Ἀρχιμανδρίτου Φωτίου Ἰωακεὶμ
Λαμπρὴ καὶ χαρμόσυνη ἡ παροῦσα ἑορτή, ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί! Σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας ἄγει μεγάλη καὶ πολλαπλῆ πανήγυρη! Σήμερα τιμᾶ καὶ γεραίρει μὲ ὕμνους καὶ ᾠδὲς πνευματικὲς τὴν πανέορτη μνήμη Πάντων τῶν ἀπ᾽ αἰῶνος ἁγίων: Δικαίων, προφητῶν, ἀποστόλων, μαρτύρων, ἱεραρχῶν καὶ ὁσίων, γνωστῶν καὶ ἀγνώστων.
Ἡ ἑορτὴ αὐτή, ὅπως τεκμαίρεται καὶ ἀπὸ τοὺς παλαιότερους ὡραιότατους ὕμνους της, καθὼς καὶ ἀπὸ σωζόμενη σχετικὴ ὁμιλία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἦταν ἀρχικὰ ἀφιερωμένη κατεξοχὴν πρὸς πάντας τοὺς ἁγίους Μάρτυρας. Καὶ οἱ λόγοι καθιέρωσης τούτης τῆς ἑορτῆς προφανεῖς: Πρῶτα, γιατὶ οἱ μάρτυρες ἀποτελοῦν τὴν πρώτη ὁμάδα ἁγίων, τὴν ὁποία ἡ Ἐκκλησία μας, μὲ τὴν παύση τῶν διωγμῶν καὶ ἐξερχομένη τῶν κατακομβῶν ἐπὶ Μεγάλου Κωνσταντίνου, ἐπίσημα τίμησε. Καί, δεύτερο, γιατί, σύμφωνα μὲ ἔγκυρους ὑπολογισμοὺς εἰδικῶν ἱστορικῶν καὶ ἁγιολόγων, ὁ ἀριθμὸς τῶν γνωστῶν μαρτύρων μόνο κατὰ τοὺς διωγμοὺς τῶν τεσσάρων πρώτων αἰώνων ὑπολογίζεται σὲ 11 ἑκατομμύρια, οἱ ὁποῖοι ἔχυσαν ἕνα ποταμὸ ἁγίων αἱμάτων, ποὺ ἄρδευσε καὶ στερέωσε τὸ νεοθαλὲς τότε φυτὸ τῆς Ἐκκλησίας.
Σὺν τῷ χρόνῳ ὅμως ἡ σημερινὴ ἑορτὴ προσέλαβε εὐρύτερο χαρακτήρα καὶ τιμήθηκαν κατ᾽ αὐτὴν ὅλες οἱ κατηγορίες τῶν ἁγίων. Ὁ βασικὸς λόγος καθιέρωσης καὶ τῆς διευρυμένης αὐτῆς ἑορτῆς εἶναι καὶ πάλιν προφανής: Ἐκτὸς τῶν καθ᾽ ἡμέραν τιμωμένων ἁγίων, ἀναρίθμητα ἄλλα πλήθη πιστῶν ἔλαβαν πλούσια τὴ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ ἁγίασαν. Ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ἦταν πρακτικὰ ἀδύνατο νὰ τιμηθοῦν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μας ὅλα τοῦτα τὰ στίφη τῶν ἁγίων, μὲ τὴν καθιέρωση εἰδικῆς ἡμέρας μνήμης τους, ὄχι μόνο γιὰ τὸ πλῆθος, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ ὅτι πολλῶν ἀγνοοῦμε τὴν ἡμέρα τελευτῆς τους, ἀκόμη δὲ καὶ τὰ ὀνόματά τους! Καὶ αὐτοὺς λοιπὸν τοὺς ἀγνώστους της ἁγίους τιμᾶ σήμερα ἡ Ἐκκλησία, ὅσους «κατὰ Χριστὸν ἐπολιτεύσαντο ἐν Ἰνδοῖς καὶ Αἰγυπτίοις καὶ Ἄραψι καὶ Μεσοποταμίᾳ τε καὶ Φρυγίᾳ καὶ τοῖς ἄνωθεν τοῦ Εὐξείνου· ἔτι δὲ καὶ ἐν πάσῃ τῇ Ἑσπερίᾳ ἄχρι καὶ αὐτῶν τῶν Βρεττανικῶν νήσων, ἁπλῶς εἰπεῖν ἐν Ἀνατολῇ καὶ Δύσει», κατὰ τὴν ὡραία διατύπωση τοῦ συναξαρίου τῆς ἡμέρας.
