Πανηγυρικός Εσπερινός στον κατεχόμενο μητροπολιτικό ναό του Αγίου Μάμαντος
Πατέρες και αδελφοί,
Συμπατριώτες συμπατριώτισσες,
«Αύτη η ημέρα ην εποίησεν ο Κύριος, αγαλλιασόμεθα και ευφρανθώμεν εν αυτή…»
Θυμήθηκα αυτό τον αναστάσιμο στίχο, γιατί, σήμερα, είναι πράγματι ημέρα χαράς και αγαλλιάσεως.
Σήμερα, μετά από τριάντα χρόνια, ερχόμαστε ξανά να λειτουργήσουμε στο σπίτι του Αγίου Μάμα, του προστάτη και πολιούχου της Μόρφου. Και με τη λειτουργία που τελούμε, ανοίγεται μια καινούργια δίοδος επικοινωνίας.
Μια δίοδος επικοινωνίας με τον Θεό, μέσω της οποίας ο ίδιος ο Άγιος των Αγίων, επιχέει το έλεός του για να σκεπάσει τους πάντες. Όχι μόνον τους εδώ παρόντες, αλλά και τους απόντες. Όχι μόνο τους Χριστιανούς, αλλά και τους Μουσουλμάνους. Κι όχι μόνο τους πιστούς αλλά κι όλους εκείνους που επιλέγουν να μην ανήκουν σε κάποια θρησκεία. Στη γιορτή του Αγίου Μάμα έχει θέση για όλους.
Φύγαμε νέοι. Γυρίζουμε γέροι σχεδόν. Περιπλανιόμασταν σωματικώς για τριάντα χρόνια μακριά από τον Άγιο Μάμα. Εκείνος, όμως, δεν ήταν μακριά. Ήταν μαζί μας όλες τις ημέρες. Πονέσαμε. Κλάψαμε.
Διδαχτήκαμε. Κι ερχόμαστε, σήμερα, εν ταπεινώσει, ν’ ανοίξουμε ένα παράθυρο προσευχής.
Και βρίσκουμε τον Άγιο Μάμα, που καθήμενος σε λιοντάρι και κρατώντας στα χέρια του ένα αρνί, συμβιβάζει τα αντίθετα με τον τρόπο της αγιότητας, εξομαλύνει τις αντιθέσεις με τον τρόπο της άνωθεν ειρήνης.
Γνωρίζω πως κάποιοι ήρθαν εδώ με επιφύλαξη. Άλλοι με πικρία, με έγνοιες, με φόβο. Ας μην αφήσουμε όμως αδελφοί μου αυτή τη λαμπρή μέρα της πανηγύρεως του Αγίου μας να σκιαστεί από σύννεφα αμφιβολίας ή αναμνήσεων κακών. Αυτή τη μέρα του ελέους, ας αφήσουμε τη χαρά να κατοικήσει στην καρδιά μας.
Όλοι το ξέρουμε πως μας βαραίνουν πολλά -και ως πρόσωπα και ως λαό. Ξέρουμε όλοι τι πέρασε η πατρίδα μας. Και ξέρουμε τι περνά ακόμα. Ωστόσο, δεν θα μιλήσω για την πολιτική κατάσταση· δεν είναι δουλειά μου. Θα μιλήσω μονάχα για την κατάσταση της καρδιάς των ανθρώπων της Κύπρου.
Συνομιλώ καθημερινά με το λαό της Κύπρου. Μου λένε λόγια βαθιά, της καρδιάς, της ύπαρξης. Και συγκλονίζομαι όταν βλέπω το μέγεθος του πόνου που κουβαλά στους ώμους του ο λαός μας, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι. Κανείς, αλήθεια, δεν μπορεί να μην δακρύσει, όταν ακούει τις πονεμένες ιστορίες των απλών ανθρώπων κι από τις δύο πλευρές. Που κλαίνε την προσφυγιά τους -άλλοι από το 1964 κι άλλοι από το 1974. Που χάσανε αγαπημένους, που χάσανε σπίτια, που χάσανε τα πάντα.
