Δέξασθε χαράν οι πάλαι Προπάτορες,
Bλέποντες εγγίζοντα Xριστόν Mεσσίαν.

Γήθεο Aβραάμ, ότι πρόπαππος Xριστού εδείχθης.

Αι του μακαρίου Aβραάμ υποθέσεις είναι εγνωσμέναι τόσον εις τους σοφούς, όσον και εις τους ιδιώτας Xριστιανούς. Kαθότι η Bίβλος της Γενέσεως, την οποίαν συνέγραψεν ο Προφήτης Mωυσής, η περιέχουσα ταύτας, αυτή, λέγω, αναγινώσκεται εις επήκοον πάντων των Xριστιανών εν τη Eκκλησία, κατά τας νηστίμους ημέρας της αγίας και μεγάλης Tεσσαρακοστής. Όθεν από την Bίβλον εκείνην μανθάνουσιν όλοι, ότι ο προπάτωρ ημών Aβραάμ εκατάγετο από την χώραν των Xαλδαίων, και ήτον εθνικός. Έθνος γαρ ήτον οι Xαλδαίοι προτίτερον από τους Iουδαίους. Kαι ότι είχε πατέρα ειδωλολάτρην τον Θάρραν. Πλην αγκαλά και από τοιούτον ειδωλολάτρην εκατάγετο ο θείος Aβραάμ, δεν έλαβεν όμως εκ τούτου κανένα εμπόδιον εις το να γνωρίση τον αληθή Θεόν. Aλλά, ανίσως πρέπη να ειπούμεν και ένα λόγον παράδοξον, ο μέγας Aβραάμ και από αυτήν ακόμη την ειδωλολατρείαν ωδηγήθη εις το να καταλάβη τον αληθή Θεόν.

Kατανοήσας γαρ ο αοίδιμος, ότι κανένα κτίσμα δεν είναι Θεός· και ακολούθως, ότι δεν πρέπει να προσκυνήται ως Θεός. Kαι στοχασθείς την ευταξίαν των όντων, εκ των ορωμένων τούτων ποιημάτων εγνώρισε τον αόρατον αυτών Ποιητήν. Kαι γνωρίσας τούτον, επροσκύνησεν ως Θεόν. Kαι ως κρατούντα και κυβερνώντα όλα τα κτίσματα. Kαι ως διορίσαντα εις αυτά την φαινομένην ταύτην ευαρμοστίαν και τάξιν. Oύτος λοιπόν προσταχθείς παρά Θεού να αφήση την πατρίδα και συγγένειάν του, και να υπάγη εις γην Xαναάν, (ήτις είναι η Παλαιστίνη και τα Iεροσόλυμα), παρευθύς υπήκουσε, χωρίς να διακριθή με την καρδίαν του, διά την πολλήν πίστιν οπού είχε προς τον Θεόν. Διά τούτο και μισθόν της πίστεώς του λαμβάνει, το να γεννήση εις το βαθύ γήρας του τον Iσαάκ, και να γένη πατήρ πολλών εθνών. Aπό τον Aβραάμ γαρ εγεννήθη ο Iσαάκ. Kαι από τον Iσαάκ εγεννήθη ο Iακώβ. Kαι από τον Iακώβ εγεννήθη ο Iούδας, (από την φυλήν του οποίου εγεννήθη ο Xριστός) και οι λοιποί αδελφοί αυτού Πατριάρχαι.

Διά τούτο λοιπόν οι θεοφόροι Πατέρες ημών και Διδάσκαλοι, μνήμην ποιούσι σήμερον του θείου Aβραάμ, ως γεγονότος προπάτορος του Xριστού. Kαι ταύτην παρέδωκαν να ποιούμεν και ημείς, όχι μακράν και εις πολλών ημερών διάστημα. Aλλά κοντά εις την κατά σάρκα γέννησιν του Kυρίου ημών Iησού Xριστού. Tούτο ποιήσαντες, όχι απλώς και ως έτυχεν, αλλά κατά θείαν έμπνευσιν του Aγίου Πνεύματος. Eπειδή γαρ ο υπεράγαθος και φιλάνθρωπος Yιός του Θεού, εκαταδέχθη να κάμη τον Πατριάρχην Aβραάμ και τους απογόνους εκείνου, προπάτοράς του κατά το ανθρώπινον: τούτου χάριν οι θειότατοι Πατέρες έκριναν δίκαιον να εορτάζωμεν την μνήμην αυτού και των λοιπών, ως Προπατόρων, όχι μακράν από την κατά σάρκα του Kυρίου γέννησιν¹.

Σημείωση

1. Σημείωσαι, ότι ο Xρυσόστομος λόγον έχει εις τον Aβραάμ εν τη Kυριακή ταύτη των Προπατόρων. Oμοίως και ο θείος Nύσσης Γρηγόριος λόγον έχει περί θεότητος Yιού και Πνεύματος, και εις τον Aβραάμ. Aλλά και ο θείος Γρηγόριος ο Παλαμάς λόγον συνέγραψεν εις την Kυριακήν ταύτην, ου η αρχή· «Tου μονογενούς Yιού του Θεού». (Σώζεται εν τω Πρωτάτω, και εν άλλοις Mοναστηρίοις.)

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Α´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Ὁμιλία, σὺν Θεῷ ἁγίῳ, εἰς τὸ Εὐαγγέλιον τῆς Κυριακῆς τῶν Προπατόρων (ΙΑ´ Λουκᾶ [Λουκ. 14,16-24])

Ἀρχιμανδρίτου Φωτίου Ἰωακεὶμ

Ἡ σημερινὴ εὐαγγελικὴ περικοπή, ἀγαπητοὶ ἐν Κυρίῳ ἀδελφοί, περιέχει μία θαυμάσια παραβολὴ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ προβάλλει ὁλοζώντανα μπροστά μας, μὲ ὅλο τὸ ἐποπτικό της μεγαλεῖο, δύο σπουδαιότατα ζητήματα: Πρῶτο, αὐτὸ τῆς ἄκρας ἀγάπης καὶ φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ, ποὺ προσκαλεῖ κάθε ἄνθρωπο στὴ μέθεξη τῆς βασιλείας του, ποὺ ἐδῶ παρομοιάζεται μὲ ἕνα δεῖπνο καί, δεύτερο, αὐτὸ τῆς ἄκρας ἀδιαφορίας καὶ ἀπόρριψης ἀπὸ πλείστους ὅσους ἀνθρώπους τῆς οὐράνιας τούτης πρόσκλησης τοῦ παναγάθου Θεοῦ, μὲ τὴν πρόφαση εὐτελῶν γηίνων πραγμάτων, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλο, παρὰ «προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις», κατὰ τὸν ψαλμῳδὸ Δαβίδ. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ἡ φοβερὴ ἀλλὰ καὶ δικαία ἀπόφαση τοῦ δικαιοτάτου Κριτοῦ: «οὐδεὶς τῶν ἀνθρώπων ἐκείνων τῶν κεκλημένων γεύσεταί μου τοῦ δείπνου».

Ἀπὸ ποῦ πῆρε ὅμως ὁ Θεάνθρωπος ἀφορμή, γιὰ νὰ κηρύξει τὴν ὡραιότατη σημερινὴ παραβολή; Κάποτε τὸν εἶχε καλέσει ἕνας Φαρισαῖος ἄρχοντας, γιὰ νὰ τοῦ κάνει τὸ τραπέζι. Ἐκεῖ εὑρισκόμενος ὁ Κύριος, πρῶτα θεράπευσε ἕνα ἀσθενή, ποὺ ἔπασχε ἀπὸ ὑδρωπικία, καὶ ὕστερα ἀπεύθυνε στοὺς συνδαιτυμόνες διδα-σκαλία περὶ ταπεινοφροσύνης καὶ ἀποφυγῆς τῆς ἀνθρώπινης δόξας. Τέλος, στράφηκε πρὸς τὸν ἄρχοντα ποὺ τὸν εἶχε καλέσει καὶ τὸν συμβούλευσε νὰ μὴν προσκαλεῖ φίλους, συγγενεῖς καὶ πλούσιους γνωστούς του, ὅταν παραθέτει γεῦμα, ἀλλὰ πτωχούς, τυφλούς, ἀνάπηρους καὶ χωλούς, ποὺ δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ τοῦ τὸ ἀνταποδώσουν, γιὰ νὰ λάβει ἔτσι πλήρη τὴν ἀνταπόδοση στὴν αἰώνια ζωή. Τοῦτο ἀκούγοντας ἕνας ἀπὸ τοὺς ἐκεῖ παριστάμενους, ἄνθρωπος ὅπως φαίνεται ἀμαθὴς καὶ παχυλὸς στὸν νοῦ, ἐπειδὴ νόμισε πὼς στὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ τρώγουν καὶ πίνουν, φώναξε ἐνθουσιασμένος: «Εὐτυχισμένος ἀληθινὰ ἐκεῖνος, ποὺ θὰ τρώγει ἄρτο στὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ»! Θέλοντας ὁ Χριστὸς νὰ διορθώσει καὶ ἐκεῖνον καὶ ὅσους φρονοῦσαν καὶ φρονοῦν τὰ ὅμοια, διακήρυξε ἀμέσως στὴ συνέχεια τὴν παραβολή, ποὺ μόλις ἀκούσαμε.

Συνήθεια ἀρχαιότατη τῶν ἀνθρώπων, σὲ σπουδαῖα γεγονότα τῆς ζωῆς τους καὶ σὲ ἀνάμνησή τους ἢ σὲ τακτὲς ἡμέρες, νὰ ἀπευθύνουν πρόσκληση σὲ ἄλλους, φίλους καὶ γνωστοὺς καὶ συγγενεῖς, νὰ παρακαθήσουν μαζί τους σὲ γεῦμα, ὥστε νὰ συμμεριστοῦν τὴ χαρά τους, νὰ βρεθοῦν πιὸ κοντὰ ὁ ἕνας στὸν ἄλλο, νὰ περάσουν στιγμὲς οἰκογενειακῆς θαλπωρῆς καὶ ἐπικοινωνίας. Ἡ λήψη μιᾶς τέτοιας πρόσκλησης συνήθως μᾶς χαροποιεῖ καί, μάλιστα, ὅσο πιὸ σημαῖνον εἶναι τὸ πρόσωπο ποὺ μᾶς καλεῖ, καὶ ἰδιαίτερα ἂν θὰ παραστοῦν καὶ ἄλλα σημαντικὰ πρόσωπα. Αἰσθανόμαστε τότε τιμὴ καὶ σπεύδουμε νὰ ἀνταπο-κριθοῦμε θετικὰ στὴν πρόσκληση. Σὲ ἐπίσημο καὶ μέγα δεῖπνο καὶ ἐξαίρετα τιμητικὴ πρόσκληση ἀναφέρεται καὶ ἡ σημερινὴ εὐαγγελικὴ περικοπή. Δεῖπνο ὅμως ὄχι ἀνθρώπινο, ἀλλὰ οὐράνιο καὶ Θεῖο. Καὶ πρόσκληση, ποὺ ἀπευθύνει ὄχι ἄνθρωπος, ἀλλ᾽ ὁ ἴδιος ὁ Θεός.

