Β΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (115-7ος αι. μ.Χ.)
Μάρτυρες, ο Άγιος Αρτέμων ο φωτιστής του κάμπου της Θεομόρφου, Επίσκοποι Σόλων
Οι Μάρτυρες – Ο Άγιος Αρτέμων
Τον 3ο αιώνα, μαρτυρούν στην Σολίαν οι Μάρτυρες Αλέξανδρος και Άμμων με είκοσι μαθητές τους. Με το μαρτυρικό τους αίμα ποτίζουν με θεία ενέργεια τα ευλογημένα χώματα της Θεομόρφου. Στις αρχές του 4ου αιώνα φθάνει από την Μικρά Ασία ο τρίτος, μετά τους δύο Αυξιβίους Επισκόπους Σόλων, φωτιστής του κάμπου της Θεομόρφου, Άγιος Αρτέμων ο οποίος βαπτίζει στην περιοχή Αυλώνας .
Ο βίος του, ο οποίος, διασώζεται στον Κώδικα 259 της Μονής του Αγίου Σάββα Ιεροσολύμων, γράφτηκε στην Κύπρο το 1089/1090 και πρόκειται προσεχώς να εκδοθεί από τη Μητρόπολη Μόρφου. Μετά από θαυμαστή διάσωσή του από μαρτύριο, ο άγιος από το Ανεμούριο της Μικράς Ασίας φτάνει στο ακρωτήριο της Κύπρου Κορμυακίτη, σημερινό Κορμακίτη. Στη συνέχεια πηγαίνει σε έναν τόπο που λέγεται Αυλών (κοντά στο σημερινό χωριό Αυλώνα της περιοχής Μόρφου), τον οποίο καθαρίζει από τα ακάθαρτα πνεύματα. Ο Αρτέμων πεθαίνει και ενταφιάζεται στην Αυλώνα της Μόρφου και προς τιμήν του ανεγείρεται εκεί βασιλική. Το αγίασμά του που αναβλύζει εκεί, γίνεται βαπτιστήριο, οπότε γίνονταν οι βαπτίσεις των βρεφών, και τελούνταν μεγάλα θαύματα. Ο ναός τούτος του Αγίου, συμφώνως πάντοτε προς τον ως άνω Βίο, κατέστη πανορθόδοξο προσκύνημα, ξακουστό μέχρι και την Κωνσταντινούπολη. Οι παραδόσεις, που διασώζει ο θαυμαστός αυτός Βίος, επαληθεύθηκαν προσφάτως , σε μεγάλο τουλάχιστον βαθμό, με τον συνδυασμό δύο σημαντικών τεκμηρίων, συμφώνως και προς σχετική επιστημονική ανακοίνωση: α) Τον εντοπισμό στον χώρο του αρχαίου Αυλώνος (κοντά στα σημερινά χωριά Αυλώνα και Ακάκι Μόρφου) καταλοίπων βασιλικής με μωσαϊκό δάπεδο και βάση Βαπτιστηρίου μικρών διαστάσεων, που χρονολογούνται στα τέλη του 4ου/αρχές του 5ου αιώνα και, β) τη μοναδική, γνωστή σήμερα, αναφορά σε χειρόγραφο της εν Κύπρω Μονής Σταυροβουνίου (σπάραγμα κυπριακού Λειτουργικού Τυπικού των αρχών του 14ου αι.), για τη μέχρι και τότε ύπαρξη του λειψάνου του Αγίου Αρτέμονος «εν τω Αυλώνι της Σολίας, ήγουν της Κύπρου», και τον εορτασμό του στη νήσο στις 13 Απριλίου, μαρτυρία που επιτρέπει την πιθανότατη ταύτιση των σωζομένων ως άνω καταλοίπων παλαιοχριστιανικής βασιλικής προς τον αναφερόμενο στον Βίο του Αγίου Αρτέμονος (BHG³ 175) ναό του στον Αυλώνα της Κύπρου. Αναμένεται βεβαίως μία συστηματική αρχαιολογική ανασκαφή της βασιλικής, αλλά και του ευρύτερου χώρου, η οποία θα διαλευκάνει πολύ περισσότερο τα πράγματα.
