Κήρυγμα Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου στον Εσπερινό της εορτής της αποτομής της τιμίας κεφαλής του Προδρόμου, που τελέσθηκε στον ομώνυμο πανηγυρίζοντα ιερό ναό της κοινότητος Προδρόμου της μητροπολιτικής περιφέρειας Μόρφου (28.8.2019).
Έτη πολλά σε όλους ευλογημένα από τον Τίμιο Πρόδρομο. Που εδώ, εις την υψηλοτέραν κώμη της Κύπρου, εορτάζομε καθ᾿ εκάστην 29η του μηνός Αυγούστου, την Αποτομή της Τιμίας αυτού κεφαλής. Αυτόν, που είναι ο ύψιστος των αγίων. Ὁ Μέγας «ἐν γεννητοῖς γυναικῶν». Από όσους, λέει, που όσοι γεννήθηκαν και προ της του Χριστού παρουσίας, της ενσάρκου Χριστού παρουσίας επί της γης και μετά, ο μεγαλύτερος των αγίων και όλων των ανθρώπων μετά τη Θεοτόκο τη μητέρα του Φωτός, είναι ο Τίμιος Πρόδρομος.
Και είναι μεγάλος για πολλούς λόγους. Γιατί ο βαπτιστής του Κυρίου μας είναι ο μάρτυρας της Αγίας Τριάδος κατά τη στιγμή της βαπτίσεως που ήκουσε τη φωνή του Πατρός, «οὗτός ἐστιν ὁ ἀγαπητός μου Υἱός». Αυτός που έβαλε τη χείρα του επί την κεφαλήν του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος, Αυτού που δημιούργησε τα σύμπαντα και εμάς τους ανθρώπους του σαρκωθέντος λόγου και είπε Αυτός «ἐν εἴδει» περιστεράς, το Άγιο Πνεύμα άνωθεν της κεφαλής του Υιού και Λόγου του Θεού του ζώντος. Και μόνον, λεν οι άγιοι πατέρες μας, που είχε αυτή τη Θεοφάνια στα Θεοφάνια ο Τίμιος Πρόδρομος, είναι ο μέγιστος των αγίων. Γιατί το μεγαλύτερο που έχουμε να επιδιώξουμε οι άνθρωποι στη ζωή μας, είναι να κερδίσουμε την αιώνια ζωή. Όλα τα υπόλοιπα έρχονται και παρέρχονται. «Πάντα σκιᾶς ἀσθενέστερα».
Ο άνθρωπος πρέπει να αναζητεί συνεχώς, πιο τρόπο, μου επιτρέπει εμένα ο Θεός να γνωρίσω την αιώνια ζωή, μια ζωή δηλαδή που τι είναι. Όχι απλά να μην έχομε ξανά θάνατο. Που δεν θα έχομε θάνατο ξανά στην αιώνια ζωή. Που δεν θα έχομε αμαρτία, που δεν θα έχομε πειρασμό να μας πειράζει. Αλλά θα έχομε και κάτι σημαντικότερο. Αυτό που λέει ο ίδιος ο Κύριός μας, όταν ερωτήθηκε, τι είναι αυτή η αιώνιος ζωή. «Αὕτη ἐστὶν ἡ αἰώνιος ζωή, τοῦ γνῶναι σε τὸν ἀληθινὸν Θεόν, καὶ ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν». Να γιατί ο Πρόδρομος είναι ο μέγιστος «ἐν γεννητοῖς γυναικῶν». Γιατί, εμπόρεσε απ᾿ αυτή τη ζωή, να γνωρίσει την Αγία Τριάδα. Και όταν γνωρίσεις την Αγία Τριάδα, ο Θεός μας είναι χουβαρντάς. Μας προσφέρει το φως Του. Φως ο Πατήρ, φως ο Λόγος, φως και το Άγιον Πνεύμα. Και αυτό το φως, μας λέειη σύγχρονη αγιασμένη γερόντισσα της Κρήτης Γαλακτία, «είναι, δεσπότη μου, γεμάτο πληροφορίες». Και κατά τον πόθο που έχει κάθε άνθρωπος, εκεί κατευθύνει και το φως της Τριάδος τη γνώση. Τη γνώση την αληθινή.
Και εμείς αύριο, θα έλθομε να λειτουργηθούμε. Θυμάστε πώς αρχίζει η λειτουργία; «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Ο τρόπος δηλαδή, για να μπορέσομε αυτό το φως εμείς οι ελεεινοί να το οικειοποιηθούμε, είναι να συμμετέχουμε στη Θεία Λειτουργία και ει δυνατόν να κοινωνούμε αυτό το σώμα και αυτό το αίμα που ενίκησε τον θάνατο, που ενίκησε τον διάβολο, που ενίκησε την αμαρτία μας. Το σώμα Ιησού Χριστού. «Εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ ζωὴν αἰώνιον». Ο Τίμιος Πρόδρομος, μας εδίδαξε τον τρόπο. Όλα αυτά τα μεγάλα και για μερικούς δυσνόητα, μας εδίδαξε τον τρόπο πώς να κερδίσουμε την αιώνιον ζωή. Διά της μετανοίας. Γι’ αυτό και είναι ο δάσκαλος της μετανοίας ο Τίμιος Πρόδρομος.
Γι’ αυτό, παρακαλώ την αγάπη σας, να παρακολουθείτε την καρδιά σας. Τι επιθυμίες έχει, τι λογισμούς έχει, ποιος είναι ο βαθύτερός μας εαυτός. Αυτόν που ξέρει μόνον ο Θεός. Που δυσκολευόμαστε εμείς οι ίδιοι να αποδεχτούμε. Και όταν κάποιος μας κάμει μια αποκάλυψη του βαθύτερου μας εαυτού, ταραττόμεθα.
Όπως έψαλλαν σήμερα οι καλοί μας ψάλτες: «Πάλιν Ἡρωδιὰς μαίνεται, πάλιν ταράττεται». Και σήμερα, μόλις κάποιος αποκαλύψει τα βαθύτερα αίτια της αμαρτωλότητάς μας είτε αυτή είναι σαρκική είτε είναι ψυχική είτε είναι πνευματική, ταραττόμεθα. Δεν θέλουμε να ακούμε. Άφησέ μας στο μικρό μας θερμοκήπιο, στον μικρό ή το μεγάλο μας εγωισμό. Μα όλοι περίπου το ίδιο είμαστε. «Ἄλλοι ἐν ἔργῳ, ἄλλοι ἐν λόγῳ, ἄλλοι ἐν λογισμῷ καὶ ἐπιθυμία». Ξέρετε πού διαφέρομε; Στον βαθμό μετανοίας. Εκεί διαφέρομε.
