Κήρυγμα Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου στη Θεία Λειτουργία την Κυριακή της Απόκρεω, που τελέσθηκε στον ιερό ναό αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης της κοινότητος Μενίκου, της μητροπολιτικής περιφέρειας Μόρφου (27.2.2022).
Έτη πολλά ευλογημένα και σε σας εν μετανοία!
Βλέπετε, οι μέρες που ζούμε, οι μέρες που έρχονται, είναι όλες ημέρες που μας υπενθυμίζουν ότι η μόνη δύναμις του ανθρώπου, είναι η μετάνοια. Το μόνο που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος για να βοηθήσει πραγματικά τον εαυτό του, είναι να μετανοήσει. Να μετανοήσουμε. Να αλλάξει, δηλαδή, προσανατολισμό ο νους μας.
Θυμάμαι τη μάνα μου τη μακαρίτισσα την αγιασμένη Μηλιά, και οπωσδήποτε και εσείς το έχετε ακούσει από τις δικές σας μανάδες και πατεράδες που έλεγε: «άλλους τους δέρνουν εκατόν, τζιαι άλλους τους δέρνει ο νους τους». Και η μετάνοια ως λέξη, έχει αυτό το περιεχόμενο αυτής της κυπριακής παροιμίας. Να σταματήσει δηλαδή ο νους μας να μας ταλαιπωρεί με διάφορες επιθυμίες, διαφθορές, λογισμούς, περηφάνιες, κακίες, κρίσεις, κατακρίσεις, ανταγωνισμούς, ζήλιες, παράπονα, αισχρότητες, φαντασίες και να αρχίσει ο νους να βλέπει μέσα στην καρδία. Αυτή είναι η όλη η ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, αυτή είναι η θεραπευτική αγωγή, πώς να θεραπεύσουμε δηλαδή αυτό τον άτακτο νουν που έχομε. Και από νους να γίνει μετάνοια. Αλλά μόνον η καρδία μπορεί να μεταποιήσει, να μεταμορφώσει τον νουν σε μετάνοια. Γιατί ο νους μας, αν κρίνω και από τον δικό μου, του αρέσει να πετά, να σκέφτεται διάφορα. Δεν μπορούμε να τον κρατήσουμε ούτε λίγα λεπτά σε μια προσευχή. Αμέσως θέλει να φύγει, θέλει να διασκορπισθεί. Λένε οι πατέρες μίαν άλλη λέξη που δεν μας αρέσει εμάς τους φαρισαίους. Θέλει να αλητεύει. Ακούτε τι ωραία λέξη. Ο νους μας, λέει, θέλει να αλητεύει. Πώς ο αλήτης του αρέσει να γυρίζει συνεχώς μέσα στους δρόμους χωρίς σκοπό πολλές φορές, ή να κάμει και καμιά μικροκλοπή, να πειράξει κάτι, έστω κάτι να βλάψει, έστω για να γελάσει με αυτό τον διεφθαρμένο τρόπο, τον αλήτικο. Κατά τον ίδιο τρόπο είναι και ο νους μας. Έχει χάσει τον στόχο του, έχει χάσει τον προσανατολισμό του.
Η σημερινή περικοπή της Δευτέρας Παρουσίας, μάς υπενθυμίζει πού θα καταλήξουμε όλοι. Και είναι πολύ σημαντικό να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι το τέλος μας δεν είναι ο τάφος, αλλά η αιώνια ζωή. Το έχουμε πει πάρα πολλές φορές αλλά πρέπει να το λέμε συνεχώς. Και η Λειτουργία τα ίδια λόγια έχει πάντα. Μόνον ο ήχος αλλάζει και όμως αυτά τα λόγια πάντοτε είναι καινούργια. Και εμένα προσωπικά, όποτε μιλώ για την αιώνια ζωή, η καρδιά μου έχει αγωνία αλλά έχει και χαρά. Διότι μόνον εκεί θα αναπαυτεί ο νους μου, να σταματήσει να αλητεύει και να δώσει όλη του τη δύναμη, διότι έχει δύναμη ο νους, είναι αυτό που μας ξεχωρίζει από τα ζώα, από όλη τη δημιουργία. Μόνον οι άνθρωποι και οι άγγελοι είναι νοερά όντα. Σκεφτείτε, ε; Πόση δόξα μας έδωσε ο Θεός! Γι᾿ αυτό και μπορούμε να μετέχουμε της αγιότητας. Γι᾿ αυτό και λέμε, άγιε άγγελε, άγιε φύλακα μου άγγελε, άγιε αρχάγγελε Μιχαήλ, σκέπασόν με, άγιε αρχάγγελε Γαβριήλ, φώτισόν με. Πάντοτε μπαίνει μπροστά το άγιος.
