Αρχική Blog Σελίδα 8

Mνήμη των Aγίων Aποστόλων Eυόδου και Oνησιφόρου (7 Σεπτεμβρίου)

Μνήμη των Aγίων Aποστόλων Eυόδου και Oνησιφόρου

Εις τον Εύοδον
Oδόν τρέχων Eύοδος ευθείαν λόγου,
Kαι πάντας αυτήν εκδιδάσκων ην τρέχειν.

Εις τον Ονησιφόρον
Φέρειν όνησιν πάσιν Oνησιφόρος,
Φερωνύμως έσπευδε κηρύττων Λόγον.

O Άγιος Aπόστολος Eύοδος ήτον ένας από τους Eβδομήκοντα Aποστόλους, και έγινεν Eπίσκοπος εις την μεγάλην Aντιόχειαν ύστερον από τον Aπόστολον Πέτρον. Aυτός λοιπόν, αφ’ ου έγινε κήρυξ μεγαλόφωνος του Eυαγγελίου, και έλαμψεν εις όλας τας αρετάς, απήλθε προς Kύριον. O δε Άγιος Oνησιφόρος, τον οποίον αναφέρει ο Aπόστολος Παύλος εν τη προς Tιμόθεον δευτέρα επιστολή λέγων· «Δώη Kύριος έλεος τω Oνησιφόρου οίκω, ότι πολλάκις με ανέψυξε και την άλυσίν μου ουκ επησχύνθη» (B΄ Tιμ. α΄, 16), ούτος, λέγω, έγινεν Eπίσκοπος Kολοφώνος: ήτοι του νυν τουρκιστί λεγομένου Σουγαντζικίου, του εν τη Mικρά Aσία ευρισκομένου. Φανείς δε επιτήδειος εις τους λόγους και ανδρειότατος, και μέχρις αίματος στερεώσας την του Xριστού πίστιν, μετέβη εις ουρανούς. Kαι τώρα συναγάλλεται εις τας αιωνίους μονάς, μαζί με τον χορόν των Aποστόλων και των κηρύκων της πίστεως1.

Σημείωση

1. Όρα περί του Oνησιφόρου τούτου και εις το Συναξάριον της Aγίας Θέκλης, κατά την εικοστήν τετάρτην του παρόντος μηνός. Σημείωσαι δε, ότι περιττώς γράφεται εδώ παρά τοις Mηναίοις η μνήμη και το Συναξάριον του Aγίου Iερομάρτυρος Στεφάνου Πάπα Pώμης. Tαύτα γαρ γράφονται κατά την τρίτην του Aυγούστου.

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Α´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Ὁμιλία εἰς τὸ Εὐαγγέλιον τῆς Κυριακῆς πρὸ τῆς Ὑψώσεως

Ἀρχιμανδρίτου Φωτίου Ἰωακεὶμ

«Οὕτω γὰρ ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον,
ὥστε τὸν Υἱὸν αὐτοῦ τὸν Μονογενῆ ἔδωκεν,
ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν, μὴ ἀπόληται,
ἀλλ’ ἔχει ζωὴν αἰώνιον.»
 

Ἡ σημερινὴ Κυριακή, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, εἶναι καὶ ὀνομάζεται Κυριακὴ πρὸ τῆς Ὑψώσεως, ἐπειδὴ προηγεῖται τῆς μεγάλης ἑορτῆς τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, δηλαδὴ τῆς 14ης  Σεπτεμβρίου. Καὶ ἡ Ἐκκλησία μας, γιὰ νὰ μᾶς βοηθήσει, νὰ μᾶς καθοδηγήσει νὰ προετοιμαζόμαστε γιὰ τὶς μεγάλες Δεσποτικὲς Ἑορτές, ἀλλά, καὶ μετὰ τὸν ἑορτασμό τους, νὰ μὴν τὶς λησμονοῦμε, νὰ μὴ λησμονοῦμε τὶς εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ, ποὺ μᾶς δόθηκαν μὲ τὰ ἑορταζόμενα γεγονότα ἀπὸ τὴν ἐπὶ γῆς ζωὴ τοῦ Σωτήρα μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, θέσπισε νὰ ἔχουμε Κυριακὴ πρὸ καὶ μετὰ τὶς ἑορτὲς αὐτές, ἀλλὰ καὶ προεόρτια καὶ μεθέορτα, μέχρι τὴ λεγόμενη ἀπόδοση τῆς ἑορτῆς, ὁπότε κλείνει καὶ ὁ σχετικὸς ἑορταστικὸς κύκλος. Καὶ σ’ αὐτὲς τὶς περιόδους, σ’ αὐτὲς τὶς Κυριακές, καθόρισε ἡ Ἐκκλησία, οἱ ἅγιοι Πατέρες, νὰ διαβάζονται στὸν ναὸ οἱ ἁρμόδιες ἀποστολικὲς καὶ εὐαγγελικὲς περικοπές, ποὺ μᾶς βοηθοῦν νὰ μποῦμε στὸ πνεῦμα, στὴν κατανόηση τῶν κοσμοσωτηρίων γεγονότων, ποὺ ἑορτάζουμε.

Ἔτσι καὶ σήμερα, μόλις διαβάσαμε μία σύντομη μέν, ἀλλὰ γεμάτη πνευματικὸ βάθος καὶ ἅγια νοήματα εὐαγγελικὴ περικοπή, ποὺ ἀναφέρεται στὸ ἀπολυτρωτικὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ μας, κορυφαία πράξη τοῦ ὁποίου ὑπῆρξε ἡ σταυρική Του θυσία. Κι αὐτό, γιατὶ ἡ ἑορτὴ τῆς Ὑψώσεως ποὺ ἐπίκειται, θεωρεῖται ὅπως ἡ Μεγάλη Παρασκευή, ἡ ἡμέρα τοῦ Πάθους τοῦ Χριστοῦ, γι’ αὐτὸ καὶ κατ᾽ αὐτὴ τὴν ἡμέρα τηροῦμε ἐπίσης αὐστηρὴ νηστεία. Ἡ περικοπὴ αὐτὴ περιέχεται στὸν σπουδαῖο ἐκεῖνο διάλογο, ποὺ εἶχε κάποια νύκτα ὁ Κύριος μὲ τὸν Νικόδημο, ποὺ ἀκριβῶς γι’ αὐτὸ τὸν διάλογο ὀνομάστηκε νυκτερινὸς μαθητὴς τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι αὐτός, ποὺ μαζὶ μὲ τὸν Ἀριμαθαῖο Ἰωσὴφ ἐνταφίασαν τὸν Κύριο.

Τὸ πρῶτο μέρος τῆς περικοπῆς ἀναφέρει ἕνα γεγονὸς ἀπὸ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ποὺ ἦταν σύμβολο καὶ προτύπωση τῆς Σταύρωσης τοῦ Χριστοῦ, γιὰ νὰ συνδέσει τὴν ἡμέρα μὲ τὴν ἐπερχόμενη ἑορτὴ τῆς Ὕψωσης τοῦ Σταυροῦ. Ποιό εἶναι τὸ γεγονὸς αὐτό; Κατὰ τὴ δύσκολη ἐκείνη πορεία τῶν Ἰσραηλιτῶν ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο πρὸς τὴ Γῆ τῆς Ἐπαγγγελίας, τὴν Παλαιστίνη, ποὺ διάρκεσε σαράντα χρόνια, μία ἀπὸ τὶς δοκιμασίες ποὺ ἐπέτρεψε ὁ Κύριος στοὺς ἀγνώμονες Ἑβραίους, γιὰ νὰ τοὺς τιμωρήσει νὰ μετανοήσουν, ἦταν κι αὐτή: Σ’ ἐκείνη τὴν ἐρημιὰ ἔστειλε δηλητηριώδη φίδια, ποὺ δάγκωναν καὶ θανάτωναν τοὺς ἀνθρώπους. Ὅταν μετανόησαν καὶ ταπεινώθηκαν οἱ σκληροτράχηλοι Ἰουδαῖοι, παρακάλεσε ὁ Μωυσῆς τὸν Κύριο νὰ τοὺς δείξει τρόπο νὰ σωθοῦν. Κι ὁ εὔσπλαγχνος Κύριος εἶπε στὸν Μωυσῆ καὶ κατασκεύασε ἕνα χάλκινο φίδι. Καὶ τοῦ εἶπε νὰ σταθεῖ σ’ ἕνα ψηλὸ σημεῖο καὶ νὰ πεῖ στοὺς Ἰουδαίους, ὅτι, ὅποιον δαγκώσουν τὰ φίδια, νὰ γυρίζει νὰ βλέπει τὸ χάλκινο φίδι, ποὺ θὰ κρατοῦσε ὁ Μωυσῆς ὑψωμένο ψηλά. Καὶ πράγματι, ὢ τοῦ θαύματος, ὅποιος στὴ συνέχεια ἔκανε ἔτσι, δὲν πέθαινε, ἀλλ’ ἀμέσως θεραπευόταν. Σὲ τοῦτο τὸ ἱστορικὸ γεγονός, πρῶτος ὁ ἴδιος ὁ Κύριός μας, ὅπως ἀκούσαμε στὴ σημερινὴ περικοπή, καὶ κατόπιν οἱ ἅγιοι Πατέρες, εἶδαν τὴν προτύπωση τοῦ Σταυρικοῦ Πάθους. Γιατί, πράγματι, ὅποιος ἀτενίσει μὲ πίστη τὸν Χριστό μας, ποὺ ἑκουσίως ὑψώθηκε στὸ ξύλο τοῦ Σταυροῦ, ὅπου μᾶς ἁγίασε καὶ ἔσωσε μὲ τὸ αἷμα Του, τὰ δηλητηριώδη φίδια τοῦ διαβόλου, τῶν παθῶν καὶ τῆς ἁμαρτίας δὲν τὸν θανατώνουν πιά! Γιατὶ μὲ τὴ μετάνοια καὶ ἐξομολόγησή μας, μὲ τὴ Χάρη τῆς ἀπολύτρωσης, ποὺ πήγασε ἀπὸ τὸ Σταυρικὸ Πάθος, λαμβάνουμε τὴ θεραπεία τῶν παθῶν, τὴν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας! Δόξα τῇ ἁγίᾳ Σταυρώσει Σου· δόξα τοῖς ἀχράντοις Σου Πάθεσι, Κύριε!