Τεμάχιο του ιερού λειψάνου του Αγίου σώζεται σε παλαιά ξύλινη λειψανοθήκη σε σχήμα αρτοφορίου στην Ιερά Μονή Κύκκου (σήμερα στο Μουσείο της Μονής), στην οποία υπάρχουν λείψανα και άλλων Κυπρίων η εν Κύπρω τιμωμένων Αγίων. Ο Αρτέμων τιμήθηκε διαχρονικώς σε πλείστα μέρη του νησιού, λόγω των ανά τους αιώνες ποικίλων του θαυμάτων, όπως στα χωριά της Μεσαορίας Ορνίθι (όπου μεσαιωνικός του ναός, η αρχική φάση του οποίου ίσως βυζαντινής εποχής), Αφάντεια (νεώτερος ναός του, όπου γινόταν μεγάλη θρησκευτική εμποροπανήγυρη πριν το 1974) και Άσκεια (Άσσια), αλλά και στα χωριά Αθιένου, Αγγαστίνα και Αναρίτα, όπου και προσκυνηματικές του εικόνες (τέλους 18ου/αρχών 19ου αι.). Η μνήμη του τελείται στις 8 Οκτωβρίου, 24 Μαρτίου και 13 Απριλίου.
Επίσκοποι Σόλων
Για τον βίο του Αγίου Αυξιβίου Β΄ δεν γνωρίζομε πολλά. Όμως γνωρίζομε ότι μετά την κοίμηση του, τον διαδέχεται ο Θεμισταγόρας, ο αδελφός του Αγίου Αυξιβίου Α , που μαζί με τη μακαρία σύζυγό του, διακόνισσα Τιμώ, ήρθαν από τη Ρώμη για να ενισχύσουν το έργο του αδελφού τους.
Στις Οικουμενικές Συνόδους, οι επίσκοποι των Σόλων είναι παρόντες, ορθοτομούντες λόγον αληθείας. Οι άγιοι Επίσκοποι Σόλων Πατέρες Αυξίβιος Γ΄ , Ευάγριος, Ευστάθιος, Επιφάνιος, Στρατόνικος, οριοθετούν την αλήθεια της πίστεώς μας και διαφυλάττουν το λαό από αιρέσεις και κακοδοξίες.
Ο Άγιος Αυξίβιος Γ΄
Στην τοπική Σύνοδο, που έγινε στη Σαρδική το 343, η Επισκοπή των Σόλων συμμετείχε με έναν άλλο Αυξίβιο, τον Γ΄ , ο οποίος υπογράφει πρώτος τα πορίσματα της Συνόδου, προφανώς λόγω του ότι ήταν ο αρχαιότερος των επισκόπων που έλαβαν μέρος στη Σύνοδο.
Ο Σόλων Ευάγριος
Στην Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο που συνεκλήθη από τον Αυτοκράτορα Θεοδόσιο τον Β τον μικρό στην Έφεσο, το 431, της οποίας προήδρευε ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας, οι άγιοι Πατέρες καταδίκασαν τις διδαχές του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως Νεστορίου ο οποίος υπερτόνιζε την ανθρώπινη φύση του Ιησού έναντι της Θείας, λέγοντας ότι η Μαρία γέννησε τον άνθρωπο Ιησού και όχι τον Θεό. Η Σύνοδο λοιπόν διακήρυξε ότι ο Ιησούς είναι τέλειος Θεός και τέλειος Άνθρωπος, με πλήρη ένωση των δύο φύσεων και απέδωσε επίσημα στην παρθένο Μαρία τον τίτλο της Θεοτόκου. Η Επισκοπή Σόλων συμμετείχε με τον Ευάγριο. Εδώ αξίζει να αναφερθούμε σ’ ένα γεγονός το οποίο λάμπρυνε την Κυπριακή Εκκλησία. Όταν ο Αρχιεπίσκοπος Αντιοχείας προσπάθησε να καταργήσει το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας Κύπρου, οι Κύπριοι Αρχιερείς κατάγγειλαν την ενέργειά του αυτή. Υπερασπίστηκαν με σθένος το αυτοκέφαλο της Κύπριδος Εκκλησίας, ο Κουρίου Ζήνων και ο Σόλων Ευάγριος.