Ἀλλά, καί ἕνας περαιτέρω λόγος προβάλλεται ἀπό τόν συναξαριστή: Ὅλοι οἱ ἅγιοι, ὅσοι τιμῶνται χωριστά, κρίθηκε ἐπιβεβλημένο νὰ συναθροισθοῦν σέ μία κοινὴ ἑορτή, γιὰ νὰ δειχθεῖ μ᾽ αὐτὸ τὸν τρόπο ὅτι ὅλοι μαζὶ γιὰ ἕνα Χριστὸ ἀγωνίσθηκαν, σὲ ἕνα κοινὸ στάδιο ἔτρεξαν -τὸ στάδιο τῆς χριστιανικῆς ἀρετῆς-, ἑνὸς Θεοῦ δοῦλοι ἦσαν καὶ ἀπ᾽ αὐτόν ἀξίως ἔλαβαν τοὺς στεφάνους τῆς νίκης, γιὰ νὰ ἀποτελέσει ἔτσι ὁ ἀπὸ κοινοῦ ἑορτασμός τους παρόρμηση στοὺς πιστούς, ποὺ πιστεύουν στὸν ἴδιο Χριστὸ καὶ εἶναι δοῦλοι τοῦ ἰδίου Θεοῦ, νὰ ἀγωνισθοῦν -ὅπως καί ὅλοι ἐκεῖνοι- στὸν στίβο τοῦ ἀθλήματος τῆς κατὰ Χριστὸν πολιτείας.
Μὲ τὴν Κυριακὴ τῶν Ἁγίων Πάντων, κατακλείεται ὁ κινητὸς κύκλος τῶν κινητῶν ἑορτῶν, ποὺ ἄρχισε ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου. Στὸ κατανυκτικὸ Τριῴδιο καὶ στὸ χαρμόσυνο Πεντηκοστάριο ζήσαμε στὸ λειτουργικὸ χρόνο τῆς Ἐκκλησίας ὅλο τὸ ἔργο τῆς θείας Οἰκονομίας γιὰ τὴ σωτηρία μας, μέ ἐπίκεντρο τὴ μεγάλη ἑορτὴ τοῦ Πάσχα. Εἴδαμε τὴν πτώση τῶν πρωτοπλάστων, τὴν ἀνόρθωση τοῦ γένους μας μὲ τὴν ἀναστάση τοῦ Χριστοῦ, καὶ τὴν ἀνύψωση τῆς ἀνθρώπινης φύσης στὸν θρόνο τοῦ Θεοῦ μὲ τὴν ἀνάληψή Του. Δοξολογήσαμε τέλος τὴν ἔλευση τοῦ Παρακλήτου στὸν κόσμο κατὰ τὴ μεγάλη ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς.