Τὸ δεύτερο τμῆμα τῆς περικοπῆς μᾶς ἀποκαλύπτει τὸ βαθύτερο νόημα τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Κυρίου, τὸν ὕψιστο σκοπὸ τῆς ἔλευσής Του στὸν κόσμο. Αὐτό, ποὺ τονίζεται ἐδῶ μὲ ἔμφαση, εἶναι τὸ κίνητρο αὐτῆς τῆς θείας Οἰκονομίας, τῆς θεϊκῆς Συγκατάβασης: Ὁ Θεός, ὅπως εἶχε τὸ προαιώνιο σχέδιό Του γιὰ τὴ Δημιουργία ὅλου τοῦ κόσμου, αἰσθητοῦ καὶ νοητοῦ, παρακινούμενος ἀπὸ τὴν ἀγάπη Του νὰ πλάσει κι ἄλλα ὄντα, ποὺ νὰ μετέχουν αὐτῆς τῆς ἀγάπης, ἔτσι εἶχε καὶ τὸ σχέδιο τῆς ἀπολυτρώσεώς μας, παρακινούμενος καὶ πάλιν ἀπὸ τὴν ἀγάπη Του καὶ μόνο. Ἠ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ἀδελφοί, εἶναι τὸ κλειδὶ γιὰ τὴν κατανόηση, στὸν βαθμὸ ποὺ μᾶς εἶναι δυνατόν, τοῦ μυστηρίου τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας. Ὁ Θεὸς ἀγαπᾶ ὅλο τὸν κόσμο, ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Καὶ τοὺς ἀγαπᾶ μὲ μία ἀγάπη ἀνέκφραστη, ποὺ δὲν μποροῦμε οἱ ἄνθρωποι νὰ κατανοήσουμε. Τὸ μέγεθος τῆς θείας ἀγάπης ἀποκαλύπτεται μὲ τὸ μέγεθος τῆς προσφορᾶς τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν κόσμο. Ὁ οὐράνιος Πατέρας προσφέρει τὸν Μονογενῆ Του Υἱὸ ὡς θυσία. Καὶ πρέπει, συνειδητοποιῶντας αὐτὴ τὴ θυσία, νὰ πλημμυρίσουν οἱ καρδιές μας ἀπὸ ἀπέραντη εὐγνωμοσύνη πρὸς τὸν Κύριο. Καὶ νὰ Τὸν ἀγαπήσουμε μὲ τὴ σειρά μας «ἐξ ὅλης ψυχῆς καὶ καρδίας καὶ διανοίας». Τὸ ἄλλο, ποὺ τονίζεται, εἶναι ὁ σκοπὸς τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως: «ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν, μὴ ἀπόληται, ἀλλ’ ἔχει ζωὴν αἰώνιον». Ὁ Χριστὸς ἦλθε στὸν κόσμο, σταυρώθηκε καὶ ἀναστήθηκε, γιὰ νὰ συντρίψει τὸν θάνατο, τὸν διάβολο καὶ τὴν ἁμαρτία, γιὰ νὰ σώσει τὸν κόσμο. Ἔτσι ὁ Σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ ἔγινε ἡ κλίμακα, ποὺ ἕνωσε τὴ γῆ μὲ τὸν οὐρανό, ἡ γέφυρα ποὺ ἔσμιξε τὰ ἐπίγεια μὲ τὰ ἐπουράνια! Γι’ αὐτὸ κι ὁ στίχος αὐτός, ποὺ συμπυκνώνει ὅλο τὸ νόημα τοῦ Εὐαγγελίου, ὀνομάστηκε  ‘‘ἡ βίβλος σὲ μικρογραφία’’, ἢ ‘‘τὸ χρυσοῦν ἐδάφιον’’.

Ποιοί, ὅμως, καὶ πόσοι σώζονται; Ὅλοι, «πᾶς» ἄνθρωπος. Ἀλλά, μὲ μιὰ βασικὴ προϋπόθεση· «πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν». Καὶ πίστη σημαίνει, ὄχι μόνο θεωρητικὴ ἀποδοχὴ τῶν ἀληθειῶν τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀλλὰ ἔμπρακτη ἐφαρμογὴ τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ: «Ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, τὰς ἐντολάς μου τηρήσει», εἶπεν ὁ Κύριος. «Πίστις δι’ ἀγάπης ἐνεργουμένη», κήρυξε ὁ ἀπόστολος Παῦλος.

Κι ἐμεῖς ἀδελφοί, ἀπὸ εὐγνωμοσύνη, ἀπὸ ἕνα ἅγιο φιλότιμο, ποὺ ἔλεγε κι ὁ ὅσιος Γέροντας Παΐσιος, ἀπὸ ἄκρα εὐγνωμοσύνη στὸν Χριστό μας, ποὺ ἔπαθε γιὰ μᾶς στὸν Σταυρό, τὴν Ὕψωση τοῦ ὁποίου ἑτοιμαζόμαστε νὰ ἑορτάσουμε, ἂς ἀγαπήσουμε ἐμπράκτως, μὲ ἀληθινὴ πίστη τὸν Κύριο, γιὰ νὰ ἀξιωθοῦμε νὰ συμβασιλεύσουμε μαζί Του, κατὰ τὴν ἀψευδή Του ὑπόσχεση: «ὅπου εἰμὶ ἐγὼ καὶ ὁ διάκονος ὁ ἐμὸς ἔσται». Ἀμήν! Γένοιτο, Κύριε!

Ἀποστολικὸ καὶ Εὐαγγελικὸ Ἀνάγνωσμα: Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου 2025

Εὐαγγέλιο Ἄνω Ζώδιας
Εὐαγγέλιο Ἄνω Ζώδιας

Σημείωση –  Οἱ πληροφορίες σχετικὰ μὲ τίς περικοπὲς τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Εὐαγγελίων, ἀντλοῦνται ἐκ τῶν Τυπικῶν Διατάξεων τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΕΟΡΤΗΣ (ΑΝΑΜΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΕΝ ΧΩΝΑΙΣ ΘΑΥΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ)
Πρὸς Ἑβραίους Ἐπιστολῆς Παύλου τὸ Ἀνάγνωσμα
2: 2-10

Ἀδελφοί, εἰ ὁ δι᾿ ἀγγέλων λαληθεὶς λόγος ἐγένετο βέβαιος, καὶ πᾶσα παράβασις καὶ παρακοὴ ἔλαβεν ἔνδικον μισθαποδοσίαν, πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας; Ἥτις ἀρχὴν λαβοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντων εἰς ἡμᾶς ἐβεβαιώθη, συνεπιμαρτυροῦντος τοῦ Θεοῦ σημείοις τε καὶ τέρασι καὶ ποικίλαις δυνάμεσι καὶ Πνεύματος ῾Αγίου μερισμοῖς κατὰ τὴν αὐτοῦ θέλησιν. Οὐ γὰρ ἀγγέλοις ὑπέταξε τὴν οἰκουμένην τὴν μέλλουσαν, περὶ ἧς λαλοῦμεν, διεμαρτύρατο δέ πού τις λέγων· «Τί ἐστιν ἄνθρωπος ὅτι μιμνήσκῃ αὐτοῦ, ἢ υἱὸς ἀνθρώπου ὅτι ἐπισκέπτῃ αὐτόν; Ἠλάττωσας αὐτὸν βραχύ τι παρ᾿ ἀγγέλους, δόξῃ καὶ τιμῇ ἐστεφάνωσας αὐτόν, πάντα ὑπέταξας ὑποκάτω τῶν ποδῶν αὐτοῦ»· ἐν γὰρ τῷ «ὑποτάξαι» αὐτῷ τὰ «πάντα» οὐδὲν ἀφῆκεν αὐτῷ ἀνυπότακτον. Νῦν δὲ οὔπω ὁρῶμεν αὐτῷ τὰ «πάντα ὑποτεταγμένα»· τὸν δὲ «βραχύ τι παρ᾿ ἀγγέλλους ἠλαττωμένον» βλέπομεν ᾿Ιησοῦν διὰ τὸ πάθημα τοῦ θανάτου «δόξῃ καὶ τιμῇ ἐστεφανωμένον», ὅπως χάριτι Θεοῦ ὑπὲρ παντὸς γεύσηται θανάτου. Ἔπρεπε γὰρ αὐτῷ, δι᾿ ὃν τὰ πάντα καὶ δι᾿ οὗ τὰ πάντα, πολλοὺς υἱοὺς εἰς δόξαν ἀγαγόντα, τὸν ἀρχηγὸν τῆς σωτηρίας αὐτῶν διὰ παθημάτων τελειῶσαι.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΕΟΡΤΗΣ (ΑΝΑΜΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΕΝ ΧΩΝΑΙΣ ΘΑΥΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ)
Ἐκ τοῦ κατὰ Λουκᾶν
10: 16-21

Εἶπεν ὁ Κύριος τοῖς ἑαυτοῦ Μαθηταῖς· Ὁ ἀκούων ὑμῶν ἐμοῦ ἀκούει, καὶ ὁ ἀθετῶν ὑμᾶς ἐμὲ ἀθετεῖ· ὁ δὲ ἐμὲ ἀθετῶν ἀθετεῖ τὸν ἀποστείλαντά με. Ὑπέστρεψαν δὲ οἱ ἑβδομήκοντα μετὰ χαρᾶς λέγοντες· Κύριε, καὶ τὰ δαιμόνια ὑποτάσσεται ἡμῖν ἐν τῷ ὀνόματί σου. Εἶπε δὲ αὐτοῖς· Ἐθεώρουν τὸν σατανᾶν ὡς ἀστραπὴν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ πεσόντα. ἰδοὺ δίδωμι ὑμῖν τὴν ἐξουσίαν τοῦ πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ, καὶ οὐδὲν ὑμᾶς οὐ μὴ ἀδικήσῃ. πλὴν ἐν τούτῳ μὴ χαίρετε, ὅτι τὰ πνεύματα ὑμῖν ὑποτάσσεται· χαίρετε δὲ ὅτι τὰ ὀνόματα ὑμῶν ἐγράφη ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Ἐν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἠγαλλιάσατο τῷ πνεύματι ὁ Ἰησοῦς καὶ εἶπεν· Ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις· ναί, ὁ πατήρ, ὅτι οὕτως ἐγένετο εὐδοκία ἔμπροσθέν σου.

Για τα προηγούμενα αποστολικά και ευαγγελικά αναγνώσματα πατήστε εδώ

Λόγος εἰς τὸ ἐν Χώναις τῆς Φρυγίας θαῦμα τοῦ Ἀρχιστρατήγου Μιχαὴλ (6 Σεπτεμβρίου)

Ἀρχιμανδρίτης Φώτιος Ἰωακεὶμ

«Ὁ Ταξιάρχης τῶν ἄνω Δυνάμεων,
Μιχαὴλ ὁ πρωτοστάτης τῶν θείων ταγμάτων,
σήμερον ἡμᾶς πρὸς πανήγυριν συνεκάλεσεν»

 

Πανήγυρη φαιδρὰ καὶ ἡμέρα πανσεβάσμια ἡ παροῦσα, ἀγαπητοί μου ἐν Κυρίῳ ἀδελφοί. Σήμερα ἡ ἁγία τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησία τιμᾶ καὶ γεραίρει δοξολογικὰ τὸ μέγιστο ἐν Χώναις θαῦμα τοῦ παμμεγίστου Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ καὶ δοξάζει τὸν Θεό, τὸν θαυμαστὸ καὶ μέσῳ τῶν ἀγγέλων καὶ μέσῳ τῶν ἁγίων Του.

Γι᾽ αὐτὸ καὶ συναθροιστήκαμε κι ἐμεῖς ἀπόψε στὸν περικαλλῆ τοῦτο ναὸ τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ τοῦ εὐλογημένου παλαίφατου χωριοῦ σας τῆς Πλατανιστάσας, γιὰ νὰ τιμήσουμε τὸν πρῶτο, τὸν πρωτοστάτη τῶν ἀσωμάτων ἀγγέλων Μιχαήλ, τὸν ἑστιάτορα καὶ προέξαρχο τῆς λαμπρῆς αὐτῆς ὁμήγυρης μαζὶ καὶ πανήγυρης.

