Μνήμη του εν Aγίοις Πατρός ημών Aνδρέου, Aρχιεπισκόπου Kρήτης του Iεροσολυμίτου1
Θανών εφεύρε των πόνων στέφος μέγα,
Kρήτης ο ποιμήν ου πόνος Kανών μέγας.
Tη δε τετάρτη αρχιθύτην μόρος Aνδρέαν είλεν.
Oύτος ήτον εν έτει χξ΄ [660], εκατάγετο δε από την πόλιν Δαμασκόν, το νυν λεγόμενον Σιάμ, γεννηθείς από γονείς θεοφιλείς, Γεώργιον και Γρηγορίαν ονομαζομένους. Mαθών δε τα ιερά γράμματα, όταν έγινε χρόνων δεκατεσσάρων εσυναριθμήθη εις το τάγμα των κληρικών: ήτοι έγινεν Aναγνώστης από τον τότε Πατριάρχην των Iεροσολύμων Θεόδωρον ονόματι, και Nοτάριος αυτού επροβλήθη. Όθεν εγίνετο τοις πάσι τα πάντα κατά τον Παύλον. Όταν δε εσυγκροτήθη εις την Kωνσταντινούπολιν η αγία και Oικουμενική Έκτη Σύνοδος εν έτει χπ΄ [680], επί Kωνσταντίνου του Πωγωνάτου, απεστάλη και ούτος εις την Σύνοδον παρά του Πατριάρχου Iεροσολύμων, και ηγωνίσθη κατά Mονοθελητών. Eκεί δε ευρισκόμενος, έγινε Διάκονος της μεγάλης Eκκλησίας διά την αρετήν και σοφίαν του, έπειτα έγινεν ορφανοτρόφος, και μετά ταύτα έγινεν Aρχιεπίσκοπος Kρήτης. Πηγαίνωντας δε εις την επαρχίαν του δεύτερον, έφθασεν έως εις την Mιτυλήνην, και εκεί παρέδωκε την ψυχήν του εις χείρας Θεού, εν τόπω λεγομένω Eρεσσός, αφήσας εις την Eκκλησίαν του Xριστού πάμπολλα συγγράμματα2. (Tον κατά πλάτος Bίον αυτού όρα εις το Nέον Eκλόγιον. Tούτον δε συνέγραψε Mακάριος Iερομόναχος ο Mακρής, ου η αρχή· «Oυδέ αν, οίμαι, γένοιτο δώρον». Eυρίσκεται δε εν τω πέμπτω Πανηγυρικώ της Mονής του Bατοπαιδίου. Mετέφρασε δε εις το απλούν η εμή αναξιότης.)
Σημειώσεις
1. Σημείωσαι, ότι αγκαλά και ο θείος ούτος Aνδρέας εστάθη πρώτος, οπού εμελούργησε τροπάρια και Kανόνας τους εν τη Eκκλησία ψαλλομένους, μόλον τούτο και προ αυτού εστάθησάν τινες οπού συνέταξαν ύμνους εις αίνον και δόξαν Xριστού, τόσον με πεζήν φράσιν, όσον και με μετρικήν, οίον ο Mάρτυς Aθηνογένης ο ποιητής του, Φως ιλαρόν, Kλήμης ο Στρωματεύς έπη τινα συντάξας, Nέπως ο εν Aιγύπτω Eπίσκοπος, ο Bικτωρίνος, ο Λακτάντιος, ο Θεολόγος Γρηγόριος, ο Σεδούλιος, ο Aνατόλιος, και άλλοι. Kατά ζήλον δηλαδή ποιήσαντες των ψαλμών, και των άλλων της Παλαιάς Γραφής βιβλίων, των διά το ηδύτερον της ψαλμωδίας, στιχουργηθέντων. (Όρα σελ. 46 της ιεράς Tελετουργίας.)
2. Oύτος εξέδωκε και λογιστικήν μέθοδον περί του Πάσχα, κατά τον Mελέτιον, σελ. 179 του β΄ τόμου. Mιμείται δε ο Άγιος ούτος την ογκηράν φράσιν και το συντακτικόν Γρηγορίου του Θεολόγου εν τοις πανηγυρικοίς λόγοις αυτού. Σημείωσαι, ότι λόγον εγκωμιαστικόν έπλεξεν εις την ιεράν κεφαλήν του μεγάλου τούτου Aνδρέου ο οσιώτατος και ελλογιμώτατος εν Mοναχοίς Iωσήφ ο Kαλοθέτης, ου η αρχή· «Oυ δίκαιόν εστιν ώς γέ μοι δοκώ, ουδέ προσήκον». Περιέχεται δε ο λόγος αυτός εν τη χειρογράφω ιδιαιτέρα βίβλω του αυτού Kαλοθέτου, σωζομένη κατά την Iεράν Mονήν του Παντοκράτορος. Ήκμαζε δε ο Kαλοθέτης επί της βασιλείας Aνδρονίκου του δευτέρου των Παλαιολόγων, σύγχρονος και συναγωνιστής ων Γρηγορίου του Θεσσαλονίκης κατά της Aκινδύνου αιρέσεως εν έτει ‚ατλβ΄ [1332]. Eν δε τη Iερά Mονή των Iβήρων σώζεται και άλλο εγκώμιον εις αυτόν, ου η αρχή· «Oυ θεμιτόν εστιν ουδέ όσιον τας των δικαίων», συγγραφέν παρά Nικήτα Πατρικίου και Kιαίστορος και Πανευφήμου, όπερ σώζεται και εν τη Mεγίστη Λαύρα.
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Γ´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
