Ομιλία Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου κατα τη διάρκεια των εγκαινίων του Βυζαντινού Μουσείου Πεδουλά, στις 23/6/1999
Είναι ιδιαίτερη η χαρά μας που ανοίγει σήμερα τις πύλες του το Μουσείο αυτό που στεγάζει ένα κομμάτι της συλλογικής μας μνήμης, ένα μέρος από τον εαυτό μας.
Σε μια εποχή ποικίλων ανατροπών που έχει σαν μόνο σταθερό χαρακτηριστικό της τη διαρκήαλλαγή, είναι πραγματική παρηγοριά να βρίσκουμε ένα στέρεο έδαφος να πατήσουμε. Έδαφος οικείο, του τόπου και του τρόπου του γένους μας. Γι’ αυτό νοιώθουμε ότι η δημιουργία αυτού του Μουσείου ήταν για μας ένα χρέος. Και ήταν χρέος για πολλούς λόγους. Πρώτα απ’ όλα για να διασωθεί και να διαφυλαχθεί μια κληρονομία και μια συνέχεια πίστεως, για την οποία οι προηγούμενες γενιές έδωσαν μέχρι και το αίμα τους ακόμα. Από την άλλη, αφού η εποχή μας δεν μπορεί δυστυχώς να φτάσει σε τέτοιες κορυφώσεις, για να μπορούμε οι σημερινές γενιές να επανασυνδεόμαστε με τη λειτουργική τέχνη, που δεν είναι μόνο τέχνη αλλά εκφράζει το δογματικό βάθος της πίστεώς μας. Ακόμα, για να μπορεί και ο πέραν της νήσου μας κόσμος που έχει δίψα του κάλλους και της αλήθειας να εντρυφεί και να αναπαύεται στα έργα αυτά της λατρείας.
Δεν βλέπουμε λοιπόν το μουσείο αυτό ως χώρο κατάληξης κειμηλίων και θησαυρών του παρελθόντος. Αλλά ως χώρο αφετηρίας, ως χώρο έναρξης εσωτερικών διαδρομών και αναζητήσεων. Δεν πρόκειται απλά για ένα εικονοφυλάκιο, αλλά για ένα χώρο όπου το παρελθόν ξαναβρίσκει τη θέση του μέσα μας και όπου το παρόν μας συνάπτεται με τη μακρά διαχρονία της παραδόσεως. Ευελπιστούμε δε ότι το Βυζαντινό Μουσείο του Πεδουλά θα συμβάλει στην ευρύτερη προσπάθεια του Ελληνισμού να ανακαλύψει την εικόνα του εαυτού του.
Λένε πως ο εικοστός αιώνας έφερε τον πολιτισμό της εικόνας. Μιας εικόνας όμως μονοδιάστατης που δεν μπορεί να υπερβεί τα φαινόμενα. Η δική μας Ορθόδοξη Εικόνα, όμως, είναι ένα θαύμα της πίστεως. Δεν παρουσιάζει μόνο τα φαινόμενα, αλλά καθιστά παρούσες τις «ουσίες». Προεκτείνεται δηλαδή πέρα από το αισθητό και φθάνει στο αόρατο. Δεν αποσκοπεί στο να γαργαλίσει τη σαρκική μας όραση αλλά απευθύνεται στα μάτια της καρδιάς. Έτσι, η ορθόδοξη εικόνα, της οποίας το κάλλος και τη θεολογία ο Ελληνισμός προσπαθεί να υπηρετήσει ανελλιπώς μέσα από τους αιώνες, αποτελεί σήμερα τη μόνη αντιπρόταση στον πολιτισμό της οθόνης.
Ιδιαιτέρως μας τιμά η παρουσία σήμερα εδώ του εντίμου Δημάρχου Αθηναίων κυρίου Αβρααμόπουλου, η οποία δείχνει μεταξύ άλλων ότι η Ελλάδα είναι πάντοτε παρούσα. Και είναι παρούσα με διάφορους τρόπους, κυρίως δε με το ήθος της και το ελληνικό μέτρο. Η Αθήνα έβαλε τις βάσεις ενός πολιτισμού ο οποίος υπήρξε πάντοτε ανοικτός στο επέκεινα. Έδωσε στον κόσμο μια ανυπέρβλητη γλώσσα και μια εννοιολογία που απετέλεσαν προϋποθέσεις για κάθε είδους ανθρώπινη δημιουργία. Η τέλεση των εγκαινίων του Βυζαντινού αυτού Μουσείου από το Δήμαρχο Αθηναίων, έχει λοιπόν και συμβολικό χαρακτήρα. Καταδεικνύει την υπέρβαση του σαρκικού χαρακτήρα της αρχαίας Ελλάδας, και μας θυμίζει πως ο Ελληνισμός βρήκε τελικά, με τη βυζαντινή σύνθεση, την οριστική απάντηση στο αρχαιοελληνικό δράμα. Γι’αυτό, στη σημερινή παρουσία του κυρίου Δημάρχου βλέπουμε τον Ελληνισμό, στη διαχρονική και μακραίωνη παρουσία του.
Τα έργα του πολιτισμού προϋποθέτουν συνήθως το μεράκι και την αφοσίωση συγκεκριμένων προσώπων. Και το βυζαντινό αυτό μουσείο δεν αποτελεί εξαίρεση. Η υλοποίησή του κατέστη δυνατή χάρη στη γενναιοδωρία και τη στήριξη του κυρίου Α. Έλληνα ο οποίος, ως όντως και άξιος Έλληνας, επροίκησε τον Πεδουλά αλλά και την Κύπρο, με το έργο αυτό της μνήμης και της αγάπης. Τον ευχαριστούμε θερμά για την προσφορά του.
Θα πρέπει επίσης να ευχαριστήσω τον π. Χαράλαμπο Κούρρη που με αγάπη και προσωπική έγνοια, φρόντισε όλ’ αυτά τα χρόνια να διαφυλαχθούν και να συντηρηθούν όλοι αυτοί οι θησαυροί. Ευχαριαστώ ακόμα όλους όσοι εργάστηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο για να γίνει πραγματικότητα το Βυζαντινό Μουσείο του Πεδουλά.
Το μικρό αυτό, εν τόπω και χρόνω, Μουσείο, με σεμνότητα φυλάττει εντός του κάποιες μαρτυρίες, εικονογραφικές κυρίως, ενός φωτός που όμως δεν περιορίζεται από τον τόπο και το χρόνο. Οι εικόνες της Εκκλησίας δεν έχουν ύπαρξη καθ’ εαυτές. Υπάρχουν στο βαθμό που οδηγούν στα ίδια τα όντα και στον Ποιητή τους. Η εικόνα έχει παιδαγωγική αξία και παρακινεί προς την αναζήτηση και τη μίμηση της αγιότητος.
Υπ’ αυτή την έννοια, λοιπόν, θέλουμε να βλέπουμε το χώρο του Μουσείου αυτού ως ένα χώρο μύησης στο κάλλος, στη λογική και στη θεολογία της εικόνας. Όπως μπορείτε να διαπιστώσετε και μόνοι σας κοιτάζοντας τις εικόνες που φυλάττονται εδώ, η διάσταση του κάλλους είναι τέτοια, που τα λόγια μας πραγματικά περιττεύουν.
Πληροφορίες
Όλγα Σελλά, τηλ. 22953636