Το γεγονός σώζεται στα πρακτικά της Συνόδου, όπου στην ερώτηση του Αγίου Κυρίλλου «Τι επεδίωκε ο Αντιοχείας εις την Κύπρο;» καταγράφεται η απάντηση του Ευαγρίου Σόλων: «Να υποτάξει το νησί μας και να αρπάξει το δικαίωμα της χειροτονίας. Αυτό σχεδίαζε, παρά τους κανόνες και τη συνήθεια που ακολουθείτο από την αρχή». Τότε, η Αγία Σύνοδος ερωτά: «Υπήρξε οποιαδήποτε προηγούμενο χειροτονίας Επισκόπου Κωνσταντίας, (εννοεί Αρχιεπισκόπου) από τον Αντιοχείας»; Και ο Επίσκοπος Κουρίου Ζήνων, είπε: «Ποτέ. Από την εποχή των Αγίων Αποστόλων μέχρι σήμερα, κατ’ ουδένα τρόπο, μπορεί να αποδειχτεί ότι υπήρξε ποτέ ανάληψη της Αντιοχείας, πολύ περισσότερο ότι έκανε χειροτονία η ότι αυτός η οποιοσδήποτε άλλος, έδωσε το δικαίωμα να γίνονται χειροτονίες στο νησί μας». Ερωτά και πάλι ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας: «Μήπως ο Τροΐλος, ο αγίας και μακαρίας μνήμης επίσκοπος που ήδη αναπαύεται, η ο προκάτοχός του, αγίας μνήμης Σαββίνος, η ο σεβαστός Επιφάνιος, είχαν χειροτονηθεί από οποιαδήποτε άλλη σύνοδο;»
Και οι επίσκοποι Σόλων Ευάγριος και Κουρίου Ζήνων απαντούν: «Και αυτοί τους οποίους μνημονεύσατε και οι πριν από αυτούς αγιότατοι επίσκοποι από τον καιρό των αγίων Αποστόλων, που ήσαν όλοι Ορθόδοξοι, είχαν εγκαθιδρυθεί από τους ιδίους τους Κυπρίους. Ουδέποτε ο Επίσκοπος Αντιοχείας η και οποιοσδήποτε άλλος Επίσκοπος αναδείχθηκε σε χειροτονία στην επαρχία μας».
Και έτσι, η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος κατοχύρωσε το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου με τον 8ον κανόνα της.
Ο Σόλων Επιφάνιος
Στην Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο που συνεκλήθη από τον Αυτοκράτορα Μαρκιανό και τη σύζυγο του Αυγούστα Πουλχερία στη Χαλκηδόνα το 451, για να καταπολεμήσει τη διδασκαλία του Αρχιμανδρίτη Ευτυχούς, ο οποίος έλεγε ότι η θεία φύση του Χριστού απορρόφησε πλήρως την ανθρώπινη (Μονοφυσιτισμός), η Επισκοπή των Σόλων παρέστη με τον επίσκοπο Επιφάνιο, ο οποίος σε ορισμένες πράξεις αντιπροσώπευσε τον Άγιο Ολύμπιο, Αρχιεπίσκοπο Κύπρου.
Ο Σόλων Στρατόνικος
Στην ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο που συνεκλήθη από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Δ΄ Πωγωνάτο στην Κωνσταντινούπολη το 680, για να επιβεβαιώσει την πλήρη και αληθινή ενανθρώπιση του Ιησού Χριστού έναντι της αντίθετης διδασκαλίας των Μονοθελητών και να διατυπώσει ότι ο Χριστός έχει Θεία και Ανθρώπινη θέληση, με την ανθρώπινη να υποτάσσεται στη Θεία θέληση, συμμετείχε ο Επίσκοπος Σόλων Στρατόνικος.
Ο Σόλων Ευστάθιος
Στην Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο που συνεκλήθη από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΣΤ και τη μητέρα του Ειρήνη την Αθηναία στη Νίκαια της Βιθυνίας, στο Ναό της Αγίας Σοφίας, το 787, έγινε η αναστήλωση των εικόνων και καταδικάστηκε η εικονομαχία καθώς και η ιδέα της σχηματοποίησης της αόρατης και άυλης Τριάδας. Επίσης, εκφράστηκε το δόγμα ότι «ο Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν»». Εφόσον λοιπόν ο Λόγος παίρνει σάρκα και οστά και σκηνώνει ανάμεσα στους ανθρώπους, και οι άνθρωποι μετέχουν στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας τρώγοντας και πίνοντας τη Σάρκα και το Αίμα Του, μπορούμε και να εικονίζουμε τη μορφή Του, όπως και τη μορφή των αγίων τους οποίου αγιάζει ο Λόγος. Διότι, όπως λέει ο Μέγας Βασίλειος, «η τιμή αναβιβάζεται εις στο πρωτότυπο. Όχι λατρευτικά, αλλά τιμητικά», η Επισκοπή Σόλων συμμετείχε με τον επίσκοπο Ευστάθιο.
