Επιμέλεια κειμένου: Αντρέας Παπαναστασίου, δασολόγος – περιβαλλοντολόγος
«…αντί πυρού άρα εξέλθει μοι κνίδη, αντί δε κριθής βάτος…» (Ιώβ 31:40)
Το φυτό αυτό το συναντάμε στην φύση από τον Δεκέμβριο μέχρι και τον Απρίλιο. Πολλοί το γνωρίζουν και το αναγνωρίζουν στους αγρούς, αλλά στην σύγχρονη εποχή ελάχιστοι εκτιμούν την αξία του διότι, προφανώς, αγνοούν τις ιδιότητές του. Μπορεί βεβαίως και στην συνείδηση των σύγχρονων ή και αρχαίων προγόνων μας να ήταν επίσης περιφρονημένο, αλλά αυτοί γνώριζαν και αναγνώριζαν την ωφελιμότητα και την αξία του.
Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές ότι στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής ο πεινασμένος λαός έτρωγε βραστή τσουκνίδα για να πάρει βασικά θρεπτικά στοιχεία. Συγκεκριμένα έκοβαν τις κορυφές του φυτού και τις έβραζαν. Σήμερα, εκτός από βραστή, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στις σαλάτες.
Μια άλλη παράδοση λέει ότι τα Ρωμαϊκά στρατεύματα του Καίσαρα εισήγαγαν στην Μ.Βρετανία την τσουκνίδα, πιστεύοντας ότι εάν δέρνονταν με τσουκνίδες θα κρατούνταν ζεστοί. Οι παππούδες μας, έκαναν εντριβές με τσουκνίδες για να αντέχουν στο κρύο του χειμώνα. Η αλήθεια είναι ότι, με τον κνησμό που προκαλούν οι αδενώδεις τρίχες του φυτού με τα τσιμπήματά τους, εντείνεται κυκλοφορία του αίματος και γι’αυτό ο οργανισμός αντιστέκεται στο κρύο. Παρόμοια χρήση γινόταν και για θεραπεία από ρευματισμούς και αρθρίτιδες.
Το φυτό αυτό είναι πλούσιο σε βιταμίνες, άζωτο και σίδηρο καθώς και σε άλλα μεταλλικά άλατα και ιχνοστοιχεία και γι’αυτό έχει μεγάλη θρεπτική αξία. Περιέχει, επίσης, ισταμίνη, μυρμηκικό οξύ, ακετυλοχολίνη, σεροτονίνη, γλυκοκινόνες κ.α.
Ο Ιπποκράτης, λόγω των πολλών θεραπευτικών της ιδιοτήτων, την κατέταξε ανάμεσα στα φυτά «ΠΑΝΑΚΕΙΑ». Στην πορεία των χρόνων, η έρευνα επιβεβαίωσε τις πολλές ιδιότητές της και ξεκίνησε η χρήση της στην ιατρική και φαρμακευτική επιστήμη.
Ιδιότητες & Χρήσεις:
Επιγραμματικά, στις επόμενες γραμμές, αναφέρονται οι σημαντικότερες θεραπευτικές ιδιότητες της τσουκνίδας καθώς και τρόποι χρήσης της.
- Ανεβάζει τα επίπεδα σιδήρου στο αίμα. Λόγω της περιεκτικότητας σε βιταμίνη C, δεσμεύει σίδηρο και έτσι ωφελεί η κατανάλωσή της πριν ή μαζί με τροφές που περιέχουν σίδηρο. (π.χ. σε σαλάτες). Μπορούμε επίσης να προσλάβουμε τα στοιχεία που θέλουμε πίνοντας φρέσκο χυμό από τσουκνίδα ή χρησιμοποιώντας έγχυμα, αφέψημα ή βάμμα.
- Τονώνει το κυκλοφορικό σύστημα και κατ’επέκταση τον οργανισμό.
- Στυπτικό. Πολύ χρήσιμο σε αιμορροΐδες και περιπτώσεις έμμηνης ροής, χρησιμοποιώντας έγχυμα ή αφέψημα 3 φορές την ημέρα.
- Σταματά τις αιμορραγίες Διαθέτει βιταμίνη Κ, η οποία είναι υπεύθυνη για την πήξη του αίματος. Οι παππούδες μας, σε ρινορραγίες έβαζαν στο ρουθούνι ένα κομμάτι βαμβάκι βουτηγμένο σε χυμό τσουκνίδας για να σταματήσει το αίμα. Σήμερα, μπορούμε να πάρουμε τα στοιχεία που θέλουμε χρησιμοποιώντας έγχυμα, αφέψημα ή βάμμα.
- Διουρητικό. Μπορεί να δράσει με 2-3 ροφήματα τσάι ή έγχυμα ή αφέψημα ημερησίως. Ως εκ τούτου δρα αποτελεσματικά και στην διάλυση πετρών στα νεφρά.
- Μειώνει το ουρικό οξύ στον οργανισμό. Αυτό επιτυγχάνεται χρησιμοποιώντας ροφήματα από έγχυμα ή αφέψημα ή και βάμμα και έτσι ανακουφίζει το σώμα από την ποδάγρα και τις αρθρίτιδες.