Σήμερα γιορτάζει ένας άγιος της εποχής μας. Εκοιμήθη το 1998. Ο πάτερ Εφραίμ ο Κατουνακιώτης. Δεν τον γνώρισα αυτόν. Μπορούσα να τον γνωρίζω αλλά ήτανε πολύ μακριά μέσα στην έρημο του Αγίου Όρους. Και από τότε τα πόδια μου ήταν τεμπέλικα και έτσι δεν έφτασα ως εκεί, αλλά μου αρέσει πάρα πολύ να διαβάζω τους λόγους του, τες συμβουλές του. Τώρα λέγεται πάτερ Εφραίμ; Όχι. Λέγεται άγιος Εφραίμ. Λέγεται Κυπριανός; Ο άγιος Κυπριανός. Λέγεται Ιουστίνα; Η αγία Ιουστίνα. Τι κοινό λοιπόν έχουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι και όλοι αυτοί οι άγγελοι και αρχάγγελοι; Ότι προσανατόλισαν τον νουν τους στην αγιότητα. Με ποιο τρόπο; Παρακολουθώντας ο νους την καρδιά. Και όποτε βρούμε, και όποτε δούμε κάτι αρνητικό στην καρδιά, κάτι αισχρό, κάτι ψεύτικο, κάτι που δεν είναι μέσα στις εντολές του Χριστού, αμέσως μετανοούμε. Βάζουμε τον νου δηλαδή να κάμει μίαν εργασία, ταπεινή εργασία. Να ταπεινωθεί, να μιλήσουμε αμέσως του Χριστού: «Χριστέ μου συγχώρα με, Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με, Παναγία μου βοήθησόν με. Αρχάγγελε μου Μιχαήλ σκέπασόν με, Πνεύμα Άγιον καθάρισόν με, Πατέρα μου Επουράνιε συγχώρεσέ με». Κάτι θα φωτίσει τον καθένα ο Θεός, φτάνει να υπάρχει καλή διάθεση μέσα μας.
Η διάθεση, έλεγε ο άγιος Εφραίμ ο Κατουνακιώτης, όταν είναι αληθινή είναι πράξη. Σκεφτείτε, ε; Πήγε μια φορά ένας παντρεμένος άνθρωπος με πολλά παιδιά και ήθελε ο άγιος Εφραίμ να του φιλήσει τα χέρια. Του λέει, Γέροντα, μα εγώ ήλθα τόσο τόπο, ανέβηκα αυτά τα κακοτράχαλα βουνά για να φιλήσω το χέρι σου και συ φιλάς τα χέρια τα δικά μου; Ενός ανθρώπου που όλη μέρα είμαι μέσα στις δουλειές, μέσα στον κόσμο, έχω πέντε παιδιά, μια καλή γυναίκα που με κάμνει υπομονή. Του λέει, εμείς καλά, καλά, για να πάμε Λειτουργία, πηγαίνουμε στο Ευαγγέλιο. Δεν ακούσαμε ποτέ Ευαγγέλιο του Όρθρου, ούτε και Δοξολογία λόγω του ότι μέχρι να ετοιμάσουμε τα παιδιά!
