Επιμέλεια κειμένου: Αντρέας Παπαναστασίου, δασολόγος – περιβαλλοντολόγος
Το όνομα του φυτού προέρχεται από τις λέξεις «όρος» και «γάνος» (λαμπρότητα). Θεωρείται δηλαδή, το φυτό το οποίο λαμπρύνει το βουνό. Το φυτό αυτό, συναντάται κυρίως στην Ανατολική Μεσόγειο και οι λαοί της περιοχής το γνώριζαν πολύ καλά και το χρησιμοποιούσαν από την αρχαιότητα.
Σήμερα, είναι γνωστό κυρίως ως μπαχαρικό και χρησιμοποιείται ευρέως στην ελληνική και μεσογειακή κουζίνα. Πέραν όμως από την χρήση του ως καρύκευμα, έχει πάρα πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Οι ιδιότητες αυτές, γνωστές από την αρχαιότητα, αποδεικνύονται και επιστημονικά στην σύγχρονη εποχή, όπου γίνονται και αναλύσεις για προσδιορισμό των συστατικών του.
Η ρίγανη περιέχει βιταμίνες A, C, Ε, K και μέταλλα όπως ο σίδηρος, το μαγνήσιο, το κάλιο και το ασβέστιο. Τα βασικότερα δραστικά συστατικά της ρίγανης είναι η καρβακρόλη και η θυμόλη. Είναι δύο ουσίες οι οποίες δρουν συνεργιστικά και γι’αυτό προσδίδουν στην ρίγανη τις θεραπευτικές αυτές ιδιότητες. Οι δύο αυτές ουσίες ανήκουν στις φαινόλες και συναντώνται και σε άλλα αρωματικά φυτά, συγγενικά με την ρίγανη, όπως είναι το θυμάρι.
Η ρίγανη και τα παράγωγά της είτε μπορούν να ληφθούν εσωτερικά (αφέψημα, έγχυμα κ.α) είτε να χρησιμοποιηθούν εξωτερικά (κατάπλασμα, επάλειψη ελαίου κ.α.), αναλόγως της ωφέλειας που προσδοκούμε να έχουμε.
Οι Έλληνες στην αρχαιότητα, έκαναν χρήση εσωτερική πίνοντας αφέψημα (αφήνω να ψηθεί). Έβραζαν, δηλαδή, σε νερό το ωφέλιμο μέρος του βοτάνου και το έπιναν σε δόσεις εντός 12 ωρών για δηλητηριάσεις, σπασμούς και κολικούς. Επίσης, το χρησιμοποιούσαν και εξωτερικά για ανακούφιση πόνων. Οι σύγχρονοι πρόγονοί μας χρησιμοποιούσαν την ρίγανη για τον πονόδοντο κάνοντας γαργάρες ή μασώντας χλωρό κλαρί.
Σήμερα, έχει επιβεβαιωθεί και επιστημονικά ότι η ρίγανη έχει και άλλες θεραπευτικές ιδιότητες. Οι σημαντικότερες παρατίθενται παρακάτω.
- Ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Η υψηλή περιεκτικότητα της ρίγανης σε αντιοξειδωτικά μπορεί όχι μόνο να εξουδετερώσει τις βλάβες από τις ελεύθερες ρίζες, αλλά και να συμβάλλει στην πρόληψη του καρκίνου. Κάποιες μελέτες έχουν δείξει ότι τα συστατικά της, ενδεχομένως να σκοτώνουν και τα καρκινικά κύτταρα. Η αντιοξειδωτική δράση της αξιολογήθηκε από πολλούς επιστήμονες περισσότερη από τα πλείστα φρούτα και λαχανικά που χαρακτηρίζονται για την δράση αυτή (μήλα,πορτκάλια κ.α. ).
- Αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Πολλές μελέτες έδειξαν ότι διάφορα είδη ρίγανης μπορούν να αξιοποιηθούν ως αντιφλεγμονώδεις παράγοντες και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε σκευάσματα για την πρόληψη ή την θεραπεία ασθενειών που σχετίζονται με τη φλεγμονή.
- Αντιβακτηριακές ιδιότητες. Η υψηλότερη δραστικότητα της ρίγανης παρατηρήθηκε εναντίον του κολοβακτηριδίου Ε. Coli. Επίσης το έλαιο ρίγανης, όπως δοκιμάστηκε, δρα αποτελεσματικά κατά των μικροβίων που μεταδίδονται από τα τρόφιμα. Αυτό, δείχνει ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί συστηματικά για την καλυτέρευση της γαστρεντερικής υγείας και για την πρόληψη της τροφικής δηλητηρίασης.
- Ισχυρή αντιιική δράση. Σε πολλές έρευνες, παρατηρήθηκε ότι η καρβακρόλη αδρανοποιεί τον νοροϊό, (ιική λοίμωξη που προκαλεί διάρροια, ναυτία και στομαχόπονο), ενώ αντίστοιχες μελέτες κατέδειξαν ότι η καρβακρόλη και η θυμόλη αδρανοποίησαν τον ιό του απλού έρπητα. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις για καταπολέμηση του ιού της γρίπης καθώς και άλλων ιών.