- Γαλακταγωγό. Αυξάνει το γάλα μια μητέρας που θηλάζει (ο φρέσκος χυμός και το έγχυμα)
- Τόνωση μαλλιών. Τακτικό λούσιμο ή μασάζ χρησιμοποιώντας έγχυμα ή αφέψημα από ρίζα ή σπόρους τσουκνίδας.
- Βοηθά σε νευροπάθειες, ρευματικούς και αρθριτικούς πόνους. Πίνοντας αφέψημα ή χρησιμοποιώντας την επίπονη μέθοδο των πάππων μας (εντριβές με χλωρό βότανο στα άκρα και στις αρθρώσεις).
Επιπλέον, η χρήση της τσουκνίδας δρα κατά της δυσκοιλιότητας, καθαρίζει το αίμα, μειώνει τα τριγλυκερίδια και το ζάχαρο στους διαβητικούς και έχει και αντιοξειδωτική δράση αφού καταπολεμεί τις ελεύθερες ρίζες και έτσι συμβάλλει στην αντιγήρανση του οργανισμού.
ΠΡΟΣΟΧΗ:
- Η ισταμίνη που περιέχει η τσουκνίδα, ενδεχομένως σε κάποιους οργανισμούς να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις.
- Ευπαθείς ομάδες, έγγυες ή θηλάζουσες και γενικότερα όσοι ακολουθούν φαρμακευτικές αγωγές, για να κάνουν παράλληλη χρήση θεραπευτικών βοτάνων επιβάλλεται η σύμφωνη γνώμη του προσωπικού ιατρού.
- Όλα τα αγαθά της φύσης πρέπει να χρησιμοποιούνται με μέτρο. Κάνουμε χρήση για όσο διάστημα υπάρχει ανάγκη και όχι αδιάκοπα. Επίσης, τα βιολογικά φάρμακα, ενισχύουν τον οργανισμό ώστε να δρα αποτελεσματικά έναντι των παθήσεων γι’αυτό χρειάζεται και η ξεκούραση του οργανισμού προκειμένου να υπάρχει θετικό αποτέλεσμα.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Η κλασσικότερη μέθοδος αξιοποίησης ενός βοτάνου είναι η παρασκευή τσαγιού με τα αποξηραμένα μέρη του υπέργειου τμήματος (βλαστός, φύλλα, άνθη), σε 3 δόσεις ημερησίως. Είναι βεβαίως η πρακτικότερη και ευκολότερη διαδικασία, όμως δεν δίνουν όλα τα μέρη των φυτών με το ίδιο τρόπο την αναμενόμενη ωφέλεια. Γι’αυτό και ο άνθρωπος οδηγήθηκε στην επινόηση και άλλων μεθόδων για την παρακευή εναλλακτικών σκευασμάτων ή ροφημάτων. Παρακάτω περιγράφονται κάποια από αυτά, τα οποία χρησιμοποιούνται για τα πλείστα βότανα. Είναι πρακτικές που εφάρμοζαν σε διάφορα γιατροσόφια και οι παππούδες μας.
Έγχυμα: Παρασκευάζεται με παρόμοια μεθοδολογία με αυτήν του τσαγιού. Ζεσταίνουμε το νερό και λίγο πριν βράσει (κοχλάσει), ρίχνουμε μέσα τα θεραπευτικά μέρη του φυτού, τα αφήνουμε για 10-20 λεπτά και μετά φιλτράρουμε. Στην μέθοδο αυτή, τα ωφέλιμα μέρη που προστίθενται στο νερό είναι συνήθως τα άνθη και τα φύλλα, δηλαδή τα ευαίσθητα μέρη του φυτού. Ο λόγος που δεν αφήνουμε το νερό να φτάσει το σημείο βρασμού είναι διότι με το βραστό νερό θα διασκορπιστούν πολύτιμα πτητικά έλαια του φυτού.
Αφέψημα: Για την παρασκευή αφεψήματος μας καθοδηγεί η ίδια η λέξη (αφέψημα = αφήνω να ψηθεί). Στην μέθοδο αυτή χρησιμοποιούμε όποια από τα σκληρότερα μέρη του φυτού έχουν φαρμακευτική δράση (ρίζα, βλαστός, κοτσάνια, καρποί, φλοιός). Προστίθενται απ’ευθείας σε κρύο νερό και βράζουν για 1 ώρα περίπου. Εάν είναι ψιλοκομμένα τα μέρη τότε τα αφήνουμε λιγότερο χρόνο.
Βάμμα: Παρασκευάζεται από τον εμβαπτισμό του νωπού (συνήθως) ή αποξηραμένου βοτάνου μέσα σε αλκοόλ. Στην μέθοδο αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε μέρος του φυτού είναι ωφέλιμο. Παραμένει σε γυάλινο δοχείο, καλά κλεισμένο, για περίπου 20-30 μέρες και ακολούθως φιλτράρεται με διηθητικό χαρτί. Το αλκοόλ προσλαμβάνει όλα τα ωφέλιμα συστατικά του βοτάνου και ταυτόχρονα ενεργεί και ως συντηρητικό. Στα βάμματα του εμπορίου χρησιμοποιείται, συνήθως, αιθυλική αλκοόλη αλλά μπορούμε για οικιακή χρήση να χρησιμοποιήσουμε και ζιβανία, βότκα ή ρούμι σε περιπτώσεις μη εύγευστων βοτάνων.