Ακούτε ο άγιος πόση σημασία έδινε στη διάθεση, στην πρόθεση και ας μην το κάμουμε, αλλά να το θέλουμε. Ναι, του λέει. Πηγαίνεις λίγο πριν το Ευαγγέλιο αλλά θέλεις να πηγαίνεις από την ώρα του Εξάψαλμου. Αλλά τα πέντε παιδιά δεν σου το επιτρέπουν. Του λέει, είναι αλήθεια ότι θα ήθελα να είμαι μόλις χτυπά η καμπάνα μέσα στην εκκλησία αλλά δεν τα καταφέρνω. Νηστεύεις; Του λέει. Θέλω πολύ να νηστεύω, του λέει, αλλά η γυναίκα μου δεν θέλει και έτσι κάμαμε ένα συμβιβασμό και νηστεύω λίγες ημέρες στην αρχή και λίγες ύστερα. Η νηστεία μου, του λέει, είναι ψεύτικη, είναι μισή. Όχι, του λέει ο άγιος, είναι ολόκληρη. Του λέει, γιατί; Γιατί αν είχες άλλη γυναίκα εσύ θα έκαμνες και άλαδη (αλάδωτη) νηστεία. Θέλεις να νηστεύεις αλλά για να μην πικραίνεις τη γυναίκα σου και να είσαστε συνεχώς σε καυγάδες για τη νηστεία για το φαΐ, λέει, κάμνεις μια υποχώρηση. Και αυτό το βλέπει ο Χριστός και σου δίδει μισθό νηστευτή.
Άκου πράμα, τι έβλεπε ο άγιος! Του λέει, Αγρυπνίες πηγαίνεις που κάμνουν στην ενορία σου; Μα πού να πάω, του λέει. Εμείς έχουμε πέντε παιδιά, μέχρι να κοιμίσουμε τον ένα δυσκολευόμαστε. Φαντάσου να κοιμήσεις πέντε. Πολλές φορές κάμνουμε αγρυπνίες περισσότερες από τους παπάδες. Με τα παιδιά, με τες αρρώστιες τους, με τα ξενύχτια τους όταν μεγαλώσουν και τα περιμένουμε να γυρίσουν. Του λέει, βλέπεις; Θέλεις όμως να πηγαίνεις και καμιάν Αγρυπνία. Του λέει, θέλω να πηγαίνω σε όλες τις Αγρυπνίες που κάμνει η ενορία μου. Ξέρω ότι νηστεία, αγρυπνία, προσευχή, όταν ο άνθρωπος αυτά τα τρία τα αγαπήσει, τα προσπαθήσει, λαμβάνει και χαρίσματα ουράνια. Αλλά, λέει, οι υποχρεώσεις, η δύσκολη δουλειά, η κούραση της ημέρας, η μέριμνα. Του λέει, προσευχή, τί κάνεις; Κοίταξε, του λέει, εγώ κομποσκοίνια δεν ξέρω να κάμνω. Αλλά είμαι πλασιέ. Μέχρι να πάω σε κάθε υποκατάστημα που παραδίδω διάφορα πράγματα που μεταπουλούμε, μέσα μου δεν λείπει η προσοχή και η προσευχή. Προσέχω το μάτι μου να μην το εστιάσω πάνω σε σώματα και να αρχίσουν οι λογισμοί και οι επιθυμίες, προσέχω τη γλώσσα μου να μην κρίνω. Γιατί άμα αρχίσω να κρίνω, οπωσδήποτε θα κατακρίνω στη συνέχεια. Και προσπαθώ την ευχή, το «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με, το Υπεραγία Θεοτόκε σώσον με», τον άγιο της ημέρας να τον μνημονεύω. Και αγαπώ και πολύ τον άγιο Γεώργιο και του λέω συνεχώς άγιε του Θεού Γεώργιε, πρέσβευε υπέρ ημών. Και προσεύχομαι πάρα πολύ για τη γυναίκα μου να γίνει καλύτερος άνθρωπος. Είναι καλύτερη από ᾿μένα αλλά δεν την βοήθησε η μάνα της και ο πατέρας της. Ενώ εμένα με βοήθησαν, του λέει, ήταν καλά παραδείγματα καλών χριστιανών γονέων, ο πατέρας και η μάνα μου.