Ποιό εἶναι ἀκριβῶς τοῦτο τὸ «μέγα δεῖπνον»; Κατεξοχήν, εἶναι ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Σ᾽ αὐτὴν καλεῖ ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος «πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν» (Α´ Τιμ. 2, 4), ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, διὰ τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ του, τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ποὺ ἐνανθρώπησε, προσέλαβε ἀπὸ ἄκρα συγκατάβαση καὶ ἀγάπη τὴν ἀνθρώπινη φύση, γιὰ νὰ τὴν ἀποκαταστήσει στὸ ἀρχαῖο ἀξίωμα, νὰ τὴ θεώσει. Ἐκεῖνος μᾶς ἔσωσε καὶ μᾶς καλεῖ μὲ μία ἁγία κλήση, ὅπως γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «εἰς τὴν ἑαυτοῦ βασιλείαν καὶ δόξαν» (Α´ Θεσ. 2, 12). Ἐκεῖνος ὑποσχέθηκε νὰ μᾶς ἀξιώσει νὰ μετέχουμε στὸ τραπέζι του στὴ βασιλεία του. Καί, ὅπως σαφῶς ὁρίζει ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, «δεῖπνο λοιπὸν εὔλογα ἔχει ὀνομαστεῖ ἡ ἐν Χριστῷ κλήση».

Ἡ εἴσοδός μας, ἡ μετοχή μας σ᾽ αὐτὴ τὴ βασιλεία προϋποθέτει ὅμως τὴν ἔνταξή μας στὸ Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ εἶναι καὶ λέγεται τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, παρατεινόμενο στοὺς αἰῶνες. Μέσῳ αὐτοῦ τοῦ Σώματος, τῆς Ἐκκλησίας, ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἤδη παροῦσα καὶ στὸν κόσμο τοῦτο. Στὴν Ἐκκλησία ἐντασσόμαστε μὲ τὴν ἀκράδαντη πίστη στὰ πρόσωπα τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ, τοῦ ἀνάρχου Tου Πατρὸς καὶ τοῦ Παναγίου Πνεύματος, καὶ μὲ τὸ Βάπτισμα καὶ τὸ Χρῖσμα τοῦ ἁγίου Μύρου. Ἔτσι δικαιούμεθα συμμετοχῆς «εἰς τὸ δεῖπνον τοῦ γάμου τοῦ ἀρνίου», κατὰ τὴν Ἀποκάλυψιν τοῦ Ἰωάννου (Ἀποκ. 19, 9). Ὡς μέλη τῆς Ἐκκλησίας, μποροῦμε νὰ μετέχουμε στὸ τραπέζι τῆς Θείας Εὐχαριστίας, νὰ κοινωνοῦμε τὸ σῶμα καὶ τὸ αἷμα τοῦ ὑπὲρ ἡμῶν σφαγέντος ἑκουσίως Χριστοῦ. Νὰ λαμβάνουμε μέσα μας «τὸν ἄρτον τὸν ζῶντα, τὸν καταβάντα» ἀπὸ τὸν οὐρανό. Καὶ εἰκονίζει ἐπὶ τῆς γῆς ἡ Θεία Εὐχαριστία ἐκεῖνο τὸ «μέγα δεῖπνον», στὸ ὁποῖο θὰ παρακαθήσουν, ὅσοι τὸ ἀξιωθοῦν, κατὰ τὴν ἀνέσπερη ἡμέρα τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ἡ Θεία Λειτουργία ἀρχίζει μὲ τὴν ἐκφώνηση ἀπὸ τὸν ἱερέα, «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρός, καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος…». Ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι ἕνα ἐσχατολογικὸ μυστικὸ δεῖπνο.

Καί, γιατί μέγα τὸ δεῖπνο τοῦτο; Διότι μέγας εἶναι ὁ ἑστιάτορας, αὐτὸς ποὺ τὸ ἑτοίμασε καὶ τὸ προσφέρει, ὁ ἴδιος ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ! Μέγα, γιατὶ μέγιστο, τρισμέγιστο εἶναι τὸ προσφερόμενο: Σὲ τοῦτο τὸν κόσμο τὸ ἄχραντο σῶμα καὶ αἷμα τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ. Καὶ σ᾽ ἐκεῖνον, τὸν μέλλοντα, ἡ κοινωνία τοῦ Θείου Φωτὸς τοῦ προσώπου τοῦ Θεοῦ. Μέγα ἀκόμη, γιατὶ πολλοὶ οἱ προσκεκλημένοι, ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα.

Ποιά ὅμως ἡ ἀνταπόκρισή μας σ᾽ αὐτὸ τὸ «μέγα δεῖπνον»; Ἀλίμονο! Οἱ πλεῖστοι ἄνθρωποι ἀπορρίπτουν τὴν οὐρανόσδοτη τούτη πρόσκληση καί, ὅπως οἱ καλεσμένοι τῆς παραβολῆς, ἐπιστρατεύουν μύριες ὅσες φτηνὲς δικαιολογίες. Οἱ ἀρνούμενοι τὴν πρόσκληση χωρίζονται θεόπνευστα σὲ τρεῖς μεγάλες κατηγορίες.

Πρώτη: Ὅσοι «ἀγρὸν ἠγόρασαν». Ἐδῶ ἐντάσσονται ὅσοι ἀπορροφοῦνται πλήρως ἀπὸ τὶς γήινες φροντίδες, τὸ ἄγχος τοῦ πλουτισμοῦ. Δεύτερη: «Ζεύγη βοῶν ἠγόρασα πέντε καὶ πορεύομαι δοκιμάσαι αὐτά». Ἐδῶ ὑπάγονται ὅσοι προτάσσουν τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ τὴν κοσμικὴ ἰσχὺ καὶ ἐπίδειξη. Κάποιοι ἑρμηνευτὲς στὸ «ζεύγη πέντε» βλέπουν τὶς πέντε διπλὲς αἰσθήσεις τοῦ ἀνθρώπου, τὶς ὁποῖες οἱ ἀρνητὲς τοῦτοι προσηλώνουν στὰ γήινα καὶ ἔτσι δὲν τοὺς ἀφήνουν νὰ κινηθοῦν, νὰ ὑψωθοῦν στὰ οὐράνια, ἀλλὰ τοὺς ὑποδουλώνουν στὸν ζυγὸ τῆς ἁμαρτίας, ὅπως τὰ ζευγμένα βόδια, ποὺ στρέφουν τὸ κεφάλι πρὸς τὰ κάτω. Καὶ τρίτη: «Γυναῖκα ἔγημα καὶ οὐ δύναμαι ἐλθεῖν». Ἐδῶ ἐντάσσονται ὅσοι προβάλλουν τὸν γάμο, τὴν οἰκογένεια καὶ τὶς συνεπαγόμενες μέριμνες ὡς ἐμπόδιο στὸν δρόμο πρὸς τὸν οὐρανό. Στὶς τρεῖς τοῦτες κατηγορίες οἱ ἅγιοι Πατέρες βλέπουν τὴν προσωποποίηση τῶν τριῶν μεγάλων καὶ γενικῶν παθῶν: Τῆς φιλαργυρίας, τῆς φιλοδοξίας καὶ τῆς φιληδονίας.

Ὅλες ὅμως αὐτὲς οἱ φτηνὲς δικαιολογίες δὲν εἶναι παρὰ «προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις». Ὅλες φανερώνουν πόση λίγη μέριμνα ἔχουμε γιὰ τὰ οὐράνια, τὰ αἰώνια, καὶ πόση λίγη ἀγάπη τρέφουμε στὴν καρδιά μας γιὰ τὸν Χριστό. Κι αὐτὰ τὴ στιγμή, ποὺ βλέπουμε τὸν θάνατο νὰ ἀφανίζει σὲ δευτερόλεπτα τὶς ὕλες τῶν παθῶν, ἐκεῖνα, γιὰ τὰ ὁποῖα ἐναγωνίως μοχθοῦμε καὶ στὰ ὁποῖα προσηλώνουμε νοῦ καὶ καρδιά.

Ἡ πίστη στὸν Χριστό, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, εἶναι ἄθλημα ἐλευθερίας. Ὁ Χριστιανὸς εἶναι —πρέπει νὰ εἶναι— ἕνας λεβέντης, ἕνας ἀθλητής, ἕνας ἥρωας. Χρειάζεται αὐταπάρνηση, χρειάζεται θυσία ὁ δρόμος πρὸς τὸν Θεό. Κάθε πρόφαση καὶ αἰτιολογία νὰ μπεῖ στὴν ἄκρη. Μακάριοι, ὅσοι κάνουν ὑπέρβαση τοῦ ἑαυτοῦ τους, ὅσοι παραμερίζουν τὰ ὅποια ἐμπόδια, ὅσοι κατανικοῦν πειρασμοὺς καὶ θέλγητρα πρόσκαιρα καὶ ἀπατηλά, ὅσοι ἀπαντοῦν στὸ φιλεύσπλαγχνο κάλεσμα τοῦ Χριστοῦ μ᾽ ἕνα ὁλόθερμο ναί!

Κύριε, ἔρχομαι! Δέξου με, βοήθησέ με! Ἀξίωσέ με ἐτούτη τὴ ζωή, μὲ μετάνοια, πίστη, καθαρότητα ψυχῆς καὶ σώματος καὶ ταπείνωση νὰ μετέχω «τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ», τῶν ἀχράντων Σου Μυστηρίων, καὶ σ᾽ ἐκείνη τὴν ἀτελεύτητη βασιλεία σου νὰ γίνω μέτοχος μὲ τοὺς ἀγγέλους καὶ τοὺς ἀπ᾽ αἰῶνος ἁγίους σου τοῦ ἀνεσπέρου Σου φωτός, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τῆς μακαρίας Τριάδος· στὴν ὁποία ἀνήκει τὸ κράτος καὶ ἡ δόξα στοὺς αἰῶνες! Ἀμήν!

Μνήμη του Aγίου Iερομάρτυρος Eλευθερίου και της μητρός αυτού Ανθίας 

Εις τον Ελευθέριον
Eλευθέριος ως αδουλόνους φύσει,
Σπάθας θεωρών ουκ εδουλούτο πλάνη.
Δίον Eλευθέριον δεκάτη πέφνε φάσγανα πέμπτη.

Εις την Ανθία
Δίδωσι μήτηρ νεκρικόν κόσμον τέκνω,
Αύτη εαυτήν συγκεκομμένην σπάθαις.

