Το βιβλίον των Ψαλμών είνε το πλέον γνωστόν από τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Ο Μέγας Βασίλειος εις την ερμηνείαν του εις τον Α’ ψαλμόν λέγει, ότι όλα τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης είνε ωφέλιμα, αλλ’ οι ψαλμοί παρέχουν τόσην ωφέλειαν, όσην παρέχουν όλα μαζί τα άλλα (σ. 12,7). Είνε γνωστόν ότι από τα άλλα βιβλία της Γραφής διαβάζονται εις την Εκκλησίαν ωρισμένα τεμάχια, ενώ το βιβλίον των Ψαλμών διαβάζεται ολόκληρον και πολλάς φοράς. Και όπως λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, ο Δαυίδ αναγιγνώσκεται εις όλας τας ακολουθίας «πρώτος και μέσος και τελευταίος». Για τον λόγον αυτόν πολλοί ηρμήνευσαν τους Ψαλμούς εις ομιλίας και υπομνήματα από αρχαιοτάτων χρόνων, όπως ο Ωριγένης, ο Ευσέβιος, ο Μ. Αθανάσιος, ο Ιωάννης Χρυσόστομος, ο Θεοδώρητος Κόρου, ο Ζυγαβηνός, οι Λατίνοι Ιλάριος, Αμβρόσιος, Αυγουστίνος, κ.α. Μεταξύ αυτών τους ηρμήνευσε και ο Μέγας Βασίλειος. Του Μ. Βασιλείου σώζονται σήμερον ερμηνείαι εις 13 ψαλμούς, αλλά καθώς φαίνεται υπήρχον και άλλαι αι οποίαι εχάθησαν. Σώζονται ερμηνείαι εις τους ψαλμούς 1, 7, 14, 28, 29Λ 32, 33, 44, 45, 48, 59, 61, 114.
«Πάσα Γραφή θεόπνευστος και ωφέλιμος», διότι συνεγράφη υπό του Πνεύματος του Αγίου με σκοπόν να διαλέγωμεν όλοι οι άνθρωποι σαν από κοινόν ιατρείον των ψυχών ο καθένας το φάρμακον του ιδικού του πάθους. «Διότι, λέγει, ίαμα καταπαύσει αμαρτίας μεγάλος».
Άλλα λοιπόν διδάσκουν οι προφήται, και άλλα οι ιστορικοί, και άλλα ο νόμος, και άλλα το είδος των συμβουλευτικών παροιμιών. Το δε βιβλίον των ψαλμών έχει συμπεριλάβει το ωφέλιμον από όλα. Προφητεύει τα μέλλοντα· υπενθυμίζει τα παρελθόντα· θεσπίζει νόμους για την ζωήν υποδεικνύει όσα πρέπει να πράξωμεν και με ένα λόγον είνε κοινόν ταμείον καλών διδαγμάτων που προμηθεύει εις τον καθένα το κατάλληλον συμφώνως προς την σπουδήν του.
Διότι και τα παλαιά τραύματα των ψυχών θεραπεύει και εις τον νεοτραυματισθέντα αποδίδει γρήγορα την θεραπείαν· και το άρρωστον περιποιείται και το υγιές προφυλάσσει και γενικώς ξερριζώνει, όσον είνε δυνατόν, τα πάθη, τα οποία κατατυραννούν ποικιλοτρόπως εις την ζωήν τας ψυχάς των ανθρώπων και τούτο με κάποιαν μελωδικήν ψυχαγωγίαν και ευχαρίστησιν που γεννά αγνήν σκέψιν.
Τι έκανε λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον βλέποντας ότι το ανθρώπινον γένος δύσκολα οδηγείται προς την αρετήν, και ότι ημείς εξ αιτίας της ροπής προς την ηδονήν παραμελούμεν τον ορθόν βίον; Ανέμιξε με τας αληθείας της πίστεως την τέρψιν της μελωδίας, ώστε να δεχώμεθα χωρίς αντίδρασιν την ωφέλειαν των λόγων που θα ακούωνται γλυκά και απαλά.
Έτσι και οι σοφοί ιατροί προσφέρουν και τα πικρότερα φάρμακα να τα πιούν δύσκολοι ασθενείς αλείφοντες πολλάκις το ποτήρι ολόγυρα με μέλι. Δι’ αυτό επενοήθησαν τα αρμονικά αυτά άσματα των ψαλμών, ώστε και τα παιδιά, ή γενικώς και οι ανώριμοι εις το ήθος, να φαίνεται μεν ότι ψάλλουν, εις την πραγματικότητα όμως να μορφώνωνται ψυχικώς.
Διότι κανείς ποτέ από τους πολλούς και αμελείς δεν έφυγε συγκροτώντας εύκολα εις την μνήμην του αποστολικόν ή προφητικόν παράγγελμα τα λόγια όμως των ψαλμών και εις τας οικίας ψάλλονται και εις την αγοράν περιφέρονται, και εάν κανείς, από εκείνους που γίνονται θηρία ανήμερα από τον θυμόν, αρχίση να λέγη τους ψαλμούς, αμέσως φεύγει η αγριότης από την ψυχήν του, διότι την απεκοίμισε με την μελωδίαν.
Ο ψαλμός γαληνεύει τας ψυχάς, τας βραβεύει με ειρήνην, καθησυχάζει τους θορύβους και τα κύματα των λογισμών.