Ο άγιος Εφραίμ όχι μόνον φίλησε τα χέρια του, του έβαλε και μετάνοια και του είπε, παιδάκι μου, έτσι να συνεχίσεις. Μπορεί να μην έχεις πολλή εργασία πνευματική, αλλά έχεις πολλή διάθεση και οι περιστάσεις δεν σου επιτρέπουν. Θα έλθει ώρα που όταν μεγαλώσεις, θα επιτρέψει ο Θεός να μείνεις χήρος. Θα φύγει πρώτη η γυναίκα σου. Ξέρεις γιατί; Του λέει. Για να την μνημονεύεις εσύ και να σου δώσει ο Θεός χρόνο, όσα δεν έκαμες στα νιάτα σου να τα κάμεις εις τα γηρατειά σου.
Βλέπετε λοιπόν πώς εργάζεται ο Θεός για τους ανθρώπους. Προσέχει πάρα πολύ τη διάθεση. Αλλά και αυτός ο φίλος μας ο πλασιέ, μπορεί να μην έκαμνε αγρυπνίες ούτε πολλές συστηματικές προσευχές, όποτε ευκαίρως ακαίρως. Μπορεί η νηστεία του να ήταν μισή, όμως είχε διάθεση, ήθελε πάντοτε το περισσό, το περισσότερο, δεν βολευόταν με το λίγο, δεν είχε καθόλου μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του. Αυτό είναι το χειρότερο απ᾿ όλα. Και είχε έγνοια όχι τόσο τον εαυτούλη του, είχε έγνοια τη γυναίκα του. Τί ωραίο πράμα! Η γυναίκα να έχει έγνοια τον άνδρα της, ο άνδρας να έχει έγνοια τη γυναίκα του, τα παιδιά να έχουν έγνοια τους γονείς τους και οι γονείς τα παιδιά τους. Και να μην πολυμιλούμε, να μην κάμνομε διδασκαλίες πολλές, μόνον οι δεσποτάδες να κηρύττουν και να μιλούν πολλά. Και αυτοί τελευταία σιώπησαν. Εσείς, στα μεγάλα σας παιδιά, έλεγε ο άγιος Παΐσιος, φερμουάρ. Να μιλούν τα γόνατα. Να μάθετε να γονατάτε (γονατίζετε), ας είναι και δύο λεπτά, ας είναι και τρεις γονυκλισίες. Είναι πολύ σημαντικό να ταπεινώνουμε το σώμα μας. Διότι δεν έχουμε μόνο νου, που είπαμε στην αρχή του κηρύγματός μας, έχουμε και σώμα. Όπως ακούσαμε την περασμένη Κυριακή στον Απόστολο, είναι ναός του Αγίου Πνεύματος. Και εμείς το βρομίζουμε και δεν το καθαρίζουμε. Δεν είναι το πρόβλημα ότι βρομίζουμε το σώμα μας με τες σκέψεις μας, με τα λόγια μας, με τες κρίσεις μας. Το πρόβλημα είναι ότι δεν το καθαρίζουμε ενώ μπορούμε μετανιώνοντας και εξομολογούμενοι και κοινωνώντας στη συνέχεια. Έλεγε και ένας άνθρωπος του Θεού, δεν φοβούμαι την αμαρτία γιατί έχω Θεό φιλάνθρωπο. Τον εαυτό μου φοβούμαι, λέει, για ότι δεν μετάνιωσα, για ότι δεν εξομολογήθηκα.
Γι᾿ αυτό παρακαλώ, αξιοποιείστε αυτές τις μέρες, αυτούς τους μήνες και λόγω Μεγάλης Σαρακοστής, ήδη το Τριώδιο σιγά-σιγά ολοκληρώνεται και μπαίνομε από τη μεθεπόμενη Δευτέρα στη Μεγάλη Σαρακοστή, που είναι στάδιο βασικά αγώνων πνευματικών, να περιορίσουμε τες επιθυμίες μας, τους λογισμούς μας, να αγαπήσουμε την ησυχία και τη σιωπή. Εγώ θα ᾿λεγα και το λέω και στον εαυτό μου, να περιορίσουμε και κάτι που τα τελευταία χρόνια μάς έχει γίνει όλους μανία. Να περιορίσουμε το διαδίκτυο και να κλείσουμε βεβαίως την τηλεόραση. Αυτό πρέπει να το κάμουμε από καιρό αν θέλουμε να έχουμε υγιή νου.
