Ἀρχιμανδρίτου Φωτίου Ἰωακεὶμ
«Ἐπεφάνης σήμερον τῇ οἰκουμένῃ καὶ τὸ φῶς Σου, Κύριε, ἐσημειώθη ἐφ᾿ ἡμᾶς, ἐν ἐπιγνώσει ὑμνοῦντάς Σε· ἦλθες, ἐφάνης τὸ Φῶς τὸ ἀπρόσιτον.»
Σήμερα ἡ ἁγία τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία, ἀγαπητοὶ ἐν Κυρίῳ ἀδελφοί, ἑορτάζει φαιδρῶς καὶ πανηγυρίζει ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα γεγονότα τῆς ἱστορίας, μία μέγιστη ἑορτή, αὐτὴ τῶν ἁγίων Θεοφανίων, τῆς ἐμφάνειας δηλαδὴ καὶ πραγματικῆς φανέρωσης τοῦ Τριαδικοῦ μας Θεοῦ καὶ Δημιουργοῦ κατὰ τὴ Βάπτιση τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ στὸν Ἰορδάνη ποταμό.
Ὅπως κατὰ καιροὺς ὁ Θεὸς στὴν ἐποχὴ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἶχε ἀποστείλει δίκαιους καὶ προφῆτες, ποὺ μὲ ὁράματα καὶ σύμβολα καὶ προφητεῖες εἶχαν προαναγγείλει στὸν ἐκλεκτό Του λαὸ τὴν ἔλευση τοῦ Μεσσία καὶ Λυτρωτῆ, ἔτσι καὶ λίγο πρὶν τὴν ἔναρξη τῆς δημόσιας Του δράσης καὶ τοῦ κηρύγματος ἀπέστειλε τὸν ἔνσαρκο ἄγγελό Του, δηλαδὴ ἀγγελιοφόρο, τὸν Ἰωάννη τὸν Πρόδρομο, ποὺ μὲ τὸ κήρυγμα καὶ τὸ βάπτισμά του προετοίμασε τὸν δρόμο (ἐξ οὗ καὶ Πρό-δρομος), γιὰ τὸ Εὐαγγέλιο τῆς τελειότητος, τὴ ζωὴ τῆς Χάριτος, ποὺ ἐπρόκειτο σύντομα νὰ κηρύξει ὁ Δεσπότης Χριστός.
Ὁ Ἰωάννης λοιπόν, μετὰ ἀπὸ μία ἰσάγγελη ζωὴ τριάντα ἐτῶν στὴν ἔρημο μὲ ἄσκηση, νηστεία καὶ προσευχή, ὑπακούοντας σὲ θεϊκὴ προσταγή, ἔρχεται στὰ περίχωρα τοῦ Ἰορδάνη ποταμοῦ, γιὰ νὰ κηρύξει βάπτισμα μετανοίας στὸν λαό. Ταυτόχρονα, ὁ Μέγας Πρόδρομος κήρυσσε στοὺς ὄχλους, ποὺ πρόστρεχαν κοντά του, νὰ ἐξομολογηθοῦν καὶ νὰ βαπτισθοῦν, καὶ νὰ πιστεύσουν στὸν Μεσσία, ποὺ σύντομα ἐπρόκειτο νὰ παρουσιασθεῖ. Ἀσφαλῶς τὸ βάπτισμα τοῦ Ἰωάννη δὲν χορηγοῦσε ἄφεση ἁμαρτιῶν, ἀλλ᾿ ἦταν συμβολικὸ τοῦ πραγματικοῦ Μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος, ποὺ θὰ ἐγκαινίαζε καὶ καθιέρωνε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός.