Γι’ αυτό, είναι πολύ σημαντικό, να αποδεχτούμε τον εαυτό μας, αλλά να μη μείνουμε στην αποδοχή. Αυτό είναι εγωκεντρισμός νοσηρός. Που προκαλεί, μας έλεγε ο άγιος Πορφύριος, παθογένεια. Δηλαδή γεννά άλλα πάθη. Μόλις αντιληφθώ την παθολογία του εαυτού μου, και όλοι έχομε, όλοι έχομε. Είτε λόγω κληρονομικότητας είτε λόγω επίκτητων συνηθειών, τότε αμέσως μιλώ του Χριστού. Μιλώ της Παναγίας. Μιλώ του Τιμίου Προδρόμου: «Βαπτιστά τοῦ Χριστοῦ, δίδαξόν με τὴν μετάνοιαν ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ». «Κύριέ μου, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλόν». «Ὑπεραγία Θεοτόκε, σκέπε ἡμᾶς». Και να δοξάζομεν πάντοτε το όνομα της Αγίας Τριάδος: «Μέγα τὸ ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος», μου έλεγε ο άγιος Παΐσιος. Έτσι, γιε μου, να αρχίζει η προσευχή σου, έτσι να τελειώνει. Και στο τέλος, «Ὑπεραγία Θεοτόκε, σκέπε ἡμᾶς». «Βαπτιστά τοῦ Χριστοῦ, πρέσβευε ὑπὲρ ἡμῶν».
Ο Τίμιος Προδρομος. Ιερά Μητρόπολις Μόρφου, 16ος αιώνας
Βλέπετε; Αυτά τα τρία άγια πρόσωπα δεν λείπουν από κανένα εικονοστάσι Ορθοδόξου Εκκλησίας. Πάντοτε εκεί είναι η εικόνα του Χριστού, από την άλλη πλευρά είναι η Παναγία και δίπλα από τον Χριστό ο Τίμιος Πρόδρομος. Γιατί ακριβώς αυτά είναι και σ᾿ αυτή τη ζωή την πρόσκαιρο και στην αιώνια ζωή τα πρόσωπα που θα συναντήσομε, τα πρόσωπα τα οποία θέλουν να μας βοηθήσουν, αλλά εμείς, θέλουμε μόνο κάτι βοήθειες, να γιάνει λίγο το χέρι μας, το πόδι μας, να παν καλά οι επιχειρήσεις μας, να παντρευτούν τα παιδιά μας, να αγοράσουμε κανένα οικόπεδοστη Λευκωσία ή στη Λεμεσό, να βρέξει, να χιονίσει, να μη βρέξει, ανάλογα με την ιδιοτροπία μας. Δεν ζητούμε βαθιά πράγματα. Χριστέ μου, δώρισέ μοι πραότητα. Αν είμαι θυμώδης. Δώρισέ μοι ταπείνωση. Που όλοι την έχουμε ανάγκη. Όλοι είμαστε εγωιστές. Δώρισέ μου απλότητα στες σχέσεις μου στες διανθρώπινες. Δώρισε μοι εγκράτεια στη σαρκική μου όρεξη. Αυτά είναι τα μεγάλα. Τα δώρα του Αγίου Πνεύματος. Που πρέπει να τα αναζητούμε πάντοτε με δρομολόγιο, με δρόμο τη μετάνοια που εδίδαξε ο Τίμιος Πρόδρομος. Στον βαθμό που μετανιώνουμε θα είναι και οι δωρεές ανάλογες. Άλλος τρόπο δεν γνωρίζει η Ορθόδοξη Εκκλησία μας. Ο άλλος τρόπος, λεν οι πατέρες οι σπλαχνικοί, είναι το έλεος, η ελεημοσύνη. Εάν δυσκολευόμεθα στην επιμελημένη καθημερινή μετάνοια, γιατί δεν μας επιτρέπει ο εγωισμός μας να έχομε έγνοια να ελεούμε το συνάνθρωπό μας. Όχι μόνον με χρήματα. Και με έναν καλό λόγο. Να τον οδηγήσομε σε έναν καλό πνευματικό να εξομολογηθεί. Ελεημοσύνη είναι αυτό. Να του δώσουμε το βίο ενός αγίου. Που ο βίος ενός αγίου, μου είπε ένας τουρκοκύπριος, είναι εφαρμοσμένο Ευαγγέλιο.
Ο Τίμιος Πρόδρομος, 1192, ιερά μονή Παναγία του Άρακα
Και με αυτό τον τρόπο, θα είμεθα τέκνα του Προδρόμου. Γιατί θα βοηθούμε και τον εαυτό μας και άλλους, να οδηγηθούμε και στη μετάνοια και στην ευσπλαχνία και στην ελεημοσύνη. Ο Θεός να μας ελεήσει, αυτές τις δύσκολες μέρες που περνά ο τόπος μας, που είναι πολιορκημένος πάλιν από στεριά και θάλασσα από τους Τούρκους. Πολλά απειλούντες αλλά ολίγα θα κατορθώσουν ένεκεν αυτών των αγίων και εξαιρέτως της Θεοτόκου, που σκέπει αυτής της νήσου. Εμείς, να ακούμε μόνον τις φωνές που διδάσκουν τη μετάνοια. Καμίαν άλλη φωνή. Όσον επίσημη και να φαίνεται. Διδάσκεις τη μετάνοια; Είτε είσαι ιερωμένος, είτε είσαι γονιός, είτε είσαι παππούς, είτε είσαι δάσκαλος, θα σε ακολουθήσουν. Γιατί με οδηγείς στην αιώνια ζωή. Δεν διδάσκεις τη μετάνοια, και αν αρχιερέας, και αν πρόεδρος της δημοκρατίας, δεν θα σε ακολουθήσουν. Θα σου κάμω ευγένειες αφού τες θέλεις. Ως εκεί. Μπορεί να σιωπήσω προς στιγμής. Ως εκεί. Αλλά όταν «πάλιν Ἡρωδιὰς μαίνεται, ὅταν πάλιν ταράττεται», «ἐν ὥρᾳ τῷ δέοντι», για το συμφέρον των παιδιών μας, των εγγονιών μας, που τόσο τα αδικήσαμε αυτά τα παιδιά, δεν τους εδιδάξαμε τη μετάνοια, ούτε εμείς, πατέρες μου, επαρκώς, ούτε οι γονείς, ούτε οι δάσκαλοι, ούτε οι παππούδες. Η κρίση είναι βαθύτατα πνευματική και μεταποιείται σε πολιτική και κοινωνική στο βαθμό που δεν συνειδητοποιούμε τες ελλείψεις μας και τα λάθη μας.