Όμως, αυτοί οι άνθρωποι, αυτός ο λαός που έχασε τόσα και τόσα, δεν έχασε ένα πράγμα: την ελπίδα. Η ρίζα της ελπίδας είναι βαθιά. Η σκληρότητα της πρόσφατης ιστορίας μας, δεν κατάφερε να την ξεριζώσει. Και βλέπω ανθρώπους που, παρ’ όλα τα δεινά, παρ’ όλες τις απώλειες, κατάφεραν να συγχωρήσουν. Χωρίς να ξεχάσουν, έχουν καταφέρει να συγχωρέσουν. Δηλαδή, όπως λέει και η λέξη «συγχωρώ», μπόρεσαν να χωρέσουν στην καρδιά τους τον άλλο, ν’ ανοίξουν χώρο στην καρδιά τους για να χωρέσει ο άλλος. Γι’ αυτό είμαι αισιόδοξος για το μέλλον της πατρίδας μας.
Ο τελευταίος χρόνος μάς έμαθε πολλά. Και μόνο το άνοιγμα μιας μικρής χαραμάδας στον τοίχο που χωρίζει τον τόπο μας, ήταν αρκετό για να ξεχυθεί στο νησί μας ένα τεράστιο κύμα νοσταλγίας.
Μιας νοσταλγίας για τη χαμένη ενότητα. Μιας νοσταλγίας να ζήσουμε ξανά μαζί μέσα στην ειρήνη, τη συνδιαλλαγή. Κι η νοσταλγία αυτή δυνάμωσε ακόμα περισσότερο, όταν είδαμε ο ένας το πρόσωπο του άλλου. Όταν καταλάβαμε πως το πρόσωπο του άλλου, τελικά, δεν είναι ξένο, όπως μας έλεγαν. Αλλά μοιάζει ακριβώς με το δικό μας. Καταλάβαμε πως εμείς, ο λαός της Κύπρου, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, υπήρξαμε θύματα της ίδιας μοίρας. Κι ότι, τελικά, δεν έχουμε ουσιαστικά τίποτα που να μας χωρίζει. Η εθνική ταυτότητα, ή η θρησκεία, του καθενός, δεν είναι εμπόδια για να ζούμε μαζί. Αντίθετα, η διαφορετικότητα αναδεικνύεται στο σημερινό ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και περιφρουρείται. Άρα στην Κύπρο δεν μπορούμε να την φοβόμαστε.
Δεν προσπαθώ να συγκαλύψω την τραγωδία του τόπου μας με αισιόδοξα λόγια. Η τραγωδία είναι εδώ. Και ξέρουμε πως η ιστορία, μερικές φορές, δεν νοιάζεται και πολύ για τη νοσταλγία των απλών ανθρώπων. Οι πραγματικότητες είναι τέτοιες που αυτό το κακό, αυτό το πρόβλημα, μοιάζει να έχει παγιωθεί. Μάλιστα μερικοί -και από τις δύο πλευρές- βλέποντας αυτές τις δυσκολίες, μιλούν για «οριστικό αδιέξοδο», για «ευκαιρίες που δεν θα ξαναγυρίσουν», για «τελευταίες ευκαιρίες».
Μπορούμε να βρούμε χίλιες δικαιολογίες για να μην προχωρήσουμε μπροστά. Μπορούμε να μείνουμε αιωνίως αγκιστρωμένοι στο παρελθόν και να μετρούμε πόσες φορές είπε «ναι» ή «όχι» η κάθε πλευρά μέχρι τώρα. Αυτό θέλουμε; Το παρελθόν;
Ο κόσμος της Κύπρου, πάντως, από τότε που άνοιξαν τα οδοφράγματα, απάντησε πως δεν θέλει το παρελθόν. Και καθημερινά στρέφει τη ματιά του κατά το μέλλον.