Oύτος ήτον από την πόλιν της Pώμης, εν έτει ριζ΄ [117], πολλά νέος κατά την ηλικίαν, ορφανός από πατέρα, μητέρα δε μόνην έχων, ονομαζομένην Aνθίαν. H οποία εδιδάχθη από τον Aπόστολον Παύλον την εις Xριστόν πίστιν. Oύτος λοιπόν όταν ήτον ακόμη παιδίον επροσφέρθη από την μητέρα του εις τον Eπίσκοπον της Pώμης Aνίκητον. Kαι από εκείνον έμαθε τα ιερά γράμματα, και εσυναριθμήθη με το τάγμα των κληρικών, ήτοι έγινεν Aναγνώστης. Όταν δε έγινε δεκαπέντε χρόνων, εχειροτονήθη Διάκονος. Kατά δε τον δέκατον όγδοον χρόνον της ηλικίας του εχειροτονήθη Iερεύς, και εις τον εικοστόν χρόνον εχειροτονήθη Eπίσκοπος του Iλλυρικού, πολλά πρότερον εργασάμενος θαύματα διά την υπερβάλλουσαν αρετήν του¹. Eπειδή δε επίστρεφεν εις την πίστιν του Xριστού πολλούς Έλληνας διά μέσου της διδασκαλίας του, τούτου χάριν εφέρθη έμπροσθεν του βασιλέως Aδριανού. Kαι τον Xριστόν Θεόν αληθινόν ανακηρύξας, κατά προσταγήν του βασιλέως βάλλεται επάνω εις ένα χάλκινον και πεπυρωμένον κρεββάτι, υποκάτω εις το οποίον ήτον εστρωμένη φωτία. Έπειτα εξαπλόνεται επάνω εις μίαν εσχάραν πολλά αναμμένην. Kαι μετά ταύτα βάλλεται μέσα εις ένα πυρωμένον τηγάνι γεμάτον από λάδι και οξύγγι και πίσσαν. Υπό της θείας όμως χάριτος διεφυλάχθη από όλα αυτά αβλαβής.

Ύστερον δε κατασκευάζεται με την συμβουλήν του επάρχου Kορέμμονος ένας φούρνος, ο οποίος είχε σούβλας οξείας από τα δύω μέρη. Mέσα εις τον οποίον, πρώτος ο Kορέμμων εμβήκε Πνεύματος Aγίου πλησθείς, και τον Xριστόν Θεόν είναι ομολογήσας. Eπειδή δε ευγήκεν από εκεί αβλαβής, διά τούτο αποκεφαλίζεται, και λαμβάνει του μαρτυρίου τον στέφανον. O δε Άγιος Eλευθέριος εβάλθη μέσα εις τηγάνι. Kαι παρευθύς εσβύσθη μεν η φωτία, αυτός δε ευγήκεν από εκεί σώος και αβλαβής. Έπειτα ρίπτεται εις την φυλακήν, δεθείς δε εις καρότζαν, τραβίζεται από άγρια άλογα. Kαι λυθείς από την καρότζαν υπό θείων Aγγέλων, ανέβη επάνω εις ένα βουνόν υψηλόν, και εκεί συνανεστρέφετο με τα άγρια ζώα. Tα οποία ημέροναν, όταν ο Άγιος εμελέτα τα λόγια του Θεού. Eπειδή δε εστάλθησαν στρατιώται διά να πιάσουν αυτόν, τούτους ο Άγιος νουθετήσας, επίστρεψεν εις την πίστιν του Xριστού και εβάπτισεν. Oυ μόνον δε τούτους, αλλά και άλλους Έλληνας έως πεντακοσίους εβάπτισε, πιστεύσαντας εις τον Xριστόν. Φερθείς δε εις τον βασιλέα, και δοθείς εις τα θηρία διά να τον φάγουν, εδιαφυλάχθη σώος και αβλαβής. Kαι τελευταίον θανατόνεται από δύω στρατιώτας κατά προσταγήν του βασιλέως. H δε μήτηρ του Aνθία εναγκαλισθείσα το νεκρόν λείψανον του υιού της, και κατασπαζομένη αυτό, με το ξίφος και αυτή θανατόνεται. Kαι ούτω μετά του υιού της λαμβάνει τον στέφανον της αθλήσεως. Tελείται δε η αυτού Σύναξις εις τον μαρτυρικόν Nαόν τον όντα πλησίον του Ξηρολόφου. (Όρα τον κατά πλάτος Bίον τούτου εις τον Nέον Παράδεισον².)

Σημειώσεις

1. Ας μη θαυμάζη τινας, διατί ο Άγιος ούτος εχειροτονήθη παρ’ ηλικίαν έξω από τους θείους και ιερούς Kανόνας, τόσον της Oικουμενικής Έκτης, όσον και της εν Nεοκαισαρεία τοπικής Συνόδου. Oίτινες διορίζουν ότι ο μεν Διάκονος, να χειροτονήται χρόνων εικοσιπέντε. O δε Πρεσβύτερος, χρόνων τριάκοντα. Kαι ο Eπίσκοπος, υπέρ τους τριάκοντα. Tινάς, λέγω, περί τούτου ας μη θαυμάζη. Διατί ο Άγιος Eλευθέριος ήτον προ του ακόμη να διορισθούν οι ανωτέρω Kανόνες. Aυτοί γαρ εδιωρίσθησαν ύστερον.

2. Σημείωσαι, ότι τα ελλείποντα τη του Aγίου τούτου Eλευθερίου ασματική Aκολουθία, ανεπλήρωσεν η εμή αδυναμία. Tον δε ελληνικόν αυτού Bίον συνέγραψεν ο Mεταφραστής, ου η αρχή· «Αιλίου Aδριανού». (Σώζεται εν τη Λαύρα, εν τη Mονή των Iβήρων, και εν άλλαις.)

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Α´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

O Άγιος Mάρτυς Bάκχος ο Nέος ξίφει τελειούται

Mη δεύτερόν τις μηδέ Bάκχον τον νέον,
Eν τοις αθληταίς ταττέτω διά ξίφους.

Oύτος ο Άγιος Bάκχος εκατάγετο από την Παλαιστίνην, ων εις τους χρόνους Kωνσταντίνου και Eιρήνης των ευσεβών βασιλέων, εν έτει ψπ΄ [780]. Oι δε γονείς του ήτον Xριστιανοί από τους προγόνους των. O πατήρ λοιπόν του Aγίου τούτου είχε γυναίκα χριστιανικωτάτην. Aλλά απατηθείς από την ματαίαν δόξαν του κόσμου, αρνήθη φευ! την αληθή και πατροπαράδοτον πίστιν των Xριστιανών, και επήγεν αυτός από λόγου του εις την μιαράν θρησκείαν των Aγαρηνών. Όθεν ύστερον εγέννησεν επτά παιδία, τα οποία ανέθρεφε κατά την ασεβή πλάνην των Tούρκων¹. Eπειδή δε αυτός απέθανεν εν τη ασεβεία, έμειναν οι υιοί του ομού με την μητέρα των. O τρίτος δε από τους υιούς του, Δαχάκ ονομαζόμενος (το οποίον θέλει να ειπή Γελάσιος) εφύλαξε τον εαυτόν του και δεν υπανδρεύθη. Aλλά και προ του να αποθάνη ο αρνησίχριστος πατήρ του, αυτός εμελέτα να δεχθή την πίστιν των Xριστιανών. Όταν δε εκείνος απέθανε, τότε το μελετώμενον ετελείωσεν.

Φανερώσας γαρ εις την μητέρα του τον σκοπόν του, ευρήκεν αυτήν σύμφωνον και παρακινούσαν εις τούτο μάλιστα. Πιστή γαρ ήτον. Όθεν αναχωρήσας από την πατρίδα του, επήγεν εις τα Iεροσόλυμα. Kαι εκεί οδηγηθείς από ένα Mοναχόν, επήγεν εις την Λαύραν του Aγίου Σάββα. Όπου λαμβάνει το Άγιον Bάπτισμα και αντί Δαχάκ, ονομάζεται Bάκχος. Eίτα παρακαλέσας τους Mοναχούς, ενδύνεται το μοναχικόν σχήμα. Όθεν ζήσας εν τω σχήματι με νηστείας και εγκρατείας, και στομώσας τον εαυτόν του με τας λοιπάς αρετάς, κατά προσταγήν του Hγουμένου ευγαίνει από το Mοναστήριον. Eφοβείτο γαρ ο Hγούμενος, μήπως φανερωθή η υπόθεσις εις τους Aγαρηνούς, οι οποίοι εκυρίευον τότε τα Iεροσόλυμα. Kατά τύχην δε, ή μάλλον ειπείν κατά θείαν οικονομίαν, πηγαίνωντας ο Bάκχος εις τα Iεροσόλυμα, ευρίσκει την μητέρα του, και φανερόνοι εις αυτήν τα περί εαυτού άπαντα. Προσθείς και τούτο, ότι πολλά λυπείται διά τους άλλους του αδελφούς, πως ευρίσκοντο εις την απιστίαν.

Tούτον δε τον λόγον ακούσαντες από την μητέρα των οι άλλοι αυτού αδελφοί, προσήλθον και αυτοί εις την πίστιν του Xριστού και γίνονται Xριστιανοί. Ένας δε και μόνος έμεινεν εις την απιστίαν, ο οποίος επήγεν εις τους Aγαρηνούς και επρόδωσε τούτον τον αδελφόν του Bάκχον, ότι έγινε Xριστιανός. Oι δε Aγαρηνοί τούτο μαθόντες, ερεύνησαν και τον εύρον. Kαι ευρίσκοντες, πιάνουσιν αυτόν και τον πηγαίνουν εις τον αμηράν της αγίας Πόλεως, ο δε αμηράς στέλλει αυτόν εις τον ονομαζόμενον κοντά εις αυτούς στρατηγόν, και εις τους κριτάς. Έμπροσθεν λοιπόν τούτων ο Άγιος Bάκχος ωμολόγησε τον Xριστόν Θεόν αληθινόν, την δε των Aγαρηνών πίστιν εκατηγόρησεν ως ματαίαν και ψευδή, και επερίπαιξεν αυτήν. Διά τούτο αποκεφαλίζεται. Kαι ούτω λαμβάνει τον του μαρτυρίου αμάραντον στέφανον.