Γι’ αυτό, η σήμερον εορτή είναι πολύ επίκαιρη για μεγάλους λόγους. Ο Θεός μάς εφώτισε να πούμε αυτά τα συγκρατημένα. Γιατί τα άλλα τα είπαμε σε άλλες ευκαιρίες και είδετε πόσον η Ηρωδιάδα εταράχτηκε και πάλι. Γιατί η αλήθεια είναι πικρή και την αλήθεια λίγοι θέλουν να την ακολουθήσουν.
Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, Ιερά Μονή Διονυσίου – Άγιο Όρος
Ο Θεός να μας αξιώσει να είμαστε μέσα στους λίγους, που αγαπούν την αλήθεια του Χριστού, που αγαπούν τη μετάνοια που διδάσκει ο Τίμιος Πρόδρομος. Και ο Θεός δεν βλέπει πόσες είναι οι αμαρτίες μας και ποιες είναι οι αμαρτίες μας. Τες βλέπει και αυτές. Αλλά πάνω απ᾿ όλα βλέπει πόση είναι η μετάνοιά μας. Γι’ αυτό, κανείς να μην αποκάμνει. Κανείς να μην δειλιά. Κανείς να μην απελπίζεται. Αρκεί, να έχομε πάντοτε και κάθε μέρα αρχήν μετανοίας. Και αν χίλιες φορές πέσομε σε μιαν αμαρτία ή και σε πολλές αμαρτίες, χίλιες φορές να σηκωθούμε. Και να πούμε ήμαρτον, Θεέ μου. Βοήθησέ με, να κάμω καινούργια αρχή. Και έχει ο Θεός. Αυτό το έχει ο Θεός, το έλεγαν οι παππούδες μας, οι γιαγιάδες μας και το πίστευαν με την καρδιά τους, γιατί το ζούσαν. Αμήν, να το ζήσουμε και εμείς, δι᾿ ευχών του Τιμίου Προδρόμου.
Έχομε και κάτι ύστερον να πούμε εν είδει ευχαριστίας, σε έναν άνθρωπο του Προδρόμου. Που πολλά διακόνησε αυτό τον ναό όλα αυτά τα χρόνια και θέλουμε και επιθυμούμε, όλη του την ακμή και τώρα που ευρίσκεται εις την είσοδο της τρίτης ηλικίας, να συνεχίσει να προσφέρει σε αυτό το ναό μαζί με την ευλαβεστάτη σύζυγό του, τον κύριο Ανδρέα Ζερβό. Εφέραμε, κύριε Ανδρέα μου, για όλη αυτή τη διακονία στο ψαλτήρι όλα αυτά τα χρόνια που κρατούσε ζωντανή τη θεία λειτουργία εδώ στην Εκκλησία του Τιμίου Προδρόμου στην κοινότητα του Προδρόμου. Εμείς, ως μητρόπολη, να ξεύρετε, πάνω απ᾿ όλα θεωρούμε ότι ένα χωριό είναι χωριό και μια κοινότητα είναι κοινότητα, όταν κτυπά η καμπάνα της κοινότητας. Όταν γίνεται λειτουργία. Ο κοινός μας βίος είναι αυτό που ζούμε τώρα. Όλα τα υπόλοιπα είναι δεύτερα. Το σημαντικότερο είναι το «λάβετε φάγετε, τὸ πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες». Γιατί, όπως είπα προηγουμένως, είναι το μόνον που δίνει αιώνια ζωή. Οι καφενέδες και οι σύλλογοι, τα πολιτιστικά και τα άλλα, μας δίδουν μιαν ευχάριστη πρόσκαιρη ζωή. Αλλά η Λειτουργία μάς δίδει αιώνια ζωή. Πώς να νικήσουμε τον θάνατο. Αυτό είναι τεράστιο, είναι ασύλληπτο, είναι μυστήριο. Και εσύ και πολλοί άλλοι, συμβάλατε σε όλη αυτή την προοπτική της αιώνιας ζωής σ᾿ αυτή την κοινότητα που μαστίζεται από αστυφιλία. Και είναι η προσφορά σας τεραστία. Ξεύρω ότι τώρα θέλεις να παραιτηθείς από το διακόνημα του ιεροψάλτη. Αυτό σε σένα εναπόκειται. Εμείς όμως, έχοντες ευχαρίστηση για όλη αυτή σου την προσφορά, εφέραμε μίαν εικόνα να σας δωρίσουμε. Είναι η εικόνα πάντων των εν Μόρφου διαλαμψάντων αγίων. Όλων των αγίων, οι οποίοι έζησαν σε αυτά τα μέρη και τιμώντες αυτά τα μέρη της μητροπόλεώς μας. Παρακαλώ να την δεχτείτε, να προσεύχεστε και να σας σκέπουν οι άγιοί μας.
Θέλω να υπενθυμίσω κάτι που έχει σχέση με τον Τίμιο Πρόδρομο. Ακούμε σε κάθε Θεία Λειτουργία, όπου υπάρχει διάκονος τον διάκονο, όταν δεν υπάρχει διάκονος τον ιερέα να αιτείται: «Τον υπόλοιπον χρόνο της ζωής ημών εν ειρήνη και μετανοία εκτελέσαι». Σε κάθε Θεία Λειτουργία αυτό πρέπει να ακουστεί. Είναι μία αίτησις του λαού προς τον Τριαδικό Θεό. Να μας στείλει ο Τριαδικός Θεός δύο μεγάλα δώρα. Δώρα, όχι εξ ανθρώπων. Αλλά εκ του Αγίου Πνεύματος. καρπούς του Αγίου Πνεύματος. Ζητούμε λοιπόν για τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής μας, δύο τινά. Ναπεράσουμε τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής μας εν ειρήνη και δεύτερο εν μετανοία.
Πολλές φορές, ακούμε αυτά, αλλά δεν εισερχόμεθα εις το βαθύτερο νόημά τους. Γι’ αυτό ήθελα σήμερα στην αγάπη σας δυο λόγια να πω γι’ αυτά τα δύο μεγάλα δώρα. Την ειρήνη την οποία όλοι σήμερα ταυτίζουν με μίαν εποχή όπου δεν θα υπάρχουν πόλεμοι, όπου δεν θα υπάρχουν μάχες, όπου δεν θα υπάρχουν κατοχές. Και αυτή η εποχή δεν θα υπάρξει ποτέ, ποτέ.