Ἦλθε λοιπὸν ἡ ὥρα τῆς Χάριτος, ὁ καιρός, ποὺ ὁ Κύριος θὰ ἄρχιζε τὸ κήρυγμα καὶ τὴ δημόσια δράση Του, μετὰ ἀπὸ τριάντα χρόνια ζωῆς σὲ πλήρη ἀφάνεια καὶ ὑποταγὴ στὸν Μνήστορα Ἰωσὴφ καὶ τὴν ἁγία Του Μητέρα. Μά, πρὶν ἀποδυθεῖ στὸ μέγιστο τοῦτο ἔργο, κατευθύνει τὰ βήματά Του ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ στὸν Ἰορδάνη, γιὰ νὰ βαπτισθεῖ ἀπὸ τὸν Ἰωάννη. Ὢ ἄκρας ταπείνωσης καὶ συγκατάβασης τοῦ Χριστοῦ μας! Ὁ ἄσπιλος καὶ ἀναμάρτητος προσέρχεται μὲ τοὺς ἁμαρτωλοὺς καὶ ὑπεύθυνους νὰ βαπτισθεῖ. Νὰ βαπτισθεῖ ὁ Δεσπότης ἀπὸ τὸν δοῦλο, ὁ Πλάστης ἀπὸ τὸ πλάσμα Του! Γιὰ ποιό λόγο ὅμως αὐτὴ ἡ ἐνέργεια τοῦ Κυρίου; Γιὰ πολλοὺς λόγους, καὶ πάντα μέσα στὰ πλαίσια τῆς θείας Του οἰκονομίας γιὰ τὴ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.
Πρῶτον, δείχνει ὁ ἴδιος ὑπακοὴ στὴν ἐντολή, ποὺ ἔδωσε στὸν Ἰωάννη νὰ βαπτίζει τοὺς ἀνθρώπους. Δεύτερο, μᾶς παρέχει ἄφθαστο ὑπόδειγμα μεγίστης ταπείνωσης. Τρίτο, ἐπικυρώνει ὅτι ὁ Ἰωάννης ἦταν σταλμένος ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ ὁ βίος του ἀγγελικός. Τέταρτο, ἐκπληρώνει τὴν προφητεία τοῦ Προδρόμου, ὅτι θὰ ἔβλεπε τὸν κηρυττόμενο Μεσσία καὶ ὅτι τώρα τὸ ἔργο του τὸ προδρομικὸ ὁλοκληρωνόταν πλέον. Πέμπτο, ἐπιστέφει τὴν ἁγιότητα τοῦ Ἰωάννη, ἀξιώνοντάς τον νὰ γίνει καὶ Βαπτιστής Του. Ἀκόμη, ὅπως εἶχε μὲ τὴν κατάβασή του ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἁγιάσει τοὺς αἰθέρες καὶ μὲ τὴ Γέννησή Του ἁγιάσει τὴ γῆ, τώρα μὲ τὴ Βάπτισή Του ἁγιάζει καὶ τὰ ὕδατα ὅλα τῆς γῆς, μέσῳ τῶν ὑδάτων τοῦ Ἰορδάνη, καὶ ἐκδιώκει καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖ τὶς ἐμφωλεύουσες δαιμονικὲς δυνάμεις. Καί, τὸ πιὸ σπουδαῖο, μᾶς παραδίδει τὸ Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος, μὲ τὸ ὑπόδειγμά του, ὡς τὸ ἀπαραίτητο Μυστήριο εἰσαγωγῆς, ἔνταξης καὶ πολιτογράφησής μας στὸ Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. «Ἀμήν, ἀμὴν λέγω σοι», θὰ εἰπεῖ λίγο πιὸ ὕστερα στὸν Ἰουδαῖο νομοδιδάσκαλο καὶ νυκτερινὸ μαθητὴ Νικόδημο, «ἐὰν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ.» Ἀκόμη, ἡ κατάβαση τοῦ Χριστοῦ στὰ ὕδατα τοῦ Ἰορδάνη καὶ ἡ ἀπ᾿ ἐκεῖ ἀνάβασή Του, ἦταν προτύπωση τῆς τριήμερης κατάβασής Του στὸν ᾄδη καὶ τῆς ἀπὸ ἐκεῖ ἀνάστασής Του.
