Μνήμη του οσίου και θεοφόρου πατρός ημών Παχωμίου, του εν εσχάτοις τοις χρόνοις διαλάμψαντος εν Χίω
Ως άλλος υψίκομος φοίνιξ εν Χίω
ήνθησεν άρτι Παχώμιος ο νέος.
Ο σύγχρονος άνθρωπος, μεθυσμένος από τα εντυπωσιακά επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, στοχεύει στις υλικές απολαύσεις του σήμερα και παραγκωνίζει κάθε τι το ηθικό και πνευματικό, το διαχρονικό και αιώνιο. Τα δηλητηριώδη καυσαέρια του σύγχρονου τρόπου ζωής μολύνουν τις ψυχές των ανθρώπων, «υπέρ ων Χριστός απέθανε» (Ρωμ. ιδ’ 15), και εμποδίζουν την πνευματική τους ανάπτυξη και την επιχορήγηση στην πίστη της αρετής, η οποία με τη σειρά της, κατά τον απόστολο Πέτρο (Β’ Πετ. α’ 5-7), οδηγεί στη γνώση και αυτή διαδοχικά στην εγκράτεια, την υπομονή, την ευσέβεια, τη φιλαδελφία και την αγάπη. Αυτά τα καυσαέρια της αμαρτίας μαζί με τις αναθυμιάσεις της ακόρεστης ηδονής δηλητηριάζουν τις αγνές ψυχές των νέων μας.
Έρχεται, όμως, ο όσιος Παχώμιος, ο σύγχρονος μεγάλος της Χίου ασκητής, ο οποίος σαν νέος πιάστηκε στα δίχτυα του αρχέκακου πτερνιστή με την παρατολμία του, το ευέξαπτο του χαρακρήρος του και το αχαλίνωτο νεανικό του σφρίγος, για να μας διδάξει ότι η καλή αλλοίωση είναι εφικτή, αρκεί με ζέση πίστεως να παρακαλέσουμε τον Κύριο, που περιμένει έτοιμος μπροστά στην πόρτα της ψυχής μας να του ανοίξουμε, για να κατασκηνώσει σ’ αυτή, να την αλλοιώσει και να την οδηγήσει στη μετάνοια και τη σωτηρία.
Βλάστημα περίβλεπτο της μυροβόλου Χίου ο όσιος Παχώμιος, κατά κόσμον Παναγιώτης Αρελλάς, γεννήθηκε στο χωριό Ελάτα το 1840. Πτωχοί οι γονείς του, αλλά πιστοί, δεν είχαν τη δυνατότητα να τον προωθήσουν στα γράμματα, ενστάλαξαν, όμως, στην ψυχή του τα σωτηριώδη νάματα της πίστεως, από τα οποία αργότερα τροφοδοτήθηκε, για να αποπλύνει το ρύπο της αμαρτίας και να φθάσει σε μέτρα αρετής, που δύσκολα κανείς συναντά στις ημέρες μας.
Για καλύτερο μέλλον ο νεαρός τότε Παναγιώτης κατέφυγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου κέρδιζε τα προς το ζην αναγκαία πουλώντας λεμόνια στους δρόμους της παλαιάς πρωτεύουσας του Βυζαντίου. Ο κοσμικός του, όμως, περίγυρος ατόνησε τα πνευματικά του ενδιαφέροντα και η ορμή της νεότητός του μαζί με την εγωκεντρική σωματική του δύναμη τον έκαναν να ξεχάσει λόγια του Κυρίου μας: «Χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν» (Ιω. ιε’ 5) και τον παρώθησαν σε εκδηλώσεις βίας εναντίον των Τούρκων και μάλιστα, ευρισκόμενο σε άμυνα, σε ακούσιο φόνο ενός από αυτούς. Οι περιπέτειές του τότε, η φυλάκισή του, τα βασανιστήριά του και η καταδίκη του σε θάνατο αλλοίωσαν το χαρακτήρα του και μόνη παρηγορία εύρισκε στον Κύριό μας, που έγινε άνθρωπος, για να μας πλύνει το ρύπο της αμαρτίας, να «καθαρίση ημάς από πάσης αδικίας» (Α’ Ιω. α’ 9) και καθαρούς να μας οδηγήσει στη βασιλεία Του.
Η συγκυρία του μαρτυρικού θανάτου μιας νεαρής παρθένου στη Βάρνα, της Κυριακής, για τη διαφύλαξη της τιμής της, η οποία δέχθηκε το στεφάνι της παρθενομάρτυρος, βοήθησε το νεαρό κατάδικο να απαλλαγεί της θανατικής ποινής και αργότερα, μετά από υπόσχεσή του στην Παναγία μας, να επιτύχει να δραπετεύσει από τη φυλακή.