Άρα, τι εύχεται η Εκκλησία; Κάτι το οποίον είναι αδύνατον να πραγματοποιηθεί. Άρα, μήπως είναι κάτι άλλον η ειρήνη που ο ιερέας μας, εκπροσωπώντας μας, αιτείται του Τριαδικού Θεού και τον παρακαλεί «τον υπόλοιπον χρόνον της ζωής ημών, εν ειρήνη και μετανοία εκτελέσαι»; Και μάλιστα για τον καθένα το υπόλοιπο του χρόνου ποικίλει. Δεν είναι για όλους ο ίδιος ο χρόνος που εναπομένει. Ούτε ξέρομε πόση είναι η χρονική διάρκεια του υπόλοιπου της ζωής μας. Βλέπεις έναν νέον άνθρωπο, νεότατόν και τον επόμενο μήνα με έναν ατύχημα πεθαίνει. Και έναν γέροντα που λες, αυτός ο γέρος έχει ολίγους μήνες και τελικά του εναπομένουν δέκα χρόνια ζωής.
Άρα, αυτή η αίτησις είναι πολύ σοβαρή για τον καθένα μας. Είτε είναι νέος, είτε είναι γέρος. Και οπωσδήποτε, δεν αφορά την ειρήνη των κρατών, την ειρήνη των πολιτικών, την ειρήνη των στρατηγών, αλλά μιαν άλλην ειρήνη. Την ειρήνη της συνειδήσεώς μας. Όσοι εξομολογείστε, φέρτε στη μνήμη σας μίαν εξομολόγηση που κάμετε με μετάνοια, με συντριβή, με δάκρυα, με επίγνωση. Και μετά, διάβασε ο ιερέας την συγχωρητική ευχή. Θυμηθείτε, τι αισθανόταν η συνείδησή σας, ακόμα και το σώμα σας. Πώς το νοιώθετε εσείς. Ανάλαφρο σώμα. Και μία συνείδησής, η οποία δεν ελέγχει για τίποτα τον εξομολόγο της. Τον εν μετανοία εξομολογούμενον άνθρωπο.
Αυτή την ειρήνη, ζητά ο ιερέας και για τον εαυτόν του και για τον λαό του σε κάθε Θεία Λειτουργία. Την ειρήνη που δίδει το Άγιον Πνεύμα στον άνθρωπο που τακτοποιεί την μετάνοιά του και την οδηγεί εις τον μυστήριον της ιεράς εξομολογήσεως. Επίσης, φέρτε στη μνήμη σας, όσοι εξομολογείστε τακτικά, όταν συμβεί μια αμαρτία, δύο αμαρτίες, τρεις αμαρτίες. Δυνατές αμαρτίες. Όταν τσακωθείτε με κάποιον και δυσκολεύεστε να τον συγχωρέσετε. Ή αυτός δεν σας συγχωρά. Πόσον η συνείδησή σας, σας ελέγχει. Αν δεν σας ελέγχει, είναι άρρωστη η συνείδησή σας. Αν σας ελέγχει, να είστε χαρούμενοι. Ότι υπάρχει υγιής συνείδησής, η οποία ελέγχει και δημιουργεί και έναν βαθμό ενοχής.
Γέροντας Αιμιλιανός
Και όπως έλεγε και ο θαυμαστός Γέρων Αιμιλιανός της Σιμωνόπετρας, οι ενοχές εις την Εκκλησία είναι χρήσιμες, μόνο μέχρι να φτάσομε στην πόρτα του εξομολογητηρίου. Μέχρι εκεί. Μετά την εξομολόγηση οι ενοχές σβήνουν. Τις σβήνει το Πνεύμα το Άγιον. Διότι, αυτό το μυστήριο, είναι «εις άφεσίν αμαρτιών και ζωήν αιώνιον». Τρεις αφέσεις αμαρτιών ο άνθρωπος λαμβάνει και μπορεί να τες λάβει μέσα σε μίαν ημέρα.
Η πρώτη είναι όταν είναι μόνος του. Και έρχεται σ’ εαυτόν και αντιλαμβάνεται το πάθος του, αντιλαμβάνεται την αμαρτία του, αντιλαμβάνεται το λάθος που έπραξε. Και γονατίζει και σύντομα, χωρίς να βαττολογούμε, χωρίς να περιαυτολογούμε, χωρίς να μακρηγορούμε. Με λίγα λόγια, μιλούμε του Χριστού και Θεού μας. Συγχωρέσε με Χριστέ μου, γιατί δεν μπόρεσα να συγχωρέσω τον Αντρέα, τον Κύπρο, τον Στυλιανό. Ή ότι ζήλεψα τον τάδε. Ή είχα αντιπαράθεση με τον άλλο. Ή είχα τους τάδε λογισμούς. Αμέσως, μόλις ο άνθρωπος έτσι μιλήσει του Χριστού, έρχεται η πρώτη άφεσης του Αγίου Πνεύματος και την αισθάνεσαι ως ανακούφιση. Ξαλαφρώνει η συνείδηση του ανθρώπου και ειρηνεύει. Να την πρώτη ειρήνη. Η ειρήνη της συνείδησης. Όταν εξομολογηθώ μόνος μου του Θεού. Αυτή είναι η πρώτη άφεσης αμαρτιών. Η πρώτη ειρήνη. Βλέπετε; Η ειρήνη της συνείδησης, έχει συνεχώς άμεση σχέση με την άφεση αμαρτιών.
Η δεύτερη άφεση αμαρτιών, είναι αυτή που είπα προ ολίγου. Όταν μετά την πρώτη μας άφεση αμαρτιών, την πρώτη ειρήνη της συνειδήσεως που παίρνομε μόνοι μας προσευχόμενοι στο σπίτι μας, στο ταμείο μας λέγει το Ευαγγέλιον, πηγαίνομε στον πνευματικό. Εκεί, ακούς τον πνευματικό που λέγει ότι συγχωρούνται οι αμαρτίες του δούλου του Θεού και ότι όλα αυτά γίνονται εις άφεση αμαρτιών.
Και υπάρχει και μία τρίτη άφεσης, που μόλις προ ολίγου δόθηκε. Όσοι κοινωνούν. Προσέξτε τι λέει ο ιερέας σας, όταν κοινωνάτε. «Μεταλαμβάνει ο δούλος του Θεού, σώμα και αίμα Χριστού, εις άφεσιν αμαρτιών και ζωήν αιώνιον». Αυτή είναι η τρίτη άφεσης. Αυτή είναι η κατεξοχήν ειρήνη και συμφιλίωσης του ανθρώπου με την συνείδησή του. Και αυτή τη συμφιλίωση με τον εαυτό μας, μας την προσφέρει το Πνεύμα το Άγιον. Μας την προσφέρει το σώμα και το αίμα του Χριστού μας.