Ο νους των ανθρώπων έγειρε από την ώρα που μπήκε η τηλεόραση στο σπίτι, ήλθε και το διαδίκτυο. Το διαδίκτυο είναι και μέσα στην τσέπη μας, όχι μέσα στο σπίτι. Και μέσα στην τσέπη μας. Δεν είναι πρόβλημα το περιεχόμενο του διαδικτύου. Και εμείς σαν Μητρόπολη το χρησιμοποιούμε πάρα πολύ. Μπορεί να γίνει και όργανο ιεραποστολής το διαδίκτυο σήμερα και κατήχηση. Όμως να έχουμε έγνοια και εμείς πόσο χρόνο καταναλώνουμε σε αυτό. Δεν είναι χρόνος προσευχής αυτός. Είναι χρόνος διάσπασης του νου. Δεν είναι χρόνος μετανοίας το διαδίκτυο, είναι απλά μια πληροφόρηση, ούτε καν γνώση δεν είναι. Γι᾿ αυτό να έχουμε και χρόνο ησυχίας και του στόματος και των ματιών μας. Καλύτερα να βγαίνουμε στο ύπαιθρο να βλέπουμε το πράσινο. Πρασίνισε όλη η Κύπρος. Ο Θεός έστειλε πλούσια τα ελέη του φέτος, όταν αλλού γίνονται τόσα και τόσα. Να δούμε τη γη μας να «ηλιοχαρεί» να πρασινίζει και να δοξάσουμε τον Δημιουργό της, τους ποταμούς μας που τρέχουν και να ανοίξει η καρδιά μας όπως ανοίγουν τώρα οι αμυγδαλιές. Λέει αυτός ο καημένος, ο συγχυσμένος ο Καζαντζάκης, ρώτησαν την αμυγδαλιά, αμυγδαλιά, της είπαν, υπάρχει Θεός; Και τί λέει ο Καζαντζάκης μετά; Και αυτή άνθισε και με την ανθοφορία της δόξασε και η αμυγδαλιά τον Δημιουργό της.
Πόσα μπορούμε να κάμουμε με τη σιωπή μας: Με το να μαζέψουμε το βλέμμα μας. Αντί να κοιτάμε απ᾿ εδώ, απ᾿ εκεί είτε τα διαδίκτυα είτε άλλα δίκτυα, να κοιτάξουμε μέσα μας, ρε παιδί μου, πόσους πικράναμε, πόσους απογοητεύσαμε, πόσους δεν βοηθήσαμε. Και τότε, όταν έτσι αρχίσει ο νους και η καρδία να συνεργάζονται, τότε στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, που για όλους μας είναι η αιώνια προοπτική μας, εκεί θα έχομε «καλὴν ἀπολογίαν ἐπὶ τοῦ φοβεροῦ βήματος».
Και μου κάμνει πάντοτε, πάντοτε εντύπωση, αυτό το «Εὐαγγέλιο τῆς Τελικῆς Κρίσης», με τι απλά πράγματα καταπιάνεται ο Θεός: Αν ταΐσαμε κανέναν πεινασμένο, αν ντύσαμε κανέναν γυμνό, αν φιλοξενήσαμε κανέναν ξένο, αν επισκεφθήκαμε κανέναν φυλακισμένο στη φυλακή. Η αγάπη ξεκινά από τα απλά, ακόμα και από το φαΐ. Γι᾿ αυτό και η Εκκλησία επιμένει στη νηστεία γιατί το φαΐ είναι η πρώτη επιθυμία, φυσική επιθυμία του σώματος. Δεν είναι παρά φύση η διάθεση για φαγητό. Όμως, ακόμα και αυτό το κατά φύση επιθυμία του φαγητού, έρχεται η μητέρα Εκκλησία με τη φώτιση των Θεοφόρων Πατέρων και σου λέει, περιορίσου. Η Απόκρεω η Κυριακή, είναι σήμερα. Μετά δεν έχει κρέας, σου λέει, αν θέλεις να κάμεις άλλες εσύ πρακτικές, ρώτα έναν σπλαγχνικό διακριτικό πνευματικό και θα σε οικονομήσει.