Ἡ σημερινὴ πανήγυρη ἀποτελεῖ φυσικὴ προέκταση, ἑορτολογικὰ καὶ θεολογικά, τῆς Κυριακῆς τῆς Πεντηκοστῆς. Κατὰ τὴν πεντηκοστὴ ἡμέρα ἀπὸ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ὅπως μὲ σαφήνεια μᾶς διηγοῦνται οἱ Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, κατῆλθε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ τρίτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, μὲ τὴ μορφὴ πυρίνων γλωσσῶν, καὶ παρέσχε ἄφθονο φωτισμὸ καὶ πλούσια Χάρη στοὺς ἁγίους μαθητὲς καὶ ἀποστόλους τοῦ Κυρίου, ἐνισχύοντας καὶ ποδηγετώντας τους στὸ ψυχοσωτήριο κήρυγμα «εἰς πάντα τὰ ἔθνη». Μὲ τὴν κάθοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἱδρύεται ὁ θεοσύστατος θεσμὸς τῆς Ἐκκλησίας, τὴν ὁποία ὁ Παράκλητος ὁδηγεῖ «εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν».
Γνήσιο φυσικὸ καρπὸ τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας ἀποτελοῦν οἱ σήμερα ἑορταζόμενοι ἅγιοι Πάντες, οἱ ἀμάραντοι τοῦτοι βλαστοὶ τοῦ Παραδείσου. Εἶπε κάποιος σύγχρονος σοφὸς θεολόγος, ὁ μακαριστὸς π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἀποτελεῖ ἕνα ἰδιότυπο «ἐργοστάσιο παραγωγῆς ἁγίων λειψάνων, παραγωγῆς ἁγίων»! Γιατὶ ἀκριβῶς, πρέπει νὰ τονισθεῖ, ὅτι σκοπὸς τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς μέσα στὴν Ἐκκλησία δὲν εἶναι μία ἁπλῶς ἠθικὴ βελτίωση ἢ τελείωση, ἀλλὰ ὁ προσωπικός μας ἁγιασμός, ἡ κοινωνία τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί, κατὰ τὴ θεόσοφη ρήση τοῦ ὁσίου Σεραφεὶμ τοῦ Σαρώφ, «σκοπὸς τῆς χριστιανικῆς ζωῆς εἶναι ἡ ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος».
Γι᾽ αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία μας πάντοτε προβάλλει πάνσοφα, καὶ ἰδιαίτερα σήμερα, τὸ «νέφος τῶν μαρτύρων» καὶ τῶν ἀπ᾽ αἰῶνος ἁγίων της, οἱ ὁποῖοι, τηρώντας τὸ κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ ἀμόλυντο, ἢ καὶ καθαίροντάς το μὲ τὴ μετάνοια, ἔφθασαν στὸ καθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ καὶ ἔγιναν θεοὶ κατὰ χάριν. Οἱ ἅγιοι, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, ἀποτελοῦν τοὺς φωτεινοὺς ὁδοδεῖκτες μας στὴν ἀνοδικὴ καὶ δύσκολη πορεία πρὸς τὸν οὐρανό. Γι᾽ αὐτὸ καὶ τοποθετοῦμε τὶς εἰκόνες τους στὸν ναὸ στὴ θέση αὐτή, στὸ εἰκονοστάσιο, μεταξὺ τοῦ κυρίως ναοῦ, ποὺ συμβολίζει τὸν κόσμο (καὶ ποὺ γι᾽ αὐτὸ εἶναι ὁ τόπος προσευχῆς τῶν ἐν τῷ κόσμῳ ἀγωνιζομένων πιστῶν), καὶ τοῦ ἱεροῦ Βήματος, ποὺ ἐπέχει τὸν τόπο τοῦ οὐρανοῦ. Καὶ ἡ Ἐκκλησία τοὺς προβάλλει σήμερα καὶ πάντοτε, ὄχι μόνο γιὰ νὰ ζητήσουμε τὶς θεοπειθεῖς πρεσβεῖες τους, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ μιμηθοῦμε τὴ θεοφιλὴ ἐπὶ γῆς πολιτεία τους. Εἶναι γνωστὴ ἡ σχετικὴ ρήση τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου, «τιμὴ μάρτυρος, μίμησις μάρτυρος». Θὰ μπορούσαμε νὰ εἰποῦμε εὐρύτερα, τιμὴ ἑνὸς ἁγίου ἀποτελεῖ κατεξοχὴν ὁ ἀγώνας μίμησης τοῦ ἁγίου ἐκείνου.