Γι’ αυτό, αυτό να το κρατήσουμε και να το θυμόμαστε. Τίποτα δεν αξίζει, όσο να συμφιλιώσουμε τον εαυτό μας με την συνείδησή μας. Αυτή η ειρήνη, είναι αναντικατάστατος. Ας γίνεται δίπλα σου πόλεμος. Ας πέφτουν βόμβες. Ας γίνονται πυρκαγιές, σεισμοί, λιμοί, λοιμοί, καταποντισμοί. Τη συνείδηση σου θα προσέξεις. Ρωτήστε ανθρώπους, που βρέθηκαν σε δύσκολες στιγμές. Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκαν ήταν. Μια σύντομη προσευχή και την αμαρτία την αξομολόγητο. Αυτό σκέφτηκαν.
Ο Τίμιος Προδρομος, 16ος αιώνας
Αλλά δεν λέει μόνον η ευχή για την ειρήνη. Εκτός από την ειρήνη, λέει, την ειρήνη και την μετάνοια… τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής ημών να τον περάσομε «εν μετανοία». Η μετάνοια, είναι αυτή που θα μας δώσει την ειρήνη. Το έχετε αντιληφθεί. Και ο Τίμιος Πρόδρομος, είναι ο κατεξοχήν άγιος που δίδαξε τη μετάνοια, ως προϋπόθεση της Βασιλείας. Η Βασιλεία είναι ο ίδιος ο Χριστός, όταν θα έλθει στη Δευτέρα Αυτού Παρουσία. Μέχρι τότε, μας προσφέρει την αιώνια ζωή Του. Όμως, θα πρέπει συνεχώς να έχομε έγνοια, πώς ο εαυτός μας είναι συμφιλιωμένος με την συνείδησή του και με το Πνεύμα το Άγιον να έχομε καλή κοινωνίαν και επικοινωνία. Μόνον τότε ο άνθρωπος, αξιοποιεί τον χρόνο της ζωής του, τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής του.
Μου κάμνει εντύπωση άνθρωποι που έχουν ηλικία, που γνωρίζουν τη ζωή του Αγίου Πνεύματος σε μεγάλη ηλικία. Ξέρετε, τι μου λένε; Αχ τι χάσαμε οι ανόητοι. Αυτή είναι η πραγματική ζωή. Τώρα που δεν με ελέγχει η συνείδησή μου. Τι έκαμα τόσα χρόνια, εξήντα, εβδομήντα χρόνια; Έκαμα καριέρα, επήρα σύνταξη, επένδυσα στα παιδιά μου. Τα παιδιά μου έφυγαν, έκαμαν τες δικές τους οικογένειες και έμεινα μόνος με την συνείδησή μου, με τον εαυτό μου. Και πρέπει να τα βρω με τον εαυτό μου. Και ξαφνικά, διαπιστώνω ότι για να τα βρω με τον εαυτό μου, πρέπει να συγχωρέσω τον πεθαμένο πατέρα μου, που δεν μου έδωσε κληρονομιά το χωράφι που ήθελα, πρέπει να συγχωρέσω τον μάστρο μου, όταν εδούλευα που δεν μου έδωσε την προαγωγή που ήθελα, και πρέπει να συγχωρέσω τη γυναίκα μου, πρέπει να συγχωρέσω τα παιδιά μου που δεν έρχονται τακτικά να με δουν, πρέπει να συγχωρέσω τον εαυτό μου που έκαμε την τάδε, είτε ψυχική είτε σαρκική αμαρτία.
Και μόνον τότε, αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος τι σημαίνει ειρήνη, τι σημαίνει μετάνοια. Η μετάνοια είναι πύλη του φωτός. Και το φως είναι ο Χριστός. Ζούμε συνεχώς μέσα στο σκοτάδι των ενοχών μας, των αμαρτιών μας. Μόλις περάσομε από την πύλη της μετανοίας εις το φως του Χριστού, αμέσως ο άνθρωπος φωτίζεται.
Δυστυχώς, ακόμα και η εκπαίδευσή μας σε όλες τις βαθμίδες, είναι μία εκπαίδευση που δεν θέλει τα παιδιά να οδηγούνται στο φως του Χριστού, αλλά που; Στη γνώση. Ποιαν γνώση όμως; Όταν δεν μπορώ να γνωρίσω τον εαυτό μου, υπάρχει γνώσις; Λέει ο άγιος Συμεών, ο νέος θεολόγος. Ότι, η γνώσις, λέει, δεν είναι το φως. Το φως είναι η γνώση. Και το φως είναι ο Χριστός. Τι λέμε στην προσευχή; «Χριστέ το φως το αληθινόν, το φωτίζον και αγιάζον πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον, σημειωθήτω εφ’ ημάς το φως του προσώπου Σου». Αντί να οδηγούμε τα παιδιά από τα μικρά τους χρόνια εις το φως του Χριστού, τα οδηγούμε σε μίαν γνώση που δεν είναι γνώση. Που δεν είναι καν ούτε η σοφία των αρχαίων Ελλήνων. Είναι πληροφορίες που δίδομε στα σημερινά παιδιά μας. Γι’ αυτό και τελικά γίνονται τύραννοι και τους πρώτους που τυραννούν είναι τους γονείς τους. Είναι τους δασκάλους τους και τους γονείς τους. Και δεν μπορούν να κρατήσουν τον γάμο τους. Τα δικά τους παιδιά. Δεν γνωρίζουν τα μυστικά της γης. Μόνον μερικά τεχνάσματα, σ’ αυτά τα τεχνολογικά της πληροφορικής.