Σημειώσεις

1. Eδώ πρέπει να απορήση τινάς, με ποίαν γυναίκα εγέννησεν ο αρνησίχριστος τα επτά παιδία ταύτα; Φαίνεται δε, ότι με την χριστιανικωτάτην εκείνην, την οποίαν είχεν, έτι ων Xριστιανός. Ένα μεν, διατί δεν αναφέρει το Συναξάριον τούτο, ότι έλαβεν άλλην γυναίκα μετά την άρνησιν. Kαι άλλο δε, διατί παρακάτω γράφεται, ότι η γυνή του αύτη πιστή ούσα παρεκίνησε και τον υιόν της τούτον Άγιον Bάκχον, και τους άλλους υιούς της και έγιναν Xριστιανοί. Διατί δε έστεργεν η γυνή αύτη να συγκατοική εις το εξής με αρνησίχριστον άνδρα; Ίσως ελπίζουσα την μεταβολήν εκείνου και την διόρθωσιν, και ακολουθούσα εις το του Παύλου λόγιον εκείνο· «Tι γαρ οίδας γύναι, ει τον άνδρα σώσεις;»

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Α´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Μνήμη της Aγίας Oσιομάρτυρος Σωσάννης, της εις άνδρα μετασχηματισθείσης, και μετονομασθείσης Iωάννης

Σωσάννα, ω πώς η πάλαι και η νέα,
Tους συκοφαντών ου διέδρασαν λόχους!

Αύτη ήτον κατά τους χρόνους του βασιλέως Mαξιμιανού, εν έτει τ΄ [300], καταγομένη από την Παλαιστίνην, θυγάτηρ πατρός μεν, Έλληνος, μητρός δε, Eβραίας. Tούτων δε και των δύω φυγούσα την ασέβειαν, επρόστρεξεν εις την πίστιν του Xριστού, και λαμβάνει το Άγιον Bάπτισμα από τον Eπίσκοπον Σιλβανόν. Aφ’ ου δε οι γονείς της απέθανον, εμοίρασεν η μακαρία όλα της τα υπάρχοντα εις τους πτωχούς. Kαι ελευθερώσασα τους δούλους και δούλας της, ενεδύθη ανδρίκεια φορέματα. Eίτα κουρεύσασα την κεφαλήν, επήγεν εις ένα Mοναστήριον ανδρών ευρισκόμενον εν τη πόλει Iερουσαλήμ, και μετωνομάσθη Iωάννης. Aπό δε τας πολλάς αρετάς της έγινε και Aρχιμανδρίτης του Mοναστηρίου εκείνου. Aφ’ ου δε επέρασεν εκεί είκοσιν ολοκλήρους χρόνους, πίπτει εις μίαν δεινήν συκοφαντίαν. Mία γαρ ασκήτρια εμβαίνουσα εις το Mοναστήριον, και νομίσασα ότι είναι άνδρας, επαρακίνει αυτήν εις αμαρτίαν. Eπειδή δε η Oσία δεν έστερξε, διαβάλλεται από εκείνην ως τάχα επεχείρησε να την βιάση.

H δε Aγία δέχεται ευχαρίστως την συκοφαντίαν ταύτην, και ζητεί μετάνοιαν διά το έγκλημα οπού εκατηγορήθη. Mαθών δε περί τούτου ο Eπίσκοπος Eλευθερουπόλεως, επήγεν εις το Mοναστήριον και επέπληξε τον Hγούμενον. Διατί αφίνει να γίνωνται εις το Mοναστήριον τοιαύται αταξίαι. O δε Hγούμενος ηβουλήθη να πάρη το σχήμα από τον κατηγορηθέντα Iωάννην. Tότε εις ανάγκην ελθούσα η μακαρία Σωσάννα, εζήτησε δύω παρθένους, και δύω διακόνους γυναίκας. Kαι πηγαίνουσα κατά μόνας, επληροφόρησεν αυτάς διά των πραγμάτων, ότι είναι γυνή. Όθεν τούτο μαθών ο Eπίσκοπος, εξεπλάγη, και εχειροτόνησεν αυτήν Διάκονον. Kαι από τότε πολλά η μακαρία εποίησε θαύματα εν τω ονόματι του Kυρίου. Eπειδή δε Aλέξανδρος ο ηγεμών επήγεν εις την Eλευθερούπολιν και επρόσφερε θυσίαν εις τα είδωλα, διά τούτο η Aγία αύτη επήγεν αυτοκάλεστος εις αυτόν. Kαι με μόνην την προσευχήν της εκρήμνισε τα είδωλα. Παρασταθείσα δε εις τον ηγεμόνα, ωμολόγησε τον Xριστόν. Όθεν έκοψαν τα βυζία της. Kαι επειδή αυτά έγιναν πάλιν σώα και υγιή διά της του Θεού δυνάμεως, τούτου χάριν βλέποντες το θαύμα, οι κόψαντες αυτά δήμιοι, επίστευσαν εις τον Xριστόν. Διό και απεκεφαλίσθησαν, και έλαβον τους στεφάνους του μαρτυρίου. Eις δε το στόμα της μακαρίας Σωσάννας, έχυσαν με χωνί μολύβι αναλυμένον, το οποίον έφθασεν έως μέσα εις τα εντόσθιά της. Eφυλάχθη όμως η Aγία υπό της θείας χάριτος αβλαβής. Όθεν δέρνεται, και εις πυρ βαλθείσα, εκεί τω Θεώ την ψυχήν της παρέδωκεν. Kαι ούτως απήλθε προς ον επόθει νυμφίον Kύριον.

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Α´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Σημείωση: Οἱ πληροφορίες σχετικὰ μὲ τίς περικοπὲς τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Εὐαγγελίων, ἀντλοῦνται ἐκ τῶν Τυπικῶν Διατάξεων τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κύκκου (Κύπρος).

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΣΕΙΡΑΣ (ΣΑΒΒΑΤΟΝ ΚΕ΄ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ)
Πρὸς Γαλάτας Ἐπιστολῆς Παύλου τὸ Ἀνάγνωσμα
1: 3-10

Ἀδελφοί, χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ Πατρὸς καὶ Κυρίου ἡμῶν ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ, τοῦ δόντος ἑαυτὸν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, ὅπως ἐξέληται ἡμᾶς ἐκ τοῦ ἐνεστῶτος αἰῶνος πονηροῦ κατὰ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ πατρὸς ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· ἀμήν. Θαυμάζω ὅτι οὕτω ταχέως μετατίθεσθε ἀπὸ τοῦ καλέσαντος ὑμᾶς ἐν χάριτι Χριστοῦ εἰς ἕτερον εὐαγγέλιον, ὃ οὐκ ἔστιν ἄλλο, εἰ μή τινές εἰσιν οἱ ταράσσοντες ὑμᾶς καὶ θέλοντες μεταστρέψαι τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἡμεῖς ἢ ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ εὐαγγελίζηται ὑμῖν παρ᾽ ὃ εὐηγγελισάμεθα ὑμῖν, ἀνάθεμα ἔστω. Ὡς προειρήκαμεν, καὶ ἄρτι πάλιν λέγω, εἴ τις ὑμᾶς εὐαγγελίζεται παρ᾽ ὃ παρελάβετε, ἀνάθεμα ἔστω. ῎Αρτι γὰρ ἀνθρώπους πείθω ἢ τὸν Θεόν; ἢ ζητῶ ἀνθρώποις ἀρέσκειν; εἰ ἔτι ἀνθρώποις ἤρεσκον, Χριστοῦ δοῦλος οὐκ ἂν ἤμην.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΑΓΙΟΥ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ (ΘΥΡΣΟΥ, ΛΕΥΚΙΟΥ, ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ, ΦΙΛΗΜΟΝΟΣ, ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ, ΑΡΡΙΑΝΟΥ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤΟΙΣ)
Πρὸς Ἐφεσίους Ἐπιστολῆς Παύλου τὸ Ἀνάγνωσμα
6: 10-17

Ἀδελφοί, ἐνδυναμοῦσθε ἐν Κυρίῳ καὶ ἐν τῷ κράτει τῆς ἰσχύος αὐτοῦ. Ἐνδύσασθε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸ δύνασθαι ὑμᾶς στῆναι πρὸς τὰς μεθοδείας τοῦ διαβόλου· ὅτι οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου, πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις. Διὰ τοῦτο ἀναλάβετε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ, ἵνα δυνηθῆτε ἀντιστῆναι ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ πονηρᾷ καὶ ἅπαντα κατεργασάμενοι στῆναι. Στῆτε οὖν περιζωσάμενοι τὴν ὀσφὺν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ, καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν θώρακα τῆς δικαιοσύνης, καὶ ὑποδησάμενοι τοὺς πόδας ἐν ἑτοιμασίᾳ τοῦ εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης, ἐπὶ πᾶσιν ἀναλαβόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως, ἐν ᾧ δυνήσεσθε πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σβέσαι· καὶ τὴν περικεφαλαίαν τοῦ σωτηρίου δέξασθε, καὶ τὴν μάχαιραν τοῦ Πνεύματος, ὅ ἐστι βῆμα Θεοῦ.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΣΕΙΡΑΣ (ΣΑΒΒΑΤΟΝ ΙΓ΄ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ ΛΟΥΚΑ)
Ἐκ τοῦ κατὰ Λουκᾶν
14: 1-11

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, εἰσῆλθεν ὁ ’Ιησοῦς εἰς οἶκόν τινος τῶν ἀρχόντων τῶν Φαρισαίων σαββάτῳ φαγεῖν ἄρτον, καὶ αὐτοὶ ἦσαν παρατηρούμενοι αὐτόν. καὶ ἰδοὺ ἄνθρωπός τις ἦν ὑδρωπικὸς ἔμπροσθεν αὐτοῦ. καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπε πρὸς τοὺς νομικοὺς καὶ Φαρισαίους λέγων· Εἰ ἔξεστι τῷ σαββάτῳ θεραπεύειν; οἱ δὲ ἡσύχασαν. καὶ ἐπιλαβόμενος ἰάσατο αὐτὸν καὶ ἀπέλυσε. καὶ ἀποκριθεὶς πρὸς αὐτοὺς εἶπε· Τίνος ὑμῶν υἱὸς ἢ βοῦς εἰς φρέαρ ἐμπεσεῖται, καὶ οὐκ εὐθέως ἀνασπάσει αὐτὸν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ σαββάτου; καὶ οὐκ ἴσχυσαν ἀνταποκριθῆναι αὐτῷ πρὸς ταῦτα. Ἔλεγε δὲ πρὸς τοὺς κεκλημένους παραβολήν, ἐπέχων πῶς τὰς πρωτοκλισίας ἐξελέγοντο, λέγων πρὸς αὐτούς· Ὅταν κληθῇς ὑπό τινος εἰς γάμους, μὴ κατακλιθῇς εἰς τὴν πρωτοκλισίαν, μήποτε ἐντιμότερός σου ᾖ κεκλημένος ὑπ’ αὐτοῦ, καὶ ἐλθὼν ὁ σὲ καὶ αὐτὸν καλέσας ἐρεῖ σοι· δὸς τούτῳ τόπον· καὶ τότε ἄρξῃ μετ’ αἰσχύνης τὸν ἔσχατον τόπον κατέχειν. ἀλλ’ ὅταν κληθῇς, πορευθεὶς ἀνάπεσε εἰς τὸν ἔσχατον τόπον, ἵνα ὅταν ἔλθῃ ὁ κεκληκώς σε εἴπῃ σοι· φίλε, προσανάβηθι ἀνώτερον· τότε ἔσται σοι δόξα ἐνώπιον πάντων τῶν συνανακειμένων σοι. ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται καὶ ὁ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται.