Άρα η Εκκλησία μας, όπως υπάρχουν τα γυμναστήρια σε κάθε γωνιά της Κύπρου για το σώμα, υπάρχει και η Μεγάλη Σαρακοστή, αυτό το μεγάλο γυμναστήριο, και για την ψυχή και για το σώμα. Ο άνθρωπος είναι το όλον αυτού, ψυχή και σώμα, σώμα και ψυχή. Δυστυχώς η Ευρώπη την ψυχή την ανακαλύπτει, ξέρετε πότε; Άμα πάθουμε κατάθλιψη και αρχίζουν τα ψυχοφάρμακα τάχα μου, τάχα μου, που είναι ναρκωτικά. Ενώ η Εκκλησία μας, μάς εκπαιδεύει, μάς μαθαίνει πώς αυτή την ψυχή να την ταΐζουμε. Και η ψυχή ενώ είναι άυλη, θέλει και αυτή το φαγητό της. Γιατί ερχόμαστε Λειτουργία κάθε Κυριακή, κάθε Κυριακή, ακούμε τα ίδια και τα ίδια και τα ίδια; Γιατί μέσα στη Λειτουργία υπάρχει τροφή της ψυχής. Πρώτα και κύρια το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Μετά είναι η ενέργεια. Και οι ψάλτες, κάθε λέξη που λένε, αν ο νους μας προσέξει λίγο, μα λίγο και αν ο ψάλτης είναι ταπεινός και δεν κάμνει επίδειξη της φωνής του και σήμερα ήταν υπόδειγμα η Λειτουργία. Μια πονεμένη, λειτουργία κάμαμε. Τί ωραία που έδεναν όλες οι φωνές και η δική μου η μεγαλοφωνότατη και κάποτε αγριόφωνη και οι ωραίοι ψάλτες εδώ, ο Παύλος, ο Μιχαήλ απέναντι, ο μικρός ο Παναγιώτης που συμπλήρωνε και οι καλοί μας ιερείς, οι ιερείς αυτοί δεν έχουν πολλή φωνή, είναι και παράφωνοι κάποτε, αλλά έχουν καλή καρδιά. Και η καλή τους η καρδιά συμπληρώνει την παραφωνία και την ξεπερνά.
Ήλθε χτες, πάτερ Κυπριανέ, ένας νεαρός να με δει από τη Σολιά (περιοχή). Τελειώσαμε τη Λειτουργία του Ψυχοσάββατου και του είπα, έλα γιε μου, αφού θέλεις να με δεις, έλα μετά τη Λειτουργία, αν βγάλει και ήλιο να κάτσουμε εκεί στον κήπο στον. Ήλθε, τα είπαμε. Έχει ένα πρόβλημα υγείας. Πολύ νεαρός. Και τί μου είπε; Του λέω, εξομολογείσαι κάπου; Μου είπε έναν ονομαστό παπά της Λευκωσίας. Αλλά ξέρεις, μου λέει, πήγα μια φορά στον Άγιο Κυπριανό (εκκλησία) για να παρακαλέσω τον άγιο να πάρει από μέσα μου το άγχος και τες φοβίες που έχω. Και βρήκα έναν παπά ξανθό εκεί, μου λέει. Νόμιζα ότι ήταν Ρώσος αλλά τελικά ήταν Κυπραίος. Και του μίλησα, λέει, και του είπα, είσαι πνευματικός, πάτερ; Είμαι. Να εξομολογηθώ; Εξομολογήσου. Εξομολογήθηκα σχεδόν όρθιος, μου λέει. Του είπα μερικά πράματα, μου διάβασε μια ευχή, μου είπε και δυο λόγια. Να πας στο καλό, γιε μου, και ο Θεός να σου βοηθήσει, εμείς είμαστε εδώ όποτε θέλεις και ο άγιος σας περιμένει. Μα πιστεύεις, μου λέει, με τόσα λίγα που μου είπε, με τόσα λίγα που επήρα τα ελάχιστα λεπτά που τον είδα, έφυγα πετώντας αισθανόμενος ότι καταργήθηκε ο χρόνος;