Γι’ αυτό, και για τον εαυτό μας και για τα παιδιά μας και για τα εγγόνια μας, να προηγείται αυτή η έγνοια. Πώς θα αποκτήσομε φως. Και το φως, είναι ο Χριστός. Και ο Χριστός αποκτιέται διά της μετανοίας. Αυτό μας διδάσκει ο Τίμιος Πρόδρομος. Μετανοείτε λέει. «Ήγγικεν η Βασιλεία των Ουρανών». Όσον ο άνθρωπος μετανιώνει και κάθε μέρα κάτι συμβαίνει και εντός μας και στο περιβάλλον μας. Άρα, καθημερινά έχομε ανάγκη μετανοίας. Όσον ο άνθρωπος μετανιώνει, τόσον φωτίζεται. Και όσον φωτίζεται, τόσο Χριστό αποκτά. Και μαζί με τον Χριστό, παίρνουμε και τα δώρα του Αγίου Πνεύματος. Διότι δεν χωρίζει ποτέ ο Χριστός από το Άγιον Πνεύμα. Είναι πάντοτε ενωμένοι. Έχουν κοινή ενέργεια. Και μία από τις ενέργειες τις πρώτες, είναι η ειρήνη και η άφεση των αμαρτιών, όπως την περιγράψαμε προηγουμένως, τα οποία όμως για να έχομε ειρήνη, για να έχομε άφεση αμαρτιών, χρειάζεται να μαθητεύσουμε στον μεγάλο δάσκαλο της μετανοίας. Τον Τίμιο Πρόδρομο.
Και μια προσευχή, που μας αποκάλυψε κάποτε ο Τίμιος Πρόδρομος και τη συστήνομε και σε σας. Σύντομη προσευχή. «Βαπτιστά του Χριστού, δίδαξόν με την μετάνοια εν Πνεύματι Αγίω». «Βαπτιστά του Χριστού, δίδαξόν με την μετάνοια εν Πνεύματι Αγίω». Να νοιώθομε συνεχώς μαθητές. Και ας είμαστε εκατόν χρονών. Μάλιστα να νοιώσομε μαθητές ανεπίδεκτοι μαθήσεως. Ότι είμεθα ανεπίδεκτοι μαθήσεως. Και ο δάσκαλός μας, να είναι πάντοτε ο Τίμιος Πρόδρομος. Να μην περνά μέρα, που να μην προσευχηθούμε στον Τίμιο Πρόδρομο. Πρώτα στον Χριστό, μετά στην Παναγία και τρίτον τον Τίμιο Πρόδρομο. Όπως τους έχει η Εκκλησία στο εικονοστάσι. Τον Χριστό, την Παναγία, τον Πρόδρομο. Σε κάθε εικονοστάσι, αυτές τις εικόνες θα τες δείτε.
Κάνετε λοιπόν και σεις το εικονοστάσι, τρόπον προσευχής. Έμπνευση και ενθουσιασμό για την προσευχή. Και καθημερινά, ζητάτε από τον Τίμιο Πρόδρομο, να σας διδάξει την μετάνοια εν Πνεύματι Αγίω. Και θα δείτε, πόσον εύκολα ακούει ο Τίμιος Πρόδρομος και έρχεται και μας υπηρετεί.
Να ευχαριστήσω όλους σας για την ωραία λειτουργία που εκάμετε. Όλους σας. Και τους άνδρες ιεροψάλτες και τις γυναίκες που βοηθούν τον καλό μας ιερέα, τον πανύψηλο πάτερ Ιωάννη που υπηρετεί εδώ εις το υψηλό χωρίο του Τιμίου Προδρόμου, τον ύψιστο των αγίων και εξαιρέτως να ευχαριστήσω τον προϊστάμενο της μονής του οσίου Ιωάννου του Λαμπαδιστή τον πατέρα Ιάκωβο Καλογήρου, που ανταποκρίθηκε και έφερε το τεμάχιο λειψάνου του Τιμίου Προδρόμου, που διαφυλάττεται εδώ και αιώνες εις την μονήν του οσίου Ιωάννου του Λαμπαδιστού. Ο χριστός όντως είναι εν τω μέσω ημών διά του βαπτιστού Του. Διά του Προδρόμου Του, του μεγάλου δασκάλου της μετανοίας.
Κάθε καλό να έχετε και να ξέρετε, η πρώτη του Σεπτέμβρη που έρχεται είναι αρχή του εκκλησιαστικού έτους. Και εύχομαι, αυτό το εκκλησιαστικό έτος να είναι και για σας, και εύχεσθε και σεις για μας, έτος μετανοίας για να έχομε ειρήνη στα τόσα δύσκολα που έρχονται.
Ο Μητροπολίτης Αυγουστίνος Καντιώτης ο Ομολογητής, ένας Επίσκοπος των εσχάτων
Η Οσία Γερόντισσα Γαλακτία της Κρήτης στις 28-8-2010 μου είπε: «Σήμερα σείστηκαν τα επουράνια! Ένας μεγάλος Ιεράρχης ανέβηκε στον ουρανό (ήταν ο Φλωρίνης Αυγουστίνος). Δίπλα στον Πατροκοσμά! Τον βλέπουν οι κακομοίρηδες, κάποιοι άλλοι Αρχιερείς από την άλλη πάντα (κόλαση) και λιώνουν»!
(μαρτυρία Μαρίας Δασκαλάκη)
Είπε ο άγιος Πορφύριος για τον π. Αυγουστίνο· «Ο Αυγουστίνος είναι Πατερική μορφή, σαν τους Πατέρες της Α´ Οικουμενικής Συνόδου».
Μαρτυρία π. Λαυρεντίου Γρατσία:
« Ο π. Αυγουστίνος ο,τι συμβαίνει στην Εκκλησία το νιώθει σαν να συμβαίνει επάνω του στον εαυτό του (στο σώμα του και στην ψυχή του). Αν δηλαδή γίνει κάτι ευχάριστο και καλό στην Εκκλησία, ο π. Αυγουστίνος νοιώθει την ανάλογη χαρά επάνω του. Εάν πάλι είναι κάτι δυσάρεστο, νοιώθει σαν να το υφίσταται ο ίδιος και πονάει. Σαν, τρόπο τινά, ψυχοσωματικά να νοιώθει επάνω του την κατάσταση της Εκκλησίας».
Ο όσιος Πορφύριος ο Προφήτης , τομ. Α’, σελ. 91, εκδ. Ι. Κελλίον αγίων Θεοδώρων Άγιον Όρος
Είπε ο άγιος Ιάκωβος Τσαλικης της Ευβοίας: « Ο π. Αυγουστίνος Καντιώτης είναι Πατήρ της Εκκλησίας»!
«Τι κάνει, Νίκο, ο δεσπότης μας, ο π. Αυγουστίνος; Αυτός μας κρατάει όλους, αυτός κρατάει όλη την ‘Ορθοδοξία. Ξέρεις γιατί τον μισούν και τον διώκουν άλλοι δεσποτάδες; Τον μισούν και τον διώκουν, διότι τον φθονούν, επειδή είνε ανώτερός τους και δεν μπορούν να τον φθάσουν».