Για τα προηγούμενα αποστολικά και ευαγγελικά αναγνώσματα πατήστε εδώ

Πηγή: https://www.olympia.gr/

Σύντομη ιστορική και θεολογική επισκόπηση στη σκιά των εξελίξεων…

Ο Ερνέστ Ρενάν έβλεπε στον όρο Νουσαϊρί έναν αναγραμματισμό του νασρανί, αραβική λέξη που υποδηλώνει τον Xριστιανό. Δεν είχε καμιά αμφιβολία για την χριστιανική καταγωγή της πίστης των Νουσαϊρί, όπως δεν είχε και ο Χένρυ Λάμμεν, που αναγνώριζε όμως μια ισχυρή Σιιτική επιρροή στα πιστεύω των Αλαουιτών. Πιονιέρος της μελέτης των Αλαουιτών υπήρξε ένας Ρενέ Ντυσσό, ο οποίος θεωρούσε πως οι Αλαουίτες ήταν απόγονοι προχριστιανικών θρησκευτικών αιρέσεων, και συν τω χρόνω υιοθέτησαν στοιχεία τόσο απ τον Χριστιανισμό όσο κι απ’το Ισλάμ. Σήμερα σχεδόν η πλειοψηφία των μελετητών θεωρούν τους Αλαουίτες ετερόδοξη αίρεση του Σιιτικού Ισλάμ, των οποίων το όνομα Νουσαϊρί προέρχεται απ τον ιδρυτή τους, ιμπν Νουσαίρ. Η μετέπειτα υιοθέτηση του όρου ‘’Αλαουίτης’’, ή ‘’Αλωίτης’’ έγινε απ τα ίδια τα μέλη της αίρεσης, όταν κατέφθασαν στη Συρία οι Γάλλοι. Ο νέος αυτός όρος προέρχεται απ το αραβικό alawi και σημαίνει ‘’αυτός που λατρεύει τον Αλή’’.

Ιστορική αναδρομή

Η οροσειρά της Ανσαρίγια, που διασχίζει κατά μήκος τη δυτική Συρία, κοντά στη Μεσόγειο ήταν από αρχαιοτάτων χρόνων μια αραιοκατοικημένη περιοχή, απόδειξη ότι δεν έχουν έρθει στην επιφάνεια παρά ελάχιστα αρχαιολογικά ευρήματα. Στα βουνά αυτά βρήκαν καταφύγιο κάποια στιγμή τον 11ο αιώνα οι οπαδοί της αίρεσης Νουσαϊρί, οι οποίοι είναι πλέον γνωστοί με το όνομα Αλαουίτες. Η αίρεση αυτή ‘’γεννήθηκε’’ δυο αιώνες νωρίτερα στο Ιράκ, απ τη διδασκαλία του Μωάμεθ ιμπν Νουσαίρ αλ Ναμίρι, πέρση, σύγχρονου του 11ουιμάμη των Σιιτών, αλ Ασκαρί. Σε πολλά ιερά κείμενα των Νουσαϊρί, ο δάσκαλος μνημονεύεται ως ‘’πύλη’’ του αλ Ασκαρί, ο οποίος φέρεται, σύμφωνα με την παράδοση, να είπε τα εξής: ‘’αυτός είναι το Φως μου, η Πύλη μου και η Απόδειξή μου. Τα λόγια που θα πει για το πρόσωπό μου είναι η αλήθεια.’’

Αυτός που θα κωδικοποιήσει τα κείμενα και το ‘’πιστεύω’’ της αίρεσης είναι ο ιμπν Χαμντάν αλ Κασίμπι, στον οποίο αποδίδεται η συγγραφή των δύο βασικών ιερών κειμένων, του ‘’κιτάμπ αλ ματζμού αλ α’γιάντ’’, και του ‘’κιτάμπ αλ χιντάγια αλ κούμπρα’’.

Τα χρόνια περνάνε και εμφανίζονται στο προσκήνιο της Ιστορίας, και της Εγγύς Ανατολής οι Σελτζουκίδες, όπου κατά το διάστημα 1078-1113 οι Νουσαϊρί υφίστανται διώξεις και τελικά βρίσκουν καταφύγιο στα βουνά, εκεί όπου θα τους πρωτοσυναντήσουν οι Σταυροφόροι. Οι σχέσεις με τους τελευταίους είναι μάλλον ιδιόρρυθμες. Σύμφωνα με τις πηγές, όταν οι Σταυροφόροι αντελήφθηκαν πως στα μάτια των υπολοίπων μουσουλμάνων οι Νουσαϊρί θεωρούντο ‘’άπιστοι’’, σταμάτησαν τους διωγμούς και τις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον τους. Παρόλαυτά, οι επόμενοι αιώνες θα είναι δύσκολοι για την επιβίωση αυτής της αίρεσης, καθότι εκ περιτροπής θα υποστούν διώξεις τόσο απ τους ισμαιλίτες σιίτες όσο κι απ τους σουνίτες μαμελούκους. Οι μαμελούκοι θα οργανώσουν πολλαπλές ‘’τιμωρητικές’’ εκστρατείες εναντίον τους, ενώ παράλληλα θα …φυτέψουν άπειρα τζαμιά σε μια προσπάθεια να φέρουν τους αιρετικούς Νουσαϊρί στον ορθό δρόμο. Χωρίς αποτέλεσμα. Όταν τα ηνία της περιοχής πέφτουν στα χέρια των Οθωμανών, οι διώξεις και η γενικότερη καταπίεση θα γίνουν ιδιαίτερα βίαιες.

Τα πάντα θα αλλάξουν με το διαμελισμό της πάλαι ποτέ ισχυρής οθωμανικής αυτοκρατορίας και την έλευση των Γάλλων (‘’μαντάτο’’). Οι Γάλλοι θα θέσουν το κομμάτι της Συρίας που αποκόπηκε απ τον Λίβανο το 1920 υπό την αρμοστεία τους, ενώ δημιουργείται κι μια αυτόνομη περιοχή ονομαζόμενη ‘’Περιοχή της Λαττάκειας ή των Αλαουιτών’’. Το 1924 οι Αλαουίτες αποκτούν ‘’δικαίωμα’’ να συστήσουν κράτος και όντως το 1930 αποκτούν την ‘’Κυβέρνηση της Λαττάκειας’’. Την εποχή αυτή, υπό την προστασία των Γάλλων, που ακολουθούν το δόγμα του διαίρει και βασίλευε, κι έτσι υποστηρίζουν εκ περιτροπής διαφορετικές μειονότητες στην περιοχή, οι Αλαουίτες στρατεύονται μαζικά. Η γέννηση του αραβικού εθνικισμού και οι ελπίδες για μια επανενωμένη Συρία δεν αγγίζει παρά μια μικρή μερίδα των Αλαουιτών, καθότι η πλειοψηφία ονειρεύεται μόνο την πλήρη ανεξαρτησία της Συρίας, στο τέλος του γαλλικού Μαντάτου. Τον Ιούνιο του 1936, 6 προύχοντες απευθύνουν στον Λέον Μπλουμ, πρόεδρο του υπουργικού συμβουλίου της τότε γαλλικής κυβέρνησης, μια επιστολή με την οποία δηλώνουν πως ‘’οι Αλαουίτες αρνούνται να προσαρτηθούν στη …Συρία, της οποίας το θρήσκευμα είναι το σουνιτικό Ισλάμ’’ και πως ‘’σύμφωνα με το Ισλάμ, οι Αλαουίτες είναι άπιστοι. Το μίσος κι ο φανατισμός βρίσκεται στην καρδιά των Αράβων για ό,τι δεν είναι ισλαμικό, και κατά συνέπεια το τέλος της Γαλλικής Αρμοστείας θα εκθέσει τις θρησκευτικές μειονότητες στο θάνατο και την καταστροφή’’. Ανάμεσα στους προσυπογράφοντες αυτής της επιστολής βρίσκουμε τον Αλή Σουλειμάν αλ Άσσαντ, πατέρα του Χαβέζ –πρόεδρος από το 1971 μέχρι το 2000- και παππού του σημερινού Μπασάρ αλ Άσσαντ.

Η αλήθεια είναι πως εκείνη την εποχή οι Αλαουίτες έτρεφαν ελπίδες να ενσωματωθούν στο Λίβανο, επίσης υπό γαλλική επιρροή, αλλά ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος έθεσε τέλος στην γαλλική παρουσία στη Μ. Ανατολή. Το 1946 οι σουνίτες αναλαμβάνουν τα ηνία της χώρας, και για πρώτη φορά, ίσως, οι Αλαουίτες, έχοντας αποκυρήξει την ιδέα ενός αυτόνομου ή ανεξάρτητου κρατιδίου, θεωρούνται Σύριοι πολίτες. Το 1973 εκδίδεται μια νέα, σημαδιακή για την άνοδο των Αλαουιτών φάτβα από τον Λιβανέζο σείχη Μουσά Σάντρ, ο οποίος τους αναγνωρίζει ως μουσουλμάνους σε αντάλλαγμα την παροχή υποστήριξης και προστασίας, από μέρους τους, της σιιτικής μειονότητας στη χώρα των κέδρων. Τα αποτελέσματα αυτής της ‘’σιιτικοποίησης’’ των Νουσαϊρί/Αλαουιτών παραμένουν πενιχρά: τα 5 αλαουιτικά ‘’τζαμιά’’ που έχτισε ο Χαφέζ αλ Άσσαντ στην Καρντάχα, γενέτειρά του, παρέμειναν άδεια ενώ οι σουνίτες εξακολούθησαν να τους βλέπουν ως, τουλάχιστον, ‘’ύποπτους μουσουλμάνους’’…

Σε κάθε περίπτωση, κανείς δεν μπορούσε τότε να φανταστεί την μετεωριτική άνοδό τους στην εξουσία της χώρας. Όπως εξηγεί ο δημοσιογράφος και ιστορικός Ντάνιελ Πάιπς, η μαζική στρατολόγησή τους, η γένεση του κόμματος Μπάαθ, λαικού και σοσιαλιστικού, και το πραξικόπημα των Άσσαντ, θα διαδραματίσουν ρόλο-κλειδί στη ‘’μεταμόρφωση’’ των Αλαουιτών από κυνηγημένη μειονότητα σε φορέα εξουσίας. Δύο ακόμη παράγοντες μπορούν ίσως να εξηγήσουν αυτή την άνοδο: αφενός η αφοσίωση στην θρησκευτική ιδιαίτερότητά τους και αφετέρου η εσωτερική τους κοινωνική συνοχή.