Βλέπουμε τι γίνεται καθημερινά: Οι απλοί άνθρωποι -και των δύο κοινοτήτων- γράφουν μια αθόρυβη ιστορία. Σιγά σιγά, βήμα με βήμα, αυτή η συγκινητική επανεύρεση, προχωρά και βαθαίνει αθόρυβα. Αποδεικνύοντας πως δεν υπάρχουν «τελευταίες ευκαιρίες». Γιατί τις ευκαιρίες τις φτιάχνουν οι άνθρωποι, όταν το θέλουν.
Απόδειξη είναι η σημερινή λατρεία εδώ στον Άγιο Μάμα. Η οποία έγινε δυνατή χάρη στις δημιουργικές πρωτοβουλίες απλών ανθρώπων, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.
Όμως, ακόμα υπάρχουν τείχη. Και έξω και μέσα μας. Εμείς, οι απλοί άνθρωποι, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε για τα εξωτερικά τείχη. Αλλά μπορούμε να κάνουμε κάτι για τα τείχη μέσα μας. Μπορούμε να γκρεμίσουμε τα τείχη του φόβου, της προκατάληψης. Αυτή, νομίζω, πρέπει να είναι και η δουλειά των ανθρώπων της Εκκλησίας. Των ανθρώπων της πίστης, των ανθρώπων της ειρήνης.
Όλα αυτά τα χρόνια, μιλούσαμε για τη «λύση» ως να ήταν κάτι μαγικό. Κάτι που θα ερχόταν απέξω, χωρίς τη δική μας ευθύνη. Και ως δια μαγείας θα εξαφάνιζε όλα τα κακά που βρήκαν τον τόπο μας. Τώρα καταλαβαίνουμε ότι αυτή η λύση δεν θα έρθει δια μαγείας. Αλλά με πολλή δουλειά. Δεν θα έρθει από τη μια μέρα στην άλλη. Πρέπει να χτιστεί πρώτ’ απ’ όλα μέσα μας. Πρέπει να ρίξουμε πρώτα τα τείχη από μέσα μας για να προχωρήσουμε. Κι ότι μπορούμε να χτίσουμε, πρέπει να το χτίσουμε.
Η σημερινή λατρευτική σύναξη είναι μια αρχή. Εύχομαι αυτή η αρχή να έχει συνέχεια, μέχρι να γίνει μια μόνιμη κατάσταση. Γιατί η συχνή Θεία Λειτουργία εδώ στον Άγιο Μάμα, θα ανοίξει νέες δυνατότητες, θα βοηθήσει να χτιστούν ανθρώπινες σχέσεις. Πιστεύω πως μαζί με την επαναλειτουργία του Αγίου Μάμα, θα ήταν επίσης χρήσιμο να ανοιχθεί το οδόφραγμα Αστρομερίτη-Ζώδιας, για να μπορεί ο κόσμος να διακινείται ελεύθερα σε όλη την περιοχή.
Εύχομαι επίσης, να ακολουθήσει η συντήρηση και η επιδιόρθωση και άλλων εκκλησιών που βρίσκονται στη μητροπολιτική μας περιφέρεια και όχι μόνον, ώστε να μπορούν οι Ελληνοκύπριοι να ασκούν το αναφαίρετο δικαίωμα της θρησκευτικής λατρείας. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους να αρχίσουν να χτίζουν τον αλληλοσεβασμό, να προλειαίνουν το έδαφος για ένα κοινό μέλλον.