Ο άγιος Γεώργιος Καρσλίδης ο Ομολογητής [4 Νοεμβρίου] από την Δράμα είπε: «στον Αθανάσιο Βογατίνη, που διάβαζε το φυλλάδιο “Σπίθα”, που εκδίδει ακόμα ο μητροπολίτης Φλωρίνης Αυγουστίνος, λέει: Ο Αυγουστίνος θα ομολογήσει για την δόξα του Κυρίου» (σελ. 127).
Κι ο Όσιος Ιουστίνος Πόποβιτς έλεγε: «Εσείς στην Ελλάδα δεν έχετε καμμία ανάγκη. Έχετε έναν επίσκοπο τον Αυγουστίνο Καντιώτη που δείχνει τον σωστό δρόμο τον οποίο πρέπει να βαδίσετε. Θα θέλαμε και εμείς στην Σερβία να έχουμε ένα τέτοιο επίσκοπο».
Εμφανίστηκε ο π. Αυγουστίνος σε μια πρεσβυτέρα, πολύ ενάρετη και αγία ψυχή, στην Αιτωλοακαρνανία, μητρόπολη που είχε διακονήσει, και της είπε: « Να με παρακαλάς, να μου ζητάς ό,τι θέλεις, ο Θεός μας μου έδωσε την Αγιότητα, με έκανε Άγιο»!
Όσιος Μωυσής ο Αιθίοψ. Τοιχογραφία του 1547 μ.Χ. στην Ιερά Μονή Διονυσίου, Άγιον Όρος
Mνήμη του Oσίου Πατρός ημών Mωυσέως του Aιθίοπος
Φήσεις το ρητόν και θανών Mωσή μέλα,
Άνθρωπος όψιν (βλέπει δηλαδή) και Θεός την καρδίαν.
Θάψαν εν εικάδι Mωσήν ογδόη αιθιοπήα.
Όσιος Μωυσής ο Αιθίοψ. Τοιχογραφία του 1547 μ.Χ. στην Ιερά Μονή Διονυσίου, Άγιον Όρος
Oύτος ο μακάριος Mωυσής ήτον Aιθίοψ, και πολλά μαύρος κατά το χρώμα, δούλος ενός πολιτικού ανθρώπου, τον οποίον απέβαλεν ο αυθέντης του, διά την πολλήν κακίαν και κλεπτικήν και κακότροπον αυτού γνώμην. Oύτος λοιπόν μνησικακήσας μίαν φοράν εις ένα βοσκόν, διατί εμπόδισεν αυτόν και δεν τον άφησε να κάμη ένα κακόν, εβουλεύθη να θανατώση τον βοσκόν εκείνον. Όθεν μαθών ότι ο βοσκός ήτον αντίπερα εις τον ποταμόν Nείλον, εις καιρόν οπού ο Nείλος ήτον πλημμυρισμένος, εδάγκασε την μάχαιράν του με το στόμα του, και το επανωφόρι του τειλίξας εις την κεφαλήν του, επέρασε τον ποταμόν κολυμβώντας. O δε βοσκός εκατάλαβε τον ερχομόν του, όθεν αφήσας τα πρόβατά του έφυγεν. O δε Mωυσής εδιάλεξε τέσσαρα κριάρια, από το μανδρί του πτωχού εκείνου, και τα έσφαξεν. Έπειτα δέσας τα κριάρια εις σχοινίον, και τούτο βαστάζων, διεπέρασε πάλιν τον ποταμόν κολυμβώντας. Φαγών δε τα κρέατα των κριαρίων, και τα δέρματα πωλήσας, επήγεν εις τους φίλους του. Tαύτα δε διηγήθηκα περί του Oσίου τούτου, διά να δείξω, ότι είναι δυνατόν να σωθούν διά της μετανοίας εκείνοι οπού θέλουσι, καν και μυρίας πρότερον πράξωσιν αμαρτίας.
Όσιος Μωυσής ο Αιθίοψ
Oύτος ο Όσιος κατανυχθείς εις όλον το ύστερον, από μίαν περίστασιν οπού του ηκολούθησεν, έδωκε τον εαυτόν του εις ένα Mοναστήριον, και τόσον πολλά εμετανόησεν, ώστε οπού και αυτούς τους συντρόφους του κλέπτας, επρόσφερεν εις τον Xριστόν διά της μετανοίας. Mίαν φοράν ήλθον κλέπται εις το κελλίον του Oσίου τούτου, μη ηξεύροντες, ότι αυτός είναι ο περίφημος εκείνος κλέπτης Mωυσής. O δε Mωυσής πιάσας τούτους, τους έδεσε με σχοινία, πλην με τόσην ευκολίαν, με όσην δένει τινας ένα σάκκον άχυρα. Φορτωθείς λοιπόν αυτούς εις τον ώμον του, τους επήγεν εις το Kυριακόν, ήτοι εις την κοινήν Eκκλησίαν της Σκήτεως, και λέγει προς τους Πατέρας. Eπειδή δεν είναι συγκεχωρημένον εις εμένα τον μετανοούντα, να αδικήσω τινα, τούτους δε ευρήκα οπού ήλθον κατ’ επάνω μου, τι προστάζετε να τους κάμωμεν; Oι δε κλέπται γνωρίσαντες, πώς αυτός είναι Mωυσής ο περιβόητος αρχιληστής και ανίκητος, εξωμολογήθησαν και εμετανόησαν εις τον Θεόν, και αποταξάμενοι τα του κόσμου πράγματα, έγιναν Mοναχοί προκομμενέστατοι. Θεαρέστως λοιπόν διαπεράσας την ζωήν του ο Όσιος ούτος, εκοιμήθη εν τη ασκήσει, υπάρχων εβδομήντα χρόνων γέρωντας, αφήσας και εβδομήκοντα μαθητάς και μιμητάς της ασκητικής αυτού πολιτείας1.
Σημείωση
1. Σημείωσαι, ότι εις τον Άγιον τούτον Mωσέα υπόμνημα ελληνικόν σώζεται εν τη Mεγίστη Λαύρα, και εν τω Kοινοβίω του Διονυσίου, ου η αρχή· «Ώσπερ αδύνατον το κατά την παροιμίαν». Kαι τούτο δε σημείωσαι, ότι περιττώς γράφεται εδώ παρά τοις Mηναίοις η μνήμη του Mάρτυρος Aκακίου του νέου. Aύτη γαρ προεγράφη μετά του Συναξαρίου αυτού κατά την εικοστήν ογδόην του Iουλίου.