Ὁ Θεός μας εἶναι ἀγάπη, εἶναι ἡ ἀγάπη«Ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστίν», κατὰ τὴν ὑψήγορη τοῦ μαθητῆ τῆς ἀγάπης ρήση (Α´ Ἰω. 4, 8). Καί, ἀπὸ αὐτή του τὴν ἀγάπη κινούμενος, θέλησε νὰ δημιουργήσει ὑπάρξεις λογικές, ποὺ νὰ μετέχουν στὴ Χάρη Του. Ταυτόχρονα, ὁ Θεὸς εἶναι Φῶς, «τὸ Φῶς τὸ ἀληθινὸν» καὶ προαιώνιο: «ὁ Θεὸς φῶς ἐστι καὶ σκοτία ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν οὐδεμία» (Α´ Ἰω. 1, 5). Πρὶν λοιπὸν δημιουργήσει τὸν ὑλικὸ καὶ ὁρατὸ κόσμο καὶ τὸν ἄνθρωπο, δημιούργησε τὸν ἄυλο καὶ ἀόρατο κόσμο, τὶς ἀναρίθμητες δηλαδὴ ἀγγελικὲς Δυνάμεις, ὄντα λογικὰ καὶ ἀσώματα, γιὰ νὰ κοινωνοῦν, νὰ μετέχουν στὴν ἄκτιστη Χάρη Του. Ἡ πρὶν ἀπὸ τὴν ὑλικὴ δημιουργία πλάση τους μαρτυρεῖται ξεκάθαρα στὸ βιβλίο τοῦ Ἰὼβ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη: «ὅτε ἐγενήθησαν ἄστρα, ᾔνεσάν με φωνῇ μεγάλῃ πάντες ἄγγελοί μου» (Ἰὼβ 38, 7). Καί, ὡς φῶς ποὺ εἶναι ὁ Θεός, τοὺς ἔπλασε «φῶτα δεύτερα», ποὺ δέχονται δηλαδὴ τὸ φῶς τῆς Χάριτος καὶ θείας γνώσεως ἀπὸ τὸν  ἴδιο, ποὺ εἶναι ἡ πηγὴ τοῦ φωτός, καὶ τὸ μεταδίδουν μὲ τὴ σειρά τους, «ὡς ἔσοπτρα τοῦ φωτός», δηλ. σὰν καθρέπτες, οἱ ἀνώτεροι πρὸς τοὺς κατώτερους καὶ ὅλοι πρὸς τοὺς ἀνθρώπους. Τὴ φύση τῶν ἀγγέλων καὶ τὸν ἀριθμό τους μόνο ὁ Κύριος γνωρίζει. Τὸ μεγάλο τους πάντως πλῆθος ὑποδηλώνει ἐμφαντικὰ σὲ μία του θεϊκὴ ὅραση-ἀποκάλυψη ὁ προφήτης Δανιήλ: «χίλιαι χιλιάδες ἐλειτούργουν αὐτῷ καὶ μύριαι μυριάδες παρειστήκεισαν αὐτῷ» (Δαν. 7, 10). Σύμφωνα δὲ μὲ τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τὴν ἱερὰ Παράδοσή μας, καὶ μάλιστα τὰ θεολογικώτατα συγγράμματα τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, ὁ ἀγγελικὸς κόσμος κατατάσσεται σὲ ἐννέα τάγματα, ποὺ ὑποδιαιροῦνται σὲ τρεῖς τριαδικὲς ἑνότητες, πρὸς τιμὴ καὶ κατὰ τὸν τύπο τῆς Ἁγίας Τριάδος. Οἱ χορεῖες αὐτὲς τῶν ἐννέα ἀγγελικῶν ταγμάτων εἶναι τὰ Σεραφείμ, τὰ Χερουβείμ, οἱ Θρόνοι, οἱ Κυριότητες, οἱ Δυνάμεις, οἱ Ἐξουσίες, οἱ Ἀρχές, οἱ Ἀρχάγγελοι καὶ Ἄγγελοι, μὲ προεξάρχοντες τὴν ὁμάδα τῶν ἀρχηγῶν καὶ ἀρχιστρατήγων τους Μιχαήλ, Γαβριήλ, Ραφαὴλ κ.ἄ. Νὰ διευκρινήσουμε ἐδῶ δύο πράγματα. Πρῶτο, πὼς τὸ ὄνομα, ὁ χαρακτηρισμὸς τῶν Μιχαήλ, Γαβριήλ, κ.ἄ. ἀγγέλων ὡς Ἀρχαγγέλων δὲν ἀναφέρεται στὸ ὁμώνυμο προτελευταῖο ἱεραρχικὰ ἀγγελικὸ τάγμα, ἀλλὰ δηλώνει τὸ ἀξίωμά τους ὡς ἀρχηγῶν, προϊσταμένων ὅλων τῶν ἄλλων ἀγγελικῶν δυνάμεων. Παρόμοια, καὶ τὸ ὄνομα ἄγγελοι, δηλώνει καὶ  τὸ τελευταῖο ἱεραρχικὰ ἀγγελικὸ τάγμα, ἀλλὰ ἀποδίδεται καὶ σὲ ὅλες γενικὰ τὶς ἀγγελικὲς Δυνάμεις. Καὶ βέβαια ὁ Τριαδικός μας Θεός δημιούργησε ἐλεύθερους τοὺς ἀγγέλους, καὶ σεβάστηκε τὴν ἐλευθερία τους. Δὲν τοὺς ἔκανε δηλαδὴ ἐξαρχῆς ἄτρεπτους πρὸς τὸ κακό, ἀλλὰ αὐτεξούσιους, ὥστε, χρησιμοποιώντας τὴν ἐλεύθερή τους βούληση, νὰ ἀνυψώνονται πρὸς τὸν Θεὸ καὶ νὰ αὐξάνουν σὲ ἁγιότητα μὲ τὴ θεωρία τῶν θείων τοῦ Θεοῦ μυστηρίων.

Το εν Χώναις θαύμα παρά του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στο Μηνολόγιο του Βασιλείου Β’

Σὲ κάποια ὅμως στιγμή, ποὺ δὲν γνωρίζουμε ἀκριβῶς -καὶ πάντως πρὶν τὴ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου-, ὁ Ἑωσφόρος, τὸ πλησιέστερο πρὸς τὸν Θεὸ ἀγγελικὸ πνεῦμα, κάνοντας κατάχρηση τῆς ἐλευθερίας του αὐτῆς καὶ λησμονώντας πὼς εἶναι κτίσμα, κυριεύθηκε ἀπὸ ὑπερηφάνεια καὶ θέλησε νὰ ὁμοιωθεῖ μὲ τὸν Ὕψιστο. Ἦταν ὁ πρῶτος, ποὺ ἐπέλεξε τὸ κακὸ καὶ ἀπέρριψε τὸ καλό, ὁ πρῶτος ἀποστάτης ἀπὸ τὴν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ. Ἡ καταδίκη τοῦ Θεοῦ, κατὰ τὴ δίκαια κρίση Του, ὑπῆρξε ἄμεση: Μόλις δηλαδὴ συλλογίστηκε καὶ θέλησε νὰ πράξει αὐτά, ἀμέσως –ἀλίμονο!– καταβαραθρώθηκε στὴν κόλαση. Ἐξέπεσε τοῦ ἀξιώματός του καὶ ἀπὸ φῶς ἔγινε σκότος. Καὶ στὴν πτώση του, τὴν ἀποστασία του, παρέσυρε πλῆθος ἀγγέλων. Ὅλοι αὐτοὶ οἱ ἐκπεσόντες ἄγγελοι κατέστησαν τὸ τάγμα τῶν διαβόλων. Τὴ θλιβερὴ ἐκείνη ὥρα τῆς ἀνταρσίας ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ τῆς πτώσεως, ὁ ἀρχιστράτηγος τῶν ἀγγέλων Μιχαήλ, ποὺ ἦταν στερεωμένος ἀκράδαντα μὲ τὴν ταπεινοφροσύνη στὴν ἀγάπη καὶ λατρεία τοῦ Δημιουργοῦ, βρέθηκε  ἀνάμεσα στοὺς ἀγγέλους, ποὺ ἔμειναν πιστοί, καὶ βροντοφώναξε: «Πρόσχωμεν! Στῶμεν καλῶς! Στῶμεν μετὰ φόβου!» Μὲ τὴ θαρραλέα καὶ ἁγία αὐτὴ ἐπέμβαση τοῦ Μιχαήλ, σταμάτησε ἡ πτώση ἄλλων ἀγγέλων, καὶ οἱ χορεῖες ὅσων δὲν ἔπεσαν συναθροίσθηκαν, συνάχθηκαν σὲ ἑνότητα, ὁμόνοια καὶ ἐπαγρύπνηση στὴ δοξολογία τοῦ Θεοῦ. Σὲ ἀνάμνηση αὐτῆς τῆς Σύναξης τῶν ἀγγελικῶν Δυνάμεων, μὲ τὴ σωτήρια αὐτὴ παρέμβαση τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, οἱ ἅγιοι Πατέρες μας, ἀκολουθώντας τὴν ἀρχαία τούτη παράδοση, θέσπισαν τὴν ἑορτή, ποὺ κάθε χρόνο στὶς 8 Νοεμβρίου τιμᾶ μὲ ὕμνους καὶ ᾠδὲς  πνευματικὲς ἡ Ἐκκλησία μας.

Κατὰ τὴ σημερινὴ ὅμως ἡμέρα, τιμοῦμε ἰδιαίτερα τὸν ἀρχάγγελο Μιχαήλ, ποὺ τὸ ὄνομά του σημαίνει δύναμις Θεοῦ ἢ ποιός εἶναι σὰν τὸν Θεό, ποὺ εἶναι ὁ ἀρχάγγελος τῆς δικαιοσύνης τοῦ  Θεοῦ, καὶ ποὺ κατεξοχὴν δρᾶ  καὶ ἐμφανίζεται τὴν ἐποχὴ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ὅποιος τὴ μελετήσει ἐπισταμένως, θὰ διαπιστώσει τὶς πολλαπλὲς θαυμαστὲς ἐκεῖ ἐμφανίσεις καὶ παρεμβάσεις του. Ὅμως, μετὰ τὴν ἔλευση τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ στὴ γῆ, οἱ ἐμφανίσεις καὶ θαυμαστὲς ἐπεμβάσεις τοῦ ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, δηλαδὴ οἱ ἀποδείξεις τῆς ἀγάπης καὶ πρόνοιάς του πρὸς τοὺς χριστιανούς, ἔγιναν ἀκόμη μεγαλύτερες. Κι αὐτὸ ἀποδεικνύει περίτρανα τὸ μεγάλο θαῦμα, τὴν ἀνάμνηση τοῦ ὁποίου σήμερα ἑορτάζουμε, καὶ ποὺ ἔχει τὴν ἑξῆς προϊστορία.

Διερχόμενος ὁ ἀπόστολος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος ἀπὸ τὴν πόλη τῶν Κολασσῶν τῆς Φρυγίας στὴ Μικρὰ Ἀσία γιὰ νὰ κηρύξει τὸ Εὐαγγέλιο, προφήτευσε ὅτι ὁ ἀρχάγγελος Μιχαὴλ θὰ ἐπεσκίαζε μὲ τὴ χάρη του ἕνα μέρος ἐκεῖ, ποὺ ὀνομαζόταν Χαιρέτοπα (σήμερα Kaya-dipi). Δὲν πέρασε πολὺς χρόνος καὶ πράγματι, μὲ τὴν ἐπισκίαση τοῦ ἀρχιστρατήγου Μιχαήλ, ἀνέβλυσε στὸν τόπο ἐκεῖνο πηγὴ νεροῦ -θαυματουργὸ ἁγίασμα-, ποὺ θεράπευε κάθε ἀσθένεια. Κάποτε, τὸ ἁγίασμα τοῦτο θεράπευσε τὴν κωφάλαλη θυγατέρα ἑνὸς ἄρχοντα, ὁ ὁποῖος, σὲ ἔνδειξη εὐγνωμοσύνης πρὸς τὸν ἀρχάγγελο, ἀνήγειρε στὸν τόπο ἐκεῖνο περικαλλῆ ναὸ πρὸς τιμή του. Ἐνενήντα χρόνια μετά, κάποιος εὐλαβὴς νέος ἀπὸ τὴν πλησιόχωρη Ἱεράπολη τῆς Φρυγίας μὲ τὸ ὄνομα Ἄρχιππος πῆγε στὸν ναὸ τοῦτο τοῦ ἀρχαγγέλου καὶ ἀφιερώθηκε σ᾽ αὐτόν, ὑπηρετώντας ὡς νεωκόρος. Τόση ἦταν ἡ ἀγάπη καὶ ὁ ζῆλος του πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τόσο ὑψηλὴ ἀσκητικὴ ζωὴ διερχόταν, ὥστε ἔλαβε σύντομα τὸ χάρισμα τῆς θαυματουργίας. Ἀλλὰ ὁ χαιρέκακος διάβολος, βλέποντας τὶς ἀτέλειωτες θαυματουργίες τοῦ ἁγιάσματος καὶ τὰ ἀσκητικὰ κατορθώματα τοῦ Ἀρχίππου, φθόνησε καὶ ἐξέγειρε ἐναντίον του τὸν φθόνο τῶν περιοίκων εἰδωλολατρῶν, ποὺ πολλὲς φορὲς τὸν ὕβρισαν καὶ τὸν κτύπησαν βάναυσα. Ἀκόμη, δοκίμασαν νὰ κατευθύνουν πρὸς τὸ ἁγίασμα τὰ νερὰ τοῦ ποταμοῦ Χρύσου, ποὺ ἔρρεε ἐκεῖ κοντά, ὥστε αὐτὸ νὰ ἀποβάλει τὴν ἰαματική του χάρη, ἀλλὰ ὁ ἀρχάγγελος μὲ τὴν ἀόρατη ἐπέμβασή του ἀναχαίτησε τὴ ροὴ τοῦ ποταμοῦ καὶ ματαίωσε τὰ ἀντίθεα σχέδιά τους.

