Ενοριακός Ναός: Αγίου Ιωάννου Θεολόγου
Ψάλτες:
Επίτροποι:
Ιερά Μονή: Καθολικό Παναγίας Σκουριώτισσας
Παρεκκλήσι: Αγίας Παρασκευής
Εξωκκλήσι: Αγίου Σεραφείμ του Σάρωφ (Ησυχαστήριο)
Ενοριακοί Ναοί:
Εφημέριος: Οικον. Παναγιώτης Ματθαίου, τηλ. 22923287
Ψάλτες:
Επίτροποι:
Προσκυνητάρι: Παναγίας Ιαματικής
Ενοριακός Ναοί:
Εφημέριος: Οικον. Χρήστος Μιχαήλ, τηλ. 99499016
Επίτροποι:
Παρεκκλήσια:
Ενοριακοί Ναοί:
Ψάλτες:
Επίτροποι:
Παρεκκλήσια:
Εξωκκλήσια:
Προσκυνητάρια:
Ενοριακός Ναός: Παναγίας Οδηγήτριας
Εφημέριος: Οικον. Κυριακός Χαραλάμπους, τηλ. 99720918
Ψάλτες:
Επίτροποι:
Ιερές Μονές:
Παρεκκλήσια:
Εξωκκλήσι: Αγίου Τυχικού
Ενοριακός Ναός: Αγίου Θεοδώρου Στρατηλάτου
Εφημέριος: Οικον. Βαρνάβας Παπανδρέου, τηλ. 99889640
Ψάλτες:
Επίτροποι:
Προσκυνητάρι: Αγίου Θεοδώρου
Το Ρωμαϊκό Θέατρο ανασκάφηκε το 1929 από τη Σουηδική Αποστολή. Χρονολογείται στα τέλη του 2ου αι. ή στις αρχές του 3ου αι. μ. Χ. Το Θέατρο κτίστηκε στη βόρεια πλαγιά λόφου πολύ κοντά στη θάλασσα. Το κοίλο του Θεάτρου, (το οποίο προτού ανασκαφεί ήταν εν μέρει ορατό στο ψηλότερο σημείο της βορειοανατολικής κατωφέρειας του λόφου) ήταν λαξευμένο στο βράχο του λόφου, είχε εξ ολοκλήρου καταστραφεί και ξανακτίστηκε το 1962 – 1964. Το κοίλο έχει διάμετρο 52 μ. και είχε κερκίδες από ασβεστόλιθο. Το ημικύκλιο της ορχήστρας έχει διάμετρο 17 μ. και χωριζόταν από το κοίλο με χαμηλό τοίχο. Το δάπεδο είχε υπόστρωμα από χαλίκια και καλυπτόταν από σκυροκονίαμα. Η σκηνή, η οποία είχε ορθογώνιο σχήμα (36,15 μ. Χ 13,20 μ.) σώζει σήμερα μόνο το υπόβαθρό της. Στο κοίλο έφτανε κανείς μέσω δύο παρόδων οι οποίες οδηγούσαν στην ορχήστρα.
Το 1931 η Σουηδική Αρχαιολογική Αποστολή απεκάλυψε στη θέση «Χολάδες» (σε ύψωμα 250 μ. από τη δυτική πύλη των καθορισθέντων τειχών της αρχαίας πόλης) μεγάλο σύμπλεγμα πέντε διαδοχικών ναών οι οποίοι χρονολογούνται από το 250 π. Χ. μέχρι τις αρχές του 4ου αι. μ. Χ. Δύο από τους ναούς ήταν αφιερωμένοι στην Αφροδίτη Ορεία, δύο στη Ίσιδα και ο πέμπτος στο Σέραπη (αρχές 4ου αι. μ. Χ).Σόλοι: Θέατρο
Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι η πόλη των Σόλων κτίστηκε καθ’ υπόδειξη του Σόλωνα, προς τιμή του οποίου δόθηκε στην πόλη το όνομα της. Οι Σόλοι υπήρξαν ένα από τα αρχαία βασίλεια της Κύπρου και το 498 π. Χ. έλαβε μέρος στην εξέγερση εναντίον των Περσών ενώ αργότερα έστειλε βοήθεια στο Μέγα Αλέξανδρο κατά τις εκστρατείες του στην Ανατολή. Η πόλη άκμασε κατά την Ελληνιστική, τη Ρωμαϊκή και την Πρωτο – Βυζαντινή περίοδο.
