Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, Πεδουλάς


Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων

Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ βρίσκεται σε κεντρική περιοχή της οροσειράς του Τροόδους, μέσα στην κοιλάδα της Μαραθάσας. Είναι κτισμένη μέσα στο χωριό Πεδουλάς. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που βρίσκεται πάνω από τη βόρεια είσοδο, η εκκλησία κτίστηκε και τοιχογραφήθηκε στα 1474 με δαπάνη του ιερέα Βασίλειου Χάμαδου. Ο ιερέας εικονίζεται πάνω από την κτητορική επιγραφή, συνοδευόμενος από τη σύζυγο και τις δύο θυγατέρες του, να προσφέρει ομοίωμα της εκκλησίας στον Αρχάγγελο Μιχαήλ.

Η εκκλησία ανήκει στον τύπο των ξυλόστεγων μονόχωρων ναών της οροσειράς του Τροόδους. Ο νάρθηκας, που την περιβάλλει από τη νότια και δυτική του πλευρά, χρησίμευε σαν γυναικωνίτης λόγω του μικρού μεγέθους του ναού.

Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ συγκαταλέγεται ανάμεσα στις λίγες της Κύπρου που διέσωσαν το όνομα του ζωγράφου που τις ιστόρησε. Πρόκειται για τον ντόπιο Μηνά, ο οποίος καταγόταν από την περιοχή της Μαραθάσας. Ο Μηνάς, είναι ένας τυπικός λαϊκός ζωγράφος της εποχής, περιορισμένων δυνατοτήτων, που παραμένει προσκολλημένος στις Βυζαντινές παραδόσεις. Φαίνεται ότι έχει ως πρότυπο τις τοιχογραφίες του Αγίου Ηρακλειδίου, στο γειτονικό χωριό Καλοπαναγιώτης. Παρακολουθεί τις καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής και του τόπου του και έτσι εξηγείται η εισροή δυτικών στοιχείων στην τέχνη του. Με τον ίδιο τρόπο τοιχογραφούνται πολλές εκκλησίες που κτίζονται κατά την ίδια περίοδο.

Αξιοσημείωτο είναι το ξύλινο γραπτό τέμπλο της εκκλησίας, σύγχρονο με τις τοιχογραφίες. Είναι ένα από τα καλύτερα δείγματα του είδους που σώζονται στην Κύπρο. Στο επιστύλιο του τέμπλου αυτού υπάρχει ζωγραφισμένο το οικόσημο του μεσαιωνικού Βασιλείου της Κύπρου. Δίπλα σε αυτό υπάρχει και ο δικέφαλος αετός, σύμβολο των Παλαιολόγων, των τελευταίων βασιλέων του Βυζαντίου.