Γιὰ ἔλθουμε καὶ στὸ θαῦμα, τοῦ ὁποίου σήμερα τελοῦμε τὴν ἀνάμνηση, κάποια ἄλλη φορά, οἱ εἰδωλολάτρες ἔσκαψαν βαθειὰ τάφρο, τὴν περιέφραξαν καὶ μετέφεραν ἐκεῖ μὲ αὐλάκια τὰ νερὰ τῶν παραρρεόντων ποταμῶν Λυκοκάστρου καὶ Κούφου. Ἀφοῦ μαζεύτηκε λοιπὸν στὸ φράγμα ἐκεῖνο, ποὺ βρισκόταν λίγο πιὸ πάνω ἀπὸ τὸν ναὸ καὶ τὸ ἁγίασμα τοῦ ἀρχαγγέλου, μεγάλη ποσότητα νεροῦ, ἀποφάσισαν κατὰ τὰ μεσάνυκτα νὰ τὸ ἀνοίξουν, ὥστε ἡ ὁρμὴ τῶν συγκεντρωμένων ὑδάτων νὰ καταποντίσει ἔξαφνα τὸν ναὸ καὶ τὸν Ἄρχιππο καὶ νὰ ἐξαφανίσει καὶ τὸ ἁγίασμα. Ὁ εὐλογημένος δοῦλος τοῦ Θεοῦ  Ἄρχιππος ἀντιλήφθηκε τὸ φοβερὸ αὐτὸ σχέδιο τῶν εἰδωλολατρῶν καὶ μὲ δάκρυα θερμὰ καὶ πίστη παρακαλοῦσε τὸν ἀρχάγγελο νὰ ἐπέμβει. Καί, ποιός νὰ διηγηθεῖ τὰ θαυμάσια τοῦ Θεοῦ, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί; Ὁ παμμέγιστος Μιχαὴλ εἰσάκουσε τὴ δέησή του, ἐμφανίστηκε στὸν Ἄρχιππο καὶ τὸν καθησύχασε νὰ μὴ φοβᾶται τίποτα! Ἔπειτα, τὸν κάλεσε ἔξω, νὰ τοῦ δείξει ὀφθαλμοφανῶς τὴ σωστική του ἐπέμβαση. Οἱ εἰδωλολάτρες εἶχαν ἤδη πρὶν λίγο ἀνοίξει τὸ φράγμα καὶ τὰ νερὰ πλησίαζαν μὲ φοβερὴ ὁρμὴ σὲ μία μεγάλη πέτρα πιὸ πάνω ἀπὸ τὸν ναό. Τότε ὁ Μιχαὴλ στάθηκε κοντὰ στὴν πέτρα ἐκείνη σὰν στῦλος πυρός καὶ χάραξε ἐπάνω της μὲ τὴ ράβδο του ποὺ κρατοῦσε τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ. Βροντὴ φοβερὴ ἀκούσθηκε τότε, ἡ πέτρα σχίσθηκε καὶ ὁ Ταξιάρχης πρόσταξε τὰ νερὰ νὰ χωνευθοῦν μέσα στὸ ρῆγμα τῆς πέτρας. Καί, πράγματι, ἔτσι ἔγινε, καὶ σώθηκαν θαυμαστὰ ὁ ναός, ὁ Ἄρχιππος καὶ τὸ ἁγίασμα. Ἀπὸ τότε τὰ νερὰ ἐκεῖνα χώνονται, χωνεύονται στὸ σημεῖο ἐκεῖνο. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ὁ τόπος μετονομάσθηκε «Χῶνες», πρὸς δόξαν Θεοῦ καὶ τιμὴν τοῦ θερμοῦ προστάτου μας ἀρχαγγέλου Μιχαήλ.

Καὶ ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ποὺ συναθροισθήκαμε σήμερα νὰ τιμήσουμε τὸν Ἀρχάγγελο Μιχαήλ, ἂς τὸν τιμήσουμε μὲ ὕμνους καὶ προσευχὲς καὶ τὶς προσφορές μας σὲ ἄρτους, λάδι, κρασί, κερὶ καὶ θυμιάματα· προπάντων ὅμως μὲ τὰ θεάρεστα ἔργα μας. Νὰ ἀγωνιζόμαστε ἡ ζωή μας νὰ καταστεῖ ὅσο γίνεται ἀγγελική, δηλαδὴ πνευματική, οὐράνια, ὄχι βυθισμένη στὰ τοῦ κόσμου τούτου, τὰ ψυχοφθόρα καὶ πρόσκαιρα. Νὰ ἔχουμε ἀκόμη θάρρος καὶ ἐλπίδα στὴ ζωή μας, ἀφοῦ ἔχουμε «τοσοῦτον περικείμενον ἡμῖν νέφος μαρτύρων» καὶ ἁγίων καὶ ἀγγέλων. Ὁ Θεὸς δὲν εἶναι μόνο Δημιουργός. Εἶναι καὶ προνοητὴς καὶ ἔχει τὴ μέριμνά μας. Οἱ ποικίλες δοκιμασίες, ποὺ πέρασαμε καὶ περνοῦμε, ὡς ἔθνος καὶ ὡς κοινωνία, δὲν εἶναι τυχαῖες. Εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς παιδαγωγικῆς ἐπέμβασης, τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, γιὰ τὴ μετάνοια, τὴ σωτηρία μας. Οἱ ὅποιες τοῦτες κρίσεις εἶναι ἀπόρροια τῆς πνευματικῆς μας κρίσης, τῆς ἀποστασίας μας, τῆς ἀπομάκρυνσης ἀπὸ τὸν Θεό, τὸ ἅγιο θέλημά Του. Φθάνει νὰ ἔχουμε αὐτιὰ νὰ ἀκούουμε καὶ μάτια νὰ βλέπουμε, ὅπως λέγει καὶ ὁ Χριστός μας στὸ Εὐαγγέλιο. Κι ἂν ἐμεῖς ζοῦμε μὲ μετάνοια καὶ ἐξομολόγηση, μὲ ἐνσυνείδητη μυστηριακὴ ζωή, μὲ ἀγάπη καὶ συμπαράσταση μεταξύ μας, μὲ ἐλεήμονα διάθεση, οἱ προσευχές μας καὶ οἱ ἱκεσίες ὅλων τῶν ἁγίων καὶ τῶν ἀγγέλων γιὰ μᾶς, καὶ τοῦ ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, ποὺ σήμερα τιμοῦμε, θὰ γίνουν ἰδιαίτερα εὐπρόσδεκτες ἀπὸ τὸν Κύριο. Καὶ θὰ μᾶς φυλάξει ἀπὸ τὰ παρόντα καὶ τὰ ἐπερχόμενα δεινά. Θὰ ἀποδιώξει τὸν ἀπὸ βορρὰ ἀνηλεὴ τύραννο. Θὰ μᾶς ἀξιώσει, ὡς ἐλεήμων, νὰ ἐπιστρέψουμε καὶ στὶς σκλαβωμένες μας πατρίδες. Μά, προπάντων, θὰ μᾶς ἀξιώσει νὰ εἰσέλθουμε στὴν ἀληθινή, τὴν αἰώνια, τὴ μόνιμη πατρίδα μας, τὴν ἄνω Ἱερουσαλήμ, ὅπου ἡ  ἀκατάλυτη χορεία τῶν ἀγγέλων καὶ ἁγίων, ὅπου τὸ ἀνέσπερο Φῶς τοῦ Προσώπου Του, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τοῦ Τριαδικοῦ μας Θεοῦ, στὸν Ὁποῖο ἀνήκει  ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος στοὺς  αἰῶνες. Ἀμήν!

Μηλιὰ Μασούρα: Ἡ λαϊκὴ εὐσέβεια… (Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου)

Λόγος ἐπικήδειος στὴ μητέρα του, κ. Μηλιὰ Μασοῦρα (Ἱερὸς ναὸς Ἁγίου Ἐλευθερίου, Συνοικισμὸς Λατσιῶν, 06.09.2014)

Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,
Πατέρες καὶ ἀδελφοί μου,
 
Ἡ μακαριστὴ Μηλιὰ ―μητέρα τοῦ Μητροπολίτη Μόρφου κ. Νεοφύτου― στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Νικολάου (παρὰ τὴν Ὀροῦντα)

Μεταβαίνει σήμερον «ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τὴν ζωὴν» ὁ πλέον δικός μας ἄνθρωπος: ἡ μάνα μας! Γιὰ τὸν καθένα ἡ μάνα εἶναι «μάννα» καί, βεβαίως, καὶ ἡ Μηλιὰ γιὰ μένα. Ἡ Μηλιὰ τοῦ Θεοχάρη Ἀκρίτα, τῆς Μυροφόρας τοῦ Πρωτόπαπα καὶ τῶν Πρωτοπαπάδων. Ἡ Μηλιὰ ὕστερα τοῦ Νικόλα τοῦ Μασοῦρα, τοῦ ἀλετράρη, ποὺ τὴ νυμφεύθηκε μετὰ τὴν πρόωρη χηρεία του.

«Ὁ Χριστὸς μὲ κατέταξε μὲ τὶς παρθένες»
 
Πρὶν πῶ ὁτιδήποτε γιὰ τὴ μάνα μας, πρέπει νὰ ἔχουμε ὑπόψη μας, ὅτι ἡ Μηλιὰ ἦταν κόρη τῆς Μυροφόρας, ποὺ προαναφέραμε, τῆς γνωστῆς ὡςΘεοχάραινας τῆς Κάτω Ζώδειας. Καὶ τοῦτο, γιατί ἡ γιαγιά μου Μυροφόρα ἄφησε μνήμη ὁσίας γυναικός. Καί, ὅπως ἡ ἴδια εἶπε στὴν ἀδελφή της Μάρθα (σήμερα 99 ἐτῶν!), σὲ μεταθανάτια ὁλοφώτεινη ἐμφάνισή της σ᾽αυτήν· «Ὁ Χριστὸς μὲ κατέταξε μὲ τὶς παρθένες, κι ἃς ἔκαμα τέσσερα παιδιά. Ἡ παρθενία δὲν εἶναι αὐτό, ποὺ νομίζετε! Ἔγκειται στὸν νού! Κι ἐγὼ πρόσεχα τὸν νού μου ἀπὸ τὰ 33 μου χρόνια, ὁπόταν ἔχασα τὸν ἄνδρα μου.»
 