Μερικοί, και Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, προσπάθησαν να αποδώσουν στη σημερινή λατρευτική σύναξη πολιτική χροιά. Όμως, δεν είναι έτσι. Εδώ γίνεται ένας εσπερινός και μια λειτουργία. Δεν κάνουμε πολιτική. Είμαστε άνθρωποι πονεμένοι που ήρθαμε να φέρουμε τον πόνο και τα τραύματά μας ενώπιον του Θεού και του Αγίου μας. Κι η προσευχή μας αυτή δεν αντιστρατεύεται το έργο των πολιτικών. Αντίθετα πιστεύουμε πως το βοηθά, αφού με την προσευχή ζητούμε από τον Θεό να φωτίζει και να στηρίζει τους πολιτικούς και να κατευθύνει το έργο τους προς το αγαθό.
Η Εκκλησία δεν κάνει πολιτική. Κάνει προσευχή υπέρ του σύμπαντος κόσμου. Και κάνει προσευχή για να υπάρξει ένα κοινό ειρηνικό μέλλον για όλους τους Κυπρίους. Κι αν οι ιερωμένοι της Κύπρου έχουν ένα ρόλο να επιτελέσουν, είναι να υπηρετήσουν την ανάγκη της συμβίωσης και της συνύπαρξης όλων των κοινοτήτων αυτού του τόπου. Ο ρόλος των ιεραρχών, των ιερέων, των ιμάμηδων, είναι να συμβάλουν ώστε «να βρούμε αυτά τα λόγια, που παίρνουνε το ίδιο βάρος σ’ όλες τις καρδιές, σ’ όλα τα χείλη», όπως λέει κι ποιητής. Να βρούμε δηλαδή το ειδικό βάρος των λέξεων. Γιατί, ακόμα, δυστυχώς, τα λόγια, δεν έχουν το ίδιο βάρος στις καρδιές και τα χείλη όλων μας.
Ειδικά εμείς οι Χριστιανοί, πρέπει να θυμηθούμε ξανά και να εννοήσουμε το νόημα της αγάπης, που είναι η βάση της πίστεώς μας. Όχι μιας αγάπης θεωρητικής, αλλά συγκεκριμένης, θυσιαστικής, όπως την περιγράφει ο Απόστολος Παύλος. Ο οποίος λέει: ακόμα και αν μιλώ όλες τις γλώσσες, ακόμα κι αν έχω το χάρισμα της προφητείας, ακόμα κι αν κάνω θαύματα και μετακινώ βουνά, και δεν έχω αγάπη για τον άλλον, τότε δεν είμαι τίποτα. «Ουδέν ειμί». Διότι, λέει ο Απόστολος των εθνών: «η αγάπη μακροθυμεί», «εκείνος που αγαπάει έχει καλοσύνη· εκείνος που αγαπάει δεν ζηλοφθονεί· (…) δεν κομπάζει ούτε περηφανεύεται, είναι ευπρεπής, δεν είναι εγωιστής ούτε ευερέθιστος· ξεχνάει το κακό που του έχουν κάνει». «Ου χαίρει επί τη αδικία», αλλά «μετέχει στη χαρά για το σωστό». «Εκείνος που αγαπάει όλα τα ανέχεται· σε όλα εμπιστεύεται, για όλα ελπίζει, όλα τα υπομένει. «Η αγάπη ουδέποτε εκπίπτει.» (Κορ. Α΄, 13, 1-8)
Ελπίζω και εύχομαι στον Άγιο Μάμα, η προσευχή αυτή που σήμερα ξεκινά εδώ να έχει συνέχεια.
Σας ευχαριστώ όλους που ήρθατε σήμερα εδώ. Ευχαριστώ όσους συνέβαλαν, Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους, ώστε να γίνει πραγματικότητα η μέρα αυτή. Είθε ο Θεός να δίνει σε όλους μας τη φώτισή Του. Αμήν.
*Ομιλία Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου επ’ ευκαιρία της εορτής του Αγίου Μάμα, που εκφωνήθηκε στον Πανηγυρικό Εσπερινό στον κατεχόμενο μητροπολιτικό ναό του Αγίου Μάμαντος στη Μόρφου, που τελέστηκε μετά από τριάντα χρόνια την 1η Σεπτεμβρίου 2004