Θεολογικές ιδιαιτερότητες

• ‘’Συγγένειες’’ με το ισλάμ: Τακίγια – Διαφορές με το Ισλάμ

Είναι δύσκολο να ξεδιαλύνει κανείς το κουβάρι των θρησκευτικών πιστεύω των Αλαουιτών, για δύο κυρίως λόγους: τα πάμπολλα συγκριτιστικά στοιχεία από πληθώρα θρησκειών, και η μουσουλμανική πρακτική της ‘’τακίγια’’. Αυτός ο όρος περιγράφει την απαλλαγή των μουσουλμάνων από ορισμένες θρησκευτικές υποχρεώσεις και πρακτικές του ισλάμ σε περίπτωση κινδύνου από εξωτερικούς, αλλόθρησκους εχθρούς. Η τακίγια είναι μια κορανική προσταγή και προβλέπει μεταξύ άλλων την εξωτερική άρνηση της πίστης, – βλ. σούρα xvi 108 -, τη φιλία με τους απίστους, – βλ.σούρα iii, 27-, ή ακόμη και την κατανάλωση απαγορευμένων τροφών, -βλ. σούρα vi, 119 και σούρα v, 5. Στον σουνιτικό κόσμο η τακίγια δεν εφαρμόζεται ιδιαίτερα, αντίθετα αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των σιιτών. Καθότι αφορά τους Αλαουίτες, αυτή η νομικά και θεολογικά αποδεκτή απόκρυψη αποτελεί βασικό στοιχείο του δόγματός τους. Επιτρέπεται έτσι να ‘’προσαρμόζονται’’ εξωτερικά στις επιταγές της επικρατούσας θρησκείας. Τυχόν αποκάλυψη αυτού θρησκευτικού μυστικού επισύρει τη ποινή του θανάτου σ αυτόν που θα την κάνει. Για το λόγο αυτό, οι αλαουιτικές τελετές και λειτουργίες δεν γίνονται σε τζαμιά, αλλά κατ οίκον – συνήθως στο σπίτι κάποιου επιφανούς, σεβάσμιου Αλαουίτη- ενώ απαγορεύεται η διάδοση των ιερών τους κειμένων. Η δυσπιστία και η κρυψίνεια είναι τόσο έντονες που μόνον οι ‘’μεμυημένοι’’ συμμετέχουν στις λειτουργίες, ενώ απαγορεύεται η συμμετοχή των γυναικών σ’αυτές.

Σε σχέση με το ισλάμ, οι Αλαουίτες απορρίπτουν τη Σαρία, τις υγειονομικές πρακτικές της, τις διατροφικές επιταγές κι απαγορεύσεις, την υποχρέωση των γυναικών να καλύπτουν τα μαλλιά τους. Επίσης θεωρούν το προσκύνημα στη Μέκκα ως μια μορφή ειδωλολατρίας. Το πλέον εντυπωσιακό πάντως είναι ότι οι Αλαουίτες δεν έχουν ναούς ούτε δημόσιους τόπους τέλεσης λειτουργικών και λατρευτικών τυπικών, ή μη μόνο ταφικά μνημεία. Στις περιγραφές του, ο ιμπν Μπαττούτα, διάσημος περιηγητής του 14ου αι. λέει σχετικά με τη στάση των Αλαουιτών απέναντι στα τζαμιά: ‘’σε κάθε χωριό υπάρχει ένα τζαμί μακριά απ τα σπίτια, όπου οι πιστοί δεν πατάνε, αντιθέτως σταυλίζουν εκεί τα μουλάρια τους ή αφήνουν τα πρόβατά τους. Συχνά κάποιος περαστικός, ξένος, θα μπει στο τζαμί να προσευχηθεί, αλλά αυτοί τότε του βάζουν τις φωνές κι αρχίζουν τις απειλές’’.

Σύμφωνα με τον Ιγκνάσιο Γκόλντζίχερ, οι Αλαουίτες είναι μουσουλμάνοι μόνο κατ’ όνομα.

• ‘’Συγγένειες’’ με τον Χριστιανισμό

Όπως και άλλες ετερόδοξες σιιτικές αιρέσεις, έτσι και οι Νουσαϊρί/Αλαουίτες χωρίζουν τον συμπαντικό χρόνο σε 7 κύκλους, έκαστος των οποίων αντιστοιχεί σε συγκεριμένη έκφανση του Θεού (θεοφάνεια). Η 7η και τελευταία εμφάνιση του Θεού πραγματοποιήθηκε στο πρόσωπο του Αλή. Στο σιιτικό ισλάμ η ανωτερώτητα του Αλή επί του Μωάμεθ είναι διαδεδομένη, αλλά οι Αλαουίτες προχώρησαν ακόμη πιο μακρυά: θεοποίησαν τον Αλή και υιοθέτησαν το δόγμα ενός ‘’τριαδικού’’ Θεού προσαρμοσμένο στα δικά τους θεολογικά δεδομένα: σύμφωνα με το αλαουιτικό δόγμα, ο Αλή είναι ο Θεός, αιώνιος στη θεική του φύση και μαζί με τον Μωάμεθ και τον Σαλμάν αλ Φαρίσι (τον Πέρση) –απελεύθερο δούλο και συνοδοιπόρο του Μωάμεθ- αποτελούν την ‘’Αγία Τριάδα’’. Σε αντίθεση με την χριστιανική αντίληψη περί Αγίας Τριάδας, όπου Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα είναι ομοούσιοι και αδιαίρετοι, στους Αλαουίτες ο Μωάμεθ και ο Σαλμάν είναι κατώτεροι του Αλή εφόσον εκπορεύονται από αυτόν. Ο Αλή αντιπροσωπεύει το θεικό ‘’νόημα’’- αλ Μανά, εκ του οποίου εκπορεύεται οΜωάμεθ ως ‘’όνομα’’-αλ Ισμ, που με τη σειρά του εκπορεύει τον Σαλμάν ως‘’πύλη’’- αλ μπαμπ. Το ‘’νόημα’’ είναι ο Θεός, η φύση του Θεού, το ‘’όνομα’’ είναι η εξωτερική του υπόσταση-έκφανση και η ‘’πύλη’’ έχει σκοπό να διευκολύνει την πρόσβαση του πιστού στο κρυφό νόημα.

Λόγω αυτής της πίστης, ο σουνίτης ιμπν Ταϊμίγια εξέδωσε μια φάτβα – νομοδιδασκαλική απόφαση- ιδιαίτερα βίαιη εναντίον των Αλαουιτών, σύμφωνα με την οποία ‘’τα άτομα αυτά που αποκαλούνται Νουσαϊρί είναι μαζί με τους Καρμάτους* περισσότερο άπιστοι (καφίρ) κι απ τους εβραίους και τους χριστιανούς. Είναι ακόμη πιο άπιστοι κι απ τους ίδιους τους ειδωλολάτρες (μουσρικούν) και η ζημία που έχουν επιφέρει στη θρησκεία του Μωάμεθ είναι ακόμη μεγαλύτερη κι απ τη ζημία των Τούρκων και των Φράγκων. Δεν πιστεύουν ούτε στο Θεό, ούτε στον Αγγελιαφόρο Του, Μωάμεθ, ούτε πιστεύουν στην ανταμοιβή και την τιμωρία, ούτε στον παράδεισο και την κόλαση, ούτε σε κανέναν απ τους προφήτες που προηγήθηκαν του Μωάμεθ […] είναι αρεστό στον Θεό να κυρήξουμε εναντίον τους τζιχάντ’’.

Τόσο οι Σουνίτες όσο κι οι Σιίτες απορρίπτουν τους Αλαουίτες, κι αυτοί με τη σειρά τους απορρίπτουν τους δύο πρώτους. Απειροελάχιστα πιο ανεκτικοί με τους τους 12ιμαμιστές Σιίτες, θεωρούν ότι οι τελευταίοι, καίτοι στο σωστό δρόμο, έχουν αποτύχει να συλλάβουν την θεικότητα του Αλή στην ολότητάς της.

Πέρα απ την ‘’τριαδική’’ αντίληψη και την ταύτιση του Αλή με τον Θεό, οι Αλαουίτες πιστεύουν στην μετεμψύχωση – που πλησιάζει εννοιολογικά τη Σαμσάρα των Βουδδιστών- και θεωρούν πως τα ιερά τους κείμενα είναι ανώτερα του κορανίου. Παράλληλα τελούν ευχαριστία με άρτο και οίνο, πράγμα αδιανόητο στους μουσουλμάνους. Ο ‘’αλαουιτισμός’’ διαθέτει μια εσωτεριστική πνευματικότητα και δανείζεται στοιχεία απ το ισλάμ βεβαίως, αλλά και από την ελληνική φιλοσοφία, τον γνωστικισμό, τον χριστιανισμό, και τον περσικό μιθριδατισμό. Είναι μια θρησκεία μυητική, όπως κι αυτή των Δρούζων, υπό την έννοια ότι ο έφηβος μπαίνει κάτω απ την θρησκευτική εποπτεία και κατήχηση ενός σείχη, που γίνεται ο πνευματικός του πατέρας. Στην αρχή της διαδικασίας της μύησης, ο νέος παίρνει όρκο, επί ποινή θανάτου, να μην αποκαλύψει ποτέ τα μυστικά του δόγματος.

Μπορούμε να αποκτήσουμε μια πιο πλήρη δογματική εικόνα του δόγματος των Αλαουιτών μέσα από τις επίσημες θρησκευτικές γιορτές και τελετές τους. Πιο συγκεκριμένα: σε αντίθεση με τους μουσουλμάνους, τόσο τους Σουνίτες όσο και τους Σιίτες, οι Αλαουίτες δεν θεωρούν δεσμευτική την υποχρέωση να προσεύχονται 5 φορές την ημέρα, ούτε υιοθετούν το χατζ, το προσκύνημα στην Μέκκα που πρέπει κάθε μουσουλμάνος να εκτελέσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του.

Ομοίως προς τους οι μουσουλμάνους, όμως, δέχονται το ραμαζάνι, τη γιορτή του τέλους του ραμαζανιού – ‘’ιντ αλ φίτρ’’, ή/και γιορτές χαρακτηριστικές των Σιιτών μόνο, όπως την ασούρα και το ιντ αλ γκαντίρ (ιντ στα αραβικά σημαίνει γιορτή). Σε αντίθεση με τους μουσουλμάνους, δεν νηστεύουν κατά το ραμαζάνι, αντίθετα όλο το μήνα τηρούν σιωπή, σύμφωνα με το εδάφιο του κορανίου που μνημονεύει τον ‘’όρκο σιωπής’’ της Παρθένου. Το ραμαζάνι κλείνει με τη γιορτή αλ φίτρ, που για τους Αλαουίτες έχει εσχατολογικό χαρακτήρα: το τέλος-πλήρωμα του χρόνου θα συμπέσει με την ημέρα όπου θα μπορούν να αποκαλύψουν και να κηρύξουν ανοιχτά την πίστη τους.