«Εἶσαι εὐλογημένος, ποὺ ἔχεις αὐτὴ τὴ μάνα»

Ἡ μάνα μου, ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ ποὺ εἰσῆλθε στὸ σπίτι τοῦ μακαριστοῦ πατέρα μας, ἔμελλε νὰ γίνει μητέρα, μητέρα τῶν δύο ὀρφανῶν παιδιῶν του, τοῦ Ἀνδρέα μας καὶ τοῦ Μιχάλη μας. Μιὰ λεπτομέρεια, τὴν ὁποία εἶναι καλὰ νὰ τὴν ἔχουν ὑπόψη τους οἱ σύγχρονες γυναῖκες τῆς Κύπρου. Ἡ μάνα μου δὲν εἶχε μόνο νὰ ἀναθρέψει τὰ παιδιὰ τοῦ πατέρα μου ἀπὸ τὸν πρῶτο του γάμο καὶ τὸν πενθερό του. Στὸ σπίτι μέσα βρῆκε καὶ τὴν πενθερὰ τοῦ πατέρα μου ἀπὸ τὸν πρῶτο του γάμο καὶ τὸν πενθερό του. Ὅταν τὰ πενθερικὰ τοῦ πατέρα μου εἶδαν πόσο καλὸς ἄνθρωπος, πόσο καλὴ χριστιανὴ ἦταν ἡ Μηλιά, ἄνκαι εἶχαν κόρες, εἶπαν, καλύτερα στὴν Μηλιὰ νὰ μείνουμε· καὶ ἔτσι τοὺς γηροκόμησε καὶ αὐτούς. Ὅταν κάποτε πῆγα νὰ ἐξομολογηθῶ, νέος διάκος τότε, στὸν Γέροντα τοῦ Σταυροβουνίου, π. Ἀθανάσιο, μὲ ρώτησε: «Ἀπὸ ποῦ εἶσαι, γυιέ μου;» «Ἀπὸ τὴν Πάνω Ζώδεια», τοῦ ἀπάντησα. «Ἀπὸ τὴν Πάνω Ζώδεια», μοῦ εἶπε τότε, «γνώρισα μιὰ γυναίκα, ποὺ ἔκανε κάτι τὸ σπάνιο: μεγάλωσε, ὄχι μόνο τὰ δικά της παιδιά, ἀλλὰ καὶ τὰ παιδιὰ τοῦ ἄνδρα της ἀπὸ τὸν πρῶτο του γάμο καὶ γηροκόμησε καὶ τὰ πενθερικά της!» Χαμογέλασα, καὶ τοῦ λέω· «Ἡ μάνα μου εἶναι αὐτή, Γέροντα!» «Εἶσαι εὐλογημένος, ποὺ ἔχεις αὐτὴ τὴ μάνα», μοῦ εἶπε. «Πρόσεχε, γιατί εὐλογημένες μάνες, σημαίνει εὐλογημένες ὑποχρεώσεις.»

Μεγαλώσαμε κι ἐμεῖς ἀπὸ αὐτὴ τὴ γυναίκα. Αἰσθάνομαι, ὅτι ἡ μεγαλύτερη προίκα, ποὺ ἔδωσε στὰ παιδιά της, στὰ ἐγγόνια της, στὰ δισέγγονα καὶ στὰ τρισέγγονά της, εἶναι ἡ πίστη. Μᾶς ἔδωσε πίστη βαθιά, ποὺ νὰ μὴν στερεύει ποτὲ ἐνώπιον ὁποιασδήποτε δυσκολίας. Καὶ δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερη δυσκολία ἀπὸ τὸν θάνατο! Καὶ τὸν γεύτηκε ἡ Μηλιὰ τὸν θάνατο ἀπὸ τὰ παιδικά της χρόνια μέχρι τὰ ὕστερά της, ὅταν πρῶτα, στὰ ἑφτὰ τῆς χρόνια, κήδευσε τὸν πατέρα της, στὰ πενήντα της τὸν ἄνδρα της Νικόλα, ὕστερα τὸν γυιό της Πέτρο, 24 ἐτῶν, κατὰ τὴ διάρκεια τῆς τουρκικῆς εἰσβολῆς, καὶ κατόπιν τὸν πλέον ἀγαπημένο της «γυιό», ποὺ γι᾽ αὐτὴν δὲν ἦταν κατὰ σάρκα γυιός της, τὸν ἀγαπημένο μας γαμπρὸ Ἀνδρέα. Ἀλλά, μάνα, σημαίνει νὰ ἔχεις παιδιά, τὰ ὁποῖα ἀντέχουν αὐτὴ τὴ ζωὴ καὶ ἑτοιμάζονται γιὰ τὴν αἰώνια ζωή· δὲν τὴν ἀπολυτοποίουν αὐτὴ τὴ ζωή, ἀλλὰ τὴν ἐξασκοῦν ἐν Χριστῶ Ἰησοῦ. Αὐτὸ ἔζησε, αὐτὸ μᾶς μετέδωσε ἡ μάνα μας.

Θὰ ἤθελα, ὡς εὐχαριστία γιὰ τὴν παρουσία σας, ἅγιοι ἀρχιερεῖς, ἅγιοι πατέρες καὶ ἀδελφοί μου, νὰ σᾶς πῶ μερικὰ περιστατικὰ ἀπὸ τὴ ζωὴ τῆς μάνας μας, γιὰ νὰ δοῦμε αὐτό, ποὺ ὁ ἅγιος Γέροντάς μας π. Συμεών, Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Γεωργίου Μαυροβουνίου, μᾶς περιέγραψε προηγουμένως στὸν λόγο του, ὡς λαϊκὴ εὐσέβεια. «Ἔχεις λαόν; ´Εχεις Θεόν!»

«Ὁ καλὸς μοναχός, μέχρι νὰ πεθάνει εἶναι τσακωμένος μὲ τὸ κορμί του»

Ἡ μακαριστὴ Μηλιὰ μὲ τὰ παιδιά της μακαριστὴ Στυλιανή, Θεοχάρη καὶ Ὅμηρο (νῦν Μ.Μ. Νεόφυτο)

Ὅταν τῆς εἶπα κάποτε, «Μάνα, ἡ Στέλλα ἀγάπησε τὸν Ἀνδρέα καὶ παντρεύτηκαν, ὁ Χάρης ἀγάπησε τὴν Εὐδοκία καὶ παντρεύτηκαν», τότε ἐκείνη μοῦ λέει· «Ἀγάπησες κι ἐσὺ καμμιάν, γυιέ μου; Πές μου το, καὶ εἶναι καλὸ πράμα!» Τῆς λέω· «Ἀγάπησα τὴν πιὸ ὄμορφη, τὴν Ἐκκλησία!» «Μά, θὰ γίνεις μοναχός;» Τῆς λέω, «Ναί». Δὲν μοῦ ἔφερε καμμιὰ ἀντίδραση κοσμική. Ἡ ἀντίδρασή της ἦταν πνευματικοῦ χαρακτήρα. Μοῦ εἶπε μόνο· «Ξέρεις, ἐσὺ ὁ ἐνθουσιώδης, τί σημαίνει μοναχός; Καὶ μάλιστα καλὸς μονάχος;»

Τὴν ἐρωτῶ· «Ἐσὺ ξέρεις;» Μοῦ λέει· «Ξέρω, ὅτι ὁ καλὸς μοναχός, γυιέ μου, μέχρι νὰ πεθάνει εἶναι τσακωμένος μὲ τὸ κορμί του. Εἶσαι διατεθειμένος γι᾽ αὐτὸ τὸν καβγὰ ἢ τελικὰ θὰ μᾶς προσβάλεις;» Θυμήθηκα τότε τὸν ὁρισμὸ τοῦ ἁγίου Ἰωάννη τῆς Κλίμακος, περὶ τοῦ τί ἐστὶ μοναχός· «Μοναχὸς ἐστι, βία φύσεως διηνεκὴς καὶ φυλακὴ αἰσθήσεων ἀνελλιπὴς» (Κλῖμάξ, Λόγος Α´, ι´). Ἡ Μηλιὰ ἀπὸ ποῦ τὸ ἔμαθε αὐτό; Ποιὰ ἄνωθεν σοφία τὴ φώτιζε; Ἀπὸ τότε δὲν τὴν ξαναφώναξα μάνα. Τὴ φώναζα, εἴτε γερόντισσα, εἴτε σκέτα, Μηλιά. Αἰσθανόμουν, ὅτι δὲν μοῦ ἀνήκει ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος, ποὺ κουβαλοῦσε τὴ σοφία ἀρχαίων χρόνων.

Θὰ μοῦ πεῖτε, μέχρι ποὺ φτάνουν αὐτοὶ οἱ χρόνοι; Μέχρι τοὺς πρώτους χρόνους τῆς Ἐκκλησίας, τὴν ἐποχὴ τῶν ἁγίων ἀποστόλων! Διότι, ἂν δοῦμε ποιὰ εἶναι ἡ πρώτη λαϊκὴ εὐσέβεια, εἶναι ἡ λαϊκὴ εὐσέβεια αὐτῶν τῶν ἁπλοϊκῶν καὶ ἀγραμμάτων ψαράδων τῆς Τιβεριάδος. Καὶ ἀπὸ τότε οἱ ἄνθρωποι τὴ διαδέχονται, τὴν παραλαμβάνουν καὶ τὴν παραδίδουν ἀπὸ γενεὰ σὲ γενεά. Ἂν ἑνωθεῖ καὶ μὲ τὴν ἱερωσύνη αὐτό, γίνεται καὶ ἀποστολικὴ διαδοχή. Χάριτι Θεοῦ, σ᾽ ἐμᾶς τοὺς ἀναξίους συνέβη! Ἀλλά, τί κουβαλοῦμε στὰ κηρύγματά μας, στὴν ἐπικοινωνία μας μὲ τὸν λαό; Ὅλοι μας, ἅγιοι ἀρχιερεῖς, κουβαλοῦμε τὴ σχέση τοῦ πατέρα μας καὶ τῆς μάνας μας μὲ τὸν Θεό. Ἂν βρήκαμε καὶ κανένα καλὸ ἅγιο Γέροντα στὴ νεανική μας ζωή, τότε κουβαλοῦμε καὶ τὴ σχέση αὐτοῦ μὲ τὸν Θεὸ τὸν Τριαδικό· αὐτὸ μεταδίδουμε! Ἄρα, πόσα πολλὰ ὀφείλω, σκεφτεῖτε, σὲ ἕνα τέτοιο ἄνθρωπο;

«Γιὰ νὰ σὲ κατηγορῶ»

