Επιμέλεια κειμένου: Αντρέας Παπαναστασίου, δασολόγος – περιβαλλοντολόγος
Ξυσταρκά ή Λαδανιά ή Κίστος ή Κουνούκλα. Όταν ένα φυτό, έχει αρκετές κατά τόπους ονομασίες, προφανώς έχει ποικίλες χρήσεις και πολλές ιδιότητες.
Με βάση τις χρήσεις και τις ιδιότητές του μπορούμε και αυτό να το περιλάβουμε μέσα στα ευλογημένα φυτά. Σύμφωνα με την παράδοση, η ξυσταρκά χρησιμοποιείτο ως θυμίαμα κατά την ανάγνωση των Ψαλμών του Δαυίδ και της Βίβλου. Επίσης, το έλαιό της (λάβδανο), αποτελεί ένα από τα συστατικά του Αγίου Μύρου, το οποίο παρασκευάζεται κάθε 10 χρόνια με μια ειδική Ακολουθία στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Στην αρχαιότητα το αξιοποιούσαν στην αρωματοποιία, την σαπωνοποιία αλλά και στην φαρμακευτική αφού έως και τον 18ο αιώνα χρησιμοποιείτο και ως φαρμακευτική ουσία, εναντίον των λοιμών της χολέρας. Οι Αιγύπτιοι, επίσης, το χρησιμοποίησαν στις ταριχεύσεις νεκρών.
Σύμφωνα με την Μυθολογία, οι θεοί του Ολύμπου ήθελαν να το ορίσουν ως θεραπευτικό φυτό ενώ οι θεές το ήθελαν ως καλλυντικό. Τελικά δόθηκαν και οι 2 ιδιότητες στο φυτό αυτό.
Εμείς το αναγνωρίζουμε από το άρωμα και την ομορφιά του. Είναι χαμηλός θάμνος, με ροζ ή μωβ άνθος με “τσαλακωμένα” πέταλα και φύλλα με κολλώδη υφή. Αυτά τα χαρακτηριστικά, το διακρίνουν από τα άλλα είδη ξυσταρκάς τα οποία δεν έχουν σε τόσο μεγάλο βαθμό τις ιδιότητες που θα δούμε παρακάτω.
Η πιο χαρακτηριστική και ωφέλιμη ουσία του φυτού αυτού είναι το λάδανο. Είναι ρητινική, αρωματική ουσία με σκούρο καφέ χρώμα και πικρή γεύση. Βρίσκεται κυρίως στα φύλλα, γι’αυτό και έχουν κολλώδη υφή. Ο άνθρωπος, έμαθε να συλλέγει το λάδανο από το τρίχωμα των ζώων, καθώς αυτά βοσκούσαν μέσα στα κιστάρια (ξυσταρκές), και η ουσία αυτή κολλούσε στο τρίχωμά τους. Αυτό συνέβαινε κυρίως τα μεσημέρια κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Πολλές μελέτες έδειξαν ότι είναι ένα από τα ισχυρότερα βότανα στην Ευρώπη.
- Παρουσιάζει ισχυρή αντιοξειδωτική (αντικαρκινική) και αντιφλεγμονώδη δράση καθώς είναι πλούσιο σε φαινολικές ουσίες (κυρίως φλαβονοειδή). Κάποιες μελέτες επιβεβαίωσαν την παρουσία πολυφαινολικών ενώσεων στα εγχύματα και αφεψήματα που παρασκευάζονται από τα υπέργεια τμήματα του φυτού (βλαστός, φύλλα, άνθη), καθώς και την ισχυρή αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση τους.
- Έχει αντιμικροβιακές και αντιβακτηριακές ιδιότητες και προστατεύει από μολύνσεις στη στοματική κοιλότητα, καθώς μειώνει τον αριθμό των βακτηρίων μέσα σε αυτή.
- Είναι πολύ χρήσιμο στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.
- Λειτουργεί ως τονωτικό και ανακουφιστικό του πεπτικού και χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων για την αϋπνία, προβλήματα στομάχου και εντέρου, κολίτιδα, βρογχίτιδα και για το κρυολόγημα.
- Είναι στυπτικό, αποχρεμπτικό, αντικαταρροϊκό, αναλγητικό, διουρητικό αντισπασμωδικό, καταπραϋντικό βότανο.
- Πολύ σημαντικά ήταν και τα αποτελέσματα των μελετών που έδειξαν ότι αποτοξινώνει το σώμα και αποβάλλει τα τοξικά βαρέα μέταλλα που προέρχονται από τον καπνό των τσιγάρων, των οδοντικών σφραγισμάτων και της περιβαλλοντικής ρύπανσης. και ότι επίσης, καταπολεμεί την χοληστερόλη.
Ο πιο γνωστός τρόπος χρήσης του βοτάνου αυτού είναι με τη μορφή τσαγιού ή εγχύματος σε ζεστό νερό (όχι βραστό), όπου εκχυλίζονται (χλωρά ή αποξηραμένα φύλλα και άνθη) για 7-8 λεπτά και μετά αποστραγγίζονται. Η συνιστώμενη θεραπευτική δοσολογία είναι 3 ροφήματα ημερησίως.
Τα φύλλα της λαδανιάς συλλέγονται το καλοκαίρι και μάλιστα τις μεσημεριανές και θερμές ώρες με πολλή ζέστη. Τότε το φυτό εκλύει τα αρώματά του και εκκρίνει την πολύτιμη ρητίνη του. Μπορούμε βέβαια, να συλλέξουμε και άνθη, τα οποία όμως δεν περιέχουν τα ίδια ωφέλιμα συστατικά με τα φύλλα και εμφανίζονται νωρίτερα, την άνοιξη.
Η ρητίνη διαλυμένη σε ελαιόλαδο χρησιμοποιείται για εντριβές σε κρυολογήματα και βρογχίτιδες.
Το αιθέριο έλαιο και το ανθόνερο χρησιμοποιείται στα καλλυντικά, στην αρωματοποιία και στην σαπωνοποιία. Αποτελεί απαραίτητο συστατικό σε αναπλαστικές, αντιγηραντικές και αντιρυτιδικές κρέμες προσώπου. Επίσης, μπορούμε να παρασκευάσουμε βοτανόλαδο (εκχύλιση σε ελαιόλαδο), για χρήση σε κηραλοιφές ή απλές εντριβές για τον ίδιο σκοπό.
Επιπλέον, είναι φυτό με μεγάλη μελισσοκομική αξία. Τα άνθη της λαδανιάς είναι από τα αγαπημένα των μελισσών, από τα οποία συλλέγουν άφθονη γύρη ενώ το λάδανο αποτελεί πρώτη ύλη για την πρόπολη.
ΠΡΟΣΟΧΗ
Όταν χρησιμοποιούμε βότανα για θεραπευτικούς σκοπούς χρειάζεται και η ιατρική συμβουλή, ιδιαιτέρως εάν ακολουθούμε κάποια φαρμακευτική αγωγή.
Συλλέγουμε προσεκτικά και με μέτρο τα βότανα από το φυσικό περιβάλλον. Οι ληστρικές εκμεταλλεύσεις των βοτάνων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οδήγησαν στην εξαφάνιση κάποιων ειδών στην άγρια φύση.