Στάθηκε λοιπὸν ὁ ἄμωμος ἀμνὸς καὶ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ μπροστὰ στὸν δοῦλο Του, τὸν ἅγιο Ἰωάννη, ζητῶντας ταπεινὰ νὰ τὸν βαπτίσει. Μὰ ὁ Ἰωάννης, ποὺ ἀκόμη βρισκόμενος στὴ μήτρα τῆς μητέρας του Ἐλισάβετ τὸν γνώρισε καὶ ἀναγνώρισε, ὡς τὸν σαρκωμένο Υἱὸ τοῦ Θεοῦ καὶ σκίρτησε καὶ ἔλαβε Πνεῦμα Ἅγιο, πληροφορούμενος καὶ πάλιν μὲ τὴν ἴδια ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὅτι αὐτὸς ποὺ εἶχε μπροστά του δὲν ἦταν ἕνας σὰν τοὺς ἄλλους ἁμαρτωλούς, ποὺ καθημερινὰ βάπτιζε, ἀλλὰ ὁ Δημιουργὸς καὶ ἐνανθρωπήσας Λόγος τοῦ Θεοῦ καὶ Σωτήρας τοῦ κόσμου, δειλιᾶ καὶ τρέμει, ἀπορεῖ καὶ ἐξίσταται. Καί, γεμᾶτος ἔκπληξη, ἐμποδίζει τὸν Ἰησοῦ νὰ βαπτισθεῖ ἀπ᾿ αὐτόν, ἀναφωνώντας: «Κύριε, ἐγὼ ἔχω ἀνάγκη, ἐγὼ πρέπει νὰ βαπτισθῶ ἀπὸ ᾿σένα, καὶ σὺ ζητᾶς ἀπὸ ᾿μένα τὸν δοῦλο τὸ βάπτισμα;» Κι ὁ Δεσπότης τοῦ ἀπαντᾶ προστακτικὰ καὶ μὲ γαλήνη: «Ὑποχώρησε τώρα, Ἰωάννη. Κάνε αὐτό, ποὺ σοῦ ζητῶ. Διότι ἔτσι πρέπει νὰ γίνει, ὥστε νὰ ἐκπληρώσω ὅλο τὸ ἔργο τῆς θεϊκῆς μου δικαιοσύνης, γιὰ τὴ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων. Πρέπει κι ἐγὼ νὰ βαπτισθῶ, γιὰ νὰ δώσω σὲ σᾶς τὸ Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος.» Ὑπακούοντας τότε ὁ μέγας Ἰωάννης στὸ θεϊκὸ πρόσταγμα, «χαίρων τῇ ψυχῇ καὶ τρέμων τῇ χειρί» βαπτίζει τὸν Πλάστη του, θέτοντας τὴν εὐλογημένη δεξιά του στὴν ἀκήρατη κεφαλὴ τοῦ Θεανθρώπου. Κι ὁ Χριστός μας, ὢν ἀναμάρτητος, δέν χρονοτριβεῖ μέσα στὸ νερὸ γιὰ νὰ ἐξομολογηθεῖ ἁμαρτίες Του, ἀλλὰ ἀμέσως ἀνεβαίνει στὴν ὄχθη τοῦ ποταμοῦ. Καὶ τότε, μέσα στὴν ἀπόρρητη τούτη κατάβαση μαζὶ καὶ συγκατάβαση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἔχουμε τὴν πρώτη σαφὴ φανέρωση καὶ παρουσία τῆς Ἁγίας Τριάδος: Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, μὲ μορφὴ περιστεριοῦ, κατεβαίνει καὶ ἐπικάθεται στὴν ἄχραντη κεφαλή Του, ἐνῶ, ταυτόχρονα, ἀκούεται ὡς βροντὴ ἡ φωνὴ τοῦ ἀνάρχου Του Πατέρα, νὰ ἐπιβεβαιώνει τὴν θεότητα τοῦ Ἰησοῦ, λέγοντας: «Αὐτὸς εἶναι πράγματι ὁ ἀγαπημένος μου Υἱός, διὰ μέσου τοῦ Ὁποίου εὐδόκησα νὰ συντελεσθεῖ ἡ δημιουργία καὶ πλάση, ἀλλὰ καὶ ἀνάπλαση τοῦ κόσμου καὶ τοῦ ἀνθρώπου.»
Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ σημερινὴ ἑορτὴ ὀνομάσθηκε Ἐπιφάνεια ἢ Θεοφάνεια, γιατὶ πρόκειται γιὰ ἐμφανὴ καὶ ξεκάθαρη φανέρωση τοῦ Τριαδικοῦ μας Θεοῦ στὸν κόσμο. Ἀκόμη, τὴν ὥρα ἐκείνη ἔλαμψε τὸ φῶς τῆς δόξας τοῦ Θεοῦ στὸ πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ, τοῦ Χριστοῦ μας, τοῦ Φωτὸς τοῦ ἀληθινοῦ, ὅπως θὰ ἔλαμπε ἀργότερα στὸ Θαβώρ, γι᾿ αὐτὸ καὶ ὀνομάσθηκε ἀκόμη ἡ ἑορτὴ καὶ Φῶτα. Σήμερα ὅλα λάμπουν ἀδελφοί, ἀπὸ ἐκεῖνο τὸ ἀπαστράπτον φῶς τῆς θεωμένης ἀνθρώπινης φύσης τοῦ Χριστοῦ, ποὺ μᾶς μυσταγωγεῖ στὸ φῶς τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Κι ἐμεῖς σήμερα τελοῦμε τὸν Μέγα Ἁγιασμό, εἰς ἀνάμνηση τῆς Βαπτίσεως τοῦ Χριστοῦ μας. Καὶ μὲ τὶς εὐχὲς καὶ ἐπικλήσεις τῶν ἱερέων, τὸ ὅποιο νερὸ εὐλογεῖται, λαμβάνει μεγάλη Χάρη, καὶ θεραπεύει ψυχὲς καὶ σώματα. Κι ὅσοι τὸ παίρνετε στὰ σπίτια σας, νὰ τὸ φυλάσσετε μὲ πίστη καὶ εὐλάβεια στὸ εἰκονοστάσι, καὶ νὰ γράφετε καὶ ἐπάνω ὅτι εἶναι Μέγας Ἁγιασμός. Κι αὐτὲς τὶς ἡμέρες, μέχρι τὴν ἀπόδοση τῶν Φώτων στὶς 14 τοῦ Ἰαννουαρίου, μποροῦμε νὰ πίνουμε Μέγα Ἁγιασμὸ νηστικοὶ τὸ πρωί, πρὶν φᾶμε ἀντίδωρο. Τὸν ὑπόλοιπο ὅμως χρόνο, γιὰ νὰ πιοῦμε Μέγα Ἁγιασμό, χρειάζεται μία ἡμέρα ἀλάδωτη νηστεία. Καὶ παλιά, ὅσοι εἶχαν ἐπιτίμιο, κανόνα τοῦ Πνευματικοῦ, καὶ δέν μποροῦσαν νὰ κοινωνήσουν κατὰ τὶς μεγάλες ἑορτές, τοὺς μετελάμβανε ὁ ἱερέας Μέγα Ἁγιασμό.
Ἂς δοξάζουμε τὸν ἐπιφανέντα Θεόν, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, γιὰ τὶς ἀνέκφραστές Του πρὸς ἐμᾶς δωρεές, κι ἂς ζοῦμε μὲ ταπείνωση καὶ μετάνοια, γιὰ νὰ ἑλκύσουμε τὸ πλούσιο ἔλεός Του καὶ ἀξιωθοῦμε, μὲ τὴ χάρη Του, τῆς αἰωνίου ζωῆς. Ἀμήν!