Η έκταση της αρχαίας πόλης των Σόλων έχει υπολογιστεί αλλά εκτός από το Θέατρο, δεν έχουν αποκαλυφθεί άλλα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα. Τις ανασκαφές στους Σόλους και στο Βουνί ανέλαβε από το 1927 μέχρι το 1931 η Σουηδική Αρχαιολογική Αποστολή. Από το 1965 μέχρι την Τουρκική εισβολή του 1974 στους Σόλους διεξήγαγε έρευνα το Καναδικό Πανεπιστήμιο του Laval, Quebec. Επίσης το Τμήμα Αρχαιοτήτων έχει ανασκάψει αρκετούς τάφους στη γύρω περιοχή των Σόλων.
Το Ρωμαϊκό Θέατρο ανασκάφηκε το 1929 από τη Σουηδική Αποστολή. Χρονολογείται στα τέλη του 2ου αι. ή στις αρχές του 3ου αι. μ. Χ. Το Θέατρο κτίστηκε στη βόρεια πλαγιά λόφου πολύ κοντά στη θάλασσα. Το κοίλο του Θεάτρου, (το οποίο προτού ανασκαφεί ήταν εν μέρει ορατό στο ψηλότερο σημείο της βορειοανατολικής κατωφέρειας του λόφου) ήταν λαξευμένο στο βράχο του λόφου, είχε εξ ολοκλήρου καταστραφεί και ξανακτίστηκε το 1962 – 1964. Το κοίλο έχει διάμετρο 52 μ. και είχε κερκίδες από ασβεστόλιθο. Το ημικύκλιο της ορχήστρας έχει διάμετρο 17 μ. και χωριζόταν από το κοίλο με χαμηλό τοίχο. Το δάπεδο είχε υπόστρωμα από χαλίκια και καλυπτόταν από σκυροκονίαμα. Η σκηνή, η οποία είχε ορθογώνιο σχήμα (36,15 μ. Χ 13,20 μ.) σώζει σήμερα μόνο το υπόβαθρό της. Στο κοίλο έφτανε κανείς μέσω δύο παρόδων οι οποίες οδηγούσαν στην ορχήστρα.
Το 1931 η Σουηδική Αρχαιολογική Αποστολή απεκάλυψε στη θέση «Χολάδες» (σε ύψωμα 250 μ. από τη δυτική πύλη των καθορισθέντων τειχών της αρχαίας πόλης) μεγάλο σύμπλεγμα πέντε διαδοχικών ναών οι οποίοι χρονολογούνται από το 250 π. Χ. μέχρι τις αρχές του 4ου αι. μ. Χ. Δύο από τους ναούς ήταν αφιερωμένοι στην Αφροδίτη Ορεία, δύο στη Ίσιδα και ο πέμπτος στο Σέραπη (αρχές 4ου αι. μ. Χ).
Από το 1965 μέχρι το 1974 το Πανεπιστήμιο Laval, Quebec διεξήγαγε συστηματικές ανασκαφές σε διάφορα σημεία της θέσης «Παλαιά Χώρα». Η Αποστολή απεκάλυψε τα κατάλοιπα Παλαιοχριστιανικής βασιλικής στη βορειοανατολική πλευρά του λόφου. Επίσης ανασκάφηκαν τα κατάλοιπα μεγάλων διαστάσεων πλακόστρωτου χώρου (πιθανόν η Ρωμαϊκή Αγορά της πόλης) και στο κατώτατο άκρο της βόρειας πλευράς του λόφου βρέθηκαν διάφορα κτίρια που ανήκουν σε χρονολογικά διαδοχικές περιόδους. Στην ακρόπολη του λόφου βρέθηκαν μνημειώδεις τοίχοι ενώ στη Νεκρόπολη (η οποία βρίσκεται σε μικρή απόσταση στα νοτιοανατολικά της πόλης) βρέθηκαν 28 τάφοι που χρονολογούνται από την Κυπρο – Γεωμετρική μέχρι και την Ύστερο – Κλασσική περίοδο.