Ο πνευματικός ορίζοντας ανοίχθηκε τότε μπροστά του και ως «έλαφος επί τας πηγάς των υδάτων» (Ψαλμ. 41, 1) ο Παχώμιος έδραμε προς τους Αγίους Τόπους. Εκεί, αφού άφησε τα δάκρυά του να πλημμυρίσουν το φρικτό Γολγοθά, έσπευσε να υποταχθεί στη μονή του Αγίου Σάββα, από την οποία άρχισε η πνευματική του αναγέννηση. Ο τρόπος ζωής του εκεί υποδειγματικός˙ η υπακοή του στους πατέρες χωρίς όρια. Η ταπείνωσή του και η σκληραγωγία του σώματός του μοναδική. Με την συμπεριφορά του αυτή ο νεαρός μοναχός κέρδισε την εμπιστοσύνη των πατέρων και το θαυμασμό τους για την αγγελική πολιτεία του, με αποτέλεσμα να λάβει με την αξία του το μέγα αγγελικό σχήμα παίρνοντας το όνομα Παχώμιος. Ο Θεός, όμως, ήθελε το θεοφύτευτο αυτό δένδρο να μεταφυτευθεί στην πατρίδα του, τη Χίο, για να αποδώσει εκεί τους εύχυμους καρπούς των αγώνων του.
Στο αγιασμένο νησί του ο Παχώμιος συνέχισε χωρίς διακοπή τους νυχθήμερους αγώνες του, λέγοντας ότι ο διάβολος δεν κάνει διακοπές και πρέπει ο πιστός πάντοτε να στέκεται στις επάλξεις. Το σπήλαιο της ασκήσεως των Τριών Πατέρων, των κτιτόρων της Νέας Μονής, Ιωάννου, Ιωσήφ και Νικήτα, στάθηκε η πνευματική του παλαίστρα. Την πότισε με τα δάκρυα και τους ιδρώτες του και την αγίασε με την ευλογημένη του άσκηση, αφού γνώριζε καλά ότι δεν είχε να παλαίψει με ομοίους του αντιπάλους, αλλά «προς τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, προς τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανίοις» (Εφεσ’. στ’ 12).
Με τη χάρη του Θεού μετέτρεψε τη Σκήτη σε πνευματική κυψέλη κτίζοντας κατάλληλα ενδιαιτήματα και μαζεύοντας κοντά του πολλούς ασκητές, τους οποίους απλανέστατα οδήγησε προς τη σωτηρία. Εδώ δέχθηκε ως μαθητή και τον άγιο Νεκτάριο, τον μετέπειτα θαυματουργό, με τον οποίο συνδέθηκε με ισχυρή φιλία μέχρι το τέλος της ζωής του, γεγονός που μαρτυρεί η αλληλογραφία τους. Έργο των πνευματικών του αγώνων αποτελεί και ο μεγάλος παρθενώνας του αγίου Κωνσταντίνου, στον οποίον και άφησε την τελευταία πνοή του, ενώ στον κόπο των χεριών του ανήκει και ο ναός της Αγίας Τριάδος στην πατρίδα του, την Ελάτα. Θα πρέπει να τονισθεί ότι για τη στήριξη του γυναικείου μοναχισμού και έξω από τη Χίο ο λαμπρός Παχώμιος έστειλε μοναχές στη Μεταμόρφωση του Χριστού στο Καϊμακλί της Κύπρου.
Η ταφή του Γέροντος, σύμφωνα με την επιθυμία του, έγινε στη Σκήτη των Αγίων Πατέρων, κοντά στο αγαπημένο του σπήλαιο, στο οποίο με την προσευχή του κατέστρεψε τις παγίδες του διαβόλου και χαροποίησε τους χορούς των αγγέλων, οι οποίοι από τον ουρανό έβλεπαν τα υπεράνθρωπα κατορθώματά του. Κοιμήθηκε τον ύπνο των δικαίων στις 14 Οκτωβρίου του 1905 στα εξηνταπέντε του χρόνια αφήνοντας πίσω του ισάριθμα πνευματικά τέκνα, για να μεταβεί στην ατελεύτητη μακαριότητα, ένθα «ήχος καθαρός εορταζόντων και βοώντων απαύστως˙ Κύριε, δόξα Σοι». Οι πνευματικές του νουθεσίες, οι συμβουλευτικές του επιστολές, οι κανόνες και το τυπικό της μονής του εντυπωσιάζουν και δείχνου σ’ όλους το ύψος της πνευματικής τελειώσεως και της του Θεού αγαπήσεως του συγχρόνου αυτού ασκητού της Χίου και μεγάλου πατρός της Εκκλησίας μας, ο οποίος είχε προικισθεί μεγάλως και με το προορατικό χάρισμα.
Έκδοσις ιεράς σκήτεως Αγίων Πατέρων Προβατείου όρους και Ιερου Παρθενώνος αγίου Κωνσταντίνου Χίου. Αθήνα 2005