Ἀργότερα, εἶπα στὴ μάνα μου· «Νὰ μοῦ δώσεις τὴν εὐχή σου, νὰ πάω νὰ γίνω μοναχός!» «Ἅ!», μοῦ λέει, «δὲν θὰ σοῦ δώσω τὴν εὐχή μου νὰ γίνεις μοναχός, ἐὰν δὲν δῶ πρῶτα τὸν δάσκαλό σου.» Τὸν Γέροντά μας, ἐννοοῦσε! Ὅταν τὴν πῆγα στὸν π. Συμεὼν καὶ τὸν πρωτοεῖδε, μοῦ εἶπε, πρὶν ἀκόμα τῆς μιλήσει· «Ὁ δάσκαλός σου εἶναι τοῦτος ὁ παστὸς (=αδύνατος);» «Ναί», τῆς λέω. Μοῦ λέει τότε· «Νὰ ἔχεις τὴν εὐχή μου, γυιέ μου. Τουλάχιστον ξέρεις νὰ διαλέγεις δασκάλους!» Τί ἔκαμε νομίζετε κατόπιν, ὡς πρώτη της κίνηση; Ἐγκατέλειψε τὸν καλὸ τῆς ἐδῶ Πνευματικό, τὸν π. Σωτήριο ἀπὸ τὴν Ἄσσια, καὶ ἔκαμε Πνευματικό της τὸν π. Συμεών. Τῆς εἶπα τότε· «Γιατί ἔκαμες Πνευματικὸ τὸν π. Συμεών;» «Γιὰ νὰ σὲ κατηγορῶ», μοῦ λέει, «καὶ νὰ βοηθήσω ἔτσι αὐτὸν τὸν ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ νὰ σὲ καταλάβει μιὰν ὥρα γρηγορότερα, γιὰ νὰ συνεργαζόμαστε μαζί του γιὰ τὴ σωτηρία σου.» Τέτοιος ἄνθρωπος ἦταν ἡ Μηλιά! Σπάνια μᾶς ἐπαινοῦσε! Πολὺ πιὸ σπάνια μᾶς χάιδευε! Παρόλο τοῦτο, ὅλοι μας, καὶ παιδιά της καὶ ἐγγόνια της καὶ δισέγγονα καὶ τρισέγγονά της καὶ ὅλοι ὅσοι τὴν πλησίαζαν, αἰσθανόμαστε τὴν πνευματικὴ ἀγάπη της, νὰ χαϊδεύει τὴν καρδιά μας καὶ ὅλο μας τὸ εἶναι. Ἡ μάνα μας δὲν ἦταν ἄνθρωπος τοῦ γλυκοῦ λόγου. Ἐνίοτε αὐτὸς γινόταν καὶ πικρός. Ὅταν κάποτε τῆς εἶπα· «Μάνα, ὅλοι μοῦ λένε ὅτι εἶμαι ἀπότομος! Ὁ πατέρας μου ἦταν γλυκύς, ἐσὺ δὲν εἶσαι ἀπότομη. Ἀπὸ ποιὸν πῆρα;» Δαχτυλόδειξε τότε μὲ μιὰ μεγαλοπρέπεια τὸν ἑαυτό της καὶ εἶπε· «Ἀπὸ μένα πῆρες!» «Μά, δὲν εἶσαι ἀπότομη!» Μοῦ λέει· «Ἤμουν, γυιέ μου, μέχρι τὰ πενήντα μου! Μετὰ μὲ ἐπισκέφθηκε ὁ θάνατος, καὶ κατάλαβα, ὅτι τὸ νὰ ἐπιβάλλω τὴ γνώμη μου μὲ τὸ ἔξυπνο μυαλό μου, ποὺ κληρονόμησα ἀπὸ τὴ γενιὰ τῶν Ἀκριτῶν, δὲν εἶναι εὐλογημένο ἀπὸ τὸν Θεό. Καλύτερα νὰ τοὺς φωτίζει ὁ Θεὸς τοὺς ἀνθρώπους, παρὰ νὰ τοὺς ἐπιβάλλουμε ἐμεῖς τὴν ἄποψή μας.» Τέτοιος ἄνθρωπος ἦταν ἡ μάνα μας!

«Αὐτὴ ἡ ἀσθένεια οὐ πρὸς θάνατον, ἀλλὰ παιδαγωγία Χριστοῦ»

Νὰ σᾶς πῶ ἀκόμη γιὰ τὶς ἐπισκέψεις, ποὺ εἶχε ἀπὸ ἁγίους σὲ δύσκολες ὧρες τῶν παιδιῶν της: Ὅταν ἦταν νὰ γεννήσει ἐμένα, εἶδε τὸν ἀπόστολο Ἀνδρέα. Ὅταν θὰ γινόμουν μοναχός, τὴν ἔπεισε γιὰ τὴν ἐπιλογή μου ὁ ἅγιος Σπυρίδωνας, ποὺ συνομίλησε μαζί της. Ὅταν κινδύνευσε ὁ ἀδελφός μου Χάρης μὲ δύσκολη ἀσθένεια, κι ἐμεῖς τῆς κρύβαμε τὴν ἀσθένειά του, τῆς τὴν ἀποκάλυψε ἕνας ἅγιος! Μοῦ εἶπε μιὰ μέρα· «Δεσπότη, μὰ ὁ ἅγιος Νικήτας ἦταν ξανθός;» Τῆς λέω, «Ναί. Ἦταν Γότθος. Ἡ πατρίδα του ἦταν ἐκεῖ, ποὺ σήμερα εἶναι ἡ Ρουμανία. Ἀλλά, γιατί μὲ ἐρωτᾶς;» «Τὸν εἶδα», μοῦ λέει «ὅταν πῆγα νὰ προσκυνήσω ἕνα ἀπόγευμα, καὶ μοῦ εἶπε· ‘’Να μὴν στεναχωριέσαι γιὰ τὸν Χάρη! Αὐτὴ ἡ ἀσθένεια οὐ πρὸς θάνατον, ἀλλὰ παιδαγωγία Χριστοῦ’’. Τί σημαίνει ὅμως αὐτὸ τὸ τελευταῖο;» «Εἶναι γιὰ νὰ τὸν φέρει κοντά του ὁ Χριστός, μάνα.» Τότε ἀναφώνησε· «Δόξα σοι, ὁ Θεός! Νὰ μᾶς δώσει ὅ,τι δοκιμασία θέλει! Φτάνει νὰ εἴμαστε κοντὰ στὸν Χριστό!» Καὶ τῆς λέω· «Γιατί, μάνα, νὰ νιώθουμε τόσην ἀγάπη, ὅταν εἴμαστε κοντὰ στὸν Χριστό;» «Εἶσαι Δεσπότης, γυιέ μου, καὶ μ᾽ ἐρωτᾶς ἐμένα; Ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ ζωὴ ἡ αἰώνιος· τὰ ἄλλα ὅλα εἶναι προσωρινά!» Νὰ ἀναφέρω ἀκόμη γιὰ τὴν αἴσθηση τῶν ἁγίων Μυστηρίων, ποὺ εἶχε, ὅταν συμμετεῖχε σ᾽ αὐτά. Πόση σοβαρότητα καὶ εὐλάβεια αἰσθανόταν ἀπέναντι στὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας!

«Πρόσεχε, νὰ μὴ ‘‘γείρει’’ ὁ νούς σου!»

Καὶ ἕνα τελευταῖο: Μὲ εἶδε μιὰ φορὰ νὰ γογγύζω καὶ νὰ ἔχω θυμό, ἐπιστρέφοντας ἀπὸ μιὰ περιπετειώδη Σύνοδο, ποὺ εἴχαμε. Καί, τί νομίζετε μοῦ εἶπε, ὅταν μὲ εἶδε στὴ Μητρόπολη ἐκνευρισμένο; «Μά, εἶσαι ἐκνευρισμένος;» Τῆς λέω, «Ναί, ἀπὸ ὁρισμένα διατρέξαντα στὴ Σύνοδο, ποὺ εἴχαμε.» «Δὲν μοῦ λές, παιδί μου, ὅταν εἶσαι ἐπάνω στὸν θρόνο καὶ σὲ θυμιατίζουν δύο διάκοι κι ἐσὺ καμαρώνεις, σοῦ ἀρέσει;» Τῆς λέω, «Ναί, μοῦ ἀρέσει!» «Κι ὅταν σὲ μνημονεύουν συνεχῶς στὸν ναὸ καὶ λένε· ‘‘υπὲρ τοῦ πατρὸς καὶ ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν Νεοφύτου’’, κι ἐσὺ εὐλογὰς καμαρωτός, σοῦ ἀρέσει;» Τῆς λέω, «Μοῦ ἀρέσει.» «Κι ὅταν προσκυνὰ τὸ χέρι σου ὁ λαός, σοῦ ἀρέσει;» Τῆς λέω καὶ πάλιν, «Ναί, μοῦ ἀρέσει!» «Ἔ, λοιπόν! Τὰ καλὰ δεχούμενα, τὰ κακὰ οὐχί; Αὐτὸ σὲ μάθαμε;»

Πρὶν τέσσερα χρόνια, ἀντιλήφθηκα ὅτι ἡ μνήμη τῆς μάνας μας ἄρχισε νὰ ἀδυνατίζει. Τὴ ρώτησα· «Ἔζησες πολλοὺς πόνους στὴ ζωή σου. Ποιὸς ἦταν ὁ πιὸ μεγάλος πόνος;» Μοῦ ἀπάντησε· «Ὅταν κατέβασα τὸν γυιό μου τὸν Πέτρο στὸν τάφο. Δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερος πόνος ἡ μάνα νὰ θάβει τὸ σπλάχνο της!» Ἀμέσως ὅμως μετά, γιὰ νὰ μὴν τὴ νικήσει ἡ θλίψη, πρόσθεσε μὲ βιασύνη• «Ἀλλά, δόξα σοι, ὁ Θεός· δόξα σοι, ὁ Θεός! Ὁ Θεὸς ξέρει τὸ γιατί!» Ὕστερα, τῆς ζήτησα νὰ μοῦ δώσει μιὰ νουθεσία, δίκην παρακαταθήκης, τί νὰ προσέξω στὸ ὑπόλοιπο τοῦ βίου μου. Καὶ μοῦ ἀπάντησε· «Ὁ Θεὸς σὲ ἀνέβασε πολὺ ψηλά. Πρόσεχε, νὰ μὴ ‘‘γείρει’’ ὁ νούς σου!» Ἐννοοῦσε, νὰ μὴν μὲ κυριεύσει ἡ ὑπερηφάνεια. Ὅλος ὁ ἀγώνας τῆς μάνας μας ἦταν νὰ μᾶς μάθει τὴν ταπείνωση, ποὺ εἶναι ὁ Χριστός!

«Ἐπιστέγασμα»

Ὡς ἐπιστέγασμα τῶν πτωχῶν μου τούτων λόγων γιὰ τὸ πρόσωπο τῆς μάνας μου, ἐπιτρέψετέ μου νὰ καταθέσω κάτι, ποὺ μοῦ εἶπε πρὶν λίγο ἕνας παλαιὸς γνωστός μας δάσκαλος, ποὺ γνώριζε καὶ τὴ Μηλιά: «Ἡ μάνα σοῦ ἦταν ἡ μοῦσα σου, ποὺ σὲ ἐνέπνεε. Φρόντισε νὰ συνεχιστεῖ τοῦτο τὸ ὡραῖο ποὺ νιώθαμε κοντά της καὶ κοντά σου. Νὰ εἶσαι σὲ συνεχὴ ἐπαφὴ μὲ τὸ πνεῦμα της, γιὰ νὰ συνεχισθεῖ αὐτὴ ἡ ἔμπνευση!»

Αὐτά, ἀγαπητοί μου πατέρες καὶ ἀδελφοί, ὡς δεῖγμα εὐχαριστίας γιὰ τὴ δική σας παρουσία, καὶ ἐξαιρέτως τὴ δική σας, ἅγιοι ἀρχιερεῖς καὶ ἀγαπητὲ ἀρχιεπίσκοπε τῶν Μαρωνιτῶν. Αὐτὰ καὶ γιὰ σᾶς, λαὲ τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἤρθατε νὰ δεῖτε ἕνα κομμάτι τῆς δικῆς σας ψυχῆς νὰ φεύγει, ἕνα κομμάτι ποὺ φαίνεται ὅτι φεύγει ἀπὸ τὴ σύγχρονη Κύπρο, καὶ μένει ἡ Κύπρος ἡ μοντέρνα, ἡ μεταλλαγμένη, ποὺ ἀναζητᾶ τὸ καινούργιο νόημα τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου. Κοντὰ στὴ μάνα μας μάθαμε, ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ ζωὴ ἔχει νόημα καὶ ἡ ἄλλη ζωὴ ἔχει νόημα καὶ ὁ θάνατος ἔχει νόημα· εἶναι ὁ προθάλαμος τῆς Ἀναστάσεως! Αὐτὰ μάθαμε κοντὰ στὴ μάνα μας. Εὔχομαι ὅλη ἡ Κύπρος νὰ εἶναι κοντὰ σὲ τέτοιους ἀνθρώπους. Δόξα τῷ Θέῷ, κάθε γενιὰ ἔχει τέτοιους ἀνθρώπους! Τὸ ζητούμενο, νὰ μπορέσουμε νὰ μαθητεύσουμε καὶ νὰ μεταδώσουμε αὐτὴ τὴ μαθητεία καὶ στὰ τέκνα καὶ στὰ ἔκγονά μας.