Τέλος, το 1972 το Τμήμα Αρχαιοτήτων ανέσκαψε 28 τάφους πάλι στη Νεκρόπολη των Σόλων. Όλοι οι τάφοι έχουν ακανόνιστο κυκλικό σχήμα με ορθογώνιο δρόμο και είναι λαξευμένοι στο φυσικό βράχο. Οι ανασκαφές των τάφων έδειξαν ότι η Νεκρόπολη των Σόλων ήταν σε χρήση από την Πρώιμη Γεωμετρική περίοδο μέχρι την Ύστερη Αρχαϊκή περίοδο.
*Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων
Το άμεσο συνοριακό περιβάλλον και η ευρύτερη περιοχή του χωριού Αμπελικού, από τη δυτική όχθη του ποταμού Άγιος Λιόντης μέχρι τα ψηλότερα κεντρικά σημεία της ανατολικής πλευράς του στενόμακρου βουνού με την ονομασία Αλέτρι, συνδέονται με δυο σημαντικούς προϊστορικούς αρχαιολογικούς χώρους, που χρονολογούνται διαδοχικά στις τελευταίες φάσεις της Χαλκολιθικής εποχής και της Πρώιμης Χαλκοκρατίας. Τα αρχαιολογικά κατάλοιπα και στους δυο αυτούς χώρους ερευνήθηκαν δοκιμαστικά σε πολύ μικρή κλίμακα από τον Πορφύριο Δίκαιο το 1942 και το 1953.
Ο πρώτος αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται στην τοποθεσία Άγιος Γεώργιος και γειτονεύει με τη βορειοανατολική άκρη του χωριού, που απέχει επτά περίπου χιλιόμετρα από το αρχαίο βασίλειο των Σόλων, στη βορειοδυτική παραλιακή περιοχή του νησιού. Πρόκειται για μικρό συνοικισμό γεωργο-κτηνοτρόφων, από τον οποίο οι δοκιμαστικές έρευνες έφεραν στο φως μόνο μια καταστρεμμένη κυκλική κατοικία, που η όλη αρχιτεκτονική κατασκευή και σύνθεσή της θυμίζει τις μονώροφες και μονοθάλαμες θολωτές χαλκολιθικές καλύβες της Ερήμης. Τα θεμέλια και το κάτω μέρος των κυκλικών τοιχωμάτων της ήταν κτισμένα από αργούς λίθους και χαλίκια σε έξι συνολικά στρώσεις και το υπόλοιπο μέρος υπολογίζεται ότι συμπλήρωναν πάσσαλοι, καλυμμένοι με πηλό και με ελαφρά εσωτερική απόκλιση, που σταδιακά σχημάτιζαν κανονικό θόλο. Τη θολωτή στέγη υποβάσταζε στερεός ξύλινος πάσσαλος, που στηριζόταν στο κεντρικό μέρος του γήινου δαπέδου. Στο βορειοδυτικό τμήμα του κυκλικού τοιχώματος υπήρχε μικρό άνοιγμα, πλάτους 0,54 μ., που, αναμφίβολα, αποτελούσε την είσοδο της κατοικίας.
