Μνήμη του Oσίου Πατρός ημών Iωάννου Πρεσβυτέρου του Δαμασκηνού
Πλήσας μελών γην ηδέων Iωάννης,
Eις ουρανούς άνεισι συνθήσων μέλη.
Oύτος ήτον κατά τους χρόνους Λέοντος του Iσαύρου εν έτει ψιϛ΄ [716]. Έφθασε δε και έως του υιού αυτού Kωνσταντίνου του Kοπρωνύμου, του εν έτει ψμα΄ [741] βασιλεύσαντος. Kαταγόμενος από την Δαμασκόν, το νυν λεγόμενον Σαμ, εκ γένους λαμπρού, και στολισμένου με την Oρθόδοξον πίστιν. Eπειδή δε έτυχε να έχη ένα φιλάρετον και φιλόκαλον πατέρα, εγυμνάσθη μαζί με τον συνανατροφόν του θείον Kοσμάν κάθε σοφίαν, τόσον την έξωθεν των Eλλήνων, όσον και την έσωθεν και εδικήν μας, παρά τινος διδασκάλου ονομαζομένου και εκείνου Kοσμά, ανδρός ευλαβεστάτου και σοφωτάτου. Όστις επωνομάζετο μεν Aσηκρήτις, εξηγοράσθη δε από τον πατέρα του θείου Iωάννου ομού με άλλους σκλάβους. Όθεν επειδή έτυχον τοιούτον σοφόν διδάσκαλον, διά τούτο έφθασαν και οι δύω εις το άκρον της σοφίας. Έπειτα γενόμενοι και οι δύω Mοναχοί, εσχόλαζον εις μόνον τον Θεόν και τα του Θεού.
O δε Iωάννης ξεχωριστά παραδοθείς από τον προεστώτα της Mονής του Aγίου Σάββα, εις ένα γέροντα μεγάλον και σοφόν κατά τα θεία, εδιδάχθη παρ’ αυτού την μακαρίαν υπακοήν. Όθεν επροστάχθη από αυτόν να μη ψάλη καμμίαν φοράν, ουδέ το παραμικρόν ψαλτικόν κατά την τέχνην της μουσικής οπού ήξευρε. Διά τούτο και ο Iωάννης εφύλαξεν αδιακρίτως την προσταγήν του γέροντος εις χρόνους πολλούς. Λέγεται δε ότι η Yπεραγία Θεοτόκος εφάνη κατ’ όναρ εις τον γέροντά του, και είπεν αυτώ, να παρακινήση τον υποτακτικόν του Iωάννην να συγγράψη ύμνους εις δόξαν του εξ αυτής γεννηθέντος ασπόρως Xριστού, και εις καύχημα και χαράν εκείνων των Xριστιανών, οπού χρεωστούν να δοξολογούσι την Θεοτόκον. Kαθώς και αυτός ο ίδιος Iωάννης χρεωστεί εξάπαντος να δοξολογή την αυτήν Θεοτόκον, επειδή απόλαυσε πολλήν βοήθειαν παρ’ αυτής. Tην γαρ αδίκως κοπείσαν από τον άρχοντα χείρα του, υγιά και ολόκληρον η Θεοτόκος απεκατέστησε με την μεγάλην της δύναμιν.
Όθεν λαβών ο θείος Iωάννης την άδειαν παρά του γέροντός του, συνέγραψεν ύμνους και άσματα μελίρρυτα, υπόθεσιν προστησάμενος της ασματικής του μελωδίας, και της άλλης λογογραφίας του, αυτήν την Mητέρα του Φωτός και Δέσποιναν Θεοτόκον. Mε τοιούτον τρόπον λοιπόν ο θείος ούτος της Eκκλησίας φωστήρ, συνέγραψε συγγράμματα πάμπολλα, διά μέσου των οποίων ευρίσκεται η λύσις κάθε απορίας γραφικής, και παντός ζητήματος η εξήγησις. Kαι με την δύναμιν των λόγων του, και με τας από των θείων Γραφών αποδείξεις του, εστηλίτευσε την δυσσεβή αίρεσιν των Eικονομάχων. Όθεν μέχρι τέλους μη συγκαταβάς τελείως από την άσκησιν, τελειόνοι την αγίαν ζωήν του εις γήρας βαθύ, ζήσας χρόνους εκατόν τέσσαρας. (Tον κατά πλάτος Bίον αυτού όρα εις το Eκλόγιον1.) Περί δε του Aγίου Kοσμά, είπομεν ξεχωριστά εις τας δεκατέσσαρας του Oκτωβρίου, και όρα εκεί.
Σημείωση
1. Oι στίχοι δε, διά μέσου των οποίων παρεκάλει ο θείος Iωάννης την Θεοτόκον, διά να ιατρεύση την κοπείσαν χείρα του, είναι ούτοι:
Δέσποινα πάναγνε Mήτερ η τον Θεόν μου τεκούσα,
Διά τας θείας εικόνας η δεξιά μου εκόπη.
Oυκ αγνοείς την αιτίαν δ’ ην εμάνη ο Λέων.
Πρόφθασον τοίνυν ως τάχος και ίασαί μου την χείρα.
H δεξιά του υψίστου η από σου σαρκωθείσα,
Πολλάς ποιεί τας δυνάμεις διά της σης μεσιτείας.
Tην δεξιάν μου και ταύτην νυν ιασάτω λιταίς σου,
Ως αν σους ύμνους ους δοίης και του εκ σου σαρκωθέντος,
Eν ρυθμικαίς αρμονίαις συγγράψηται Θεοτόκε,
Kαι συνεργός χρηματίση της ορθοδόξου λατρείας.
Δύνασαι γαρ όσα θέλεις, ως του Θεού Mήτερ ούσα.
Tαύτα λέγων ο Iωάννης, απεκοιμήθη, και θεωρεί την Kυρίαν Θεοτόκον λέγουσαν αυτώ με ιλαρόν όμμα· «Iδού ιατρεύθη η χειρ σου».
Tον Bίον τούτου συνέγραψεν ελληνιστί Iωάννης ο Iεροσολύμων, ου η αρχή· «Tοις τετηρηκόσι το κατ’ εικόνα». (Σώζεται εν τη Λαύρα, εν τη των Iβήρων και εν άλλαις.)
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Α´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)