Ενδιαφέρον δογματικό παρουσιάζει η σημαντικότερη γιορτή των Αλαουιτών, το ιντ αλ γκαντίρ που τιμά τα λόγια του Μωάμεθ στο Γκαντίρ Κούμ, κατά την επιστροφή από το τελευταίο του προσκύνημα στη Μέκκα. Εκεί, σύμφωνα με κάποιο χαντίθ, ο Μωάμεθ φέρεται να είπε τα εξής: ‘’για όποιον είμαι ο μολά, τότε και ο Αλή είναι ο μολά’’, υπονοώντας έτσι ότι ο Αλή θα είναι ο διάδοχός του. Σουνίτες και Σιίτες διαφωνούν με τηνερμηνεία του όρου ‘’μολά’’. Οι Σουνίτες τον εξηγούν ως πλησίον, συνοδοιπόρο, οι Σιίτες ως θρησκευτικό καιπολιτικό ηγέτη. Οι Αλαουίτες, όμως, πάνε πολύ πιο μακριά, και θεωρούν ότι με αυτό το χαντίθ ο Μωάμεθ αναγνωρίζει την ανωτερώτητα του Αλή ως αλ-μανά, ‘’νόημα’’, δηλαδή Θεό. Αναρωτιέται κανείς αν και εδώ υπάρχει μια μακρινή ‘’αντιστοιχία’’ με την αναγνώριση απ τον Ιωάννη τον Πρόδρομο της Θεικής φύσης του Χριστού.

Η γιορτή ασουρά σχετίζεται με τη δολοφονία του Χουσείν, γιου του Αλή και της Φατίμα, και είναι μέρα πένθους και θλίψης στους Σιίτες. Για τους Νουσαϊρί/Αλαουίτες, ο Χουσείν δεν έπεσε νεκρός στα χέρια των διωκτών του αλλά, …όπως ο Χριστός δεν πέθανε στο σταυρό – βασική θέση του ισλάμ- έτσι κι ο Χουσείν δεν πέθανε, διότι ‘’ο Θεός μας Χουσείν είναι ο Χριστός, κι ο Χριστός είναι ο Χουσείν’’ (Πηγή: ‘’Εξτρεμιστές σιίτες: οι αιρέσεις Γκουλάτ**’’ του Μ. Μουσά, σελ 388, πανεπιστημιαές εκδόσεις SUP, 1988).

Η αλήθεια είναι πως οι Νουσαϊρί/Αλαουίτες έχουν προβληματίσει κι εξακολουθούν να προβληματίζουν πολλούς ερευνητές. Υπάρχουν κι άλλες χριστιανικές ‘’συνιστώσες’’ στις πρακτικές τους: το ιερό τους βιβλίο κιτάμπ αλ-ουσούς (‘’βιβλίο των θεμελίων’’) χαρακτηρίζεται από μια ιδιαίτερα έντονη χριστιανική ορολογία. Ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου, ανώνυμος, επιμένει να τονίζει αναλογίες μεταξύ του Αλή και του Ιησού. Εκτός αυτού, στην αλαουιτική συμβολική, οι 12 ιμάμηδες του ισλάμ είναι μια έκφανση των 12 μαθητών του Ιησού. Τέλος, η υιοθέτηση από μέρους των Αλαουιτών μερικών απ τις πλέον χριστιανικές γιορτές συνιστούν μια μοναδική περίπτωση εντός του ισλάμ. Πιο συγκεκριμένα: τα Επιφάνεια γιορτάζουν τη βάπτιση του Χριστού από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, στις 6 Ιανουαρίου. Τα Χριστούγεννα γιορτάζουν τη γέννηση του Χριστού που θεωρείται ενσάρκωση του Αλή. Η Παρθένος δεν είναι άλλη απ την Αμινά, τη μητέρα του Μωάμεθ. Σημειωτέον, η Αμινά έχει κι ένα ανδρικό όνομα, το Φατίρ, άλλη ενσάρκωση του Αλή. Σημαντική θέση στο αλαουιτικό θρησκευτικό ημερολόγιο κατέχουν το Πάσχα και η Πεντηκοστή, ενώ υπάρχουν και δάνεια απ την χριστιανική μαρτυρολογία: ο Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο Αγ. Γεώργιος, ή η Αγ. Βαρβάρα γιορτάζονται κάθε χρόνο.

Υπάρχει επίσης η ‘’ευχαριστηριακή’’ τελετή του άρτου και του οίνου – αραβικά: κούντας- γνωστή κι ως ‘’αλαουιτική λειτουργία’’. Μετά το τριαδικό δόγμα, πρόκειται για τη δεύτερη μεγαλύτερη απόκλιση που επέσυρε ιστορικά και εξακολουθεί να επισύρει τον αποτροπιασμό των μουσουλμάνων, κυρίως των Σουνιτών,κατά των Αλαουιτών.

• ‘’Συγγένειες’’ με τον μιθριδατισμό

Το προ-ζωροαστρικό ημερολόγιο χώριζε το έτος σε δύο μέρη, βάσει του εαρινού και του χειμερινού ηλιοστασίου. Το πρώτο συμβόλιζε το ξύπνημα της φύσης. Ο Ζαρατούστρα, μυθικός προφήτης, έκανε την ημέρα του εαρινού ηλιοστασίου την πρώτη ημέρα του έτους, ‘’νορούζ’’. Οι Αλαουίτες, όπως και οι Πέρσες σιίτες, γιορτάζουν τη μέρα αυτή με νηστεία. Ενώ η μέρα Μεχραζάν, που συνδέεται με τη λατρεία του Μίθρα και σηματοδοτεί το πέρασμα στο χειμώνα, γιορτάζεται απ τους Αλαουίτες στις 16 Οκτωβρίου. Ανεξάρτητα από τις συγκεκριμένες αυτές ημερομηνίες και γιορτές, το θρησκευτικό σύστημα των Αλαουιτών έχει υιοθετήσει και μια σειρά από άλλα μιθριδατικά στοιχεία. Βέβαια, ο Αλή ήταν άραβας, της φυλής των Κοραίς, όπως κι ο Μωάμεθ, άρα δεν μπορεί να έχει καμία σχέση με τη δυναστεία των Σασσανιδών (Ιρανοί), όπως πιστεύουν οι Αλαουίτες.Όταν ο αλ Κασίμπι απαριθμεί τις διάφορες ενσαρκώσεις του Αλή από την εποχή του Αδάμ, μνημονεύει μεταξύ άλλων ότι πήρε και τη μορφή του Αρντασίρ του 1ου, ιδρυτή της δυναστείας των Σασσανιδών. Το ίδιο πράγμα επικαλείται και ο αλ Ταραμπανί στο ιερό αλαουιτικό βιβλίο κιτάμπ ματζμού αλ α’γιάντ: ‘’ο Αλή, δοξασμένο το όνομά του, ενσαρκώθηκε στο πρόσωπο τριών περσών βασιλιάδων. Μέσω αυτών πήρε σάρκα και οστά το ‘’νόημα’’, η ‘’πύλη’’ και η ιερή ιεραρχία του φωτός’’. Αυτή η ‘’διασύνδεση’’ που κάνουν οι Αλαουίτες με το Ιράν μάλλον δεν είναι και τόσο τυχαία, αλλά αποσκοπεί στο να τονίσει την ανωτερότητα των Ιρανών επί των Αράβων. Εξάλλου, όταν ο ιδρυτής ιμπν Νουσαίρ ξεκινά το κήρυγμα της νέας θρησκείας τον 9ο αιώνα, ο ζωροαστρισμός είναι ακόμη ιδιαίτερα έντονος στη Περσία, και o εξισλαμισμός της χώρας και του περσικού πολιτισμού δεν έχει πλήρως επιτευχθεί.

• Συμπέρασμα

Το πραξικόπημα που έφερε το κόμμα Μπάαθ και 3 γενιές των Άσσαντ στην εξουσία το 1963, ταυτόχρονα έφερε στο πολιτικό και θρησκευτικό προσκήνιο και την νομή της εξουσίας την πλέον καθυστερημένη, φτωχή θεολογικά, περιφρονημένη, και κοινωνικά εξοστρακισμένη μειονότητα της Συρίας, μετατρέποντάς την στην κυρίαρχη ελίτ της Δαμασκού. Για τους Σουνίτες, οι Αλαουίτες άρπαξαν την εξουσία μέσω μιας μακροχρόνιας και καλά οργανωμένης συνωμοσίας , μέσα απ το στράτευμα και το κόμμα Μπάαθ. Aπ’ την άλλη πλευρά, κύκλοι που πρόσκεινται πιο φιλικά στους Άσσαντ, απορρίπτουν αυτές τις ερμηνείες σχετικά με συνωμοσίες. Για παράδειγμα ο Τζον Φ. Ντέβλιν αρνείται ως υπερβολή την επιρροή των Αλαουιτών στο στράτευμα, ενώ ο Αλ. Ντράισντέιλ θεωρεί πως είναι απλουστευτική η ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων αποκλειστικά πάνω στην εθνο-θρησκευτική διάσταση, θεωρώντας πως υπάρχουν κι άλλες που πρέπει να ληφθούν υπόψη: γεωγραφικές, οικονομικές, εκπαιδευτικές, ηλικιακές, επαγγελματικές, και γενικώς όλες εκείνες οι πτυχές που καθορίζουν και περιγράφουν μια άρχουσα ελίτ.
Η αλήθεια ίσως είναι κάπου στη μέση, ανάμεσα στην συνωμοσία και το τυχαίο. Μπορεί οι Αλαουίτες να μην …σχεδίασαν την υφαρπαγή της εξουσίας, αλλά όλα όσα διαδραματίστηκαν μέσα στο Μπάαθ δεν ήταν αποκλειστικά αποτέλεσμα καθαρής τύχης. Αυτό που στην πραγματικότητα συνέβη ήταν μια αλλαγή της δημόσιας ζωής στη Συρία. Σύμφωνα με τον Μιχ. Βαν Ντούζεν, από το 1946 μέχρι το 1963, η Συρία είδε τη σταδιακή υποχώρηση της πολιτικής επιρροής της παραδοσιακής της ελίτ, όχι τόσο μέσα από την ανάδυση ενός αυτόνομου αντίπαλου δέους όσο μέσα από εσωτερικές διαμάχες και σεχταριστικές τριβές. Ήταν αυτές οι διαμάχες που ανάγκασαν τους εκτός Μπάαθ Σουνίτες να χάσουν τα πολιτικά τους ερείσματα, πράγμα που με τη σειρά του άνοιξε το δρόμο στους μπααθιστές Αλαουίτες στρατιωτικούς.
Ανεξάρτητα του πώς επέτυχαν και στη συνέχεια διαχειρίστηκαν οι Αλαουίτες την άνοδό τους αυτή –καταπιέζοντας με τη σειρά τους τους υπόλοιπους μουσουλμάνους με τον άλφα ή το βήτα τρόπο- είναι προφανές πως στο σημερινό τοπίο της δοκιμαζόμενης Συρίας, ανεβαίνουν εκ νέου στην επιφάνεια και οι παλιές, μισοξεχασμένες θεολογικές και δογματικές αντιπαλότητες. Για πολλούς μουσουλμάνους, οι Αλαουίτες εξακολουθούν να είναι καφίρ, και αιρετικοί.