Παρακαλῶ, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί μου, ἀρχιερεῖς καὶ πατέρες, νὰ μνημονεύετε τακτικὰ στὶς προσευχὲς καὶ τὶς Λειτουργίες σας τὴν δούλη τοῦ Θεοῦ Μηλιά. Εὐχαριστοῦμε ἀπὸ καρδιᾶς!

Τῆς δούλης τοῦ Θεοῦ Μηλιάς, εἴη αἰωνία ἡ μνήμη! Ἀμήν!

Η κάθε οικογένεια χρειάζεται ένα Άρχιππο…

Η κάθε οικογένεια χρειάζεται ένα Άρχιππο*

Παντού, αγαπητοί μου, χρειάζεται ένας άνθρωπος, ένας Άρχιππος πλήρης πίστεως. Και όταν λέω παντού, εννοώ σε κάθε οικογένεια. Τα πράγματα στις μέρες μας έχουν αγριέψει πάρα πολύ και σε όλον τον κόσμο υπάρχει μεγάλη αποστασία. Γι’ αυτό σε κάθε οικογένεια χρειάζεται ένας Άρχιππος που όταν έρχονται οι ποταμοί να πνίξουν τα πάντα, με την προσευχή του και με τη σχέση που έχει με έναν άγιο, να μπορεί να αποτρέψει το κακό. 

Οι Άρχιπποι δεν ήταν μόνο στα πρωτινά χρόνια, αλλά υπάρχουν και σήμερα. Αυτοί μπορεί να είναι ποδοσφαιριστές, να είναι προπονητές, να είναι τραγουδιστές, επαγγέλματα που δεν τα υπολογίζουμε και τα κρίνομε και τα κατακρίνομε μερικές φορές, εμείς οι θρήσκοι χριστιανοί. Και όμως, σε όλες τις τάξεις των ανθρώπων υπάρχουν Άρχιπποι. Υπάρχουν άνθρωποι της προσευχής. Υπάρχουν άνθρωποι που θεολογούν. Υπάρχουν άνθρωποι που νηστεύουν, που μετανοούν και οδηγούνται στα μυστήρια της Εκκλησίας μας, οδηγώντας και άλλους μυστικά και  διακριτικά. 

Η Κύπρος, δόξα τω Θεώ, έχει πολλούς τέτοιους ανθρώπους. Ανθρώπους που δεν τους υπολογίζουμε και που είναι πολύ καλύτεροι από εμάς τους μεγαλόσχημους, γιατί έχουν πιάσει το νόημα της μετάνοιας, της εξομολόγησης και της μελέτης της πίστεώς μας. 

Οι πιο πολλοί χριστιανοί, δεν έχουμε μελετήσει την πίστη μας! Και έρχεται ώρα που θα μας τη ζητήσουν, ακόμη και αυτοί οι Τουρκοκύπριοι. Ελάτε θα μας πουν να μας διδάξετε την πίστη σας για να γίνει και δική μας. Και εμείς δεν θα ξέρουμε τί να τους πούμε, αφού δεν καταφέραμε να αποκτήσουμε σχέση με τους αγίους Αγγέλους,  ειδικά με την Παναγία, τον Τίμιο Πρόδρομο και όλους τους αγίους.  Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να επιτελούμε το έργον της μετανοίας και το έργον της αγάπης. 

Απόσπασμα κηρύγματος Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου από τον Εσπερινό  της εορτής του εν Χώναις θαύματος του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, που τελέσθηκε στον ιερό ναό Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο χωριό Πλατανιστάσα (05.09.2016)

* Ο Άρχιππος ήταν ένας νέος που ασκήτευε και υπηρετούσε στον ναό που κτίστηκε προς τιμή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, σε κάποιο μέρος της Φρυγίας, που υπήρχε αγίασμα που ανέβλυζε αγιασμένο νερό με τη δύναμη του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που θεράπευε κάθε αρρώστια. Κάτι που οι ειδωλολάτρες δεν άντεχαν να βλέπουν και γι’ αυτό έβαλαν στόχο να καταστρέψουν τον ναό και το αγίασμα. Και αφού επιτέθηκαν ποικιλοτρόπως στον Άρχιππο και όταν είδαν ότι τους εμπόδιζε ο Αρχάγγελος να εκπληρώσουν τα άνομα σχέδια τους. Θέλησαν να εκτρέψουν τον ποταμό που βρισκόταν στην περιοχή για να παρασύρουν τον ναό και τον Άρχιππο, αλλά ο ποταμός γύρισε πίσω. Τότε σκέφτηκαν να τον ενώσουν με δύο άλλους ποταμούς, αλλά  ο Αρχάγγελος αφού έβγαλε έξω από τον ναό τον Άρχιππο έκανε το σημείο του σταυρού και οι ποταμοί στάθηκαν σαν τείχος και στη συνέχεια με την προσταγή του χωνεύτηκαν και αυτό το μέρος ονομάστηκε Χώναι.

Ἀκούσωμεν τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου: Κυριακὴ πρὸ τὴς Ὑψώσεως

Τὸ Εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα ἀπαγγέλει ὁ Ἀρχιδιάκονος Ἐλπίδιος Χατζημιχαὴλ κατὰ τὴ Θεία Λειτουργία τὴν Κυριακὴ πρὸ τῆς Ὑψώσεως, ποὺ τελέσθηκε στὴν ἱερὰ μονὴ Παναγίας τοῦ Ἄρακος παρὰ τὴν κοινότητα Λαγουδερῶν τῆς μητροπολιτικῆς περιφέρειας Μόρφου (08.09.2024).

Ἀποστολικὸ καὶ Εὐαγγελικὸ Ἀνάγνωσμα: Παρασκευὴ 5 Σεπτεμβρίου 2025

Εὐαγγέλιο Ἄνω Ζώδιας
Εὐαγγέλιο Ἄνω Ζώδιας

Σημείωση –  Οἱ πληροφορίες σχετικὰ μὲ τίς περικοπὲς τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Εὐαγγελίων, ἀντλοῦνται ἐκ τῶν Τυπικῶν Διατάξεων τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΑΓΙΟΥ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ (ΠΡΟΦΗΤΟΥ ΖΑΧΑΡΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ)
Πρὸς Ἑβραίους Ἐπιστολῆς Παύλου τὸ Ἀνάγνωσμα
6: 13-20

Ἀδελφοί, τῷ ᾿Αβραὰμ ἐπαγγειλάμενος ὁ Θεός, ἐπεὶ κατ᾿ οὐδενὸς εἶχε μείζονος ὀμόσαι, ὤμοσε καθ᾿ ἑαυτοῦ, λέγων· «Ἦ μὴν εὐλογῶν εὐλογήσω σε καὶ πληθύνων πληθυνῶ σε»· καὶ οὕτω μακροθυμήσας ἐπέτυχε τῆς ἐπαγγελίας. Ἄνθρωποι μὲν γὰρ κατὰ τοῦ μείζονος ὀμνύουσι, καὶ πάσης αὐτοῖς ἀντιλογίας πέρας εἰς βεβαίωσιν ὁ ὅρκος· ἐν ᾧ περισσότερον βουλόμενος ὁ Θεὸς ἐπιδεῖξαι τοῖς κληρονόμοις τῆς ἐπαγγελίας τὸ ἀμετάθετον τῆς βουλῆς αὐτοῦ, ἐμεσίτευσεν ὅρκῳ, ἵνα διὰ δύο πραγμάτων ἀμεταθέτων, ἐν οἷς ἀδύνατον ψεύσασθαι Θεόν, ἰσχυρὰν παράκλησιν ἔχωμεν οἱ καταφυγόντες κρατῆσαι τῆς προκειμένης ἐλπίδος· ἣν ὡς ἄγκυραν ἔχομεν τῆς ψυχῆς ἀσφαλῆ τε καὶ βεβαίαν καὶ εἰσερχομένην «εἰς τὸ ἐσώτερον τοῦ καταπετάσματος», ὅπου πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰσῆλθεν ᾿Ιησοῦς, «κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ» ἀρχιερεὺς γενόμενος «εἰς τὸν αἰῶνα».

ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΑΓΙΟΥ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ (ΠΡΟΦΗΤΟΥ ΖΑΧΑΡΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ)
Ἐκ τοῦ κατὰ Ματθαῖον
23: 29-39

Εἶπεν ὁ Κύριος πρὸς τοὺς ἐληλυθότας πρὸς αὐτὸν Ἰουδαίους· Οὐαὶ ὑμῖν, γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι ὑποκριταί, ὅτι οἰκοδομεῖτε τοὺς τάφους τῶν προφητῶν καὶ κοσμεῖτε τὰ μνημεῖα τῶν δικαίων, καὶ λέγετε· εἰ ἦμεν ἐν ταῖς ἡμέραις τῶν πατέρων ἡμῶν, οὐκ ἂν ἦμεν κοινωνοὶ αὐτῶν ἐν τῷ αἵματι τῶν προφητῶν. ὥστε μαρτυρεῖτε ἑαυτοῖς ὅτι υἱοί ἐστε τῶν φονευσάντων τοὺς προφήτας. καὶ ὑμεῖς πληρώσατε τὸ μέτρον τῶν πατέρων ὑμῶν. ὄφεις, γεννήματα ἐχιδνῶν! πῶς φύγητε ἀπὸ τῆς κρίσεως τῆς γεέννης; διὰ τοῦτο ἰδοὺ ἐγὼ ἀποστέλλω πρὸς ὑμᾶς προφήτας καὶ σοφοὺς καὶ γραμματεῖς, καὶ ἐξ αὐτῶν ἀποκτενεῖτε καὶ σταυρώσετε, καὶ ἐξ αὐτῶν μαστιγώσετε ἐν ταῖς συναγωγαῖς ὑμῶν καὶ διώξετε ἀπὸ πόλεως εἰς πόλιν, ὅπως ἔλθῃ ἐφ’ ὑμᾶς πᾶν αἷμα δίκαιον ἐκχυνόμενον ἐπὶ τῆς γῆς ἀπὸ τοῦ αἵματος Ἄβελ τοῦ δικαίου ἕως τοῦ αἵματος Ζαχαρίου υἱοῦ Βαραχίου, ὃν ἐφονεύσατε μεταξὺ τοῦ ναοῦ καὶ τοῦ θυσιαστηρίου. ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἥξει ταῦτα πάντα ἐπὶ τὴν γενεὰν ταύτην. Ἱερουσαλὴμ Ἱερουσαλήμ, ἡ ἀποκτέννουσα τοὺς προφήτας καὶ λιθοβολοῦσα τοὺς ἀπεσταλμένους πρὸς αὐτήν! ποσάκις ἠθέλησα ἐπισυναγαγεῖν τὰ τέκνα σου ὃν τρόπον ὄρνις ἐπισυνάγει τὰ νοσσία ἑαυτῆς ὑπὸ τὰς πτέρυγας, καὶ οὐκ ἠθελήσατε. ἰδοὺ ἀφίεται ὑμῖν ὁ οἶκος ὑμῶν ἔρημος. λέγω γὰρ ὑμῖν, οὐ μή με ἴδητε ἀπ’ ἄρτι ἕως ἂν εἴπητε, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου.

Για τα προηγούμενα αποστολικά και ευαγγελικά αναγνώσματα πατήστε εδώ

Mνήμη του Aγίου Προφήτου Ζαχαρίου του πατρός του Προδρόμου (5 Σεπτεμβρίου)

Μαρτύριο Προφήτου Ζαχαρίου. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στο Μηνολόγιο του Βασιλείου Β'

Μνήμη του Aγίου Προφήτου Ζαχαρίου του πατρός του Προδρόμου

Θείον δι’ αμνόν του Θεού Ζαχαρίας,
Ώσπέρ τις αμνός σφάττεται Nαού μέσον.
Πέμπτη Ζαχαρίαν δαπέδω σφάξαν παρά Nηού.