Ανάμεσα στα κινητά ευρήματα πλεονάζουν τα κεραμεικά όστρακα, που ανήκουν στα ερυθρά στιλπνά, στα ερυθρά με ερυθρή γραμμική διακόσμηση, στα ερυθρά με μελανή γραμμική διακόσμηση και στα λευκά ερυθροβαφή αγγεία, που αντιπροσωπεύουν τους χαρακτηριστικούς τύπους αγγειοπλαστικής της Χαλκολιθικής εποχής. Από τα λευκά ερυθροβαφή όστρακα έχει συμπληρωθεί ολόκληρο ένα, μοναδικό στο είδος του, τριποδικό κύπελλο, που μέχρι σήμερα ξεχωρίζει ακόμη ανάμεσα στ’ άλλα κεραμεικά χαλκολιθικά εκθέματα του Κυπριακού Μουσείου. Από τ’ άλλα κινητά μικροαντικείμενα αξιόλογα είναι ένα πήλινο καλούπι, που πιθανότατα χρησίμευε στην αποτύπωση και κατασκευή χάλκινων αξινών, ένας αμφίκυρτος λίθινος τριπτήρας κι ένας λίθινος χειρόμυλος με μία επίπεδη και μια κυρτή όψη.
Τα χρονολογικά όρια του υστεροχαλκολιθικού αυτού συνοικισμού στον Άγιο Γεώργιο τοποθετούνται μεταξύ του 3000 και του 2500 μ.Χ.
Ο δεύτερος αρχαιολογικός χώρος, που απέχει τέσσερα περίπου χιλιόμετρα από τα δυτικά σύνορα του πρώτου, επισημάνθηκε το 1942 από τον τότε διευθυντή της Ελληνικής Μεταλλευτικής Εταιρείας Κ. Μαγγλή, στη διάρκεια ερευνών για ανεύρεση μεταλλείου χαλκού στο Αλέτρι. Οι δοκιμαστικές ανασκαφικές έρευνες του Π. Δίκαιου, που ακολούθησαν, είχαν σαν αποτέλεσμα την αποκάλυψη μικρού τμήματος ενός άλλου συνοικισμού, μεταγενέστερου του πρώτου, που χρονολογείται από το 2000 μέχρι το 1900 π.Χ.
Παράλληλα με τα αμυδρά δείγματα οικιακών καταλοίπων, στο μικρό αυτό τμήμα του συνοικισμού αποκαλύφθηκαν ένα εργαστήριο αγγειοπλαστικής, εφοδιασμένο μ’ ένα πρωτόγονο φούρνο για το ψήσιμο των αγγείων, και ένα άλλο εργαστήριο για την επεξεργασία του χαλκού με αρκετή ποσότητα χάλκινης σκουριάς στο γήινο δάπεδό του. Εκτός από τα υπολείμματα της χάλκινης σκουριάς, στο εργαστήριο του χαλκού βρέθηκαν δυο καλούπια για την κατασκευή χάλκινων αξινών, το ένα πήλινο και τ’ άλλο λίθινο, και μια πήλινη χοάνη -χωνευτήρι- με χάλκινη σκουριά, ενσωματωμένη στα εσωτερικά τοιχώματα της. Η ανακάλυψη της εργαστηριακής αυτής εγκατάστασης ανάμεσα στ’ άλλα κατάλοιπα του συνοικισμού στο Αλέτρι αποτελεί αδιάσειστη μαρτυρία για την τέλεια γνώση της επεξεργασίας του χαλκού στην περιοχή αυτή της βορειοδυτικής Κύπρου σ’ ολόκληρη τη διάρκεια της τελευταίας φάσης της Πρώιμης εποχής του Χαλκού. Το πολύτιμο αυτό μέταλλο προφανέστατα προερχόταν από τα πλούσια χαλκωρυχεία της Σκουριώτισσας, που απέχουν μόνο εννέα χιλιόμετρα από το Αλέτρι και που πιθανό να προμήθευαν κι άλλους, άγνωστους μέχρι σήμερα, συνοικισμούς στην περιοχή των Σόλων, ίσως και αρχαιότερους από τους δυο μικρούς συνοικισμού στην Αμπελικού.
Πηγή: Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια 1981-1990, εκδ. Φιλόκυπρος, Λευκωσίας.
