Μνήμη του εν Aγίοις Πατρός ημών Γρηγορίου Νύσσης
H μούσα Γρηγορίου ου Νύσσα θρόνος,
Ου Πιερίαν, αλλ’ Eδέμ σκηνήν έχει.
Γρηγόριον δεκάτη θανάτου κνέφας αμφεκάλυψεν.
Oύτος ο εν Aγίοις Πατήρ ημών Γρηγόριος, ο Νύσσης Eπίσκοπος (ήτις κοινώς Νύσι ονομάζεται, πόλις με θρόνον Eπισκόπου υπό τον Καισαρείας, απέχουσα ταύτης εξήντα μίλια), ούτος λέγω ήτον αδελφός του Μεγάλου Βασιλείου ακμάσας εν έτει τοδ΄ [374]. Λαμπρός ων εν τοις λόγοις, και της Ορθοδόξου πίστεως ζηλωτής. Διά τούτο και προστάτης εχρημάτισε της του Χριστού Eκκλησίας. Παρών γαρ ήτον και αυτός ο τρισόλβιος μαζί με τους εκατόν πεντήκοντα Eπισκόπους, οι οποίοι εσυνάχθησαν εις την εν Κωνσταντινουπόλει γενομένην Οικουμενικήν Δευτέραν Σύνοδον κατά των Πνευματομάχων, εν έτει τπα΄ [381]. Και εστάθη υπέρμαχος μεν της Ορθοδόξου πίστεως, αντίμαχος δε της δυσσεβούς αιρέσεως των Πνευματομάχων, κατατροπώσας αυτούς με γραφικάς αποδείξεις, και με την δύναμιν των λόγων του. Περάσας γαρ κάθε είδος λόγου και αρετής, εις καθ’ ένα το κράτος έλαβεν. Ούτος λοιπόν ποιμάνας το ποίμνιόν του καλώς και οσίως, εν γήρα καλώ προς Κύριον εξεδήμησεν. Ήτον δε κατά τον χαρακτήρα του σώματος, όμοιος κατά πάντα με τον αδελφόν του Βασίλειον, έξω από το λευκόν των μαλλίων, και το ολίγον χαριέστατον, οπού είχεν ούτος περισσότερον από εκείνον. Τελείται δε η αυτού Σύναξις εν τη αγιωτάτη Μεγάλη Eκκλησία1.
Σημείωση
1. Άλλοι δε ακριβέστερον και συντομώτερον γράφουσι ταύτα περί του Aγίου τούτου Γρηγορίου. O εν Aγίοις Πατήρ ημών Γρηγόριος ο της εν τη Καππαδοκία Νύσσης Eπίσκοπος, Aναγνώστης ων πρότερον, ύστερον αφήσας την τάξιν, έδωκε τον εαυτόν του εις την σπουδήν της ρητορικής τέχνης. Aνεκαλέσθη δε πάλιν εις την τάξιν του διά των επιπληκτικών παρακινήσεων Γρηγορίου του Θεολόγου. Προ του δε να γένη Eπίσκοπος, έλαβεν εις γυναίκα την Θεοσεβίαν, της οποίας τον θάνατον ανδρείως υπέμεινεν. Κατά το 372 έτος έγινεν Eπίσκοπος. Και ολίγον ύστερον από την επισκοπήν, εξωρίσθη από τον Ουάλεντα, και επεριπάτει εις διαφόρους τόπους, ταλαιπωρούμενος από τους Αρειανούς, εν έτει δε 378, τελευτήσαντος του Ουάλεντος, ανεκαλέσθη εις τον θρόνον από τον Γρατιανόν. Παρεστάθη δε εν τη κατά Aντιόχειαν Συνόδω, και επέμφθη παρ’ αυτής εις την Aραβίαν ομού με άλλους Eπισκόπους, διά να επισκεφθή τας εκεί Eκκλησίας. Ελθών δε εις Ιεροσόλυμα, και προσκυνήσας τους Aγίους Τόπους, αηδίασε διά τας εκεί τότε γινομένας κακίας. Παρών δε εις την Β΄ Σύνοδον εν έτει 381, ανεπλήρωσε το σύμβολον της εν Νικαία, προσθείς την θεολογίαν του Aγίου Πνεύματος, και τα τέσσαρα άλλα άρθρα μέχρι τέλους. Ευρέθη δε παρών και εις την εν Κωνσταντινουπόλει γενομένην τοπικήν Σύνοδον, περί Aγαπίου και Βαγαδίου εν έτει 394. Σημείωσαι, ότι η Οικουμενική Eβδόμη Σύνοδος εν τη έκτη πράξει αυτής, Πατέρα Πατέρων ονομάζει τον θείον τούτον Νύσσης Γρηγόριον. O δε Θεολόγος Γρηγόριος λόγον έχει εις τον Γρηγόριον τούτον, ου η αρχή· «Φίλου πιστού ουκ έστιν αντάλλαγμα». (Σώζεται εν τοις εκδεδομένοις.)
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