Σύμφωνα μὲ τὸν σύγχρονο ὅσιο Γέροντα καὶ ὁμολογητὴ π. Ἰουστῖνο Πόποβιτς, «οἱ Βίοι τῶν Ἁγίων τί εἶναι; Τίποτε ἄλλο, παρὰ ἕνα εἶδος συνεχίσεως τῶν ‘‘Πράξεων τῶν Ἀποστόλων’’. Μέσα εἰς αὐτοὺς τοὺς Βίους συναντᾶ κανεὶς τὸ ἴδιον Εὐαγγέλιον, τὴν ἰδίαν ζωήν, τὴν ἰδίαν ἀλήθειαν, τὴν ἰδίαν δικαιοσύνην, τὴν ἰδίαν ἀγάπην, τὴν ἰδίαν πίστιν, τὴν ἰδίαν αἰωνιότητα, τὴν ἰδίαν ‘‘δύναμιν ἐξ ὕψους’’, τὸν ἴδιον Θεὸν καὶ Κύριον. Διότι,‘‘Ἰησοῦς Χριστὸς χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας’’… Ἐὰν θέλετε, οἱ Βίοι τῶν Ἁγίων εἶναι μία ἰδιόμορφος ὀρθόδοξος Ἐγκυκλοπαιδεία. Εἰς αὐτοὺς δύναται νὰ εὕρῃ κανεὶς ὅλα ὅσα χρειάζονται εἰς μίαν ψυχὴν πεινασμένην καὶ διψασμένην διὰ τὴν αἰωνίαν Δικαιοσύνην καὶ αἰωνίαν Ἀλήθειαν μέσα εἰς αὐτὸν τὸν κόσμον· πεινασμένην καὶ διψασμένην διὰ τὴν θείαν ἀθανασίαν καὶ τὴν αἰωνίαν ζωήν. Ἐὰν διψᾷς τὴν πίστιν, θὰ τὴν εὕρῃς πλουσίαν εἰς τοὺς Βίους τῶν Ἁγίων καὶ θὰ χορτάσῃς τὴν ψυχήν σου μὲ τροφήν, διὰ τὴν ὁποίαν ποτὲ δὲν θὰ ξαναπεινάσῃς. Ἐὰν ποθῇς τὴν ἀγάπην, τὴν ἀλήθειαν, τὴν δικαιοσύνην, τὴν ἐλπίδα, τὴν πραότητα, τὴν ταπείνωσιν, τὴν μετάνοιαν, τὴν προσευχὴν ἢ ὁποιανδήποτε ἀρετὴν καὶ ἄσκησιν, εἰς τοὺς Βίους τῶν Ἁγίων θά εὕρῃς ἕνα πλῆθος ἁγίων διδασκάλων διὰ κάθε ἄσκησιν καὶ θὰ λάβῃς τὴν βοήθειαν τῆς χάριτος διὰ κάθε ἀρετήν».