- Μεγάλη συνεισφορά στην προστασία του αναπνευστικού. Υψηλή αποτελεσματικότητα σε συμπτώματα και λοιμώξεις του αναπνευστικού καθώς και σε νοσήματα πνευμόνων. Δρα ως αποχρεμπτικό (εξαγωγή φλεγμάτων), είναι χρήσιμο για χρόνια βρογχίτιδα, ενώ πειράματα έδειξαν πολύ πιθανή την θεραπευτική επίδραση της καρβακρόλης στο άσθμα. Η καρβακρόλη είχε ,επίσης, θετική επίδραση σε έναν από τους κύριους δείκτες οξειδωτικού στρες που υπάρχουν στη διαδικασία πνευμονικής βλάβης.
- Έντονη αντιμυκητιασική και αντιμικροβιακή δραστηριότητα. Σε μελέτες, τα έλαια ρίγανης και θυμαριού, λόγω υψηλής περιεκτικότητας σε καρβακρόλη και θυμόλη, παρουσίασαν σημαντική αντιμυκητιασική και αντιμικροβιακή δράση. Το αντιμικροβιακό φάσμα της ρίγανης είναι ευρύ, συμπεριλαμβανομένων των βακτηρίων.
- Βοηθά στην ομαλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Λειτουργεί ως στυπτικό (συσφίγγει τους χαλαρωμένους ιστούς) σε εντερικές διαταραχές και ανακουφίζει τα έντερα από αεροφαγία, τυμπανισμό και αέρια.
- Έντονη δράση σε ρευματοπάθειες και μυοσκελετικά προβλήματα (εξωτερική χρήση). Το αιθέριο έλαιο, έχει την ικανότητα να διεισδύει στο δέρμα και να βοηθά το αρθρικό υγρό να κινείται. Επίσης έχει την ιδιότητα να αυξάνει και την ευελιξία των μυών, αλλά και να ανακουφίζει τους τένοντες από τους πόνους.
Όλα τα πιο πάνω καταδεικνύουν ότι οι ουσίες που εμπεριέχονται στην ρίγανη θα μπορούσαν, πιθανότατα, να παίξουν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση ασθενειών που δεν ανταποκρίνονται πλέον στα αντιβιοτικά.
ΡΙΓΑΝΕΛΑΙΟ (το αιθέριο έλαιο της ρίγανης)
Αιθέριο έλαιο κάθε φυτού, είναι το έλαιο που παράγεται από την απόσταξη των ωφέλιμων μερών του (φύλλα, βλαστός, άνθη, ρίζα κ.α.). Σήμερα, η χρήση αιθερίων ελαίων είναι εκτεταμένη, καθώς χρησιμοποιούνται ως κύρια συστατικά σε καλλυντικά, αρώματα, προϊόντα περιποίησης σώματος και μαλλιών, αντισηπτικά στοματικά διαλύματα, αποσμητικά αέρα κ.α.
Το αιθέριο έλαιο ρίγανης, εν αντιθέσει με πολλά άλλα αιθέρια έλαια, είναι πόσιμο, λαμβάνεται δηλαδή και εσωτερικά, αλλά πάντοτε αραιωμένο σε έλαιο βάσης (ελαιόλαδο, αμυγδαλέλαιο) ή καθαρό αλκοόλ απόσταξης (τσίπουρο, ζιβανία). Τα συστατικά του είναι συμπυκνωμένα σε σχέση με άλλες μορφές (έγχυμα, αφέψημα, εκχύλισμα κ.α.), λόγω του ότι απαιτείται μεγάλη ποσότητα βοτάνου για την παραγωγή του. Γι’αυτό και αρκούν μόνο λίγες σταγόνες για την λήψη και δράση των ωφέλιμων στοιχείων του φυτού.
Συνεπώς, το ριγανέλαιο έχει όλες τις ευεργετικές ιδιότητες που αναφέρθηκαν πιο πάνω, καθώς οι δραστικές ουσίες του φυτού περιέχονται σε αυτό σε υψηλή συγκέντρωση. Δικαίως θεωρείται από πολλούς σύγχρονους βοτανολόγους ως φυσικό αντιβιοτικό με θετική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα.
ΠΡΟΣΟΧΗ
- Άτομα με αιμορραγικές διαταραχές, ή που πρόκειται να χειρουργηθούν πρέπει να κάνουν προσεκτική χρήση, καθώς η ρίγανη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αιμορραγίας.
- Η ημερήσια εσωτερική χρήση ριγανελαίου να μην ξεπερνά τις 5-6 σταγόνες και για όχι περισσότερο από 5-6 ημέρες συνεχόμενες.
- H χρήση ριγανελαίου δεν συνίσταται για εσωτερική χρήση σε εγκύους, θηλάζουσες και βρέφη, κάτι το οποίο ισχύει για τα πλείστα αιθέρια έλαια.
- Μπορεί η ρίγανη να παρέχει πλειάδα θεραπευτικών δράσεων αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η άμετρη κατανάλωση ρίγανης, σε οποιαδήποτε μορφή θα αποτρέψει όλες τις μολύνσεις και ασθένειες. Χρειάζεται και η ιατρική συμβουλή.
- Το ριγανέλαιο, όπως και τα πλείστα αιθέρια έλαια, δεν διαλύονται εύκολα στο νερό. Χρειάζεται κάποιος οργανικός διαλύτης, έλαιο βάσης ή οινόπνευμα. Για εσωτερική λήψη χρειάζεται και μια ιατρική συμβουλή.