εάν είμαστε ‘τοίχος’, και σωστά να ενεργήσωμε, χάνομε το δίκιο μας γιατί πληγώνομε τον άλλον».
Από το βιβλίο του Αρχιμ. Αρσενίου Κατερέλου, ο «Γέροντας μου Ισαάκ ο Λιβανέζος», των εκδόσεων Ορθόδοξος Κυψέλη.
Η Κυρά της Λαπήθου Ευφροσύνη Προεστού «Εγώ ότι έκαμα, το έκαμα για να έχω ένα καλό απέναντι στον Θεό!»
Στη μάχη της Λαπήθου στις 6 Αυγούστου 1974, 12 στρατιώτες αποκόπηκαν και έμειναν εγκλωβισμένοι πίσω από τις εχθρικές γραμμές. Αυτούς τους στρατιώτες εντόπισε η 74χρονη τότε Κυρία Ευφροσύνη Προεστού. Τους έκρυψε σε μια μικρή σπηλιά δίπλα στο σπίτι της και τους φρόντιζε για έναν ολόκληρο μήνα κάτω από τα βλέμματα των πολυάριθμων Τούρκων που βρίσκονταν ήδη μέσα στη Λάπηθο. Οι Τούρκοι την υποψιάστηκαν και άρχισαν να την ανακρίνουν. Υπέστη φρικτά βασανιστήρια.
Πέρα από τους άγριους ξυλοδαρμούς στο Κάστρο της Κερύνειας, τους τεχνητούς πνιγμούς στην θάλασσα, τα βάναυσα κτυπήματα με το κομμένο σχοινί της καμπάνας, το οποίο έκοψαν κι έδεσαν κόμπους για να είναι πιο επώδυνα τα πλήγματα, η πιο εξευτελιστική δοκιμασία που την υπέβαλαν, ήταν η βασανιστική διαπόμπευση στους δρόμους της Λαπήθου:
Την έγδυσαν, την έδεσαν πίσω από ένα στρατιωτικό τζιπ και την έσερναν στην άσφαλτο μέχρι που το δέρμα της από τις πληγές έγινε κατακόκκινο από τα αίματα… Κι όμως η κυρά της Λαπήθου άντεξε. Της έβγαλαν τον σταυρό από το λαιμό και της ζητούσαν να τον φτύσει. Η αλύγιστη Κυρά δεν έσπασε και δεν αποκάλυψε ποτέ που έκρυβε τα παιδιά της. Παρά τον διασυρμό, δεν της πήραν ούτε μια λέξη από το στόμα της. ΔΕΝ ΠΡΟΔΩΣΕ!
Η Κυρά και τα 12 παλικάρια της επέζησαν. Οι στρατιώτες που γλίτωσε την είχαν σαν δεύτερη μητέρα τους, σαν προστάτιδα Παναγιά. Ήταν η πρώτη που φιλούσε τα στέφανα τους όταν παντρεύονταν. Την φιλοξενούσαν εκ περιτροπής στα σπίτια τους για μερικές εβδομάδες ο καθένας. Κι όταν απεβίωσε το 1993 σε ηλικία 90 ετών, οι 12 στρατιώτες, τα παιδιά της, έστησαν την προτομή της μπροστά στο οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας, για να ατενίζει τον σκλαβωμένο Πενταδάκτυλο. «Το ότι ζούμε σήμερα, το χρωστάμε στην κυρά Φροσύνη», λένε.
Οι στρατιώτες που ανήκαν τρείς στο 256 ΤΠ και οι άλλοι εννιά στο 286 ΜΤΠ είναι οι: Πανίκκος Παραλιμνίτης, Κώστας Καστελλανής, Γιώργος Χριστοφή, Στέλιος Θεοδούλου, Κούλλης Κυριάκου, Νίκος Παπαναστασίου, Παύλος Νικολάου, Ανδρέας Γρηγορίου, Νίκος Νικολάου, Πολύκαρπος Πέτρου, Αντώνης Φιλίππου και Γιώργος Παπανικολάου.
Η Κυρία Ευφροσύνη αρνιόταν πεισματικά να δώσει συνέντευξη για πολλά χρόνια κι όταν επιτέλους και μετά από πίεση δέχτηκε, η τελευταία φράση της ήταν:
«Εγώ ότι έκαμα, το έκαμα για να έχω ένα καλό απέναντι στον Θεό!»
Επάξια πήρε τον τίτλο ευγνωμοσύνης “Η Κυρά τής Λαπήθου”.
Τα Κυπριακά Ταχυδρομεία στις 6 Μαϊου, 2021, κυκλοφόρησαν την αναμνηστική σειρά «Η Κυρά της Λαπήθου Ευφροσύνη Προεστού». Προς τιμήν της έχει αφιερωθεί η οδός Ευφροσύνης Προεστού, που είναι πάροδος της οδού Λαπήθου, δίπλα στο Πάρκο της Κερύνειας, στην συνοικία Παρισινός, στην περιοχή Έγκωμη στη Λευκωσία.