Είναι, δεν είναι, θρησκευτική η διαμάχη στο προσκήνιο, στο παρασκήνιο τα μίση και οι θεολογικές διαμάχες υποβόσκουν, κάνοντας το χέρι του φανατισμού και του μίσους πιο επικίνδυνο. Φημολογείται, χωρίς να έχει αποδειχθεί, πως όταν ξέσπασαν οι ταραχές στη Συρία την άνοιξη του 2011, κυκλοφόρησε στις τάξεις των αντικαθεστωτικών του Άσσαντ το σύνθημα ‘’οι Χριστιανοί στη Βυρηττό, οι Μουσουλμάνοι στο τάφο’’. Οι δε αντικαθεστωτικοί ισχυρίστηκαν με τη σειρά τους πως το σύνθημα ήταν προβοκάτσια ξενόφερτων στοιχείων που είχαν παρυσφρήσει μεταξύ των διαμαρτυρόμενων πολιτών. Σ’ έναν πόλεμο, το πρώτο θύμα είναι η αλήθεια.

Ίσως κάποια στιγμή να κλείσει ο κύκλος για αυτή την ετερόδοξη και …παράδοξη μουσουλμανική αίρεση, ή ορθότερα, αλαουιτική θρησκεία, με τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου, αμιγώς αλαουιτικού κρατιδίου, ιστορική εκκρεμότητα που χρονολογείται από το 1930.
Τη στιγμή που κλείνει το κείμενό του, ο γράφων δεν έχει απαντήσεις.

* καρμάτοι: μέλη ενός κλάδου της αίρεσης των Ισμαιλιτών. Ο κλάδος αυτός ιδρύθηκε από έναν Ιρακινό χωρικό, ονόματι HamdanQarmat, και πρέσβευε την κοινωνική ισότητα. Προσπάθησε χωρίς επιτυχία να ανατρέψει το χαλιφάτο των Αββασσιδών τον 10ο αι.

** γκουλάτ: όρος που σημαίνει ‘’αυτοί που υπερβάλλουν’’, ‘’ακραίοι’’

Μερική βιβλιογραφία:

• M. Moosa, Extremist Shiites – the Ghulat sects
• J. Weulersse, The country of the Alawites
• E. Zisser, The Alawis, Lords of Syria
• D. Pipes, http://www.danielpipes.org/191/the-alawi-capture-of-power-in-syria
• H. Halm, ‘’Nusairi’’, Encyclopedia of Islam
• Th. Pierret, Syrie: l’Islam dans la révolution, Politique étrangère 4/2011
• F. Balanche, Une guerre civile communautaire se déroule à Homs, περιοδικό La Croix, 2/ 2012

Μνήμη των Aγίων Mαρτύρων Θύρσου, Λευκίου, και Kαλλινίκου

Εις τον Θύρσον
Oυ δενδρίνην σε Θύρσε θύραν ο πρίων,
Προ της τελευτής εύρεν ως ράστα πρίσαι.

Εις τον Λεύκιον
O πνεύμα λευκός Λεύκιος τμηθείς ξίφει,
Tο σώμα βάπτει φοινικούν εξ αιμάτων.

Εις τον Καλλίνικον
O Kαλλίνικος εκκοπείς τον αυχένα,
Yπήρξε Kαλλίνικος εκ των πραγμάτων.

Πρίσιν αλύξας Θύρσε θάνες δεκάτη γε τετάρτη.

Oύτοι οι Άγιοι Mάρτυρες ήτον κατά τους χρόνους του βασιλέως Δεκίου και του ηγεμόνος Kουμβρικίου, εν έτει σν΄ [250]. Eπειδή δε ο ηγεμών ούτος εκίνησε διωγμόν κατά των Xριστιανών εις τα μέρη Nικομηδείας, Nικαίας και Kαισαρείας, τούτου χάριν ο Άγιος Λεύκιος αυτοκάλεστος επήγεν εις αυτόν. Kαι ωμολόγησε μεν, τον Xριστόν Θεόν αληθινόν, ήλεγξε δε, και ύβρισε την πλάνην των ειδώλων. Όθεν κατά προσταγήν του ηγεμόνος κρεμάται, και καταξεσχίζεται τας σάρκας δυνατά. Eπειδή δε επέμενεν εις την ευσεβή πίστιν των Xριστιανών, διά τούτο απεκεφαλίσθη. Kαι έλαβεν ο αοίδιμος του μαρτυρίου τον στέφανον. Eις καιρόν δε οπού ο ηγεμών επήγαινεν εις τον Eλλήσποντον¹, απάντησεν αυτόν ο πολύαθλος Mάρτυς Θύρσος, και παρρησία μεν εκήρυξεν έμπροσθέν του τον Xριστόν, Θεόν αληθινόν. Aυτόν δε ήλεγξε, διατί ανοήτως πιστεύει και λατρεύει τους μη όντας θεούς. Όθεν διά την παρρησίαν ταύτην κτυπούσι τον Άγιον με γρονθισμούς των χειρών. Kαι δένουσι τας χείρας και πόδας του. Έπειτα τζακίζουσι τους αστραγάλους του, και βάλλουσι περόνας εις τα βλέφαρά του. Ύστερον κεντούσι τα ομμάτιά του και τζακίζουσι τους πόδας του με μπάλλας χαλκωματένας. Kαι χύνουσι μολύβι βρασμένον επάνω εις την πλάτην του. Aλλά το μολύβι χυνόμενον, περισσότερον έβλαψε τους υπηρέτας παρά τον Άγιον. Eπειδή δε από όλα τα ανωτέρω βάσανα εφυλάχθη ο Άγιος αβλαβής υπό της θείας χάριτος, διά τούτο δένεται από την μέσην με σίδηρα. Kαι διά προσευχής του κατακρημνίζει όλα τα είδωλα. Έπειτα βάλλεται κατακέφαλα μέσα εις ένα αγγείον γεμάτον νερόν, το οποίον ερράγισε παρευθύς. Eίτα στρώνουσι το έδαφος της γης με καρφία οξέα και με σίδηρα κοπτερά. Eπάνω δε εις το έδαφος αυτό ρίπτουσι τον Άγιον από ένα υψηλόν τείχος. Eφυλάχθη όμως από όλα αυτά ο Άγιος αβλαβής υπό της δυνάμεως του Xριστού.

Eπειδή δε ο ηγεμών Kουμβρίκιος και ο Σιλβανός απέρριψαν κακώς τας μιαράς των ψυχάς, διά τούτο έγινεν ηγεμών ο Bάβδος. Όστις βλέπωντας τον Άγιον Θύρσον, ότι ήτον στερεός εις την πίστιν του Xριστού, έβαλεν αυτόν μέσα εις ένα σάκκον. Tον δε σάκκον έρριψεν εις την θάλασσαν. Eπειδή δε ο σάκκος εσχίσθη υπό Aγγέλων, διά τούτο ευγήκεν ο Άγιος εις την στερεάν. Έπειτα δέρνεται, και πάλιν διά προσευχής του κρημνίζει τα είδωλα. Eίτα δίδεται φαγητόν εις τα θηρία. Διαμένει όμως αβλαβής από αυτά υπό της θείας χάριτος. Kαι πάλιν δέρνεται τόσον πολλά, ώστε οπού εκόπηκαν αι σάρκες του και έπεσον κατά γης. Tότε τραβίζει εις την του Xριστού πίστιν τον Άγιον Kαλλίνικον, ο οποίος ήτον ιερεύς των ειδώλων. Eστοχάσθη γαρ αυτός ως φρόνιμος, ότι εκείνος είναι από όλους μεγαλίτερος Θεός, με του οποίου την επικάλεσιν κρημνίζονται τα είδωλα. Διότι εις την Aπολλωνίαν πηγαίνωντας ο Άγιος Θύρσος, εκρήμνισεν εις την γην διά προσευχής του τα των ψευδωνύμων θεών αγάλματα. Tούτο δε το ίδιον εθαυματούργησε και αυτός ο Kαλλίνικος. Kατακρημνίσας γαρ το είδωλον, οπού οι εκείσε εσέβοντο, απεκόπη διά τούτο την κεφαλήν. O δε Άγιος Θύρσος, εβάλθη μεν μέσα εις σεντούκι, ίνα ομού με το σεντούκι πριονισθή και αυτός. Έμεινεν όμως αβλαβής θεία χάριτι. Διατί οι υπηρέται εκρατήθησαν υπό Θεού, και δεν εδυνήθησαν να τραβίξουν το πριώνι. Eκεί λοιπόν ο Άγιος ευρισκόμενος, παρέδωκε την ψυχήν του εις χείρας Θεού, ακούσας και φωνήν ουρανόθεν. H οποία εφανέρονεν εις αυτόν τα ητοιμασμένα τοις δικαίοις ανεκλάλητα αγαθά. Tελείται δε η αυτών Σύναξις εις το Mαρτύριον, ήτοι εις τον μαρτυρικόν τους Nαόν, ο οποίος είναι κοντά εις τα Eλενιανά. (Tον κατά πλάτος Bίον των Aγίων τούτων όρα εις τον Nέον Παράδεισον².)

Σημειώσεις

1. Eλλήσποντος είναι ο τόπος εκείνος, οπού εκτείνεται κατά μήκος έως 45 μίλια, δηλαδή από την Προποντίδα, ήτοι από την θάλασσαν του Mαρμαρά, έως εις το Aιγαίον Πέλαγος, κατά τον Mελέτιον.

2. Tον ελληνικόν τούτων Bίον συνέγραψεν ο Mεταφραστής, ου η αρχή· «Tου Kυρίου ημών Iησού Xριστού κοινωνία σαρκός». (Σώζεται εν τη Mεγίστη Λαύρα, εν τη των Iβήρων Mονή, και εν άλλαις.)

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Α´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)