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Γ´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
Κάποιος αδελφός της Σκήτης έσφαλε. Έγινε συγκέντρωση στην οποία κάλεσαν τον αββά Μωυσή αλλ’αυτός δεν θέλησε να πάει. Του παρήγγειλε τότε ο πρεσβύτερος: «Έλα, γιατί σε περιμένουν όλοι». Κι εκείνος σηκώθηκε και πήγε κρατώντας στην πλάτη ένα καλάθι τρύπιο που το γέμισε με άμμο. Οι Πατέρες που βγήκαν να τον προϋπαντήσουν του λένε: «Τι είναι αυτό, πάτερ;» «Οι αμαρτίες μου―απαντά ο Γέροντας―που κυλούν και πέφτουν πίσω μου και δεν τις βλέπω και ήλθα εγώ σήμερα να κρίνω τα σφάλματα άλλου». Όταν τ’άκουσαν αυτά οι Πατέρες, δεν είπαν τίποτε εναντίον του αδελφού αλλά τον συγχώρεσαν .
Είπε πάλι ο αββάς Μωυσής:
– Από την στιγμή που ο άνθρωπος θα επιρρίψει την μομφή πάνω στον εαυτό του και πει <<αμάρτησα>>, αμέσως τον σπλαγχνίζεται ο Κύριος. Εάν επιδοθούμε στο να δούμε τις δικές μας αμαρτίες, δεν θα δούμε τις αμαρτίες του πλησίον.
Να μην κάνεις το κακό, να μην σκέφτεσαι το κακό, αλλά και να μην προσβάλλεις αυτόν που κάνει το κακό.
Να μην κατακρίνεις κανέναν, αλλά να λες:
<<Ο Θεός γνωρίζει τον καθένα>>. Να μην πεισθείς σ΄αυτά που λέει ο καταλάλος, ούτε να χαρείς με την καταλαλιά, ούτε να μισήσεις αυτόν που καταλαλεί τον πλησίον του.
Να μην έχεις έχθρα για κανέναν, αλλά και να μην μισείς αυτόν που εχθρεύεται τον πλησίον. Αυτή έιναι η ειρήνη.
Είπε επίσης: «Όλος ο αγώνας πρέπει να αποβλέπει στο να μην κρίνουμε τον πλησίον. Γιατί όταν το χέρι του Κυρίου φόνευσε όλα τα πρωτότοκα στη χώρα της Αιγύπτου, δεν έμεινε σπίτι που να μην είχε νεκρό (Έξ. 12,29-30)». Τον ρωτάει ο αδελφός: «Τι σημαίνουν τα λόγια αυτά;» «Σημαίνουν―είπε ο Γέροντας―ότι, εάν όλα εκείνα που μας εμποδίζουν μας αφήσουν να δούμε τις αμαρτίες μας, δεν θα βλέπουμε τις αμαρτίες του πλησίον. Άλλωστε είναι ανοησία, ενώ εχει δικό του νεκρό ο άνθρωπος, να τον αφήσει και να πάει να κλάψει το νεκρό του πλησίον.Και το να πεθάνεις έναντι του πλησίον σημαίνει να έχεις μπροστά σου τη δική σου αμαρτία και να μην έχεις μέριμνα για κανένα άνθρωπο ότι αυτός είναι καλός ή εκείνος είναι κακός. Μην κάνεις κακό σε κανένα άνθρωπο, ούτε να σκέφτεσαι πονηρά για κανένα. Μην εξευτελίσεις κάποιον που κάνει το κακό αλλά και να μην συμφωνήσεις μ’εκείνον που κάνει κακό στον πλησίον ούτε να χαίρεσαι μ’αυτόν που βλάπτει τον πλησίον. Αυτό σημαίνει το να είμαστε νεκροί έναντι του πλησίον.
Μην κατηγορείς κανένα• να λες: Ο Θεός γνωρίζει τον καθένα και να μη συμφωνείς μ’αυτόν που κατηγορεί• να μη χαίρεσαι που κατηγορεί αλλά ούτε και να τον μισείς. Αυτό είναι το νόημα του να μην κρίνουμε.
Μην εχθρεύεσαι κανέναν άνθρωπο• και να μην κρατήσεις έχθρα μέσα στην καρδιά σου ,αλλά μη μισήσεις και αυτόν που εχθρεύεται τον πλησίον. Αυτή είναι η ειρήνη. Να παρακινείς τον εαυτό σου σ ’αυτά. Ο κόπος είναι προσωρινός, ενώ η ανάπαυση είναι αιώνια με τη χάρη του Θεού Λόγου. Αμήν.»
Αδελφός ρώτησε τον αββά Μωυσή:
– «Σε κάθε κόπο που κάνει ο άνθρωπος, τι είναι αυτό που θα τον βοηθήσει;»
– «Ο Θεός, -του απαντά ο Γέροντας- είναι αυτός πού βοηθάει, διότι είναι γραμμένο στη Γραφή: Ο Θεός είναι καταφυγή και δύναμή μας και βοηθός πανίσχυρος στις θλίψεις πού μας βρίσκουν».
– «Και οι νηστείες -ξαναρωτά ο αδελφός- και οι αγρυπνίες που κάνει ο άνθρωπος, τι σκοπό έχουν;»
– «Αυτές -του λέει ο Γέροντας- ταπεινώνουν την ψυχή. Και η Γραφή λέει: Δές την ταπείνωσή μου και τον κόπο μου και συγχώρεσε όλες τις αμαρτίες μου. Και εάν η ψυχή θα φέρει τους καρπούς αυτούς, θα την σπλαχνιστεί ο Θεός χάρη σ΄αυτά».
Είπε ο αββάς Μωυσής:
“Είναι αδύνατο να αποκτήσει κανείς τον Ιησού, παρά μόνο με κόπο, με ταπείνωση και με προσευχή ακατάπαυστη”.
Μεταξύ των άλλων είχε πει για τους μοναχούς των έσχατων καιρών:
«Οι μοναχοί θα περπατούν ανάμεσα στους θορύβους και στις ταραχές, εσκοτισμένοι, ανωφελείς και ράθυμοι, μη επιμελούμενοι την αρετή, υποδουλωμένοι στα πάθη της αμαρτίας και θα συναναστρέφονται μέσα στις πόλεις χωρίς φόβο θεού, με λαιμαργία και οινοποσία…
Στις μέρες εκείνες θα βασιλεύει το μίσος και η διχόνοια στα κοινόβια μοναστήρια. Θα χειροτονούνται ηγούμενοι και ποιμένες των μοναχών, άνθρωποι αδόκιμοι, μη διακρίνοντες την δεξιάν οδό από την αριστερά και πολλοί μοναχοί θα απορρίψουν το σχήμα για να παντρευτούν».