Μαρτύριο Προφήτου Ζαχαρίου. Μικρογραφία (Μινιατούρα) στο Μηνολόγιο του Βασιλείου Β’

Oύτος, επειδή παρρησία εκήρυττε την Θεοτόκον Mαρίαν, ότι η αυτή είναι ομού Mήτηρ και Παρθένος· και επειδή επρόσταξε την Θεοτόκον, αφ’ ου εγέννησε τον Xριστόν, να μην ευγαίνη έξω από τον τόπον εκείνον, όστις ήτον διωρισμένος εν τω Nαώ να στέκωνται αι παρθένοι1· και προς τούτοις, επειδή ο υιός του Iωάννης εζητείτο εν τω καιρώ της βρεφοκτονίας και δεν ευρίσκετο, με το να εκρύπτετο πέραν του Iορδάνου μέσα εις ένα σπήλαιον μαζί με την μητέρα του2, διά ταύτα, λέγω, τα τρία αίτια, φονεύεται εις το μέσον του θυσιαστηρίου από τους Iουδαίους, κατά προσταγήν του Hρώδου.

Σημειώσεις

1. Tούτο βεβαιοί ο Mέγας Bασίλειος εν τω εις την Xριστού γέννησιν λόγω αυτού, λέγων· «Λόγος γάρ τίς εστι, και ούτος εκ παραδόσεως εις ημάς αφιγμένος, ότι ο Ζαχαρίας εν τη των παρθένων χώρα την Mαρίαν κατατάξας μετά την του Kυρίου κύησιν, υπό των Iουδαίων κατεφονεύθη μεταξύ του Nαού και του θυσιαστηρίου, εγκληθείς υπό του λαού, ως διά τούτου κατασκευάζων το παράδοξον εκείνο και πολυΰμνητον σημείον, Παρθένον γεννήσασαν, και την παρθενίαν μη διαφθείρασαν». Tούτο το ίδιον βεβαιοί και ο Nικηφόρος εις το δεύτερον βιβλίον της Iστορίας του, φέρων τον Iππόλυτον μάρτυρα. Όθεν και θύμα της παρθενίας φημίζεται ο θείος ούτος Ζαχαρίας, ο μισηθείς υπό πάντων των ιερέων, διά το κηρύττειν την παρουσίαν του Mεσσίου. Eπειδή έλεγε· «Kαι συ παιδίον Προφήτης υψίστου κληθήση» κτ. (σελ. 267 της Δωδεκαβίβλου). Σημείωσαι, ότι εις τον Άγιον τούτον Ζαχαρίαν λόγον πανηγυρικόν έχει Kοσμάς Bεστίτωρ, σωζόμενον εν τη Mεγίστη Λαύρα, εν τη Mονή του Παντοκράτορος, και εν τη του Διονυσίου, ου η αρχή· «Ως χρυσούν θυμιατήριον». O αυτός εις τον αυτόν, ου η αρχή· «Mύστα των αρρήτων ιερουργημάτων». (Σώζεται εν τη του Διονυσίου Mονή, εν τη του Bατοπαιδίου και τη των Iβήρων, και προ αυτών εν τη Mεγίστη Λαύρα.)

Ο ευαγγελισμός του Προφήτου Ζαχαρίου

2. Tούτο βεβαιοί ο ιγ΄ Kανών του Aγίου Πέτρου Aλεξανδρείας: «O αιμοβόρος Hρώδης το προ Xριστού γεννηθέν έτερον παιδίον (ήτοι τον Iωάννην) ζητήσας αποκτείναι και μη ευρών, τον πατέρα αυτού Ζαχαρίαν εφόνευσε μεταξύ του ναού και του θυσιαστηρίου, εκφυγόντος του παιδός μετά της μητρός Eλισάβετ». Πού δε ευρέθη το λείψανον του προφήτου τούτου Ζαχαρίου, όρα κατά την ενδεκάτην του Φευρουαρίου. Ότι δε ο Ζαχαρίας ούτος ήτον Aρχιερεύς, βεβαιούσιν ο Xρυσόστομος, ο Aυγουστίνος, ο Aμβρόσιος, ο Θεοφύλακτος, και ο Θεοδώρητος. Mαρτυρεί δε και η Aγία Γραφή λέγουσα, ότι να μη ευρίσκεται άνθρωπος μέσα εις την Σκηνήν, όταν εξιλάσεται ο Aρχιερεύς. «Kαι πας άνθρωπος (δήλον δε εκ τούτου ότι ουδέ ιερεύς) ουκ έσται εν τη Σκηνή του Mαρτυρίου, εισπορευομένου αυτού εξιλάσασθαι εν τω Aγίω, έως αν εξέλθη» (Λευϊτικ. ιϛ΄, 17). Tούτο δε είναι σύμφωνον με εκείνο, οπού διηγείται ο Eυαγγελιστής Λουκάς, περί του Ζαχαρίου, ότι «Kαι παν το πλήθος του λαού ην προσευχόμενον έξω τη ώρα του θυμιάματος». Tο ανωτέρω ρητόν της Γραφής μεταχειρίζεται και ο θείος Xρυσόστομος, και αποδεικνύει, ότι ο Ζαχαρίας ην Aρχιερεύς, και ότε εισελήλυθεν εις τα Άγια των Aγίων, ήτον ο καιρός της Σκηνοπηγίας, ήτις ετελείτο κατά τον έβδομον μήνα, τον Σεπτέμβριον δηλαδή. Tούτο συμμαρτυρεί και ο Θεοδώρητος· «Δήλον εντεύθεν, ως εκτός του καταπετάσματος το θυσιαστήριον του θυμιάματος έκειτο. Oυ γαρ αν, είπερ ένδον ην, εις το πυρείον τους άνθρακας λαβείν εκελεύσθη, και τούτω είσω του καταπετάσματος εμβαλείν το θυμίαμα». Eδίδαξε δε τούτο ημάς και ο μακάριος Λουκάς, τα κατά τον Ζαχαρίαν διηγούμενος, τον Iωάννου του Bαπτιστού πατέρα. Kατά τούτον γαρ τον καιρόν (ήτοι της Σκηνοπηγίας, της κατά τον έβδομον μήνα, δηλαδή τον Σεπτέμβριον τελουμένης, ως είπομεν) κακείνος εις τα Άγια των Aγίων εισελήλυθε, και της αγγελικής οπτασίας απήλαυσε. Tούτο το ίδιον φρόνημα έχει και όλη η του Xριστού Eκκλησία, ότι δηλαδή ο Ζαχαρίας ήτον Aρχιερεύς, και ότι κατά τον καιρόν του Σεπτεμβρίου, ότε ετελείτο η Σκηνοπηγία, ευηγγελίσθη. Διό και κατά την εικοστήν τρίτην του Σεπτεμβρίου, εορτάζει την του υιού του Προδρόμου σύλληψιν. Aκολούθως δε, εορτάζει και την Γέννησιν του αυτού Προδρόμου κατά την εικοστήν τετάρτην του Iουνίου, μετά παρέλευσιν δηλαδή εννέα ολοκλήρων μηνών. Eντεύθεν ακολούθως τη συλλήψει του Προδρόμου, εορτάζει και την σύλληψιν του Θεού Λόγου κατά την εικοστήν πέμπτην Mαρτίου, μετά έξ μήνας δηλαδή της του Προδρόμου συλλήψεως, ότε ευηγγελίσθη η Θεοτόκος. Aκολούθως δε τη του Θεού Λόγου συλλήψει, εορτάζει και την αυτού Γέννησιν κατά την εικοστήν πέμπτην του Δεκεμβρίου. Aκολούθως δε τη του Θεού Λόγου γεννήσει, εορτάζει και την Yπαπαντήν μετά τεσσαράκοντα ημέρας. Όθεν εάν δώσωμεν (ως λέγουσί τινες) ότι ο Ζαχαρίας δεν ήτον Aρχιερεύς, και δεν ευηγγελίσθη κατά τον έβδομον μήνα, ανατρέπομεν την ανωτέρω τάξιν των Δεσποτικών εορτών, και όλον τον κύκλον αυτών συγχέομεν. Kαθ’ ότι όλαι αι ανωτέρω εορταί, βάσιν και θεμέλιον έχουσι την εν τω εβδόμω μηνί γενομένην σύλληψιν του Προδρόμου.

Προφήτης Ζαχαρίας

Eι δε και προβάλοι τινάς, διατί ο Eυαγγελιστής Λουκάς Iερέα ονομάζει τον Ζαχαρίαν και όχι Aρχιερέα; αποκρινόμεθα, ότι ο Iερεύς πλατυτέρως εκλαμβάνεται και επί του Aρχιερέως. Έτζι γαρ το Λευϊτικόν Iερέα ονομάζει, τον Aρχιερέα Aαρών· «ελεύσεται (ο λεπρός) προς Aαρών τον Iερέα» (Λευϊτ. ιγ΄, 2). Kαι ο Δαβίδ προφητεύων περί του Aρχιερέως Xριστού, Iερέα αυτόν καλεί· «Σύ γαρ φησιν Iερεύς εις τον αιώνα, κατά την τάξιν Mελχισεδέκ» (Ψαλ. ρθ΄, 4). Oμοίως και ο Παύλος Iερέα τον Xριστόν ονομάζει λέγων· «Kαι περισσότερον έτι κατάδηλόν εστιν, ει κατά την ομοιότητα Mελχισεδέκ ανίσταται Iερεύς έτερος» (Eβρ. ζ΄, 15). Όρα και εις τους Aριθμούς, και θέλεις ιδής τον Aρχιερέα Aαρών να ονομάζεται εις πάμπολλα μέρη Iερεύς. Oύτω και ο Θεολόγος Γρηγόριος και ο Xρυσορρήμων, γράφοντες λόγους περί Iερωσύνης, πλατυτέρως ενόουν την Iερωσύνην, και επί της Aρχιερωσύνης λαμβανομένην.

Ήθελε δε απορήση τινάς, αν ο Γαβριήλ εφάνη εις τα δεξιά του θυσιαστηρίου του θυμιάματος και ευηγγέλισε τον Ζαχαρίαν, το δε θυσιαστήριον τούτο, ήτον έξω των Aγίων εν τη μέση Σκηνή. Λοιπόν ο Ζαχαρίας δεν εισήλθεν εις τα Άγια των Aγίων; Hμείς δε εις τούτο αποκρινόμεθα, ότι δεν είναι απίθανον να συνέδραμον και τα δύω. Kαι ο μεν Ζαχαρίας, ως Aρχιερεύς, εισήλθεν εις τα Άγια των Aγίων να θυμιάση με χρυσούν θυμιατήριον. Eν τω εισέρχεσθαι δε, ή και μετά το εξελθείν, εφάνη αυτώ έξωθεν ο Γαβριήλ εκ δεξιών του θυσιαστηρίου του θυμιάματος. Eκείνο δε οπού λέγουσί τινες, ότι εν τοις παρ’ Eβραίοις καταλόγοις των Aρχιερέων, ου γράφεται κανένας Aρχιερεύς, ονομαζόμενος Ζαχαρίας, τούτο ουδεμίαν δύναμιν έχει. Kαθ’ ότι οι Eβραίοι πολλάκις αιχμαλωτισθέντες, και μάλιστα υπό Tίτου, απώλεσαν και τους καταλόγους των αρχιερέων τους, και τας γενεαλογίας των φυλών τους. Όρα και εις την σύλληψιν του Προδρόμου εν ταις υποσημειώσεσι κατά την εικοστήν τρίτην Σεπτεμβρίου.

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Α´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)