Στοὺς Βίους τῶν ἁγίων θὰ συναντήσουμε κάθε τύπο καὶ τάξη ἀνθρώπων, ποὺ μὲ τὸν προσωπικό του ἀγώνα ὁ καθένας, τὸν κόπο καὶ ἱδρώτα καὶ τὸ αἷμα του, εἴτε τοῦ σωματικοῦ μαρτυρίου, εἴτε τοῦ μαρτυρίου τῆς συνειδήσεως (κατὰ τὸ ἀπόφθεγμα τοῦ Γεροντικοῦ, ποὺ λέγει, «δὸς αἷμα καὶ λάβε Πνεῦμα», δηλ. ἀγωνίσου, θυσιάσου, γιὰ νὰ ἀποκτήσεις τὴ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος), ἔγιναν κατὰ Χάρη θεοί: Ἄνδρες καὶ γυναῖκες, μικροὶ καὶ μεγάλοι, φτωχοὶ καὶ πλούσιοι, ἔνδοξοι καὶ ἄδοξοι, βασιλεῖς καὶ ἀξιωματικοί, ἀλλὰ καὶ δοῦλοι, πατριάρχες, ἀρχιερεῖς, ἱερεῖς, μοναχοὶ καὶ μοναχές, ἀλλὰ καὶ ἁπλοὶ λαϊκοί, Χάριτι Θεοῦ καὶ μὲ τὸν ἀγώνα τους, ἀξιώθηκαν τῶν ποικίλων χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Συνιστοῦμε θερμὰ τὴ μελέτη τῶν Βίων τῶν ἁγίων, τοῦ Γεροντικοῦ, τοῦ Εὐεργετινοῦ. Κάθε τους σελίδα, ἔλεγε ὁ ὅσιος Γέροντας Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης, περιέχει ὅλες τὶς θεϊκὲς βιταμῖνες, γιὰ τὴν ἐξισορρόπηση τοῦ πνευματικοῦ μας ὀργανισμοῦ.
Ἰδιαίτερα στὶς μέρες μας, τὶς δύσεκτες καὶ δυσχείμερες, ὁπόταν τὸ κακό, μὲ κάθε μορφὴ καὶ τρόπο πληθαίνει καὶ εἰσρέει στὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου, οἱ ἅγιοί μας, οἱ ἀκοίμητοι τοῦτοι πρεσβευτές μας στὸν Κύριο, οἱ ἀδελφοί μας στοὺς οὐρανούς, ἀποτελοῦν τὴ μετὰ Θεὸν ἐλπίδα, τὸ φῶς, τὴν παρηγορία μας. Καὶ ἐξαιρέτως, ἡ Παναγία Θεοτόκος καὶ ἀειπάρθενος Μαρία, ἡ κατὰ φύσιν Μητέρα τοῦ Χριστοῦ μας καὶ κατὰ χάριν Μητέρα ἡμῶν τῶν Χριστιανῶν, τὴν ὁποία μὲ τὰ πάθη καὶ τὶς ἁμαρτίες μας λυποῦμε καὶ τὴν κάνουμε Μητέρα τοῦ πόνου!
Ἂς ἐκζητήσουμε, ἀγαπητοί μου ἐν Κυρίῳ ἀδελφοί, ἰδιαίτερα τώρα, τὶς εὐλογημένες καὶ θεοπρόσδεκτες πρεσβεῖες Της καὶ Πάντων τῶν ἁγίων. Ἀλλὰ νὰ τὶς ζητήσουμε μὲ πίστη καὶ πόθο καὶ θέρμη, μὲ πένθος καὶ εἰλικρινὴ μετάνοια, μὲ ταπείνωση καὶ ὑπακοὴ στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, μὲ ἐνσυνείδητη τὸ κατὰ δύναμη μυστηριακὴ ζωή, γιὰ νὰ ρίξουν βάλσαμο παρηγορίας στὶς ψυχές μας· γιὰ νὰ ἀποκατασταθεῖ ἡ βαθιὰ καὶ μακροχρόνια πνευματική μας κρίση, ἀπότοκο ἀναπόδραστο τῆς ὁποίας ἀποτελεῖ ἡ πολυποίκιλη σημερινή μας κρίση. Γιατί μόνο ἔτσι, μὲ τὸ νά προσπέσουμε μὲ εἰλικρινὴ μετάνοια στοὺς οἰκτιρμοὺς τοῦ Θεοῦ θὰ παρέλθει ἡ ὅποια κρίση καὶ θὰ ἐπέλθει καὶ πάλιν τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ στὸν τόπο μας, Χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μὲ τὶς πρεσβεῖες τῆς Θεοτόκου καὶ Πάντων τῶν ἁγίων, τῶν ὁποίων τὴν μνήμη ἐπιτελοῦμε. Ἀμήν!