Ακούτε; Αυτός σπουδάζει ιατρική στο τέταρτο έτος. Ενώ με τον πνευματικό μου τον έξυπνο, μου λέει, τον πολυδιαβασμένο, δεν ένοιωσα τούτο το πράμα. Του λέω και εγώ, δεν σε παίνεψα εσένα. Του λέω, επειδή προσκύνησες προηγουμένως με πόνο τον άγιο Κυπριανό προετοιμάστηκε η καρδία σου, άνοιξε η καρδιά εις την χάρη του Θεού και μετά τα δύο που σου είπε ο παπά-Κυπριανός, η καρδιά σου ήταν έτοιμη να τα αφομοιώσει. Ενώ οι εξυπνάδες του έξυπνου παπά της Λευκωσίας, άμα δεν ανοίξει η καρδιά, είναι σαν να διαβάζεις σαράντα βιβλιοθήκες. Τίποτα δεν γίνεται. Το πολύ διάβασμα χωρίς να ανοίξει η καρδιά, χωρίς να καθαρίσει η καρδιά και να μετανιώσει με τη βοήθεια του νου που είπαμε του μετανοημένου, πιο πολλή μοναξιά αισθάνεται ο άνθρωπος χωρίς μετάνοια και με πολλή διάβασμα.
Γι᾿ αυτό, αγαπητοί μου, επιστρέφω απ᾿ εκεί που ξεκινήσαμε. Όλα, και η εποχή μας της Μεγάλης Σαρακοστής, και ο μεγάλος πόλεμος που ξεκίνησε ήδη, μας ωθούν σε μετάνοια. Προσωπική, εθνική αλλά και παγκόσμιο μετάνοια. Και επειδή τα γεγονότα συνεχώς αυξάνουν, θα έχουμε λίγα διαλείμματα, μετά θα συνεχίζουν και θα συνεχίζουν μέχρι να φτάσουν στο παγκόσμιο πόλεμο που θα γίνει, θα σας παρακαλέσω πολύ, όσοι προσεύχεστε πιο τακτικά, να κάμνετε και προσευχή, «Κύριε Ιησού Χριστέ, ειρήνευσον τον κόσμο Σου». «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησε τον κόσμο Σου άπαντα». Είναι η ευθύνη ημών των ορθοδόξων. Όχι να περιοριζόμαστε σε μια ειρήνη: Α, εμείς είμαστε καλά. Μα είμαστε σήμερα καλά.
Γι᾿ αυτό να ανοίξουμε την καρδιά μας και να προσευχηθούμε για όλους αυτούς τους ανθρώπους που μπήκαν στη δίνη της εμπόλεμης ζώνης. Αυτό θέλει ο πειρασμός. Αλλά πολλές, πολλές φορές και μέσα από έναν πόλεμο λύνονται προβλήματα. Και πιστεύω ότι αυτός ο πόλεμος που άρχισε και οι άλλοι που έρχονται, είναι προσωπική μου γνώμη μπορεί να έχω λάθος, περισσότερο είναι εγχείρηση που γίνεται. Μια εγχείρηση σε ένα απόστημα που προκάλεσε η δική μας αμαρτία, η δική μας αμετανοησία.
Ο Θεός να μας αξιώσει να αξιοποιήσομε: Και την Μεγάλη Σαρακοστή που εισερχόμεθα αλλά και τον πόλεμο και της Ουκρανίας και αυτόν που γίνεται μέσα στην καρδία του καθενός.