Μαλακώνει την τάσιν της ψυχής για θυμόν και σωφρονίζει την ακολασίαν της. Ο ψαλμός συσφίγγει την φιλίαν· ενώνει τα χωρισμένα· συμφιλιώνει τους εχθρούς. Διότι ποιος δύναται ακόμη να θεωρή εχθρόν εκείνον με τον οποίον ύψωσε την ιδίαν φωνήν προς τον Θεόν.
Ώστε η ψαλμωδία χορηγεί και το μέγιστον αγαθόν, την αγάπην, διότι επενόησεν ως συνδετικόν κρίκον για την ένωσιν την από κοινού ψαλμωδίαν και συναρμονίζει τον λαόν εις την συμφωνίαν ενός χορού. Ο ψαλμός τρέπει εις φυγήν τους δαίμονας, επιφέρει την βοήθειαν των αγγέλων· είνε όπλον εις τους φόβους της νυκτός και ανάπαυσις εις τους κόπους της ημέρας· ασφάλεια για τα νήπια· κόσμημα για τους ακμαίους εις την ηλικίαν άνδρας· παρηγοριά για τους πρεσβυτέρους· στολίδι πάρα πολύ ταιριαστόν για τας γυναίκας. Κατοικίζει τας ερήμους, σωφρονίζει τας συγκεντρώσεις· είνε η βάσις για τους αρχαρίους, αύξησις αυτών που προκύπτουν, στήριγμα των τελείων, φωνή της Εκκλησίας. Αυτός λαμπρύνει τας εορτάς, αυτός προξενεί την κατά Θεόν λύπην.
Διότι ο ψαλμός εξάγει δάκρυ και από πέτρινην καρδίαν. Ο ψαλμός είνε το έργον των αγγέλων, το ουράνιον πολίτευμα, το πνευματικόν θυμίαμα. Ω τι σοφή επινόησις του διδασκάλου, ο οποίος επενόησε να ψάλλωμεν και συγχρόνως να μαθαίνωμεν τα ωφέλιμα· για τον λόγον αυτόν και κάπως βαθύτερα εγχαράσσονται τα διδάγματα εις τας ψυχάς. Διότι μάθημα που έγινε με βίαν δεν είνε δυνατόν να παραμείνη, όσα όμως εισέρχονται με ευχαρίστησιν και χάριν, κάπως σταθερώτερα κατοικούν εις τας ψυχάς μας.
Διότι τι δεν δύνασαι να μάθης από εδώ. Δεν μαθαίνεις την μεγαλοπρέπειαν της ανδρείας την ακρίβειαν της δικαιοσύνης την σεμνότητα της σωφροσύνης την τελειότητα της φρονήσεως τον τρόπον της μετάνοιας τα μέτρα της υπομονής και ο,τιδήποτε είπης από τα αγαθά; Εδώ ενυπάρχει τελεία θεολογία· πρόρρησις της ενανθρωπήσεως του Χριστού· απειλή της κρίσεως· η ελπίς της αναστάσεως· ο φόβος της κολάσεως· αι υποσχέσεις για την δόξαν αποκαλύψεις μυστηρίων.
Όλα είνε αποθησαυρισμένα εις το βιβλίον των Ψαλμών ως εις κάποιο μεγάλο και κοινόν θησαυροφυλάκιον, το οποίον, παρ’ όλον που υπάρχουν πολλά μουσικά όργανα, ο προφήτης το προσήρμοσε προς το μουσικόν όργανον που ονομάζεται ψαλτήριον. Με αυτόν τον τρόπον, νομίζω, θέλει να δείξη την άνωθεν χάριν που ηχεί εντός αυτού παρά του Πνεύματος του αγίου, διότι μόνον αυτό από τα μουσικά όργανα έχει την αιτίαν του ήχου εις το επάνω μέρος.
Και εις μεν την κιθάραν και την λύραν ο χαλκός δίδει τον ήχον εις το πλήκτρον από κάτω, εις το ψαλτήριον όμως η αίτια των αρμονικών ρυθμών ευρίσκεται εις το επάνω μέρος· για να φροντίζωμεν και ημείς να ζητώμεν τα άνω και να μη καταπίπτωμεν εις τα πάθη της σαρκός εξ αίτιας της ηδονής του άσματος.
Νομίζω ότι ο προφητικός λόγος για της κατασκευής του οργάνου μας αποδεικνύει ατράνταχτα και σοφά και το εξής· ότι όσοι έχουν τας ψυχάς των τακτοποιημένος με καλαισθησίαν και αρμονίαν εύκολα δύνανται να πορευθούν προς τα άνω. Ας ίδωμεν λοιπόν την αρχήν των Ψαλμών.
Το ψαλτήριον είνε έγχορδον μουσικόν όργανον. Με τήν λέξιν ψαλτήριον οι Εβδομήκοντα μεταφράζουν την εβραϊκήν λέξιν νέβελ, πολλάς φοράς όμως μεταχειρίζονται και την λέξιν κιθάρα. Το ψαλτήριον ήτο εν χρήσει και προ του Δαυίδ, αλλά πρώτος αυτός το ετελειοποίησεν. Επειδή δε οι ψαλμοί εψάλλοντο τη συνοδία του ψαλτηρίου όλη η βίβλος των Ψαλμών ωνομάσθη ψαλτήριον.
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΠΑΝΤΑ ΤΑ ΕΡΓΑ – 5 – ΟΜΙΛΙΑΙ ΕΙΣ ΨΑΛΜΟΥΣ (ΟΜΙΛΙΑ Α’ ΕΙΣ ΤΟΝ Α’ ΨΑΛΜΟΝ)
Πηγή: https://enromiosini.gr/arthrografia/ola-einai-apothisayrismena-eis/
